Ventura nie moÅ»e temu przeciwdzia"aç, kolegów po fachu, rozszerzy"y przepisy nie ich biuro negocjuje przepisy doty- poniewaÅ» wiele znajdujÄ…cych si´ w CITES na wszystkie gatunki, ale takiej czÄ…ce gadów podobne do tych, które przesy"kach gatunków nie figuruje na moÅ»liwoĘci nie traktuje si´ zbyt powaÅ»- wprowadzono po raz pierwszy w 1900 liĘcie CITES. Dodatkowe utrudnienie to nie w USA wzdycha Ventura. roku dla ptaków i ssaków obj´te tzw. fakt, Å»e niektóre Żó"wie bywajÄ… bez- Cz´Ä˜ciowym rozwiÄ…zaniem by"oby Lacey Act, ustawÄ… majÄ…cÄ… na celu ochro- prawnie przesy"ane jako owoce mo- stworzenie przepisów dotyczÄ…cych n´ dzikich zwierzÄ…t przed handlem. rza . W ten sposób eksporterzy unika- humanitarnego traktowania zwierzÄ…t Zdaniem Phillipsa proponowane ustale- jÄ… kontroli ze strony USFWS. w czasie transportu we wspó"pracy nia zostanÄ… najprawdopodobniej opu- Nie ma przepisów dotyczÄ…cych hu- ze Zrzeszeniem Mi´dzynarodowego blikowane w Federal Register juÅ» tego manitarnego traktowania zwierzÄ…t z ga- Transportu Lotniczego (IATA), niedo- lata. Wkrótce b´dzie moÅ»na wprowa- tunków nie obj´tych konwencjÄ… CITES. chodowej agencji z siedzibÄ… w Montre- dzaç je w Å»ycie. Niestety, Lacey Act Robert Johnson, szef sekcji gadów z zoo alu, która w tym roku zorganizowa"a dotyczy tylko zwierzÄ…t importowanych, w Toronto, zwraca uwag´, Å»e Żó"wie sÄ… dwie konferencje poĘwi´cone powyÅ»- natomiast projekty ustaw regulujÄ…cych umieszczane w skrzynkach warstwami, szemu zagadnieniu. Dzi´ki temu uda- eksport Å»ywych zwierzÄ…t nie figuru- jedne na drugich, cz´sto (prawdopodob- "o si´ juÅ» ustaliç normy chroniÄ…ce ssaki jÄ…cych na liĘcie CITES nie sÄ… jeszcze nie z"apane na przyn´t´) z hakami w py- i ptaki. PoniewaÅ» wi´kszoĘç linii lotni- dopracowane. skach. Twierdzi, Å»e kanadyjskie ugru- czych respektuje decyzje IATA, a duÅ»a Zwolennicy ochrony przyrody mar- powania ekologiczne sÄ… tym oburzone, liczba Żó"wi jest transportowana drogÄ… twiÄ… si´, Å»e rozkwit handlu Żó"wiami toteÅ» urz´dnicy celni odsy"ajÄ… niektóre powietrznÄ…, surowe przepisy dotyczÄ…ce moÅ»e okazaç si´ tylko kroplÄ… w morzu "adunki z powodu z"ego traktowania humanitarnego przewozu tych zwierzÄ…t zakrojonego na ogromnÄ… skal´ handlu zwierzÄ…t. mogÄ… wywindowaç ich cen´ tak, Å»e eks- dzikimi zwierz´tami, którego si"Ä… nap´- Agentka federalna Ellen Kiley z port Żó"wi stanie si´ nieop"acalny. John- dowÄ… jest swobodny przep"yw pieniÄ…- USFWS z siedzibÄ… w Buffalo w stanie son twierdzi, Å»e gdyby USA wprowa- dza na Ęwiecie. Internet, wzrost ogólno- Nowy Jork potwierdza, Å»e Żó"wie sÄ… dzi"y przepisy narzucajÄ…ce w"aĘciwe Ęwiatowego kapita"u z jednoczesnym transportowane w niehumanitarny spo- warunki transportu, cena Żó"wi tak by ogromnym rozwojem mi´dzynarodo- sób, oraz dodaje, Å»e dziĘ agenci nie