FPA  Wykład 1 (2011-10-06) - w leczeniu ludzi starszych należy unikać nieregularnych schematów
dawkowania (co drugi dzień lub 3x w tygodniu)
Podstawy (cele i zadania) opieki farmaceutycznej - równoczesne stosowanie NLPZ może zmniejszyć efekt hipotensyjny
Opieka farmaceutyczna  nowa koncepcja zawodowej praktyki aptekarskiej diuretyków, ACE-I, pogarszać wydolność nerek, pogłębiać hiperkaliemie (z
powodu bólów głowy pacjenci często kupują leki przeciwbólowe)
Ze wszystkich dostępnych nowoczesnych metod leczenia tylko leki są stosowane Działania niepożądane leków hipotensyjnych u osób chorych na cukrzycę:
przede wszystkim samodzielnie i dlatego powodzenie leczenia zależy od czynnego - pogorszenie tolerancji glukozy (tiazydy, ß-blokery)
udziaÅ‚u w nim pacjentów, którzy potrzebujÄ… obiektywnych informacji, jeżeli majÄ… - podwyższenie stężenia lipidów krwi (tiazydy, ß-blokery)
uzyskać maksymalne korzyści terapeutyczne i uniknąć występowania działań - zwiększone zatrzymanie Na (metyldopa, hydralazyna)
niepożądanych w trakcie leczenia. - maskowanie objawów hipoglikemii (ß-blokery)
- hipotonia ortostatyczna (prazosyna, metyldopa, diuretyki, blokery kanału Ca)
- To farmaceuta często widzi pacjenta jako pierwszy, kiedy przychodzi on do
apteki po leki z grupy OTC (over-the-counter) Interakcje miłorzębu japońskiego z lekami przeciwpłytkowymi (aspiryna,
- To on niejednokrotnie kieruje pacjenta do lekarza tiklopidyna, klopidogrel, indobufen) i przeciwzakrzepowymi:
- Farmaceuci są często świadomi jednoczesnego realizowania przez chorych - preparaty Ginko biloba stosowane w zaburzeniach krążenia obwodowego
recept na leki wchodzące w istotne interakcje wykazują znaczący efekt przeciwpłytkowy
- stosowane łącznie z lekami przeciwpłytkowymi i przeciwzakrzepowymi
Polska: mogą być przyczyną wzrostu ryzyka krwawień
V miejsce w Europie pod względem spożycia leków OTC
#
III miejsce na świecie (po USA i Francji) w sprzedaży leków p/bólowych Na szczególną uwagę zasługują też pacjenci wypisani ze szpitala:
#
- pacjent wyczerpał już zapas leków jaki otrzymał w szpitalu i zaprzestał ich
- Zwiększa się stosowanie leków dostępnych bez recept, zwiększa się też ich stosowania pomimo wskazań do kontynuacji leczenia
ilość. Rolą farmaceuty jest udzielenie niezbędnych informacji i porad - pacjent powtórzył przepisanie leków u lekarza pierwszego kontaktu, choć ich
zapewniających bezpieczne i skuteczne stosowanie leków. wcale nie potrzebuje (w szpitalu zostały one zmienione)
- FIP [International Pharmaceutical Federation] uważa, że w ramach opieki
farmaceutycznej nie ma istotnych różnic, co do roli farmaceuty w odniesieniu Proces stosowania leków i jego wady:
do leków dostępnych tylko na receptę i OTC. - gdy dana osoba uważa, że występuje i niej problem związany ze zdrowiem i
udaje siÄ™ do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej
Działania niepożądane i niepowodzenia terapeutyczne: - lekarz przeprowadza wywiad, wykonuje niezbędne bad., ustala rozpoznanie
- występowanie działań niepożądanych dotyczy od 0,6-50,6% stos. leków i plan leczenia; plan może mieć wyraz
ne cele, a może ich nie mieć
- blisko 50% leków jest stosowanych nieprawidłowo - lekarz wystawia receptę na jeden lub więcej leków i wyjaśnia (lub nie) cel i
- są one przyczyna hospitalizacji ok. 10% przypadków sposób ich stosowania
- w 11.4% przyczyną jest nieprzestrzeganie zaleceń lekarza - pacjent udaje się do apteki, w której farmaceuta wydając leki może mu
