ANOREKSJA CZY TO CHOROBA TYLKO PSYCHICZNA? 1. WSTP Å»yjemy w Å›wiecie, w którym bez wÄ…tpienia przede wszystkim liczy siÄ™ piÄ™kno i mÅ‚odość. Zarówno osoby mÅ‚ode, jak i te nieco starsze chcÄ… za wszelkÄ… cenÄ™ podobać siÄ™, a powszechnie uznaje siÄ™, że Å‚adna osoba to szczupÅ‚a osoba. Zarówno medycyna, jak i Å›rodki masowego przekazu twierdzÄ…, że tÅ‚uszcz jest zbÄ™dny, szkodliwy. Nieustannie lekarze przypominajÄ… o staÅ‚ym utrzymywaniu odpowiedniej wagi ciaÅ‚a w celu zmniejszenia niebezpieczeÅ„stwa zachorowania na choroby XXI wieku, takie jak: cukrzyca, nadciÅ›nienie, rak. Dzieci żyjÄ… wÅ›ród reklam, które zachwalajÄ… dietetyczne produkty. Ponadto obserwujÄ… modelki, gimnastyczki czy też tancerki, piosenkarki itp., które kreujÄ… wizerunek piÄ™knej kobiety. Wizerunek ten to piÄ™kna kobieta = szczupÅ‚a (a wrÄ™cz chuda) kobieta . Dążą do tego ideaÅ‚u za wszelkÄ… cenÄ™. Od tych dążeÅ„ niedaleka droga do anoreksji. Anoreksja nie jest zaburzeniem istniejÄ…cym od niedawna, Nie jest też fanaberiÄ… mÅ‚odych dziewczÄ…t czy też nieprawidÅ‚owo prowadzonÄ… dietÄ…. Anoreksja to zaburzenie, w którym choruje zarówno dusza (psychika), jak i ciaÅ‚o, a zatem staje siÄ™ problemem zarówno rozpatrywanym w kontekÅ›cie psychologicznym, jak i medycznym. Choroba wywoÅ‚ywana jest negatywnym stosunkiem do samego siebie, sÅ‚abym wewnÄ™trznym poczuciem bezpieczeÅ„stwa, niskÄ… samoocenÄ…, niewielkim bÄ…dz wrÄ™cz zerowym wsparciem ze strony bliskich, sÅ‚abym poczuciem kontroli nad swoim życiem, brakiem zaufania do siebie oraz do wÅ‚asnych możliwoÅ›ci, które w zupeÅ‚nie normalnych warunkach pozwoliÅ‚yby oprzeć siÄ™ negatywnym wpÅ‚ywom stresu. W zwiÄ…zku z tym problem anoreksji coraz częściej rozpatruje siÄ™ w kontekÅ›cie patologicznego sposobu radzenia sobie zarówno z problemami dnia codziennego, jak i w sytuacjach trudnych. Anoreksja nie pojawia siÄ™ nagle. Jest ona pielÄ™gnowana przez lata zarówno przez chorego, jak i jego otoczenie, prowadzÄ…c w wielu przypadkach do wycieÅ„czenia organizmu i Å›mierci. 2. HISTORIA ANOREKSJI Anoreksja (podobnie, jak inne zaburzenia) jest zjawiskiem istniejÄ…cym od wielu setek lat. Można nawet posunąć siÄ™ do stwierdzenia, że istnieje tak dÅ‚ugo, jak istnieje czÅ‚owiek. Wraz z rozwojem czÅ‚owieka, ewoluuje i przybiera różne postacie. PrzykÅ‚ady gÅ‚odzenia siÄ™ udokumentowano już w kontekÅ›cie żywotów Å›wiÄ™tych, którzy radykalnie poszczÄ…c doprowadzali siÄ™ do skrajnego wyniszczenia a nawet do Å›mierci. Post byÅ‚ po pierwsze Å›rodkiem, który uÅ‚atwiaÅ‚ kontakt z sacrum (sferÄ… Å›wiÄ™toÅ›ci), po drugie byÅ‚ sposobem przed siÅ‚ami diabolicznymi. Aspekty te również możemy odnalezć w judaizmie oraz chrzeÅ›cijaÅ„stwie. Post rozumiany byÅ‚ również w aspekcie pokuty, żalu za grzechy, samoukarania czy też samoupokorzenia. W czasach Å›redniowiecznych osoby odmawiajÄ…ce przyjmowania pokarmu utożsamiano z bóstwem i traktowano, jako istoty obdarzone nadludzkimi mocami, które mogÅ‚y wywierać silny wpÅ‚yw spoÅ‚eczny. Jednym z przykÅ‚adów jest Å›w. Katarzyna z Sieny, która praktykowaÅ‚a post, jako wyraz oddania Bogu i poszukiwania wÅ‚asnej drogi do Å›wiÄ™toÅ›ci. ZmarÅ‚a w wieku 33 lat z wyczerpania oraz wyniszczenia organizmu. Historycy medycyny podkreÅ›lajÄ…, że motywy podejmowania gÅ‚odówek byÅ‚y bardzo różne, zaÅ› część osób gÅ‚odujÄ…cych znajdowaÅ‚a siÄ™ w grupie ryzyka rozwiniÄ™cia zaburzeÅ„ odżywiania, niezależnie od motywów podejmowania owych gÅ‚odówek. Zachowania zwiÄ…zane z podejmowaniem drastycznych gÅ‚odówek (postów, diet) posiadajÄ… pewnÄ… prawidÅ‚owość. ZwiÄ…zane sÄ… one bowiem z czynnikami kulturowymi, przemianami Å›wiadomoÅ›ci spoÅ‚ecznej, religijnej a także ze zmianÄ… w postrzeganiu ciaÅ‚a i potrzeb czÅ‚owieka. Warto również zaznaczyć, iż nie wszystkie osoby praktykujÄ…ce gÅ‚odówki możemy zakwalifikować do grupy osób przejawiajÄ…cych zaburzenia odżywiania, albowiem wiÄ™kszość tych osób podejmowaÅ‚a decyzje o gÅ‚odówce Å›wiadomie, kierujÄ…c siÄ™ swoimi przekonaniami religijnymi. W okresie Baroku obserwuje siÄ™ jakby zaostrzenie praktyk ascetycznych. NastÄ™puje również rozwój nauki i medycyny, czego wyrazem jest opisanie przez angielskiego lekarza Richarda Mortona przypadku nerwowego odżywiania siÄ™ , które zostaÅ‚o wywoÅ‚ane smutkiem i lekiem w opiece . Przypadek ten zostaÅ‚ uznany za jeden z pierwszych naukowych opisów anoreksji, który przez samego Mortona uznawany byÅ‚ za przypadek gruzlicy o atopowych objawach. Epoka OÅ›wiecenia niesie ze sobÄ… coraz dokÅ‚adniejsze opisy jadÅ‚owstrÄ™tu psychicznego. W roku 1840 francuski lekarz Fleury Imbert dokonaÅ‚ podziaÅ‚u na anoreksjÄ™ żoÅ‚Ä…dkowÄ… i anoreksjÄ™ nerwowÄ…. TrzydzieÅ›ci trzy lata pózniej (1873 r) w dwóch niezależnych oÅ›rodkach znajdujÄ…cych siÄ™ w Londynie i Paryżu po raz pierwszy pojawiÅ‚ siÄ™ peÅ‚ny opis jadÅ‚owstrÄ™tu psychicznego, który jest aktualny do dnia dzisiejszego. Dokonali go William Witney Gull oraz Ernest Charles Lasegue, których obecnie traktuje siÄ™, jako twórców współczesnej koncepcji anoreksji. Na poczÄ…tku XX wieku poglÄ…d Gulla i Lasequa dotyczÄ…cy roli czynników psychicznych, jak i