Wyklad 11 Warunkowanie czy oczekiwania


Warunkowanie klasyczne
czy oczekiwania? Wnioski z badań
M E C H A N I Z M Y D Z I A A A N I A P L A C E B O
W Y K A A D 1 1
Price i in. (1999)
Warunek
Miejsce A Miejsce B Miejsce C
Sesje
Informacja Silny lub słaby Silny lub słaby
Woda
słowna analgetyk analgetyk
30 bodzców 30 bodzców 30 bodzców
Sesja 1.
bólowych o bólowych o bólowych o
Warunkowanie
subiektywnej sile 2 subiektywnej sile 5 subiektywnej sile 6
6 bodzców
6 bodzców bólowych 6 bodzców bólowych
Sesja 2. Posstest bólowych o
o subiektywnej sile 4 o subiektywnej sile 4
subiektywnej sile 4
Price i in. (1999)
Wyniki
W drugiej sesji badani odczuwali najsilniejszy ból w rejonie C,
słabszy w obszarze B, a najsłabszy w miejscu A
W drugiej sesji stopień nieprzyjemności bólu w miejscu A był
mniejszy niż w obszarach B i C (nie było istotnej różnicy)
mniejszy niż w obszarach B i C (nie było istotnej różnicy)
Przed sesją drugą badani oczekiwali słabszych i mniej
nieprzyjemnych doznań bólowych w rejonie A niż w B i w B niż
w C
Dla miejsc A i B (ale nie dla obszaru C) oczekiwania istotnie
korelowały z odczuwaną siłą i nieprzyjemnością bólu
Price i in. (1999)
Wyniki
Pomiar odroczony (2 min. po eksperymencie):
Osoby badane doświadczały słabszych i mniej nieprzyjemnych
doznań bólowych w rejonie A niż w B i w B niż w C
Siła i stopień nieprzyjemności bólu korelowały istotnie z
oczekiwaniami dla obszarów A i C, ale nie dla B
Siła efektów placebo była ponad trzy razy większa niż w przypadku
wyników pomiaru przeprowadzanego w trakcie drugiej części
eksperymentu
Pomiary odroczony i bezpośredni korelowały ze sobą na niskim
poziomie i niespójnie
Price i in. (1999)
Zdaniem Price a i in. (1999) wyniki ich badania
dowodzą, że warunkowanie zachodzi za
pośrednictwem oczekiwań
Brak warunków kontrolnych z samymi oczekiwaniami i samym
warunkowaniem
warunkowaniem
Brak pomiaru oczekiwań przed manipulacją siłą bodzców, a
jedynie po niej
Brak korelacji między intensywnością i stopniem
nieprzyjemności bólu a oczekiwaniami w obszarze B w
pomiarze odroczonym
Price i in. (1999)
Wnioski
Warunkowanie i oczekiwania wpływają zarówno na siłę, jak i
stopień nieprzyjemności bólu
Warunkowanie i oczekiwania wywołują istotnie silniejszy efekt
placebo w przypadku pomiaru odroczonego
placebo w przypadku pomiaru odroczonego
Warunkowanie wpływa na siłę efektu placebo wzbudzonego
oczekiwaniami
De Pascalis, Chiaradia i Carotenuto (2002)
Warunek
Palec wskazujący Palec środkowy Palec serdeczny
Sesje
Duże lub małe Duże lub małe
stężenie analgetyku stężenie analgetyku
Informacja
Skuteczny analgetyk Skuteczny analgetyk
słowna
lub o niepewnej lub o niepewnej
skuteczności skuteczności
6 bodzców o 6 bodzców o
Sesja 1. subiektywnej sile 70% subiektywnej sile
Warunkowanie lub 100% tolerancji 70% lub 100%
bólu tolerancji bólu
15 bodzców o 15 bodzców o 15 bodzców o
Sesja 2.
