Regionalny OÅ›rodek Onkologiczny. Nowotwory pÅ‚uca i piersi. WydziaÅ‚ Zdrowia Publicznego i Ratownictwa Struktura opieki onkologicznej w Polsce lð IIIst.referencyjnoÅ›ci: wysokospecjalistyczna radioterapia jako procedura samodzielna lub w skojarzeniu z leczeniem operacyjnym i/lub chemioterapiÄ…, z uwzglÄ™dnieniem leczenia oszczÄ™dzajÄ…cego (Warszawa, Kraków, Gliwice, GdaÅ„sk, PoznaÅ„, Bydgoszcz, Aódz) lð IIst.referencyjnoÅ›ci: standardowa konwencjonalna radioterapia 2Di/lub3D (Lublin, Kraków, BiaÅ‚ystok, Gdynia, Bielsko-BiaÅ‚a, Olsztyn, Opole, Rzeszów) lð Ist. referencyjnoÅ›ci: standardowa konwencjonalna radioterapia (Brzozów, Zielona Góra, CzÄ™stochowa, Katowice) Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. M. Kopernika lð Regionalny OÅ›rodek Onkologiczny wchodzÄ…cy w skÅ‚ad struktury organizacyjnej Szpitala jest jedynÄ… placówkÄ… w regionie łódzkim, która udziela kompleksowych Å›wiadczeÅ„ z zakresu onkologii. lð Zapewnia dostÄ™p do diagnostyki, wysokospecjalistycznych konsultacji m.in. torakochirurgii, chirurgii naczyniowej, ortopedii czy hematologii. lð IstniejÄ…cy w strukturze OÅ›rodka - ZakÅ‚ad Teleradioterapii prowadzÄ…cy leczenie promieniowaniem jonizujÄ…cym, jest jedynÄ… tego typu placówkÄ… w woj. Aódzkim, speÅ‚niajÄ…cÄ… jednoczeÅ›nie wymogi standardów Å›wiatowych w tym zakresie. OÅ›rodek Onkologiczny jako jedyny w regionie przeprowadza brachyterapiÄ™. lð Regionalny OÅ›rodek Onkologiczny jest także jednÄ… z dwóch placówek w Polsce, obok Instytutu Onkologii w Gliwicach, która posiada certyfikat Europejskiej Organizacji OÅ›rodków Onkologicznych, Å›wiadczÄ…cy o wyposażeniu w urzÄ…dzenia do radioterapii, które speÅ‚niajÄ… europejskie normy. lð W roku 2001 przeprowadzono w naszej placówce pierwszy zabieg przeszczepu szpiku. Tym samym rozpoczÄ…Å‚ dziaÅ‚alność jedyny w Aodzi oÅ›rodek transplantacji szpiku. Blok Operacyjny Inspektorat Ochrony Radiologicznej Izba Przyjęć Klinika Chemioterapii Nowotworów Klinika Chirurgii Onkologicznej OddziaÅ‚ Chemioterapii OddziaÅ‚ Chirurgii Onkologicznej OddziaÅ‚ Chorób Rozrostowych OddziaÅ‚ Laryngologii Onkologicznej OddziaÅ‚ Opieki i Radioterapii Paliatywnej OddziaÅ‚ Radioterapii Ginekologicznej z PracowniÄ… Brachyterapii OddziaÅ‚ Radioterapii i Onkologii Ogólnej ZakÅ‚ad Fizyki Medycznej ZakÅ‚ad Teleradioterapii Nowotwory Czerniak i inne nowotwory zÅ‚oÅ›liwe skóry Nowotwory in situ Nowotwory niezÅ‚oÅ›liwe Nowotwory o niepewnym lub nieznanym charakterze Nowotwory ukÅ‚adu oddechowego i narzÄ…dów klatki piersiowej Nowotwory zÅ‚oÅ›liwe miÄ™dzybÅ‚onka i tkanek miÄ™kkich Nowotwory zÅ‚oÅ›liwe mÄ™skich narzÄ…dów pÅ‚ciowych Nowotwory zÅ‚oÅ›liwe koÅ›ci i chrzÄ…stki stawowej Nowotwory zÅ‚oÅ›liwe narzÄ…dów trawiennych Nowotwory zÅ‚oÅ›liwe oka, mózgu i innych części centralnego systemu nerwowego Nowotwory zÅ‚oÅ›liwe tarczycy i innych gruczołów wydzielania wewnÄ™trznego Nowotwory zÅ‚oÅ›liwe tkanki limfatycznej, krwiotwórczej i tkanek