dys- wzros"a, Å»e handel nimi sta"by si´ nie- wego transportu sprawiajÄ…, Å»e handel ponujÄ… Å»adnymi Ęrodkami prawnymi moÅ»liwy. Chcemy, aby ci, którzy jedzÄ… chronionymi gatunkami zwierzÄ…t jest odnoĘnie do transportu zwierzÄ…t z wy- Żó"wie mi´so, s"ono p"acili. Wówczas teraz znacznie "atwiejszy i bardziej lu- jÄ…tkiem przypadków Ęmierci tychÅ»e . naprawd´ doceniono by wartoĘç tych kratywny niÅ» kiedykolwiek przedtem. Sprawy mog"yby jednak wyglÄ…daç zu- zwierzÄ…t. Lepiej, Å»ebyĘmy si´ przebudzili i za- pe"nie inaczej. Niektóre paÅ‚stwa euro- Mark Phillips z USFWS Office of Ma- cz´li dzia"aç ostrzega Behler. pejskie, jak dowiedzia"em si´ od moich nagement Authority informuje, Å»e obec- Wendy Williams OBRAZOWANIE kÄ… magnetycznego rezonansu jÄ…drowe- niu metodÄ… MRI w specjalnie dostoso- go (MRI magnetic resonance imaging), wanej maszynie. Hiperpolaryzacja ga- ObserwujÄ…c która pozwala uzyskaç wysokiej roz- zu powoduje, Å»e sygna" rezonansu ma- dzielczoĘci zdj´cia przekrojów p"uc i da- gnetycznego w przeliczeniu na poje- oddech Å»ycia je nadziej´ na lepsze uwidacznianie dyncze jÄ…dro jest 100 tys. razy silniejszy Specjalne gazy na us"ugach równieÅ» mózgu, jelita grubego i innych niÅ» wytwarzany przez czÄ…steczk´ wo- diagnostyki medycznej narzÄ…dów. dy, substancj´ uwidacznianÄ… standardo- Badacze w kilku oĘrodkach amery- wo. Tak silny sygna" sprawi, Å»e we- brazowanie narzÄ…dów we- kaÅ‚skich i europejskich w"aĘnie wypró- wn´trzne obszary cia"a b´dÄ… oglÄ…dane wn´trznych pacjenta uzyskiwa- bowujÄ… t´ technik´. Ochotnicy nabiera- z niespotykanÄ… dotÄ…d rozdzielczoĘciÄ…. One za pomocÄ… skaningowego jÄ… pe"ne p"uca gazu zawierajÄ…cego JuÅ» w 1960 roku badacze wiedzieli, magnetycznego rezonansu jÄ…drowego pewien niezwyk"y izotop helu lub kse- Å»e niewielkie iloĘci jÄ…der atomów helu 3 zrewolucjonizowa"o medycyn´. Lecz nonu, który poddano hiperpolaryza- moÅ»na spolaryzowaç za pomocÄ… Ęwia- niektórych cz´Ä˜ci cia"a, na przyk"ad p"uc, cji . Termin ten oznacza, Å»e wi´kszoĘç wciÄ…Å» nie daje si´ uwidoczniç wystar- jÄ…der atomów gazu ma spiny w"asnoĘç P¸UCA CZ¸OWIEKA zobrazowane czajÄ…co wyraÄ™nie, aby lekarz potrafi" po- charakteryzujÄ…cÄ… czÄ…stki kwantowe po inhalacji hiperspolaryzowanym stawiç trafnÄ… diagnoz´ i rozpoczÄ…ç le- zorientowane w tym samym kierunku. helem 3. Metoda ta umoÅ»liwia obejrzenie czenie. To t"umaczy rosnÄ…cy entuzjazm Nast´pnie wstrzymujÄ… oddech na 10 s, na monitorze róŻnych p"aszczyzn. WyraÄ™nie widaç obszar dla nowego typu obrazowania techni- podczas których zostajÄ… poddani bada- zajmowany przez serce. ÂWIAT NAUKI SierpieÅ‚ 1999 23 JAMES R. BROOKEMAN University of Virginia Health Sciences Center czor, Ernst W. Otten i ich wspó"pra- cownicy z Johannes-Gutenberg Univer- sität Mainz opracowali specjalne meto- dy skanowania, dzi´ki którym moÅ»na