rodzinnych w etiologii jadÅ‚owstrÄ™tu psychicznego - kontynuowali Charcot, Janet oraz Freud. Lata siedemdziesiÄ…te i osiemdziesiÄ…te zaowocowaÅ‚y wzrostem zainteresowania anoreksjÄ…, prowadzÄ…c do pojawienia siÄ™ nowych strategii terapeutycznych, zmiany stosunku zarówno lekarzy, jak personalu szpitalnego do osób dotkniÄ™tych zaburzeniami odżywiania, a także zaproponowano podziaÅ‚ jadÅ‚owstrÄ™tu psychicznego na różne tzw. subkategorie. W roku 1979 Gerald Russel przedstawiÅ‚ osobne kryteria dla bulimii, traktujÄ…c ja jako zupeÅ‚nie niezależnÄ… jednostkÄ™ chorobowÄ…, która dotychczas byÅ‚a utożsamiana z anoreksjÄ… w odmiennej postaci. PoczÄ…tek lat dziewięćdziesiÄ…tych to rozwój nauki zarówno w zakresie molekularnych podstaw dziedziczenia, jak i biochemii mózgu, a co za tym idzie rozumienie etiologii zaburzeÅ„ odżywiania w kontekÅ›cie dziedziczenia i nieprawidÅ‚owoÅ›ci ze strony neuroprzekazników takich jak np. w przypadku anoreksji niedoboru serotoniny w przestrzeni miÄ™dzysynaptycznej. Spory naukowców dotyczÄ…ce etiologii, leczenia czy tez klasyfikacji anoreksji sÄ… aktualne do dnia dzisiejszego. Coraz częściej mówi siÄ™ jednak o polietiologicznym podejÅ›ciu w rozumieniu przyczyn jadÅ‚owstrÄ™tu. 3. SPOSOBY DEFINIOWANIA ANOREKSJI PojÄ™cia anoreksja pochodzi z jÄ™zyka greckiego i oznacza brak - an , Å‚aknienia - orexis i jest ogólnym okreÅ›leniem na brak Å‚aknienia lub awersjÄ™ do pokarmu. Wielu badaczy uważa, że sÅ‚owo anoreksja jest tylko w poÅ‚owie wÅ‚aÅ›ciwie użytym okreÅ›leniem. Termin ten jest jak najbardziej odpowiedni wtedy, gdy używamy go w kontekÅ›cie jednego z objawów, nota bene charakterystycznego dla wielu chorób nowotworowych. W zwiÄ…zku z powyższym nie do koÅ„ca zasadne jest używanie terminologii anoreksja w odniesieniu do jednostki chorobowej, która manifestowana jest poprzez odmowÄ™ przyjmowania pokarmów. Osoby z jadÅ‚owstrÄ™tem psychicznym z jednej strony zaprzeczajÄ… publicznie jakoby odczuwaÅ‚y głód, z drugiej zaÅ› przynajmniej na poczÄ…tki choroby niemalże nieustannie go odczuwajÄ… i walczÄ… z jego symptomami. Arthut H.Crisp twierdzi, że jednym z najdotkliwszych cierpieÅ„ osoby z anoreksjÄ… jest rozdarcie pomiÄ™dzy pragnieniem jedzenia, a lÄ™kiem przed konsekwencjÄ… spożycia pokarmu.1 Bilikiewicz jadÅ‚owstrÄ™t psychiczny okreÅ›la jako zaburzenie charakteryzujÄ…ce siÄ™ celowÄ… utratÄ… masy ciaÅ‚a wywoÅ‚anÄ… i czÄ™sto podtrzymywanÄ… przez pacjenta,(...). Bardziej wÅ‚aÅ›ciwe byÅ‚oby mówienie o jadÅ‚owstrÄ™cie psychopodobnym 2, z kolei Jakubik, jako celowe dążenie do utraty