- niepowodzenia terapeutyczne oraz problemy med. pojawiające się w trakcie udzielić (lub nie) dodatkowych informacji
leczenia są w 40% powodem nieuzyskania optymalnych warunków f-terapii - pacjent wraca do domu i zażywa lek według swej najlepszej wiedzy
- obok otrzymanych leków zażywa jeszcze leki OTC lub przyjmuje leki
W grupie pacjentów po 75 r.ż.: przepisane przez innych lekarzy; zbyt często pacjent musi podejmować
- ryzyko skutków działań niepożądanych leków jest większe, są ponadto działania w oparciu o to czego dowiedział się od lekarza i aptekarzy, lub
pacjenci którym przepisuje się często więcej niż 3-4 leki (nawet do 10) oprzeć się na swej własnej intuicji
Made by PWL
Filozofia opieki farmaceutycznej (pacjent jest współpartnerem w sprawach Opieka farmaceutyczna jest odpowiedzialnym zapewnieniem farmakoterapii,
związanych z jego zdrowiem) mającym na celu uzyskanie określonych jej efektów. Efektami tymi są:
- Filozofia każdej praktyki zawodowej jest z
ródłem wartości, które określają - wyleczenie z choroby
zachowanie związane z jej wykonywaniem. Określa zasady, role, relacje i - wyeliminowanie lub osłabienie objawów choroby
zakres odpowiedzialności, każdej osoby wykonującej dany zawód. - zatrzymanie lub spowolnienie procesu chorobowego
Jednolitość filozofii, a dzięki temu standaryzacja zachowań zawodowych, - zapobieganie chorobie lub jej objawom
sprzyja świadczeniu usług zawodowych wysokiej jakości.
- Bezwzględnym warunkiem opieki farmaceutycznej jest bliska współpraca z Problemy medyczne  to stany chorobowe, a więc zmiany związane z fizjologią
lekarzem opierająca się na wzajemnym poszanowaniu specjalistycznej organizmu pacjentów, których skutkiem jest wystąpienie objawów klinicznych.
wiedzy i kompetencji zawodowych. "' Lekarz
Opieka farmaceutyczna jest filozofią, w myśl której osobą odnoszącą Problemy lekowe  to dolegliwości pacjenta wynikające z farmakoterapii
korzyści z działań aptekarza jest pacjent "' Farmaceuta
- W opiece farmaceutycznej ważne są następujące sprawy: komunikowanie
się, konsultowanie z lekarzem i zespołem opieki zdrowotnej, zapobieganie i Przykład: Nadciśnienie jest chorobą i jest to problem medyczny, natomiast
rozpoznawanie niespodziewanych lub niepożądanych działań leków, jeśli pacjent wymaga leczenia hipotensyjnego, a nie otrzymuje leków, to już
interakcji z innymi lekami i produktami spożywczymi, monitorowanie jest problem lekowy.
spożycia leków, edukowanie pacjentów o stosowaniu leków i uzależnieniach
lekowych, koordynacja samoleczenia i leczenia lekami przepisanymi przez Zdarzenie aby mogło być zakwalifikowanie jako problem lekowy musi
lekarza. spełniać dwa warunki:
- Występuje lub może wystąpić u pacjenta (skarga, objaw, rozpoznanie
Pojęcie opieki farmaceutycznej procesu chorobowego, niewydolności, niesprawności)
' Hepler 1987 r.:  Opieka farmaceutyczna jest uzgodnionym związkiem - Musi istnieć lub być podejrzewany związek przyczynowy tego zdarzenia z
między pacjentem a farmaceutą w którym farmaceuta (posiadający farmakoterapią (kaszel po stosowaniu ACE-I) albo zdarzenie to wymaga
odpowiednią wiedzę i umiejętności) sprawuje kontrolę nad procesem zastosowania leku celem jego wyeliminowania
stosowania leków, kierując się świadomością i zobowiązaniem wobec
interesu (dobra) pacjenta Problem aktualny  jest problem, którego objawy już występują (są widoczne).
