Hormony i gruczoły dokrewne
Hormon  związek chemiczny produkowany przez komórki endokrynne przenoszony za pomocą
krwi. Wpływa na czynności narządów i tkanek.
Układ hormonalny
 reguluje główne procesy metaboliczne w komórkach i procesy błonowe
 efekt działania regulacji pojawia się z opóz
nieniem, ale trwa dłużej (w porównaniu z
regulacją ze strony układu nerwowego)
 jest modyfikatorem  nie zmienia reakcji, nie uruchamia ich, tylko je przyspiesza
Główne rodzaje hormonów
1) miejscowe  produkowane przez komórki tkwiące w różnych układach, działają w obszarze
wydzielania np. acetylocholina, histamina
2) Tkankowe  wytwarzane przez komórki połączone w gruczoły dokrewne np. hormony
układy trawiennego, hormony powstające w nerkach. Mogą byś transportowane do innych
części organizmu, lub działać miejscowo.
3) O działaniu uogólnionym  są wytwarzane w gruczołach dokrewnych i uwalniane do krwi.
Do tej grupy należą hormony przysadki mózgowej,tarczycy jajników, jader, hormony
łożyska, kory i rdzenia nadnerczy.
Podział hormonów ze względu na budowę
1.) pochodne aminokwasów: adrenalina, noradrenalina, tyroksyna T , trójjodotymina T ,
3 4
melatonina
2.) polipeptydowe TRH (z tripeptydów), nanopeptydy (wazopresyna i oksytocyna), hormon
wzrostu (191 aminokwasów). Działają poprzez receptory błonowe, posiadają krótki okres
połowicznego rozkładu.
3.) Sterydowe  sÄ… pochodnymi cholesterolu. Wytwarzane w korze nadnerczy o gonadach.
Przechodzą przez błony (np. przez barierę krew-mózg). Działają we wnętrzu komórki (nie
działają na receptory błonowe)
Regulacja wydzielanie hormonów
1) regulacja nerwowa  układ nerwowy wysyła impulsy (potencjały) pobudzające, bądz

hamujące do gruczołów (ta regulacja tyczy się tylko gruczołów anatomicznie unerwionych)
2) regulacja hormonalna  oparta na sprzężeniach zwrotnych ujemnych (hormony
podwzgórza regulują wydzielanie hormonów przysadki, które regulują wydzielanie z
gruczołów dokrewnych. Wzrost stężenia hormonów z gruczołów dokrewnych powoduje
zahamowanie wydzielania hormonów z przysadki. Wzrost stężenia hormonów przysadki
powoduje zahamowanie wydzielanie hormonów podwzgórza)
3) regulacja metaboliczna  np. regulacja poziomu glukozy. Niski poziom glukozy pobudza
gruczołu do wydzielania glukagonu, wysoki do wydzielania insuliny.
Hormony podwzgórzowe
1) Klasa I: Wazopresyna i oksytocyna  syntetyzowane w podwzgórzu, ale uwalniane z
przysadki mózgowej
a) Wazporesyna  cykliczny nanopeptyd uwalniany z przysadki mózgowej.
- Działanie antydiuretyczne  powoduje wzrost wtórnej resorpcji wody z kanalików
nerkowych. Chroni organizm przed odwodnieniem.
- Działa przeciwgorączkowo  chroni przed za wysokim poziomem gorączki.
- Jest także wydzielana przy silnych krwotokach
b) Oksytocyna  również nanopeptyd. Działa na mięśnie gładkie powodując ich skurcz np.
przewody mleczne, mięśniówka szyjki macicy i pochwy
2) Klasa II: Liberyny i statyny. Wytwarzane w podwzgórzu -sprawiają, że przysadka
mózgowa uwalnia inne hormony (zastrzegam, że tu może coś być pokręcone)
- CRF-41 uwalnia kortykoliberynÄ™
- THR uwalnia tyroliberynÄ™
- LH-RH uwalnia luliberynÄ™
- GRF-44 uwalnia somatokryninÄ™
- SRIF uwalnia somatostatynÄ™
- PIF uwalnia prolaksostatynÄ™
Hormony syntetyzowane przez przedni płat przysadki mózgowej
1) Prolaktyna  uwalniana z przysadki do krwi. Współdziała w procesie laktacji powodując
rozwój sutka i wzmożone wydzielanie mleka. U kobiet karmiących piersią wstrzymuje cykl
miesiączkowy (szkoda, że nie u każdej)
2) FSH i LH  uwalniane z przysadki do krwi. Działają na gonady- powodują rozwój komórek
płciowych, a także stymulują wytwarzanie hormonów płciowych (u kobiet progesteronu i
estrogenu, u mężczyzn testosteronu)
3) Hormon Adrenokortykotropowy (ACTH) działający na korę nadnerczy
4) TSH  działający na tarczycę, uwalnia z niej hormony T i T
3 4
5) Hormon wzrostu  wpływa niemal na wszystkie procesy w organizmie, a także na rozwój
tkanek i organów (przemiany metaboliczne cukrów, białek, lipidów, gospodarka wapniowo-
fosforowÄ…). Defekty w jego produkcji prowadzÄ… do wielu perturbacji na wszystkich
szczeblach funkcjonowania organizmu. Gdy jest go za mało mamy do czynienia z
karłowatością, gdy jest go za dużo (rozrost przysadki) mamy do czynienia z gigantyzmem.