wagi ciaÅ‚a, wywoÅ‚ane i/ lub podtrzymywane przez pacjenta, zazwyczaj wiąże siÄ™ z lÄ™kiem przed utratÄ… zgrabnej sylwetki, a dążenie do szczupÅ‚oÅ›ci przybiera czÄ™sto postać idei nadwartoÅ›ciowej 3. Powyższe definicja oddajÄ… charakter opisywanego zaburzenia. Współczesny miÄ™dzynarodowy system klasyfikacji (ICD-10) definiuje anoreksjÄ™, jako jadÅ‚owstrÄ™t psychiczny (anorexia nervosa) jest zaburzeniem charakteryzujÄ…cym siÄ™ celowÄ… utratÄ… 1 Starzomska M. Anoreksja. Trudne pytania , Kraków, Oficyna Wydawnicza Impuls, s.13 2 Bilikiewicz A. Psychiatria. PodrÄ™cznik dla studentów medycyny . Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, s. 384 3 Jakubik A. Zaburzenia nerwicowe, zaburzenia osobowoÅ›ciowe i zachowania dorosÅ‚ych , Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu JagielloÅ„skiego, s. 103 wagi wywoÅ‚anÄ… i/ albo podtrzymywanÄ… przez pacjenta.(...). JadÅ‚owstrÄ™t psychiczny stanowi niezależny zespół w nastÄ™pujÄ…cym znaczeniu: a) Kliniczne objawy zespoÅ‚u sÄ… Å‚atwo rozpoznawalne, a samo rozpoznanie jest rzetelne - w rozpoznaniu klinicyÅ›ci osiÄ…gajÄ… wysokÄ… zgodność; b) Badania katamnestyczne wykazujÄ…, że spoÅ›ród pacjentów, którzy nie powrócili do zdrowia, ujawnia nadal te same objawy jadÅ‚owstrÄ™tu psychicznego w postaci przewlekÅ‚ej 4. Warto zaznaczyć, że anoreksja, jako osobna jednostka nozologiczna ma zarówno swoje miejsce w systemie klasyfikacji zaburzeÅ„ psychicznych, opracowanym w 2000 roku przez AmerykaÅ„skie Towarzystwo Psychiatryczne, jak i w wyżej wspomnianym miÄ™dzynarodowym systemie klasyfikacyjnym opracowanym przez ÅšwiatowÄ… OrganizacjÄ™ Zdrowia w 1992 roku i obowiÄ…zujÄ…cym od 1997 roku w Polsce. Europejski system klasyfikacji (ICD-10) anoreksjÄ™ umieszcza w grupie zaburzeÅ„ odżywiania, zakwalifikowanych do szerszej kategorii tzw. zespołów behawioralnych zwiÄ…zanych z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi. W systemie klasyfikacji zaburzeÅ„ psychicznych ta jednostka chorobowa mieÅ›ci siÄ™ w grupie zaburzeÅ„ odżywiania wraz z żarÅ‚ocznoÅ›ciÄ… psychiczna (bulimiÄ…) i innymi nieokreÅ›lonymi zaburzeniami odżywiania. WspółczeÅ›nie uważa siÄ™, że jadÅ‚owstrÄ™t psychiczny obejmuje kilka zaburzeÅ„. Ponadto ulega on podziaÅ‚owi na tzw. postać pierwotnÄ… lub pierwotnÄ… i wtórnÄ… (organicznÄ…), rozumiana jako wyniszczenie spowodowane zmianami w okolicy podwzgórza, w której znajdujÄ… siÄ™ oÅ›rodki regulujÄ…ce pobór i wydatkowanie energii, lub też powstaÅ‚ym w nastÄ™pstwie przewlekÅ‚ej choroby somatycznej. 