pokrewnych Nowotwory zÅ‚oÅ›liwe ukÅ‚adu moczowego Nowotwory zÅ‚oÅ›liwe wargi, jamy ustnej i gardÅ‚a Nowotwory zÅ‚oÅ›liwe żeÅ„skich narzÄ…dów pÅ‚ciowych Nowotwory zÅ‚oÅ›liwe, inne Nowotwór zÅ‚oÅ›liwy sutka Choroby krwi i narzÄ…dów krwiotwórczych oraz choroby autoimmunologiczne NiedokrwistoÅ›ci aplastyczne i inne NiedokrwistoÅ›ci hemolityczne NiedokrwistoÅ›ci z niedoborów pokarmowych Niektóre choroby immunologiczne Zaburzenia krzepniÄ™cia, plamice i inne skazy krwotoczne Inne choroby krwi i narzÄ…dów krwiotwórczych LECZENIE CHIRURGIA, LECZENIE SYSTEMOWE, RADIOTERAPIA Leczenie onkologiczne Polega na zastosowaniu i wzajemnym uzupeÅ‚nianiu siÄ™ wszystkich trzech metod: lð CHIRURGII lð LECZENIA SYSTEMOWEGO lð RADIOTERAPII Rozpoznanie histopatologiczne Aby można rozpocząć leczenie konieczne jest uzyskanie: ROZPOZNANIA HISTOPATOLOGICZNEGO Rozpoznanie histopatologiczne lð Metody uzyskania materiaÅ‚u: BAC BACC pobranie wycinków z guza pobranie wÄ™zÅ‚a chÅ‚onnego materiaÅ‚ pooperacyjny badanie szpiku kostnego LECZENIE ONKOLOGICZNE Kontrola miejscowa procesu nowotworowego: CHIRURGIA RADIOTERAPIA Leczenie systemowe: CHEMIOTERAPIA HORMONOTERAPIA TERAPIA BIOLOGICZNA CHIRURGIA Jest najstarszÄ… metodÄ… leczenia nowotworów Już w starożytnoÅ›ci stosowano wypalanie, przyżeganie, a nastÄ™pnie wycinanie jako metodÄ™ leczenia Rodzaje zabiegów chirurgicznych lð Operacje diagnostyczne: biopsja chirurgiczna wÄ™złów chÅ‚onnych lub guza nowotworowego lð Operacje radykalne lð Operacje oszczÄ™dzajÄ…ce (bez koniecznoÅ›ci usuwania caÅ‚ego narzÄ…du) lð Operacje paliatywne lð Inne zabiegi: endoskopowe, laserowe, elektro- resekcja, elektrokoagulacja, krioterapia, ROZPOZNANIE HISTOPATOLOGICZNE lð Jest kluczem do : okreÅ›lenia rokowania ustalenia dalszej terapii Np: Rodzaj materiaÅ‚u pooperacyjnego: sutek prawy, Wynik badania hist-pat: Carcinoma ductale infiltrans II stopieÅ„ wg Blooma Znaleziono 13 (5+2+6) wÄ™złów chÅ‚onnych sine signis meta LECZENIE SYSTEMOWE CHEMIOTERAPIA leczenie cytostatykami czyli zwiÄ…zkami niszczÄ…cymi komórki HORMONOTERAPIA tylko w leczeniu nowotworów hormono- zależnych (rak piersi, trzonu macicy, gruczoÅ‚u krokowego) TERAPIA UKIERUNKOWANA MOLEKULARNIE Prekursorem leczenia systemowego byÅ‚ Tomas Beatson. ZauważyÅ‚, ze samice królików przestajÄ… produkować mleko po usuniÄ™ciu jajników. ZainteresowaÅ‚a go zależność funkcji jednego narzÄ…du od innego, znajdujÄ…cego siÄ™ w zup eÅ‚nie innym miejscu organizmu. NastÄ™pnie odkryÅ‚, że usuniÄ™cie jajników powoduje remisjÄ™ u pacjentek z zaawansowanym rakiem piersi. Historia chemioterapii rozpoczyna siÄ™ po II wojnie Å›wiatowej. W 1946 u chorych na chÅ‚oniaki zastosowano zwiÄ…zek alkilujÄ…cy chlormetynÄ™- pochodnÄ… stosowanego w czasie I wojny Å›wiatowej gazu musztardowego, który u ofiar uszkadzaÅ‚ m.in. ukÅ‚ad krwiotwórczy. Cykl komórkowy http://www.pzwl.pl/cms/portal2/gfx/upload/225.jpg http://imagecache2.allposters.com/images/pic/JAG/03-PS101-5~Mitosis-Posters.jpg