subiektywnej sile subiektywnej sile subiektywnej sile
Posstest
100% tolerancji bólu 100% tolerancji bólu 100% tolerancji bólu
De Pascalis, Chiaradia i Carotenuto (2002)
Wyniki
Badani oczekiwali słabszego i mniej nieprzyjemnego bólu w
przypadku dwóch palców posmarowanych placebo niż w
przypadku palca, który nie był posmarowany żadnym
środkiem
Badani odczuwali słabszy i mniej nieprzyjemny ból w
Badani odczuwali słabszy i mniej nieprzyjemny ból w
przypadku dwóch palców posmarowanych placebo niż w
przypadku palca, który nie był posmarowany żadnym
środkiem (efekt ten był znacznie większy w przypadku pomiaru
odroczonego)
Dla wszystkich trzech palców stwierdzono wysokie i istotne
korelacje pomiędzy oczekiwaną siłą i stopniem
nieprzyjemności bólu a rzeczywiście odczuwanym bólem
zarówno w trakcie eksperymentu, jak i pamiętanym po jego
zakończeniu
De Pascalis, Chiaradia i Carotenuto (2002)
Wyniki
Badani poinformowani, że placebo jest skutecznym
analgetykiem oczekiwali jego większej efektywności niż osoby
poinformowane, że skuteczność placebo nie jest dowiedziona
Badani oczekiwali większej skuteczności placebo, którego
zastosowaniu towarzyszyło zmniejszanie siły stymulacji
zastosowaniu towarzyszyło zmniejszanie siły stymulacji
bólowej
Badani oczekiwali słabszego i mniej nieprzyjemnego bólu w
przypadku palca posmarowanego tym placebo, którego
zastosowaniu towarzyszyło zmniejszanie siły stymulacji
bólowej
Oczekiwania te nie znalazły jednak odzwierciedlenia w
rzeczywiście odczuwanej sile i stopniu nieprzyjemności bólu w
przypadku palców posmarowanych dwoma wersjami placebo
De Pascalis, Chiaradia i Carotenuto (2002)
De Pascalis i in. (2002) konkludują, że
warunkowanie w połączeniu z podawaniem placebo
wywołuje przeciwbólowy efekt placebo, przy czym w
powstawaniu tego efektu istotną rolę odgrywają
oczekiwania
Obniżanie wielkości stymulacji bólowej wpłynęło na
zmniejszenie oczekiwań odnośnie do siły i stopnia
nieprzyjemności bólu w przypadku palca, którego to obniżanie
dotyczyło, ale nie miało ono żadnego znaczenia dla istotnie
odczuwanego bólu w tym palcu
Dwukrotny pomiar oczekiwań  po podaniu informacji
wzbudzającej oczekiwania odnośnie do skuteczności działania
placebo oraz po manipulacjach wielkością bodzców bólowych
(lub ich braku)
De Pascalis, Chiaradia i Carotenuto (2002)
Wątpliwości metodologiczne
Dwukrotny pomiar oczekiwań (przed sesją 1 i sesją 2)
Zmienna sugerująca hipotezę badawczą (Orne, 1991)
Nieokreślony moment zmiany oczekiwań
Pomiar odczuwanej siły i stopnia nieprzyjemności bólu
Pomiar odczuwanej siły i stopnia nieprzyjemności bólu
przeprowadzony był tylko raz  pod koniec drugiej części
eksperymentu
Badani byli zmuszeni samodzielnie uśrednić odczuwaną siłę i
stopień nieprzyjemności 15 (!) bodzców bólowych dla każdego z
trzech palców
Zmienna sugerująca hipotezę badawczą (Orne, 1991)  zmienić
mają się tylko oczekiwania, skoro ich pomiar dwukrotny
De Pascalis, Chiaradia i Carotenuto (2002)
Wnioski
Warunkowanie może wpłynąć na zmianę oczekiwań, ale
zmiana oczekiwań może nie mieć odzwierciedlenia w zmianie
odczuwania bólu
Same oczekiwania są w stanie wywołać efekt placebo
Same oczekiwania są w stanie wywołać efekt placebo
Muntaner i in. (1989)
Negatywny efekt placebo
Badani mający doświadczenia z dożylnym
przyjmowaniem kokainy
Badani byli poinformowani, że przebywając na
oddziale mogą raz dziennie otrzymywać dożylnie
oddziale mogą raz dziennie otrzymywać dożylnie
kokainę (maksymalnie 40 mg) lub placebo
O podawaniu placebo lub kokainy badanych
informował sygnał dzwiękowy (zmniejszenie wpływu
bodzców warunkowych towarzyszących
samodzielnemu przyjmowaniu kokainy)
Muntaner i in. (1989)
Kolejne dni
Procedura
badania
Dzień pierwszy Placebo (I placebo)
10 i/lub 20 oraz 40 mg kokainy co 24 godz. w
Kolejne 2-3 dni pseudolosowej kolejności  20 zawsze przed 40
Kolejne 2-3 dni pseudolosowej kolejności  20 zawsze przed 40
mg (warunkowanie)
Placebo wraz z informacją, że to placebo (jawne
Po 24 godz.