4. TYPY ANOREKSJI AmerykaÅ„ski system klasyfikacyjny rozróżnia dwa typy anoreksji restrykcyjny i bulimiczny. Typ restrykcyjny zwany jest również ograniczajÄ…cym. W obrazie klinicznym anoreksji nie stwierdza siÄ™ niekontrolowanego objadania, prowokowania wymiotów, czy też nadużywania Å›rodków przeczyszczajÄ…cych lub odwodniajÄ…cych. Chorzy ograniczajÄ… spożywanie posiÅ‚ków, zaÅ› temu ograniczeniu towarzyszy silne uczucie niezaspokojonego gÅ‚odu. Uczucie to powoli zanika wraz z rozwojem choroby. Przyjmowanie jakiegokolwiek pokarmu daje natomiast bardzo nieprzyjemne objawy peÅ‚ność w żoÅ‚Ä…dku, obciążenie jelit. Uruchamia również natrÄ™tne myÅ›li i odkÅ‚adaniu siÄ™ tkanki tÅ‚uszczowej natychmiast po spożyciu posiÅ‚ku. Typ bulimiczny zwany żarÅ‚oczno wydalajÄ…cym, czÄ™sto jest mylony z innym zaburzeniem jedzenia, jakim jest bulimia. W obrazie klinicznym tego typu anoreksji stwierdza siÄ™ niekontrolowane objadanie siÄ™ (chorym bowiem nie udaje siÄ™ opanować uczucia gÅ‚odu), które jest reakcjÄ… gÅ‚odzonego organizmu. Napadom objadania siÄ™ towarzyszy redukcja napiÄ™cia psychicznego, a nastÄ™pnie poczucie winy, które prowadzi do wywoÅ‚ywania przez chorych wymiotów a także do zażywania Å›rodków przeczyszczajÄ…cych i moczopÄ™dnych. Taki typ oczyszczenia organizmu wg. osoby dotkniÄ™te tym typem anoreksji, zmniejsza ilość zjedzonych kalorii, a także zmniejsza poczucie lÄ™ku i samej winy. 5. PRZYCZYNY ANOREKSJI JadÅ‚owstrÄ™t psychiczny wystÄ™puje zdecydowanie częściej u dziewczÄ…t aniżeli u chÅ‚opców. Może być to m.in. nastÄ™pstwem sporej presji spoÅ‚ecznej wywieranej na dziewczÄ™ta, a dotyczÄ…cej ksztaÅ‚tów oraz wymiarów ciaÅ‚a. Ponadto chÅ‚opcy przezywajÄ… generalnie mniejszy stres zwiÄ…zany z okresem biologicznego dojrzewania, który zaczyna siÄ™ pózniej niż u dziewczÄ…t, a co 4 PużyÅ„ski, Wciórka Klasyfikacja zaburzeÅ„ psychicznych i zaburzeÅ„ zachowania wg ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne , Kraków, Vesalius, s. 151-152 znowu sprzyja uzyskiwania wiÄ™kszego wsparcia. Anoreksja wystÄ™puje praktycznie w każdym regionie geograficznym, jak i w każdej kulturze. Jest chorobÄ…, pomimo że zaczyna siÄ™ bardzo niewinnie. Przyczyn jej zaÅ› wystÄ…pienia jest wiele i sÄ… one bardzo różne. Do owych przyczyn zaliczamy: Øð zaburzone postrzeganie obrazu wÅ‚asnego ciaÅ‚a (chory nie widzi u siebie wyniszczenia oraz swojej chudoÅ›ci ), Øð niezadowolenie z figury (to niezadowolenie prowadzi do obsesyjnego myÅ›lenia o jedzeniu i równoczeÅ›nie strachu przed przybraniem na wadze, co znowu powoduje stosowanie wszelakich diet