http://ghr.nlm.nih.gov/handbook/illustrations/apoptosismacrophage.jpg Cytostatyki hamujÄ… podziaÅ‚y komórkowe i powodujÄ… rozmaite uszkodzenia subletalne (np. poprzez uszkadzanie DNA lub powstawanie wolnych rodników tlenowych), które wprowadzajÄ… komórkÄ™ w proces apoptozy. Terapie celowane w onkologii: lð PrzeciwciaÅ‚a monoklonalne (trastuzumab, rituksymab, cetuksymab, bawacyzumab) lð DrobnoczÄ…steczkowe inhibitory kinaz (imatynib, gefitynib, erlotynib) lð Inhibitor proteasomu 20S (bortezomib) Komórka nowotworowa z ekspresja receptorów HER2 http://www.biooncology.com/bioonc/images/her-main-lg.jpg PrzeciwciaÅ‚a monoklonalne: lð AktywujÄ… cytotoksyczność komórkowÄ… zależnÄ… od przeciwciaÅ‚ lub dopeÅ‚niacza lð NasilajÄ… apoptozÄ™ lð BlokujÄ… receptor dla czynnika wzrostu lð NiszczÄ… komórkÄ™ prze zwiÄ…zanÄ… toksynÄ™ lub pierwiastek radioaktywny CHEMIOTERAPIA lð RADYKALNA: której celem jest caÅ‚kowite wyleczenie lð PALIATYWNA: niekiedy przedÅ‚użajÄ…ca życie, poprawiajÄ…ca komfort życia Rodzaje chemioterapii lð WstÄ™pna (neoadiuwantowa) stosowana u pacjentów z miejscowo zaawansowanym nowotworem, majÄ…ca umożliwić leczenie radykalne lð UzupeÅ‚niajÄ…ca (adiuwantowa) podawana celem zniszczenia mikroprzerzutów po radykalnym zabiegu operacyjnym lð Indukcyjna jako leczenie z wyboru w chorobach ukÅ‚adowych (chÅ‚oniaki, ziarnica zÅ‚oÅ›liwa) Skuteczność leczenia nowotworów cytostatykami lð Nowotwory w których można uzyskać wyleczenie: ostre biaÅ‚aczki (ALL, AML) kosmówczak chÅ‚oniaki o wysokim stopniu zÅ‚oÅ›liwoÅ›ci ziarnica zÅ‚oÅ›liwa nowotwory jÄ…dra guz Wilmsa Skuteczność leczenia cytostatykami lð W zaawansowanej chorobie nowotworowej można przedÅ‚użyć życie: szpiczak mnogi chÅ‚oniaki o niskim stopniu zÅ‚oÅ›liwoÅ›ci biaÅ‚aczki przewlekÅ‚e (CLL, CML) drobnokomórkowy rak pÅ‚uca rak piersi rak jajnika niektóre miÄ™saki Skuteczność leczenia cytostatykami cd. lð W niektórych nowotworach skuteczność jest dyskusyjna i wymaga potwierdzenia randomizowanymi badaniami klinicznymi (np.rak żoÅ‚Ä…dka, czerniak zÅ‚oÅ›liwy) Zasady chemioterapii lð podawanie kilku leków jednoczeÅ›nie lð podawanie leków w Å›ciÅ›le okreÅ›lonych, maksymalnych dawkach lð zachowanie okreÅ›lonego czasu miÄ™dzy cyklami chemioterapii (nie wydÅ‚użanie przerw) Rak pÅ‚uca 20 tys. zachorowaÅ„ rocznie W 2005r. 15248 mężczyzn i 4797 kobiet zachorowaÅ‚o na raka pÅ‚uca mniej niż 10% chorych przeżywa 5 lat Lð przyczyna 33% zgonów spowodowanych nowotworami u mężczyzn i 10% u kobiet W 2005r. 16522 mężczyzn i 4933 kobiet zmarÅ‚o z powodu raka pÅ‚uca wystÄ™puje zwykle po 40rż, szczyt zachorowaÅ„ w 7 dekadzie. Palenie tytoniu jest najważniejszym czynnikiem ryzyka wystÄ™powania raka pÅ‚uca lð Powoduje 90% zachorowaÅ„ na raka pÅ‚uca u mężczyzn i 80% u kobiet lð Co ósmy mężczyzna palÄ…cy w wieku 35 lat 25 papierosów dziennie umrze z powodu raka pÅ‚uca przed 75 rż. lð Równie istotne w etiologii raka pÅ‚uca jest