okreĘliç szybkoĘç rozchodzenia si´ helu w róŻnych cz´Ä˜ciach p"uc, co zapewne usprawni wykrywanie choroby. A po- niewaÅ» tlen przyspiesza depolaryzacj´ atomów helu, porównanie nast´pujÄ…cych po sobie obrazów moÅ»e ujawniç prze- strzenne zmiany st´Å»enia tlenu. Na tej podstawie lekarze powinni uzyskaç cen- nÄ… informacj´ o przep"ywie krwi. Gene- vi ve Tastevin z Laboratoire Kastler Bros- sel w Centre Nationale de la Recherche Scientifique w ParyÅ»u wraz z innymi pracuje nad wykorzystaniem helu 3 do ZDROWE P¸UCA (z lewej) wyglÄ…dajÄ… inaczej niÅ» zniszczone mukowiscydozÄ… (z prawej), uzyskiwania wysokiej jakoĘci obrazów co uwidoczniono za pomocÄ… hiperspolaryzowanego helu 3. w aparatach z mniejszymi magnesami, co powinno obniÅ»yç koszty i byç korzyst- t"a laserowego. Nast´pnie nauczyli si´, przekazujÄ… im orientacj´ spinów jÄ…dro- niejsze technicznie. G. Allan Johnson jak stosowaç t´ samÄ… sztuczk´ do kse- wych. Naukowcy w Johannes Guten- z Duke University uÅ»ywa" mocno hi- nonu 129, innego uÅ»ytecznego izotopu berg-Universität Mainz w Niemczech perspolaryzowanego helu do obrazowa- wyst´pujÄ…cego w fazie gazowej. Stan hi- stosujÄ… bezpoĘredniÄ…, niskociĘnieniowÄ… nia u zwierzÄ…t p´cherzyków p"ucnych, perpolaryzacji utrzymuje si´ godzina- technik´, która umoÅ»liwia osiÄ…gni´cie struktur o Ęrednicy zaledwie kilkuset mi- mi, jeĘli tylko gaz jest odizolowany od wyÅ»szego stopnia polaryzacji niÅ» za po- krometrów, odpowiedzialnych za wy- substancji paramagnetycznych, takich mocÄ… metody stosowanej w MITI, ale mian´ gazowÄ…. Jestem zaskoczony szyb- jak tlen. Pomys" zastosowania hiper- dotyczy ona tylko helu. koĘciÄ…, z jakÄ… rozwija si´ ta technika spolaryzowanych gazów w medycynie W wi´kszoĘci dotychczas wykona- mówi Morgan. przypisuje si´ przede wszystkim Wil- nych obrazów p"uc stosowano hel, któ- Stosowanie helu 3 nie jest jednak liamowi Happerowi i Gordonowi D. Ca- ry daje silniejszy sygna" niÅ» ksenon. takie proste. Gaz ten otrzymuje si´ z try- tesowi, fizykom z Princeton Universi- W jednym z eksperymentów przepro- tu uzyskanego z przeterminowanych ty, oraz Mitchellowi Albertowi, obecnie wadzonych w University of Virginia bomb wodorowych. Wi´kszoĘç helu 3 zatrudnionemu w Brigham and Wo- Health Sciences Center dzi´ki tej tech- pochodzi obecnie z Rosji, ale Ä™ród"o to men s Hospital w Bostonie. Metoda MRI nice zbadano 16 ochotników; uwidocz- jest ograniczone, a gaz drogi kilkaset okazuje si´ przydatna równieÅ» poza me- niono podzia" p"uc na p"aty, jak rów- dolarów za litr. (Wyst´puje on na Ksi´- dycynÄ…, w badaniach minera"ów i two- nieÅ» przestrzenie, w których przebiegajÄ… Å»ycu, nanoszony przez wiatr s"onecz- rzyw piankowatych. wi´ksze naczynia krwionoĘne. U trzech ny, ale na razie nikt nie planuje pozy- NowatorskÄ… produkcj´ hiperspolary- pacjentów by"a