odchudzajÄ…cych, które znowu zwiÄ™kszajÄ… ryzyko zaburzeÅ„ jedzenia), Øð przekonanie, że szczupÅ‚a sylwetka pomaga w życiu (uÅ‚atwia zdobycie np. dobrej pracy, chÅ‚opaka a także zapewnia sympatie wÅ›ród rówieÅ›ników a nawet pozycjÄ™ w rodzinie), Øð negatywny stosunek do dojrzewania (dziewczÄ™ta cierpiÄ…ce na anoreksjÄ™ zaprzeczajÄ… wÅ‚asnej seksualnoÅ›ci, unikajÄ… kontaktów z innymi osobami, zwÅ‚aszcza z chÅ‚opcami), Øð lÄ™k przed dorosÅ‚oÅ›ciÄ… (obawa przed dojrzaÅ‚oÅ›ciÄ… zarówno fizyczna, jak i psychicznÄ…; unikanie jedzenia sylwetka zbytnio nie zmienia siÄ™, pozostajÄ…c podobna do sylwetki dziecka przed okresem pokwitania, zaÅ› miesiÄ…czka nie pojawia wcale lub zanika), Øð niska samoocena, brak wiary w siebie (osoby chore na anoreksjÄ™ charakteryzuje duża potrzeba sukcesu ale równoczeÅ›nie niepewność, lÄ™k przed niepowodzeniami; sÄ… nadmiernie krytyczne w stosunku do samych siebie). 6. OBJAWY ANOREKSJI Anoreksja jest chorobÄ…, której bez wÄ…tpienia nie można bagatelizować. PoczÄ…tki choroby sÄ… niewinne i dlatego bardzo czÄ™sto niezauważalne przez otoczenie. Niekiedy osoby chude z natury uważane sÄ… za anorektyczki/ anorektyków, zaÅ› osoby z wiÄ™ksza masa ciaÅ‚a nie sÄ… brane pod uwagÄ™, jako ewentualni chorzy. BÅ‚Ä™dem jest ocenianie stanu psychicznego tylko po masie ciaÅ‚a i równoczeÅ›nie stawianie diagnozy ostwierdzajÄ…cej chory/ zdrowy. Anoreksja zaczyna siÄ™ w momencie nadwagi (niekiedy pozornej nadwagi) a wychudzone ciaÅ‚o jest dopiero efektem dÅ‚ugiego gÅ‚odzenia siÄ™. Ograniczenie iloÅ›ci, czÄ™stotliwoÅ›ci i jakoÅ›ci posiÅ‚ków odbywa siÄ™ stopniowo. PoczÄ…tkowo stosowane sÄ… różnego rodzaju diety, które z biegiem czasu staja siÄ™ coraz bardziej rygorystyczne, zaÅ› ich skutki sÄ… zauważalne dopiero po dÅ‚uższym czasie. Anoreksja najczęściej zaczyna siÄ™ w wieku dojrzewania i poczÄ…tkowo można jÄ… w dosyć prosty sposób ukryć pod pozorem np. zdrowego trybu życia. W taki sposób ukrywany, maskowany jadÅ‚owstrÄ™t psychiczny pozwala na rozwijanie siÄ™ niepostrzeżenie choroby, nawet przed samymi chorymi, którzy żyjÄ… w przekonaniu, że kontrolujÄ… swoje odchudzanie, a nie jedzÄ… bo jednym sÅ‚owem nie odczuwajÄ… gÅ‚odu. Zdiagnozowanie anoreksji jest niesamowicie trudne, albowiem osoby cierpiÄ…ce na niÄ… dÅ‚ugo pozostajÄ… dynamiczne, aktywne, peÅ‚ne siÅ‚ witalnych, pomimo odmawiania sobie pokarmów. Symptomów anoreksji jest wiele. Zaliczamy do nich: Øð Å›cisÅ‚e ograniczenie posiÅ‚ków, Øð spożywanie posiÅ‚ków w bardzo specyficzny sposób (rozdrabnianie, dÅ‚ugie przeżuwanie), unikanie posiÅ‚ków