' L. Stand i wsp. 1992 r.:  Opieka farmaceutyczna jest elementem praktyki
zawodowej farmaceutów, który wiąże się z bezpośrednim współdziałaniem Problem potencjalny  jest problem, którego objawy mogą wystąpić w
farmaceuty i pacjenta mającym na celu troszczenie się o potrzeby lekowe przyszłości, jeżeli nie będziemy interweniować.
tego pacjenta
Rodzaje problemów lekowych:
Zapis w Ustawie o Izbach Aptekarskich  luty 2008. Wykonywanie usług - chory nie otrzymuje leku, pomimo że
aptekarskich polega na:  Sprawowanie opieki farmaceutycznej polega na sÄ… do tego wskazania
udokumentowanym procesie w którym farmaceuta współpracując z pacjentem i - zbędna farmakoterapia
lekarzem, a w razie potrzeby z przedstawicielami innych zawodów medycznych - niewłaściwy lek
czuwa nad procesem farmakoterapii w celu uzyskania określonych jej efektów - zbyt mała dawka leku
poprawiających jakość życia pacjenta . - zbyt duża dawka leku
- działania niepożądanie
- niezdyscyplinowanie pacjenta
Made by PWL
Dotychczasowa działalność aptekarza była skierowana na lek: Opracowanie planu farmakoterapii
zgodność z ordynacją lekarską - opracowany plan farmakoterapii powinien uwzględniać indywidualne
#
zgodność postaci potrzeby pacjenta: jego oczekiwania (czego chce) i obawy (czego nie chce)
#
informacja o sposobie użycia  zwrócenie uwagi związane z zastosowaniem leków w celu leczenia jego choroby oraz to co
#
na możliwość wystąpienia działań niepożądanych pacjent wie (rozumie); czynny udział pacjenta
sprawdzenie wielkości dawki - udział farmaceuty powinien polegać na zrównoważeniu złożoności terapii, jej
#
LEK
zgodność dawki z przepisaną kosztów i prawdopodobieństwa przestrzegania tego planu przez pacjenta
#
Zrozumienie koncepcji opieki farmaceutycznej wymaga przesunięcia Ustalenie celów i wybór najlepszego rozwiązania we współpracy z pacjentem
przedmiotu z leku na pacjenta: i lekarzem  wdrożenie.
- polega ono w dużej mierze na indywidualizacji farmakoterapii i
monitorowaniu skutków zastosowanego leczenia - zmiana leku, dawkowania, udzielenie instrukcji o samomonitorowaniu
- staje się świadczeniem stałym farmaceuty, który w sposób odpowiedzialny - edukacja chorego o chorobie i jej powikłaniach
współpracuje z pacjentem i jego lekarzem, kontroluje właściwe - udzielenie instrukcji jak uniknąć interakcji lekowych i działań niepożądanych
przyjmowanie leków przez pacjenta, stara się zapobiec interakcjom i - skierowanie do lekarza
problemom polekowym prowadząc jednocześnie odpowiednią dokumentację
Dokumentacja celu rozwiązywania problemów lekowych i zaspokajania potrzeb
Zadania farmaceuty: lekowych pacjenta; pozwala ocenić uzgodnienia dokonane między aptekarzem i
- rozpoznanie problemów lekowych pacjentem.
- rozwiązywanie problemów lekowych
- zapobieganie problemom lekowym Informacja dla pacjenta powinna zawierać:
(oprócz dawkowania, sposobu i czasu stosowania leku)
Uzasadnienie udziału aptekarzy w opiece farmaceutycznej: - czy można przyjmować lek z pokarmem
- apteka jest placówką ochrony zdrowia publicznego, w której osoby - czy można przyjmować lek z innymi lekami na receptę (lub odwrotnie), czy
uprawnione świadczą w szczególności usługi farmaceutyczne można przyjmować w ciąży
- wykonywanie zawodu farmaceuty ma na celu ochronę zdrowia publicznego i - czy można pić alkohol w czasie przyjmowania przepisanego leku
obejmuje udzielanie usług farmaceutycznych polegających w szczególności - czy można prowadzić pojazdy mechaniczne
na sprawowaniu opieki farmaceutycznej - jakie mogą wystąpić działania niepożądanie i co chory ma zrobić, jeżeli one
- posiadana wiedza o lekach i o problemach zdrowia może przyczynić się do wystąpią
poprawy jakości procesu leczenia i obniżenia jej kosztów - warunki przechowywania leku
Rozwiązanie Stwierdzenie występowania Uzyskanie inf. od
Praktyczna realizacja opieki farmaceutycznej
problemu problemu lekowego pacjenta i ich analiza
- Czy przepisany lek jest rzeczywiście potrzebny ' TAK
- Czy przepisano właściwy lek ' TAK
- Czy zastosowano właściwą dla danego pacjenta dawkę, schemat i sposób
dawkowania ' TAK
Cykliczny charakter
Wdrożenie planu
Ustalenie celów
- Czy pacjent będzie przyjmował dany lek prawidłowo ' TAK
monitorowania terapii
terapii
opieki farmaceutycznej
- Czy przepisany lek będzie wchodził w interakcje z innymi lekami
przyjmowanymi przez pacjenta ' NIE
- Czy przepisany lek może wywołać istotne dz. niepożądane u pacjenta ' NIE
Wydanie leku i Opracowanie planu Opracowanie planu
udzielenie informacji monitorowania leczenia terapeutycznego
Made by PWL
Opieka farmaceutyczna Ad. 1  Brak leku (stan nieleczony)
Sam proces opieki farmaceutycznej jest podawany w piśmiennictwie jako na Chory nie otrzymuje leku, mimo, że istnieją wskazania do jego stosowania.
