Rosja na przełomie XVI/XII wieku była państwem mocno osłabionym. Okres ten nazywamy "Wielką Smutą". Władzę w kraju sprawował Borys Godunow. Rosję ogarnęła fala chłopskich powstań. Pojawiali się ludzie podający się za cudem ocalałego carewicza Dymitra. W roku 1600 Lew Sapieha wysłał do Moskwy poselstwo z propozycją przystąpienia Rosji do unii polsko-litewskiej. Rosjanie jednak nie przyjęli jej z entuzjazmem. W 1604 roku na dworze Wiśniowieckich pojawił się człowiek, który podawał się za Dymitra. Szybko uzyskał on poparcie polskich magnatów-zwłaszcza Jerzego Mniszcha- liczących na korzyści wynikające z panowania fałszywego Dymitra (naprawdę był mnichem, który uciekł z klasztoru, nazywał się Grigorij Otriepiew). Polacy nie wierzyli w to, że jest on Dymitrem, lecz wyruszyli z nim na Moskwę. Polska oficjalnie nie popierała dymitriady. Dymitr Samozwaniec I w 1605 roku przegrał bitwę z Borysem Godunowem pod Dobryniczami. Borys Godunow wkrótce zmarł, a Dymitr Samozwaniec I zajął Moskwę. Rządy Polaków na Kremlu wywołały sprzeciw Rosjan i doprowadziły do wyrżnięcia Polaków na Kremlu wraz z Dymitrem Samozwańcem I. Jednak w roku 1606 pojawił się drugi Dymitr. Uzyskał poparcie Jana Różyńskiego i Jana Piotra Sapiehy. Wyruszył w kierunku Moskwy jednak jej nie opanował, został wkrótce zamordowany. Również i taj dymitriady Polska oficjalnie nie poparła.
Teren działań wojennych (1609-1611)
W 1609 roku car Wasyl Szujski zawarł układ ze Szwecją było to powodem wojny z Polską. Polacy liczyli na łupy w Rosji, na jej podbój, na opanowanie nowych ziem uprawnych, chcieli z pomocą Rosji prowadzić walkę z państwami ościennymi, Zygmunt III Waza chciał sprowadzić Rosję na katolicyzm. Polacy w 1609 roku pod wodzą króla Zygmunta III Wazy rozpoczęli oblężenie Smoleńska, który zdobyli w 1611 roku. Pod Kłuszynem Stanisław Żółkiewski pokonał idące na odsiecz Smoleńska wojska rosyjsko-szwedzkie pod wodzą Dymitra Szujskiego. Przewaga wojsk rosyjsko-szwedzkich była znaczna (mieli ok.35 tys. żołnierzy, a Polacy ok.7 tys. żołnierzy). Żółkiewski w 1610 roku opanował Moskwę. Oprócz tego, że był dobrym wodzem, posiadał również talenty dyplomatyczne. Rosjanie obwołali carem królewicza Władysława, pod warunkiem, że będzie on stale przebywał w Moskwie oraz, że przejdzie na prawosławie. Nie chciał się na to zgodzić Zygmunt III Waza, który dla siebie chciał korony carskiej. W Rosji wybuchło powstanie przeciw Polakom, mimo odsieczy Chodkiewicza polska załoga Kremlu skapitulowała. Polaków wyrżnięto. Carem obwołano Michała Romanowa. Jeszcze jedną próbę zdobycia carskiego tronu podjął królewicz Władysław, jednak jego wyprawa z lat 1617-1618 nie przyniosła skutków. W roku 1619 zawarto rozejm w Dywilinie na 14 lat na mocy, którego Rzeczypospolita uzyskała ziemie: smoleńską, czernihowską, siewierską. Po śmierci Zygmunta III Wazy, licząc na zamęt panujący w Polsce podczas wolnych elekcji, Rosjanie uderzyli na Smoleńsk w 1632 roku. Polacy szybko dokonali elekcji króla, wybrali na niego-syna Zygmunta III Wazy Władysława IV. Król z Krzysztofem Radziwiłłem "Młodszym" wyruszył z odsieczą dla Smoleńska. Polacy wspierani przez Kozaków otoczyli wojsko Michała Szeina i zadali mu klęskę. Do podpisania pokoju doszło w 1634 roku. Miał on miejsce w Polanowie. Potwierdzono dywilińskie warunki rozejmowe oraz Władysław IV zrzekł się pretensji do tronu moskiewskiego.
Rzeczypospolita po rozejmie w Dywilinie (1619r.) W 1654 roku Kozacy zawarli układ z Rosją. Postanowiono przyłączyć Ukrainę (należącą do Rzeczypospolitej) do Rosji i zwiększyć rejestr. Doszło do wojny polsko rosyjskiej. Dwie armie rosyjskie uderzyły na Rzeczypospolitą: jedna na Ukrainę, druga na północny odcinek granicy. Hetman litewski Janusz Radziwiłł został pobity po Szepielewiczami i Szkłowem w 1654 roku. Mimo polskiego zwycięstwa nad wojskami rosyjskimi pod Ochmatowem w 1655 roku, Rosjanie zajmują Ukrainę, Lublin i dochodzą do Wisły. Wojska rosyjskie opanowały przeważającą część Wielkiego Księstwa Litewskiego (łącznie z Wilnem i Grodnem). Wobec wojny Polski ze Szwecją zawarto rozejm w Niemieży w 1656 roku: Rosja zwraca się przeciw Szwecji w zamian za wybór po śmierci Jana Kazimierza na tron cara lub jego syna. Po zawarciu pokoju ze Szwecją w Oliwie ma miejsce ofensywa Polaków na wschód. Rosjanie ponoszą klęski. Zostali pokonani pod Połonką przez Stefana Czarnieckiego i Pawła Sapiehę oraz wzięci głodem do niewoli pod Cudnowem przez Stanisława Rewerę Potockiego i Jerzego Lubomirskiego. Sytuacja przewagi nad Rosjanami nie została wykorzystana przez chaos panujący w Rzeczypospolitej. W latach 1663-1664 podjął wyprawę wojenną na Rosję Jan Kazimierz. Niestety nie przyniosła ona skutku. Do zawarcia rozejmu doszło w 1667 roku w Andruszowie. Rzeczypospolita utraciła ziemie: smoleńską, czernihowską, siewierską, podzielona została Ukraina prawobrzeżna przy Polsce, lewobrzeżna przy Rosji, Kijów został oddany Rosji na dwa lata (do Polski nigdy nie powrócił).
Bitwa pod Kłuszynem w 1610 roku Pokój z Rosją zawarł Krzysztof Grzymułtowski w 1686 roku. Na jego mocy potwierdzono rozstrzygnięcia graniczne, Rzeczypospolita udzieliła gwarancji swobód wyznania prawosławnego na swoim terytorium oraz zawarto sojusz antytatarski. W wyniku wojen z Rosją Rzeczypospolita utraciła znaczną część swojego terytorium wraz ze znaczną liczbą ludności. Wraz z podziałem Ukrainy Polska straciła żyzne ziemie. Obce wojska buszujące po kraju przyczyniły się do ruiny gospodarczej.