rodzinnych, spotkaÅ„ ze znajomymi itp., Øð spora utrata wagi w dość krótkim czasie i równoczesne przekonanie, że nadal sÄ… za grube , Øð obsesja na punkcie ćwiczeÅ„ fizycznych, Øð styl ubierania luzne stroje, majÄ…ce na celu zamaskowanie ich wychudzonego ciaÅ‚a oraz nieadekwatny ubiór do pogody, wynikajÄ…cy z ciÄ…gÅ‚ego poczucia zimna (obniżona temperatura ciaÅ‚a), Øð omdlenia, Øð zanik miesiÄ…czki u dziewczÄ…t, Øð niski poziom dojrzaÅ‚oÅ›ci pÅ‚ciowej, Øð zaburzenia ukÅ‚adu trawiennego, zmiany skórne, arytmia, Øð problemy w kontaktach z innymi, Øð szczególny zapaÅ‚ do nauki, dążenie do perfekcji, Øð zmiany nastrojów, stany depresyjne. Anoreksja przede wszystkim dotyka dziewczÄ™ta (o czym wczeÅ›niej wspomniano w niniejszej pracy), co nie oznacza że tylko tÄ… pÅ‚eć. WystÄ™puje ona również u chÅ‚opców i charakteryzuje siÄ™ takimi samymi objawami. Jednym z różniÄ…cych siÄ™ objawów jest zaburzenie potencji oraz spadek zainteresowania seksualnego. Pomimo iż w poczÄ…tkowych stadiach anoreksji, objawy jej pojawienia siÄ™ sÄ… trudne do zauważenia, należy pamiÄ™tać aby nie ignorować najmniejszych podejrzeÅ„, sygnałów czy objawów choroby, albowiem im wczeÅ›niej zauważona, tym wiÄ™ksza szansa na wyzdrowienie. 7. POWIKAANIA SOMATYCZNE W ANOREKSJI Wiemy już, że anoreksja jest zÅ‚ożonym zaburzeniem psychicznym, objawiajÄ…cym siÄ™ poprzez obsesyjne ograniczanie jedzenia, prowadzÄ…ce do braku kontroli nad sposobem odżywiania. Wraz z ograniczeniem iloÅ›ci pożywienia ograniczajÄ… dostarczanie do organizmu wszelakich skÅ‚adników odżywczych, w tym witamin i skÅ‚adników mineralnych. Brak cynku powoduje dalszy spadek apetytu, a co za tym idzie spadek masy ciaÅ‚a. Anoreksja prowadzi do poważnych zakłóceÅ„ biochemicznych, jak również zaburzeÅ„ czynnoÅ›ci wielu narzÄ…dów i ukÅ‚adów. W zależnoÅ›ci od fazy choroby, jak i stopnia wyniszczenia organizmu wystÄ™pujÄ… różne zaburzenia somatyczne, które mogÄ… być przyczynÄ… trwaÅ‚ych zmian narzÄ…dów wewnÄ™trznych, a nawet zagrożenia życia. Do objawów somatycznych zaliczamy zaburzenia: Øð ukÅ‚adu krążenia (bradykardia, zaburzenia rytmu serca, spadki ciÅ›nienia tÄ™tniczego krwi, zmiany w EKG, zanik mięśnia sercowego, przedwczesne skurcze komorowe, szmery sercowe, Øð ukÅ‚adu pokarmowego (uczucie peÅ‚noÅ›ci, wzdÄ™cia brzucha i towarzyszÄ…cy im czÄ™sto ból, zaparcia, wymioty, próchnica, ubytki szkliwa, zespół jelita drażliwego, zapalenie trzustki), Øð ukÅ‚adu wydalniczego (niewydolność nerek), Øð ukÅ‚adu krwionoÅ›nego (zaburzenia krzepniÄ™cia i fibrynolizy, czyli rozpuszczania