Podczas dnia obserwuje się niewielki poziom hormonu wzrostu, jego poziom rośnie
gwałtownie podczas snu.
Hormony części pośredniej przysadki mózgowej
1) pre-pro-opiomelanokortyna (POMC) jest matrycą dla hormonów: łMSH, ąMSH, CLIP
2) Hormon beta lipotropowy  wzmaga trawienie tłuszczów i uwalnianie wolbych kwasów
tłuszczowych
3) ²-endorfiny  hormony szczęścia. PowodujÄ… euforie, dobry nastrój, zmniejszajÄ…
odczuwanie bólu. Współdziałają z serotoniną (są obecne z czekoladzie  jedzenie jej
poprawia nastrój. W końcu czekolada jest namiastką seksu)
Hormony szyszynki
1) melanotonina  hormon snu, jej poziom rośnie podczas snu, światło (rejestrowane okiem)
blokuje jej syntezÄ™
Hormony rdzenia nadnerczy:
Dopamina, noradrenalina, adrenalina są wydzielane do krwiobiegu, mają bardzo szerokie działanie,
działają na receptory błonowe.
Adrenalina/noradrenalina działania:
 wzrost częstotliwości i siły skurczu mięśnia sercowego
 wzrost ciśnienia krwi
 wzrost przepływu krwi w mięśniach
 wzrost lipolizy
 wzrost poziomu glukozy we krwi (pobudzaja glukoneogenezÄ™)
 rozszerzanie mieśni gładkich
Hormony kory nadnerczy
1) mineralokortykoidy np. aldosteron: zwiększają wchłanianie Na+ o wydzielania K+ przez
komórki kanalików nerkowych, zwiększają wchłanianie Na+ przez komórki gruczołów
potowych
2) glikokortykoidy (kortyzol, kortykokortyzon)
 w niewielkim stopniu regulujÄ… poziom glukozy we krwi
- mają działanie immunosupresyjne  hamują syntezę prozapalnych cytokinin. (tą
selektywność enzymatyczną stosuje się w medycynie. Kortyzol i kortykokortyzon podaje się
alergikom np. po użądleniu przez pszczołę, a także ludziom po transplantacji organów (przy
niezgodności tkankowej)
3) śladowe ilości hormonów płciowych
Czynność wewnątrzwydzielnicza trzustki
 wydzielanie soku trzustkowego
 wyspy trzustkowe (specjalne grupy komórek wydzielniczych) typu Ä…, ² i Ä…1
 komórki ą (20-30%) wydzielają glukagon
 komórki ² (40-60%) wydzielajÄ… insulinÄ™
 komórki ą1 (5-15%) wydzielają somatostatynę, która hamuje wydzielanie hormonu wzrostu
Trzustka reguluje gospodarkę wapniowo-fosforową za pomocą 2 hormonów:
 Parathormon  podwyższa poziom jonów wapniowych we krwi. Jony pochodzą z kości,
więc zbyt duży jego poziom może prowadzić do ich odwapnienia, a co za tym idzie do
łamliwości
 kalcytonina  obniża poziom jonów wapniowych we krwi  powoduje ich wbudowywanie
w kości
 z wiekiem czynność tarczycy maleje, dlatego osoby starsze maja słabsze, bardziej łamliwe
kości
Hormony tarczycy:
 hormony T i T
3 4
 katalizują reakcje utleniania  mobilizują metabolizm, co owocuje zwiększoną syntezą ATP
 są wydzielane podczas stresu, hipotermii, wysiłku fizycznego
 mobilizują cukry i lipidy do wejścia w Cykl Krebsa
 mobilizujÄ… fosforylacjÄ™ oksydacyjnÄ…
Wykład opracował Maciej  Jelcyn Gawroński,będący w chwili pisania po 4 filiżance kawy i 14
niuchach tabaki Toque Original. Sponsorzy: Open Office, Wielki Googlach, Ciocia Wiki, Pluszowy
Miś Z Jelcynowej Półki, Literka L jak literka L.