wyraÄ™nie widoczna skiwania go stamtÄ…d.) Ksenon 129 jest zowanych gazów w iloĘciach oko"o li- przewlek"a obturacyjna choroba p"uc: natomiast rozpowszechniony i tani, a tra, niezb´dnych do obrazowania p"uc, wdychany gaz nie dotar" do duÅ»ych re- poniewaÅ» dyfunduje znacznie wolniej, podj´"a w latach dziewi´çdziesiÄ…tych jonów widocznych na zdj´ciach jako bez wÄ…tpienia b´dzie dawaç wyraÄ™niej- firma Magnetic Imaging Technologies, ciemne plamy. Inne obrazy ujawni"y sze obrazy twierdzi Johnson. Ponadto Inc. (MITI), z Durham w Karolinie Pó"- równieÅ» pewne nie zdiagnozowane rozpuszcza si´ we krwi w przeciwieÅ‚- nocnej. Skonstruowano w tym celu uszkodzenia i okaza"y si´ szczególnie stwie do helu i pomimo Å»e jest sklasyfi- urzÄ…dzenie wielkoĘci biurka i od Prince- przydatne u chorego z rozedmÄ… p"uc, kowany jako gaz szlachetny, reaguje ze ton University oraz State University of któremu usuni´to fragment tego narzÄ…- zwiÄ…zkami biologicznie czynnymi za- New York w Stony Brook uzyskano wy- du. To straszna operacja mówi Tho- uwaÅ»a James R. MacFall z Duke. "Ä…cznoĘç na sprzedaÅ» hiperspolaryzo- mas M. Daniel, chirurg, który dokona" Kiedy ksenon 129 "Ä…czy si´ ze zwiÄ…z- wanych gazów do medycznych zasto- zabiegu zwanego goleniem p"uca. Ca- kami wewnÄ…trz cia"a, jego cz´stoĘç re- sowaÅ‚ MRI. Firma wspó"pracuje z "a sztuka polega na podj´ciu decyzji, zonansowa si´ zmienia wyjaĘnia fizyk Nycomed Amersham ko"o Londynu, którÄ… cz´Ä˜ç trzeba usunÄ…ç. Daniel jest Ronald Walsworth z Harvard-Smithso- duÅ»ym koncernem specjalizujÄ…cym si´ pewny, Å»e w przysz"oĘci nowa techni- nian Center for Astrophysics. Oznacza w medycznym obrazowaniu, który ma ka pomoÅ»e mu to ustalaç. to, Å»e naukowcy mogÄ… wyregulowaç ponadto mi´dzynarodowe doĘwiadcze- P"uca nie sÄ… jedynym narzÄ…dem, któ- aparatur´ do rezonansu magnetycznego nie w zdobywaniu licencji. Nycomed ry da"oby si´ w ten sposób lepiej dia- tak, aby uwidoczniç lub nawet zdepola- planuje docelowo zaopatrywaç centra gnozowaç. Kolega Daniela, fizyk James ryzowaç ksenon w konkretnym otocze- diagnostyczne w gazy w stanie hiper- R. Brookeman, uÅ»ywa" helu 3 do wizu- niu biochemicznym, a nast´pnie Ęledziç polaryzacji mówi dyrektor ds. tech- alizacji jelita grubego u psów. ChociaÅ» szlak jego w´drówki i wiÄ…zania che- nicznych Tim Grey Morgan. lewatywa z helu bywa k"opotliwa, jest miczne. ChociaÅ» ksenon rozpuszczony UrzÄ…dzenie MITI wykorzystuje laser zdecydowanie mniej przykra niÅ» sig- we krwi pozostaje w stanie hiperspo- do hiperpolaryzacji pary atomowej ru- moidoskopia wykonywana rutynowo laryzowanym zaledwie przez kilkadzie- bidu, co jest stosunkowo "atwym pro- w przypadku podejrzenia raka jelita siÄ…t sekund, wystarcza to na przeĘle- cesem. Nast´pnie atomy rubidu w zde- grubego zauwaÅ»a Brookeman. dzenie jego przenikania do