#
tyle jednolity, że możemy mówić tylko o jednym procesie. Każdy farmaceuta
będzie realizował go w nieco inny sposób (w zależności od kraju, miejsca - konieczność leczenia stanu dotychczas nieleczonego (choroba wieńcowa,
pracy czy rodzaju opieki, jakiej będzie wymagał pacjent). Ale istota procesu cukrzyca, astma)
pozostanie taka sama, a istniejące różnice nie zmienią jego charakteru. - potrzeba profilaktycznego lub prewencyjnego zastosowania leku
Dzięki temu może być ona wszędzie sprawowana w podobny sposób - ciągłość farmakoterapii (przeniesienie pacjenta do innego szpitala lub
#
Nie jest więc opieką farmaceutyczną, wbrew często wypowiadanym zmiana lekarza leczącego)
#
poglądom, poinformowanie pacjenta o tym, jak ma zażywać lek, ani
sporadyczne udzielenie porady. Ad. 2  Zbędna farmakoterapia
- pacjent jest leczony kilkoma lekami, podczas gdy można się spodziewać, że
wystarczy mu jeden lek
Proces opieki - zdublowanie leków o tych samych wskazaniach (gdy pacjent zasięga porady
Raz rozpoczęty proces opieki farmaceutycznej musi być kontynuowany i u kilku lekarzy nie informując o przepisanych mu lekach)
powtarzany tak długo, aż rozwiązane zostaną wszystkie związane z - stany chorobowe, szczególnie we wczesnym okresie (cukrzyca,
farmakoterapią problemy danego pacjenta lub pacjent ten fizycznie zniknie z pola nadciśnienie), kiedy mogą wystarczyć metody niefarmakologiczne
widzenia farmaceuty [RIP :-P]. - nadużywanie leków (lekomania i narkomania; pacjent używa leków, których
nie potrzebuje)
Rola farmaceuty polega na: Ad. 3  Niewłaściwy wybór leku
- informowaniu i edukacji chorych Niewłaściwy lek, niewłaściwa postać farmaceutyczna (chory z upośledzeniem
- odpowiadaniu na ich pytania wchłaniania  lek doustny).
- wyjaśnieniu ich wątpliwości
- monitorowanie przebiegu leczenia (przestrzeganie zaleceń lekarskich) - chory jest leczony lekiem, na który jest uczulony (dopóki nie wystąpią
- dokonywaniu właściwych obserwacji dotyczących stanu ich zdrowia objawy, mamy doczynienia z problemem potencjalnym)
- wspomaganiu w leczeniu niefarmakologicznym - lek droższy i tańszy (zamiany), leki starszych generacji
- wykrywaniu i rozwiązywaniu problemów lekowych - lek skuteczny dla danego pacjenta może być nieskuteczny dla innego (lek
powinien być skuteczny dla pacjenta, a nie dla choroby)
- leczenie nadciÅ›nienia z chorobami współistniejÄ…cymi (nieselektywne ß-
Rozpoznanie, ocena i klasyfikacja problemów lekowych pacjenta adrenolityki u chorych z astmą, indapamid u kobiet w ciąży)
Należy zebrać dane dotyczące wszystkich leków stosowanych przez pacjenta i je
zakwalifikować: Ad. 4  Złe dawkowanie
- za mało właściwego leku (dawka powinna być dostosowana do
1. brak leku (stan nieleczony) indywidualnych potrzeb i warunków pacjenta; ludzie w podeszłym wieku
2. niepotrzebny lek często wymagają mniejszych dawek)
3. niewłaściwy wybór leku - zbyt długie odstępy czasu (lek o przedłużonym działaniu zastąpiony lekiem
4. złe dawkowanie o normalnym uwalnianiu), zbyt krótki okres podawania (antybiotyki)
5. niepożądane działanie leku (problem) - za dużo właściwego leku (niewydolność nerek)
6. interakcje między lekami - u pacjenta występuje szybki lub wolny metabolizm uwarunkowany
7. pacjenta nie stać na lek genetycznie lub chorobą (np. nadczynność tarczycy)
Made by PWL
Ad. 5  Niepożądane działanie leku (każdy niespodziewany i niepożądany efekt, Czego można oczekiwać od opieki farmaceutycznej?