placebo)
Po 48 godz. Placebo (II placebo) lub 40 mg kokainy
Po 24 godz. Placebo lub 40 mg kokainy
Muntaner i in. (1989)
Wyniki
Częstość akcji serca większa w przypadku drugiego placebo niż
pierwszego i jawnego
Do wystąpienia efektu negatywnego placebo nie wystarczy samo
warunkowanie, lecz niezbędne są także oczekiwania
10 minut przed podaniem placebo widoczne były istotne
różnice pomiędzy skutkami działania pierwszego i drugiego
placebo w zakresie ciśnienia rozkurczowego oraz częstości
akcji serca
Zdaniem Muntanera et al. (1989) efekt ten jest skutkiem działania
samego warunkowania
Wpływ ten mógł mieć miejsce za pośrednictwem oczekiwań
Nie mierzono oczekiwań
Muntaner i in. (1989)
Wyniki
Wyższe wyniki pomiaru częstości akcji serca i subiektywnie
odczuwanego ogólnego skutku substancji i samopoczucia w
przypadku drugiego placebo niż jawnego placebo
Różnice te tłumaczyć można wpływem oczekiwań
Wnioski
Istotna rola zarówno warunkowania, jak i oczekiwań w genezie
efektu negatywnego placebo
Mikalsen, Bertelsen i Flaten (2001)
eksperyment I
Warunek Substancja Informacja
1 Kawa z kofeiną Kawa zawiera kofeinę
2 Kawa z kofeiną Kawa nie zawiera kofeiny
3 Kawa bez kofeiny (z tonikiem jako placebo) Kawa zawiera kofeinę
3 Kawa bez kofeiny (z tonikiem jako placebo) Kawa zawiera kofeinę
4 Kawa bez kofeiny (z tonikiem jako placebo) Kawa nie zawiera kofeiny
5 Sok pomarańczowy z kofeiną Sok zawiera kofeinę
6 Sok pomarańczowy z kofeiną Sok nie zawiera kofeiny
7 Sok pomarańczowy z tonikiem Sok zawiera kofeinę
8 Sok pomarańczowy z tonikiem Sok nie zawiera kofeiny
Mikalsen, Bertelsen i Flaten (2001)
eksperyment I
Wyniki
Bodzce skojarzone z kofeiną (warunkowanie) zwiększały czujność
i zadowolenie
Informacja, że napój zawiera kofeinę (oczekiwania) obniżała
spokój
Informacja, iż kawa nie zawiera kofeiny (oczekiwania) nie
Informacja, iż kawa nie zawiera kofeiny (oczekiwania) nie
obniżała pobudzenia
obniżała pobudzenia
Informacja, iż napój nie zawiera kofeiny (oczekiwania)
zmniejszała fizjologiczne pobudzenie
Bodzce skojarzone z kofeiną (warunkowanie) wraz z informacją,
że napój zawiera kofeinę (oczekiwania) zwiększały siłę reakcji
przewodnictwa skórnego (najsilniejszy efekt)
Siła reakcji przewodnictwa skórnego nie zmniejszyła się, lecz
nawet lekko wzrosła, kiedy badani byli poinformowani, że kawa 
w istocie zawierająca kofeinę  jest bezkofeinowana
(oczekiwania)
Mikalsen, Bertelsen i Flaten (2001)
eksperyment I
Wnioski
Wsparcie zarówno dla koncepcji warunkowania, jak i oczekiwań
Wyniki niekonkluzywne
Efekt placebo nie został stwierdzony w przypadku wszystkich
zastosowanych miar (skurczowe i rozkurczowe ciśnienie krwi,
zastosowanych miar (skurczowe i rozkurczowe ciśnienie krwi,
tętno), choć kofeina na nie wpływa
Stwierdzony wpływ warunkowania i oczekiwań jest odmienny dla
różnych miar
Nie mierzono oczekiwań
Część z informacji, które w założeniu nie miały zwiększać
pobudzenia, w istocie mogły mieć taki wpływ poprzez wzbudzenie
wątpliwości odnośnie do prawdziwości podawanych przez
eksperymentatora informacji (np. informacja, że sok nie zawiera
kofeiny albo że kawa zawiera kofeinę)
Mikalsen, Bertelsen i Flaten (2001)
eksperyment II
Grupa Substancja Informacja
1 Kawa z kofeiną Kawa zawiera kofeinę
2 Kawa z kofeiną Kawa nie zawiera kofeiny
3 Kawa z kofeiną Brak informacji
4 Sok pomarańczowy Sok zawiera kofeinę
5 Sok pomarańczowy Sok nie zawiera kofeiny
6 Sok pomarańczowy Brak informacji
Mikalsen, Bertelsen i Flaten (2001)
eksperyment II
Wyniki
Informacja, że kawa zawiera kofeinę zwiększała zadowolenie w