mózgu i rzeniach z atomami helu lub ksenonu, Post´p w technice MRI wykorzystu- odróŻnienia istoty bia"ej od szarej; kse- które zosta"y zmieszane z parÄ… rubidu, jÄ…cej hel 3 jest szybki. Hans-Ulrich Kau- non przekracza barier´ krew mózg 24 ÂWIAT NAUKI SierpieÅ‚ 1999 Za zgodÄ… G. ALLANA JOHNSONA Duke University Medical Center (powodujÄ…c znieczulenie i eufori´). Choç sowane w diagnostyce obrazowej za le- Mimo to FDA nie zaakceptuje podawa- jest duÅ»o trudniejszy do hiperpolaryza- ki, a nie urzÄ…dzenia. W zwiÄ…zku z tym nia gazów pacjentom z chorobami uk"a- cji i przechowywania niÅ» hel, Morgan MITI musia"a zaprzestaç eksperymen- du oddechowego, obawiajÄ…c si´ m.in. uwaÅ»a, Å»e Nycomed zamierza udosko- tów z udzia"em ludzi, ale prowadzi je zanieczyszczenia gazu rubidem, co naliç obrazowanie za pomocÄ… ksenonu dalej na zwierz´tach: kilkadziesiÄ…t psów oznacza"oby koniecznoĘç standaryzacji podobnie jak za pomocÄ… helu. Powsta- goÅ‚czych szczeka gdzieĘ cienko wsku- ca"ej metody i odczynników. "a metoda moÅ»e byç bardzo przydatna tek podawania im hiperspolaryzowa- Driehuys twierdzi, Å»e FDA przyspie- w naukach medycznych. nego helu 3. Bastiaan Driehuys, prezes sza proces rejestracji. Spodziewa si´, Å»e Od maja ub. r. wi´kszoĘç badaÅ‚ u lu- MITI, zauwaÅ»a, Å»e nurkowie wdychajÄ… rozpocz´cie drugiej fazy prób klinicz- dzi z zastosowaniem hiperspolaryzo- duÅ»e iloĘci zwyk"ego helu i nie obser- nych nastÄ…pi jeszcze w tym roku, a hel 3 wanych gazów zosta"a czasowo wstrzy- wuje si´ u nich skutków ubocznych. jako Ęrodek kontrastujÄ…cy zostanie do- mana. SÄ…d zaleci" U.S. Food and Drug Prawdopodobnie dzieje si´ tak dlatego, puszczony w 2001 roku. Administration, aby uzna"a Ęrodki sto- Å»e gaz ten nie rozpuszcza si´ we krwi. Tim Beardsley OBRONNOÂå Prawdziwe gwiezdne wojny Czy w imi´ kontroli przestrzeni kosmicznej Pentagon bedzie niszczy" satelity komercyjne imo Å»e demokraci i republi- kanie jak nigdy zbliÅ»yli swe UAKTYWNIENIE Mstanowiska wobec systemu obrony przeciwrakietowej, prawdzi- POSZUKIWANIE I ÂLEDZENIE wa potyczka pomi´dzy partiami o ORIENTACJA WZGLóDEM GWIAZD gwiezdne wojny rozgrywa si´ w ko- UWOLNIENIE ASAT smosie. Sporna kwestia to pytanie, czy Stany Zjednoczone powinny opraco- wywaç uzbrojenie zdolne niszczyç obiekty znajdujÄ…ce si´ na orbicie oko"o- KINETYCZNE POCISKI antysatelitarne ASAT orientujÄ… swe po"oÅ»enie ziemskiej, takie jak satelity komunika- wzgl´dem gwiazd i po wyĘledzeniu satelity zarzucajÄ… naÅ‚ sieç, cyjne i obserwacyjne, które mog"yby unieszkodliwiajÄ…c go i wytrÄ…cajÄ…c z orbity. przeszkodziç operacjom wojskowym Stanów. Politycy zgadzajÄ… si´, Å»e Pentagon po- walce z si"ami sprzymierzonych by"a- gon zadeklarowa" dodatkowe pieniÄ…- winien chroniç satelity amerykaÅ‚skie by znacznie wi´ksza. dze na kontrol´ kosmosu ma to byç przed atakiem