palenie bierne Inne czynniki ryzyka: Narażenie na: lð Azbest lð Radon lð Chrom lð Nikiel lð WÄ™glowodory aromatyczne lð ZwiÄ…zki arsenu Aktualnie brak skutecznych badaÅ„ przesiewowych w kierunku raka pÅ‚uca w Polsce. ZdjÄ™cia rentgenowskie klatki piersiowej ani badanie cytologiczne plwociny osób ze zwiÄ™kszonym ryzykiem zachorowanie nie zmniejsza umieralnoÅ›ci z powodu tego nowotworu. Testem przesiewowym o udowodnionej skutecznoÅ›ci jest spiralna tomografia komputerowa klatki piersiowej. Objawy wynikajÄ…ce z Objawy wczesnego miejscowego rak pÅ‚uca wzrostu lð Kaszel lub zmiana jego lð Ból w klatce piersiowej rodzaju lð Duszność lð Krwioplucie lð Chrypka lð NawracajÄ…ce zakażenia lð Utrudnione poÅ‚ykanie miąższu pÅ‚ucnego lð Zespół żyÅ‚y głównej górnej lð PÅ‚atowe zapalenie pÅ‚uc lð Guz Pancoasta Objawy wynikajÄ…ce z obecnoÅ›ci Objawy przerzutów paraneoplastyczne odlegÅ‚ych lð OsÅ‚abienie, jadÅ‚owstrÄ™t, chudniÄ™cie, kacheksja lð Zależą od narzÄ…du do lð Hiperkalcemia, hipokalcemia które nastÄ…piÅ‚ przerzut (kalcytonina), hipoglikemia (najczęściej: lð SIADH koÅ›ci,wÄ…troba, mózg, lð Zesp. Cushinga nadnercza, szpik- 10% lð Encefalopatiai neuropatia, miopatia SCLC) lð Zapalenie skórnomięśniowe lð Niedokrwistość, maÅ‚opÅ‚ytkowość, nadpÅ‚ytkowość lð Zesp. Trousseau lð Biegunka (serotonia) lð Rogowacenie ciemne lð Przerostowa osteoartropatia pÅ‚ucna Diagnostyka lð Rtg klatki piersiowej w 2 projekcjach (każde zapalenie miąższu pÅ‚ucnego!!palacze>40 rż!!- kontrola po 6 tyg. od zakoÅ„czenia antybiotykoterapii, uporczywy kaszel, nawracajÄ…ce zakażenia, krwioplucie lð Bronchoskopia lð CT lð BAC lð Badanie plwociny lð Diagnostyka zabiegowa (wideotorakoskopia, mediastinoskopia, torakotomia) Ocena stopnia zaawansowania choroby lð Ocena stopieÅ„ sprawnoÅ›ci chorego lð Badania podmiotowe, przedmiotowe, laboratoryjne lð Ocena stopnia zaawansowania guza lð CT klatki piersiowej (guz i regionalne wÄ™zÅ‚y chÅ‚onne) lð CT mózgu i biopsja szpiku kostnego w SCLC lð Badanie obrazowe jamy brzusznej lð Inne badania obrazowe w zależnoÅ›ci od objawów (scyntygrafia kośćca, mediastinoskopia, itp.) lð Spirometria (ocena rezerwy oddechowej przed planowanÄ… operacjÄ…) Klasyfikacja patomorfologiczno- kliniczna Rak Rak drobnokomórkowy niedrobnokomórkowy (SCLC) 20% (NSCLC) Zaawansowanie Rak pÅ‚askonabÅ‚onkowy 40% lð LD (postać ograniczona): lð Rak gruczoÅ‚owy 30% nowotwór może być objÄ™ty lð Rak wielkokomórkowy jednym polem radioterapii 10% 30-40% lð ED (postać rozlegÅ‚a) 60- Zaawansowanie wg 70% systemu TNM (I-IV) Leczenie NSCLC lð T1-3 N0-1 radykalna resekcja 15%, ewentualnie N2 (zajÄ™te wÄ™zÅ‚y sródpiersiowe i podostrogowe po str.guza)po neoadiuwantowej chemioterapii; 5-letnie przeżycie 40% lð Radykalna radioterapia; 5-letnie przeżycie 20% lð Chemioterapia lub radioteracia w nieoperacyjnym raku pÅ‚uca (odpowiedzi obiektywne 20-40%) lð Paliatywna chemioterapia lub radioterapia (przerzuty do mózgu, koÅ›ci, zesp.