porównaniu z informacją, że sok nie zawiera kofeiny
Bodzce skojarzone z kofeiną (warunkowanie) wraz z informacją, że
kawa zawiera kofeinę (oczekiwania) zwiększały zadowolenie
Zadowolenie było zwiększane tylko wtedy, gdy warunkowanie i
oczekiwania działały w tym samym kierunku
Podanie kawy  w odróżnieniu od soku  zmniejszało
habituację odruchu mrugania, co wskazuje na jej warunkowy
charakter
Mikalsen, Bertelsen i Flaten (2001)
eksperyment II
Wnioski
Wsparcie zarówno dla koncepcji warunkowania, jak i oczekiwań
Wyniki niekonkluzywne
Efekt placebo nie został stwierdzony w przypadku wszystkich
zastosowanych miar
zastosowanych miar
Stwierdzony wpływ warunkowania i oczekiwań jest odmienny dla
różnych miar
Nie mierzono oczekiwań
Colloca i Benedetti (2009)
Grupa 2
Grupa
Grupa 1 Grupa 3
(warunkowanie i
(oczekiwania) (oczekiwania)
Sesje
oczekiwania)
Kolor zielony  mniejszy Kolor zielony  mniejszy
Informacja słowna Brak
ból ból
Zielone Obserwacja modela 12 bodzców bólowych o
światło (18 bodzców) sile T-2mA
światło (18 bodzców) sile T-2mA
Czerwone Obserwacja modela 12 bodzców bólowych o
światło (18 bodzców) sile 2T
Zielone 18 bodzców bólowych o 18 bodzców bólowych o 18 bodzców bólowych o
światło sile 2T sile 2T sile 2T
Czerwone 18 bodzców bólowych o 18 bodzców bólowych o 18 bodzców bólowych o
światło sile 2T sile 2T sile 2T
1. Manipulacje
Sesja 2. Posttest Sesja 1. Manipulacje
Colloca i Benedetti (2009)
Wyniki
W grupie 1 badani oceniali bodzce bólowe, które poprzedzało
zielone światło jako słabsze niż te, które poprzedzało światło
czerwone
Brak korelacji między różnicami w ocenie bodzców poprzedzanych
przez światło zielone a poprzedzanych przez światło zielone u
przez światło zielone a poprzedzanych przez światło zielone u
modela i badanych  badani oceniali ból, a nie powtarzali ocen
modela
Pozytywna korelacja między różnicami w ocenie bodzców
poprzedzanych przez różne światła a empatyczną troską, ale brak
korelacji z innymi składowymi empatii: przyjmowaniem
perspektywy, fantazją i cierpieniem
Wyższe tętno przed bodzcami poprzedzoanymi światłem zielonym,
ale brak różnic w pomiarze po bodzcach plus brak korelacji z oceną
bólu
Colloca i Benedetti (2009)
Wyniki
W grupie 2 badani oceniali bodzce bólowe, które poprzedzało
zielone światło jako słabsze niż te, które poprzedzało światło
czerwone
Brak korelacji z empatią
Brak różnic w pomiarze tętna
W grupie 3 badani oceniali bodzce bólowe, które poprzedzało
zielone światło jako słabsze niż te, które poprzedzało światło
czerwone
Efekt mniejszy i mniej spójny w czasie (tylko niektóre bodzce
zielone oceniane jako słabsze niż czerwone)
Brak korelacji z empatią
Brak różnic w pomiarze tętna
Colloca i Benedetti (2009)
Wyniki
Brak różnic między wielkością efektu placebo w grupach 1
(39,18%) i 2 (43,35%)
Wielkość efektu placebo w grupach 1 i 2 istotnie większa niż w
grupie 3 (8,42%)
Colloca i Benedetti (2009) sądzą, że ich wyniki
Colloca i Benedetti (2009) sądzą, że ich wyniki
dowodzą, że uczenie się przez obserwację jest równie
skuteczne we wzbudzaniu analgetycznego działania
placebo jak warunkowanie
Brak grupy z samym warunkowaniem
Brak pomiaru oczekiwań
Uczenie się przez obserwację to metoda nabywania oczekiwań,
podobnie jak instrukcje słowne
Colloca i Benedetti (2009)
Wnioski
Efekt placebo wywołany warunkowaniem i oczekiwaniami
większy niż samymi oczekiwaniami
Efekt placebo wywołany uczeniem się przez obserwację
(oczekiwania!) zbliżony do efekt wywołanego warunkowaniem
(oczekiwania!) zbliżony do efekt wywołanego warunkowaniem
i oczekiwaniami


Wyszukiwarka