Test z epoki Test z epoki Test z epoki Test z epoki Test z epoki Ucz się z Ucz się z Ucz się z Ucz się z Ucz się z Test wiedzy o baroku Test wiedzy o baroku Test wiedzy o baroku Test wiedzy o baroku Test wiedzy o baroku 1. Barok to epoka literacka trwająca: Przedstawicielem tej pierwszej był Wacław Potocki, w swych utworach głosił pochwałę etosu sarmackie- a. przez cały wiek XVIII go, stworzył nawet sarmacki epos narodowy Trans- b. zasadniczo przez cały wiek XVII, ale swymi korze- akcję wojny chocimskiej. Nurt dworski propagował niami sięga jeszcze końca XVI wieku w Polsce przede wszystkim Jan Andrzej Morsztyn. c. od połowy XVI do połowy XVII wieku Jego twórczość to utwory konceptualne i marynistycz- Odpowiedz: b. ne, głównie o tematyce zmysłowej. Jest to poezja wy- ższych klas szlachty, kojarzona przede wszystkim z ży- Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz ciem dworskim. Choć na pozór dotyczy spraw błahych, Barok jako epoka historyczno-literacka obejmuje za- jej rozumienie wymaga jednak pewnej erudycji. sadniczo cały wiek XVII, choć korzeniami sięga jesz- cze końca XVI wieku, a w niektórych krajach, np.: w Polsce, trwa jeszcze do połowy XVIII stulecia (cza- 4. Przedstawicielem polskiej poezji metafizycz- nej jest: sy saskie). Sama nazwa epoki wywodzi się z języka portugalskiego bądz hiszpańskiego, gdzie słowo ba- a. Jan Andrzej Morsztyn ruecco oznaczało w języku jubilerskim perłę o nie- b. Jan Chryzostom Pasek regularnym kształcie. c. Mikołaj Sęp-Szarzyński Odpowiedz: c. 2. Słowo sarmatyzm to pojęcie o co najmniej Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz dwóch znaczeniach, z których jedno odnosi się do: Poezja metafizyczna to najtrudniejszy nurt poezji ba- rokowej, w Polsce reprezentowany głównie przez a. teorii historiozoficznej wywodzącej naród polski od Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego. Umiejscowienie poezji mitycznego ludu Sarmatów Sępa na mapie literackiej bywało przedmiotem spo- b. nurtu poezji barokowej rów, gdyż formalnie tworzył on jeszcze w epoce rene- c. sposobu walki na tzw. wzór sarmacki sansu, jednak utwory, które w tym czasie powstały, po- Odpowiedz: a. zbawione są zupełnie optymistycznej renesansowej wymowy. Poezja Sępa-Szarzyńskiego traktuje o rze- Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz czach najważniejszych: filozofii, religii, miłości Sarmatyzm to pojęcie o co najmniej dwóch znacze- i śmierci. Jego wiersze przeniknięte są lękiem egzy- niach. Pierwsze odnosi się do sformułowanej już stencjalnym i poczuciem nicości ludzkiego bytu w XVI wieku teorii historiozoficznej, w myśl której a więc metafizyką jak najbardziej barokową. naród polski miał wywodzić się od mitycznego ludu walecznych Sarmatów. Ta szalona dosyć teza miała 5. Pojęciem kluczowym dla estetyki baroku jest: dowodzić wyjątkowości i elitarności polskiej szlach- ty, a także uzasadniać ustrój dawnej Rzeczpospoli- a. kontrast tej, jakim była demokracja szlachecka. Drugie zna- b. sprzeczność czeni terminu odnosi się zaś do całości zjawisk, ja- c. puenta kim była staropolska kultura szlachecka, a w niej: Odpowiedz: a. złota wolność szlachecka, skłonność do przepychu Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz i umiłowanie wojaczki. Stąd też często mówi się o po- Komentarz stawie Sarmaty jako o stereotypowym etosie polskiej Kontrast to pojęcie kluczowe dla estetyki baroku. szlachty. Oznacza zderzenie sprzecznych (wizualnie, słucho- wo, pojęciowo) elementów. Zasadą kontrastu kierują się także pozostałe elementy barokowej poetyki: kon- 3. Dwa