który pojawia się po zastosowaniu dawki leczniczej)
- problem lekowy może być wynikiem działania niepożądanego leku; problem 1. W zakresie choroby:
lekowy jest pojęciem nadrzędnym wobec działania niepożądanego, które - poprawy stanu zdrowia
jest jedynie jednym z siedmiu problemów lekowych - wartości mierzonych parametrów  poziom glukozy, cholesterolu,
- zgodnie z systemem klasyfikacji zaproponowanym przez WHO wyróżnia się ciśnienie krwi
cztery rodzaje działań niepożądanych: - spowolnienia procesu choroby przewlekłej
- uniknięcia lub osłabienia powikłań
Zgodne z działaniem farmakologicznym, zależne od wielkości dawki (stężenia
2. W odniesieniu do pacjenta:
A) we krwi). Szybko ustępują i można je przewidzieć (hipotonia po lekach
- lepszej wiedzy o chorobie i jej leczeniu
przeciwnadciśnieniowych, ból głowy po nitratach).
- poprawy jakości życia
- zadowolenia z opieki
Reakcje alergiczne i idiosynkratyczne niezależne od właściwości
3. W zakresie ekonomicznym:
farmakologicznych leku i od dawki. Nie można ich przewidzieć (wysypka po
B)
- uniknięcia niepotrzebnego stosowania leków
kotrimoksazolu, u której zastosowano go po raz pierwszy). Są one trudne do
- zredukowania przypadków niewłaściwego stosowania leków
uniknięcia i stanowią problem dla pacjenta i aptekarza.
- uniknięcia zdrowotnych i ekonomicznych skutków niewłaściwego
Reakcje, które występują ze zwiększoną częstością u osób, które wcześniej były stosowania leków
C)
leczone danym lekiem, ale trudno wykazać, że to lek jest ich przyczyną (NLPZ).
Zbieranie informacji o pacjencie
Reakcje opóz
nione (odległe w czasie), np. kardiotoksyczne działanie
y
ródłem niezbędnych informacji jest oczywiście przede wszystkim sam pacjent i
D)
antybiotyków antracyklinowych występujące nawet po wielu latach od terapii.
dlatego tak ważne jest nawiązanie z nim profesjonalnego kontaktu. W pewnych
sytuacjach z
ródłem informacji mogą być też rodzice pacjenta, członkowie jego
Ad. 6  Interakcje lekowe
rodziny, a także opiekujące się nim osoby trzecie (pielęgniarki środowiskowe,
- interakcje są najczęstszą przyczyna problemów lekowych; dotyczą leków z
lekarze). Dotyczy to zwłaszcza dzieci, ludzi w wieku podeszłym, obłożnie lub
różnych grup farmakologicznych, ale mogą występować w obrębie tej samej
psychicznie chorych.
grupy; niektóre mogą zmieniać metabolizm innych [leków], mogą wpływać
na swój metabolizm (karbamazepina), wiązanie z białkami (aspiryna)
- werapamil i diltiazemem  nasilenie wpływu depresyjnego na kurczliwość
mięśnia sercowego i przewodzenie przedsionkowo-komorowe
FPA  Wykład 1 (2011-10-06, dr Telejko)
'
Wersja: v1.0
'
Niezdyscyplinowanie pacjenta
Zawsze ma jakÄ…Å› przyczynÄ™ i zadaniem farmaceuty sprawujÄ…cego opiekÄ™ nad nim
jest upewnienie się, czy pacjent stosuje się do udzielonych zaleceń.
Przyczyny niezdyscyplinowania pacjenta:
występujące działania niepożądane, lub obawa przed ich wystąpieniem
#
(akarboza)
lek niewygodny w stos. (zażywać 3-4 razy dziennie, opuszczanie poj. dawek)
#
obawy i oczekiwania, własne przekonania, wpływy kulturowe, przyzwyczajenia
#
sytuacja rodzinna czy finansowa
#
brak objawów choroby, czy też brak widocznej poprawy
#
Made by PWL