renesans048aangelsa

Temat: Koncepcje naprawy kraju według A.F. Modrzewskiego i Piotra Skargi.

Traktat "O poprawie Rzeczypospolitej" A.F. Modrzewskiego składa się z pięciu
ksiąg. W księdze "O obyczajach" mowa jest o senatorze, którego sądy powinny
opierać się na uczci-wości, rozumie, prawie moralnym i boskim. Poruszony zostaje
problem kary za zabójstwo. Modrzewski potępia sytuację, w której szlachcic za
zabicie chłopa płaci grzywną, a odwrotnie - chłop - karą śmierci. Podobny
problem - odpowiedzialności przed prawem, ze względu na przynależność stanową -
porusza w części "O prawach". Bogaty szlachcic i plebejusz pobili mniej
zamożnego szlachcica, doprowadzając do jego śmierci. Sąd nie miał prawa ukarać
obu zabójców - stracono chłopa, a szlachcic pozostał wolny. Księga "O wojnie"
wyraża dezapro-batę wobec zniszczeń wojennych. Twierdzi, że ofiarami wojny są
najubożsi, a ci którzy są jej sprawcami (możnowładcy) nie ponoszą większych
szkód. Żadne korzyści nie usprawiedliwiają szkód jakie przynosi wojna. Część "O
kościele" prezentuje pogląd, iż w soborze powinni uczestniczyć nie tylko
duchowni, ale i świeccy. Delegowani muszą mieć gruntowne wykształ-cenie i wyzbyć
się stronniczości, gdyż podejmują decyzje istotne dla całego społeczeństwa
Kościoła. W księdze "O szkole" apeluje o finansowanie oświaty. Wyraża pogląd, że
nauczy-ciel winien być wynagradzany na równi z lekarzami, prawnikami.
Modrzewski, podobnie jak autor "Pochwały głupoty", Erazm z Rotterdamu, wierzy w
pier-wotną dobroć natury ludzkiej, którą udoskonala rozum, wiara i karność wobec
przykazań bo-skich. Frycz stworzył optymistyczną wizję państwa sprawnie
funkcjonującego, dzięki silnej władzy. Miała by ona kontrolować zlaicyzowane
szkolnictwo, pieczę nad chłopami, prawo-rządność, tolerancję religijną. Autor
domagał się odłączenia Kościoła polskiego od papiestwa i ograniczenia jego roli
w państwie. Traktat prezentuje tendencje demokratyczne.
Piotr Skarga w ośmiu "Kazaniach sejmowych" ukazuje sześć chorób
Rzeczypospolitej. Pierwsza - brak miłości do kraju, dbanie o własne sprawy;
druga - niezgoda polityczna i spory sąsiedzkie; trzecia - lekceważenie religii i
tolerowanie herezji; czwarta - osłabienie władzy królewskiej; piąta -
nieprzestrzeganie prawa; szósta - "grzechy jawne" (mężobójstwo, pańsz-czyzna,
grabież dóbr publicznych, marnotrawstwo majątku na biesiady, stroje). Autor
nawią-zał do pieśni Horacego, przyrównując Rzeczpospolitą do okrętu. Skarga był
jezuitą; przeciw-nikiem reformacji. Poglądy jego były radykalne. Domagał się
pełni władzy dla Zygmunta III, odebrania sejmowi ustawodawstwa, usunięcia
protestantów z życia politycznego, unieważnie-nia konfederacji warszawskiej,
zwiększenia roli katolicyzmu jako podstawy moralności.