przodujące nurty w poezji barokowej to cept, oksymoron, paradoks. Kontrast jest właśnie tym poezja: elementem, który odróżnia utwory barokowe od kla- a. klasyczna i manierystyczna sycznych opartych na prawach symetrii, harmonii b. ziemiańska i dworska i ładu. Barok burzy ten porządek, wprowadzając za- c. miłosna i patriotyczna sadę sprzeczności, a więc kontrast. Odpowiedz: b. 6. Oksymoron to swoisty rodzaj: Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Dwa nurty poezji barokowej to poezja ziemiańska, a. metafory utożsamiana z nurtem sarmackim, i poezja dworska. c. porównania 1 Test z epoki Test z epoki Test z epoki Test z epoki Test z epoki Ucz się z Ucz się z Ucz się z Ucz się z Ucz się z d. epitetu skiej przedstawiał ją na wiele sposobów, właściwie nie powtarzając się. Ulubionym gatunkiem Morszty- Odpowiedz: a. na był sonet uważany za jeden z najtrudniejszych Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz i bardziej wymagających. Charakterystyczne dla jego Oksymoron to wyrażenie zawierające oczywistą twórczości są częste anafory i misterna metaforyka. sprzeczność. Jest to swoisty rodzaj metafory, który godzi rzeczy i zjawiska prawdziwie bądz pozornie 10. Sonet Do trupa to przykład poezji: sprzeczne. Dzięki takiemu połączeniu często wyłania a. ziemiańskiej się nowy sens. Najprostsze przykłady oksymoronu to: b. metafizycznej ciepły lód, żywy trup, zimny płomień itp. c. konceptualnej Odpowiedz: c. 7. Paradoks to inaczej: Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz a. środek stylistyczny służący porównaniu b. wyrażenie nieprawdziwe Sonet Do trupa to najbardziej znany wiersz Jana An- c. stwierdzenie lub sformułowanie sprzeczne z po- drzeja Morsztyna. Opiera się on na pewnym pomyśle (koncepcie) zestawieniu dwóch przeciwstawnych wszechnie przyjętym mniemaniem zjawisk: miłości i śmierci, na których przecięciu rodzi Odpowiedz: c. się puenta zaskakująca czytelnika. Poeta udowadnia, Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz że sytuacje zakochanego i trupa są do siebie bardzo Paradoks to stwierdzenie lub sformułowanie sprzecz- zbliżone los obydwu godny jest pożałowania. ne z powszechnie przyjętym mniemaniem. Bazuje na zwyczajowo przyjętych sądach i weryfikuje je. Jest więc 11. Wiersz W kwartanie wyraża niejednoznaczny figurą niezwykle cenną, gdyż przełamuje wzorce sza- stosunek do: blonowego myślenia. a. Boga b. śmierci 8. Daniel Naborowski to poeta, w którego poezji c. życia pozagrobowego obsesyjnie powraca temat: Odpowiedz: a. a. miłości Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz b. upływu czasu Tematem wiersza jest cierpienie fizyczne i strach c. pieniędzy i uciech cielesnych przed wieczną karą. Utwór jest prośbą skierowaną Odpowiedz: b. do Boga o wybawienie duszy biednego grzesznika, Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz który, co prawda, nie zasłużył na łaskę, lecz którego Daniel Naborowski zaliczany jest do grupy poetów cierpienia są tak wielkie, że dają mu nadzieję na metafizycznych, obok Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego odsunięcie kary wiecznego ognia. Stosunek podmio- i Sebastiana Grabowieckiego. Tematyka jego utwo- tu lirycznego do Boga jest niejednoznaczny, gdyż nie rów oscyluje wokół ogólnej kondycji człowieka i je- można w nim mówić o postawie kajającego się go miejsca w świecie. Jednak najczęściej pojawiają- grzesznika. Ta niejednoznaczność zbliża poetę, po- cym się i wyraznie fascynującym poetę zagadnieniem wszechnie uważanego za dworskiego, do kręgu po- jest upływ czasu oraz przeznaczenie człowieka ku etów