i mieç moÅ»liwoĘç nisz- W 1997 roku rozdÄ™wi´k pomi´dzy 10 mln dolarów rocznie w ciÄ…gu najbliÅ»- czenia orbitujÄ…cych obiektów. Nie mogÄ… stronami by" tak wielki, Å»e prezydent szych szeĘciu lat, a prawdopodobnie na- natomiast osiÄ…gnÄ…ç porozumienia co do Bill Clinton zawetowa" trzy wojskowe wet wi´cej. To niewÄ…tpliwy post´p dla tego, kiedy rozmieĘciç ofensywne urzÄ…- projekty kosmiczne. Dwa dotyczy"y or´downików kontroli przestrzeni ko- dzenia kontroli przestrzeni kosmicznej. kontroli przestrzeni kosmicznej, trzeci smicznej. John Luddy, doradca Smitha, Wielu demokratów (z administracjÄ… zaĘ by" programem budowy kinetycz- wskazuje na innÄ… oznak´ dzia"aÅ‚ rzÄ…du Clintona w"Ä…cznie) jest przekonanych, nych pocisków ASAT, mogÄ…cych stano- opracowanie dla senackiej podkomi- Å»e instalowanie kosztownych systemów wiç w wojskowym arsenale uzbrojenie sji Smitha przedstawione w marcu br. przeciwsatelitarnych (ASAT) nie jest najbardziej zbliÅ»one do broni przeciw- przez zast´pc´ sekretarza obrony Joh- jeszcze uzasadnione. Oprócz tego, ar- satelitarnych. Mimo Å»e na skutek orze- na Hamre a. Przeciwstawianie si´ na- gumentuje administracja, lepszym roz- czenia SÄ…du NajwyÅ»szego, stwierdza- ziemnym lub kosmicznym elementom wiÄ…zaniem jest zak"ócanie transmisji sa- jÄ…cego niekonstytucyjnoĘç prezyden- nieprzyjacielskiego systemu kosmicz- telitarnej, niszczenie stacji naziemnych ckiego weta, pieniÄ…dze na wspomniane nego lub jego infrastrukturze komuni- i stosowanie innych podobnych metod. projekty zosta"y potem odblokowane, kacyjnej moÅ»na realizowaç na wiele spo- Republikanie sÄ… zdania, Å»e zagroÅ»enie promotorzy systemu kontroli przestrze- sobów stwierdza Hamre. Pentagon stale jest obecne i ciÄ…gle roĘnie. Co rok ni kosmicznej nie przestali krytykowaç replikuje: Fizyczne zniszczenie nie przybywa komercyjnych satelitów ob- Clintona. jest najlepszym rozwiÄ…zaniem, ale mu- serwacyjnych. Coraz "atwiej o dost´p W ubieg"ym roku obie strony zacz´- simy mieç prawo do nieodwracalnej do wyrafinowanych metod wizualiza- "y wykazywaç wol´ wspó"pracy. Usta- odpowiedzi. cji kaÅ»dego zakÄ…tka globu. Rzecznicy wodawcy republikaÅ‚scy pod przewod- John Pike, analityk polityki kosmicz- systemów ofensywnych argumentujÄ…, nictwem senatora Boba Smitha z New nej z Federation of American Scientists, Å»e gdyby Saddam Husajn dysponowa" Hampshire zgodzili si´ na finansowa- dostrzega ukryty motyw w rzÄ…dowych zdj´ciami satelitarnymi lub korzysta" nie programu kontroli przestrzeni ko- decyzjach o finansowaniu programu z "Ä…cznoĘci satelitarnej podczas wojny smicznej w miejsce programu budowy kontroli przestrzeni kosmicznej. Jego w Zatoce Perskiej, jego skutecznoĘç w pocisku ASAT. W zamian za to Penta- zdaniem wewn´trzne dokumenty rzÄ…- ÂWIAT NAUKI SierpieÅ‚ 1999 25 SIGMAINTERACTIVE, INC.