żyÅ‚y głównej górnej) w nowotworze uogólniomym lð Leczenie objawowe Leczenie SCLC Bardzo duża wrażliwość na cytostatyki, wtórna chemiooporność lð LD: chemioterapia+radioterapia na obszar guza+elektywne napromienianie mózgu po uzyskaniu caÅ‚kowitej remisji (3-letnie przeżycie 20%) lð ED: chemioterapia, radioterapia (przerzuty do koÅ›ci mózgu); wydÅ‚użenie przeżycia o ok.12m- cy Rak piersi lð NajczÄ™stszy nowotwór zÅ‚oÅ›liwy u kobiet (20% wszystkich zachorowaÅ„ na nowotwory zÅ‚oÅ›liwe) lð Rak piersi wystÄ™puje 100 razy rzadziej u mężczyzn niż u kobiet. lð W 2005r. wystÄ…piÅ‚o 13385 nowych zachorowaÅ„ u kobiet i u 98 mężczyzn lð W 2005 r. z powodu raka piersi zmarÅ‚o 5112 kobiet (51 mężczyzn) Czynniki ryzyka raka piersi: lð Rak piersi w wywiadzie (3-krotny wzrost ryzyka) lð ObciążajÄ…cy wywiad rodzinny (rak piersi lub jajnika u krewnych I stopnia) lð Rak dziedziczny uwarunkowany obecnoÅ›ciÄ… zmutowanych genów BRCA1(17q21) i BRCA2(13q12-13) lð Wiek powyżej 50 rż Czynniki ryzyka raka piersi: lð Wczesne pokwitanie, pózna menopauza, brak porodów lub 1szy poród po 30rż lð HTZ dÅ‚ugotrwaÅ‚a, hormonalna antykoncepcja dÅ‚ugotrwaÅ‚a i u bardzo mÅ‚odych kobiet lð Promieniowanie jonizujÄ…ce lð Dieta z nadmiarem tÅ‚uszczów zwierzÄ™cych, otyÅ‚ość, HA, DM lð Niektóre Å‚agodne choroby piersi z rozrostem atypowym: hyperplasia ductalis atypica Objawy kliniczne lð Stadium przedkliniczne- rozpoznanie na podstawie badaÅ„ obrazowych lð Guz lð Zmiany w obrÄ™bie brodawki: wyciek, owrzodzenie,wciÄ…gniÄ™cie lð Zmiany skórne:wciÄ…gniÄ™cie, owrzodzenie, naciek zapalny, skórka pomaraÅ„czowa, guzki satelitarne lð PowiÄ™kszenie wÄ™złów chÅ‚onnych lð Ból Rozpoznanie raka piersi lð Badanie podmiotowe i przedmiotowe lð Badanie obrazowe (miejscowe): mammografia, USG, RM lð Badanie mikroskopowe, materiaÅ‚ pobrany z BAC, oligobiopsji, wycinek, materiaÅ‚ usuniÄ™ty w trakcie zbiegu operacyjnego lð Badania obrazowe oceniajÄ…ce zaawansowanie choroby Rozpoznanie histopatologiczne Raki nienaciekajÄ…ce: lð DCIS lð LCIS Raki naciekajÄ…ce: lð Rak zrazikowy naciekajÄ…cy lð Rak przewodowy naciekajÄ…cy: 1. Raki niesklasyfikwane 2. Postaci specjalne: rak Å›luzowy, rak rdzeniasty, rak brodawkowy, rak cewkowy Np.: Carcinoma ductale infiltrans III stopieÅ„ wg Blooma (guz 2,5x3,0x2,5cm w odlegÅ‚oÅ›ci 1cm od powiÄ™zi) Znaleziono 13 (5+2+6)wÄ™złów chÅ‚onnych, w 10 (5+2+3)meta. Zatory z komórek nowotworowych w naczyniach krwionoÅ›nych. Naciekanie tkanki tÅ‚uszczowej. Poziom receptorów: ER (++), PR (+++) Her 2 (2+) positive. Leczenie raka piersi zależy od stadium zaawansowania lð Chirurgiczne lð Radioterapia lð Systemowe: 1. Chemioterapia 2. Hormonoterapia 3. Leczenie biologiczne Rokowanie lð Przy braku przerzutów do wÄ™złów chÅ‚onnych 80% pacjentek przeżywa 10 lat lð Przerzuty do 1-3 wÄ™złów- 50% lð Przerzuty do 10 wÄ™złów- 10-15% lð 5 lat przeżywa 43-51% wszystkich pacjentek, u których rozpoznano raka piersi DZIKUJ ZA UWAG.