metafizycznych. śmierci, właściwie od dnia narodzin. Życie człowie- ka to, według Naborowskiego, czekanie na moment 12. Tematem często powracającym w twórczości śmierci. Wacława Potockiego jest: a. lęk przed śmiercią 9. Twórczość Jana Andrzeja Morsztyna porów- b. krytyka wad szlacheckich nuje się często do twórczości: c. miłość dworska a. Marina Odpowiedz: b. b. Szekspira Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz c. Moliera Potocki powszechnie wiązany jest z tematyką patrio- Odpowiedz: a. tyczną. W swoich wierszach częstokroć piętnuje wady Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz stanu szlacheckiego, przepowiada upadek ojczyzny, Twórczość Jana Andrzeja Morsztyna często porów- jeśli szlachta nie zrezygnuje z własnego egoizmu, nuje się do twórczości włoskiego poety Giambattisty zgubnego i zle pojmowanego przywiązania do swo- Marina. Morsztyn jest jednym z najwybitniejszych bód, na przykład liberum veto. Niewielu pamięta o tym, poetów polskiego baroku. Jego poezja imponuje że Potockiego jako arianina niezwykle zajmował rów- kunsztem i pomysłowością ten piewca miłości dwor- nież temat tolerancji religijnej, był również autorem 2 Test z epoki Test z epoki Test z epoki Test z epoki Test z epoki Ucz się z Ucz się z Ucz się z Ucz się z Ucz się z utworów, które poruszały zagadnienia przemijania czy 16*. Nurt poezji barokowej zapoczątkowany kondycji człowieka. przez włoskiego poetę Giambattistę Marina nosi nazwę: a. poezji kunsztownej 13. Moliera często nazywa się: b. poezji dworskiej a. ojcem nowożytnej komedii c. marinizmu b. dramatopisarzem wszechczasów Odpowiedz: c. c. ojcem współczesnego dramatu Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Odpowiedz: a. Nurt w poezji zapoczątkowany przez Marina to, oczy- Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz wiście, marynizm. Opierał się on głównie na wykorzy- Molier to najważniejszy komediopisarz francuski dru- staniu konceptu, czyli zaskakującego, wymagającego giej połowy XVII wieku. Uważa się go również za kunsztu i wyobrazni pomysłu twórczego. Najpopular- ojca nowożytnej komedii europejskiej. Na podstawie niejszym tematem poezji marynistycznej była miłość jego utworów stworzono nawet pojęcie komedii mo- ukazywana na różne sposoby. Artyści dbali o kunsz- lierowskiej, w której postacie nie są indywidualnościa- towną, wystylizowaną formę swych wierszy, nasycenie mi, ale konkretnymi typami ludzkimi, akcja rozgrywa utworów figurami i tropami poetyckimi. Stąd opisy- się współcześnie autorowi, bohaterowie mówią wła- wany przez nich świat sprawiał wrażenie sztuczności snym, zindywidualizowanym językiem. Choć celem i przesytu. komedii jest wywołanie śmiechu, może pełnić ona również funkcje dydaktyczne. 17*. Manieryzm to: a. sztuczne, wymuszone zachowanie 14. Świętoszek Moliera to klasyczny przykład: b. tendencja w sztuce europejskiej a. tragikomedii c. sposób wykonania czegoś b. tragedii Odpowiedz: b. c. komedii obyczajowej Odpowiedz: c. Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Manieryzm to tendencja w sztuce europejskiej, któ- Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz ra narodziła się w latach dwudziestych XVI wieku Świętoszek to realistyczna komedia obyczajowa. Nie we Włoszech i trwała do początków wieku XVII. Ma- pojawiają się w niej postacie fantastyczne (jak np. nieryzm rozwijał się głównie w środowiskach dwor- w Śnie nocy letniej Szekspira), a całość zbudowana jest skich. Jego cechy charakterystyczne to: odejście od zgodnie z zasadą prawdopodobieństwa życiowego, realizmu, wyrafinowanie, sztuczność form, szukanie czyli związkiem przyczynowo-skutkowym. Świętoszek efektów zaskoczenia. Jego twórcy uważali, że wszyst- łączy w sobie cechy komedii charakterów (wyekspo- ko, co wielkie w sztuce, zostało stworzone w dobie nowanie pewnego typu charakteru połączone z jego renesansu, teraz można już tylko powielać istniejące przejaskrawieniem) i komedii intrygi (żywa akcja, wzorce i udziwniać je. Sztuka manieryzmu była za- pełna nagłych zwrotów i pomyłek zwieńczona niespo- adresowana do wykształconego odbiorcy, gdyż wy- dziewanym zakończeniem). W scenie finałowej z Tar- magała odpowiedniego przygotowania intelektual- tuffe a wychodzi bezwzględny oszust, jednak wszystko nego. kończy się dobrze. 18*. Schyłkowa faza baroku to: 15. Molier w Świętoszku krytykuje: a. rokoko a. fanatyzm religijny b. monumentalizm b. związki pozamałżeńskie c. manieryzm c. kler i życie zakonne Odpowiedz: a. Odpowiedz: c. Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Schyłkową fazę baroku zapowiada rokoko. Jest to nie Molier w Świętoszku atakuje przede wszystkim fana- tylko nurt w sztuce, ale również pewna postawa este- tyzm religijny oparty na obłudzie i fałszu. Poza tym tyczno-kulturowa. Jego cechy to: zerwanie z monu- atakuje również zdominowanie życia publicznego mentalizmem, pompą i patosem, swoboda, flirt i po- przez manipulujących królem i społeczeństwem bez- szukiwanie przygód erotycznych, delikatność, zmysło- względnych kardynałów. Jednak wymowa utworu wość i smak artystyczny. Rokoko rozwijało się w at- Moliera ma także charakter uniwersalny ostrzega mosferze dworskiej, łączy się z misterną formą i ma- przed fałszywymi przyjaciółmi, którzy zyskują sobie estrią wykonania. Paradoks rokoka polegał jednak na nasze zaufanie i względy, by wykorzystać je do wła- tym, że jego delikatności i niefrasobliwości towarzy- snych celów. Dzięki tej cesze utwory Moliera mimo szył rozwój nowego nurtu ideowego oświecenia. upływu lat nie schodzą z afisza. 3 Test z epoki Test z epoki Test z epoki Test z epoki Test z epoki Ucz się z Ucz się z Ucz się z Ucz się z Ucz się z 19*. Pascal porównał człowieka do: 20*. Słynne słowa Kartezjusza to: a. wilka a. Homo sum, humani nil a me alienum puto b. trzciny b. Dubitare humanum est c. istoty myślącej c. Cogito, ergo sum Odpowiedz: b. Odpowiedz: c. Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Komentarz Blaise Pascal, jeden z czołowych filozofów epoki ba- Chodzi, oczywiście, o: Myślę, więc jestem . Karte- roku, porównał istotę ludzką do trzciny, ale trzciny zjusza zajmowało przede wszystkim zagadnienie pew- myślącej. Tym samym stwierdził, że człowiek jako isto- ności ludzkiego poznania. Poszukiwał metody spo- ta najsłabsza we wszechświecie dysponuje ogromną sobu skutecznego dochodzenia do prawdy, co zaowo- siłą rozumem. To on stanowi o godności ludzkiej, cowało stworzeniem całego systemu filozoficznego. gdyż uświadomienie sobie własnej nędzy i znikomo- Kartezjusz narzędziem ludzkiego poznania uczynił ści ludzkiej egzystencji, stawia człowieka ponad bez- rozum, gdyż zmysły, jego zdaniem, fałszują prawdziwą rozumnym wszechświatem. Stąd najsłabsza w przy- wiedzę o świecie. Stąd metoda kartezjańska opierała rodzie trzcina , ze zródła swej słabości może uczynić się na podawaniu w wątpliwość wszystkiego, by w re- zródło swej siły. zultacie zanegowawszy wszystko, dojść do przekona- nia, że jedynym pewnikiem jest to, że się wątpi. Stąd słynne zdanie filozofa: Myślę, więc jestem ( Cogi- to, ergo sum ). * Gwiazdką oznaczono pytania odnoszące się raczej do poziomu rozszerzonego matury 4