skrzepu, zmiany zakrzepowe), Øð gospodarki wodno elektrolitowej (hipokalcemia prowadzÄ…ca do zaburzeÅ„ serca, hiponatremia powodujÄ…ca zaburzenia orientacji, krążenia, osÅ‚abienie mięśniowe; hipomagnezemia objawiajÄ…ca siÄ™ kurczami mięśni, kolkami, zaburzeniami serca, kwasica metaboliczna), Øð czynnoÅ›ci tarczycy, Øð mineralizacji tkanki kostnej. Osoby chore na anoreksjÄ™ narażeni sÄ… na wszelakie infekcje, co jest konsekwencjÄ… wyniszczenia i wycieÅ„czenia organizmu, a co powoduje zaÅ‚amanie siÄ™ mechanizmów odpornoÅ›ciowych i zwiÄ™kszenie podatnoÅ›ci na zakażenia. Ponadto w anoreksji wystÄ™pujÄ… zahamowania rozwoju psychoseksualnego, a u dziewczÄ…t zanik miesiÄ…czki, mogÄ…cy prowadzić z kolei do bezpÅ‚odnoÅ›ci; oraz: Øð zmiany hormonalne, Øð anemia, Øð zaburzenia regulacji temperatury ciaÅ‚a, Øð hipotermia, Øð symptom twarzy wiewiórki wywoÅ‚any obrzÄ™kiem gruczołów Å›linowych (zaokrÄ…glona gÅ‚owa, odstajÄ…ce uszy). Wszystkie wymienione wyżej objawy somatyczne sÄ… skutkiem dÅ‚ugotrwaÅ‚ego gÅ‚odzenia siÄ™ i idÄ…cym za tym wyniszczeniem organizmu. PowodujÄ… one niewyobrażalne, nie do odwrócenia szkody w organizmie. 8. ROZPOZNANIE I LECZENIE ANOREKSJ I PRZYCZYNY Do sygnałów ostrzegawczych, które Å›wiadczÄ… o poczÄ…tku zaburzenia, o poczÄ…tku choroby zaliczamy: Øð liczne książki, czasopisma na temat diet u osoby chorej, Øð obsesyjne wrÄ™cz przeglÄ…danie portali/ stron internetowych poÅ›wiÄ™conych tematom odchudzania, Øð stosowanie diet, Øð czÄ™ste zmiany odżywiania, Øð przeglÄ…danie stron www propagujÄ…cych anoreksjÄ™, Øð opuszczanie posiÅ‚ków rodzinnych, Øð chodzenie bezpoÅ›rednio po każdym posiÅ‚ku do toalety, Øð wielokrotne korzystanie z prysznica w ciÄ…gu dnia, a zwÅ‚aszcza zaraz po spożytym posiÅ‚ku. Powyższe sygnaÅ‚y sÄ… czerwonÄ… lampka , która ostrzega, że dana osoba ma problem i być może mamy do czynienia z osobÄ… chora na anoreksjÄ™. Należy niewÄ…tpliwie baczniej obserwować taka osobÄ™ oraz wzmożyć czujność. JeÅ›li pojawiÄ… siÄ™ kolejne sygnaÅ‚y typu: Øð intensywne ćwiczenia fizyczne, Øð epizody przeczyszczania siÄ™, Øð widoczna utrata wagi ciaÅ‚a, Øð przesadnie skrupulatne liczenie kalorii, Øð ważenie spożywanych posiÅ‚ków, Øð odmawiania jedzenia z przyjaciółmi oraz rodzinÄ…, to niewÄ…tpliwie należy poczynić dalsze kroki, w celu postawienia diagnozy przez lekarza oraz ustalenia procesu leczenia. Zawsze należy pamiÄ™tać, że im szybciej zaburzenie zostanie rozpoznane, tym wiÄ™ksza szansa na wyzdrowienie. W dzisiejszych czasach anoreksja jest uleczalna w 60%. Niestety jednak nadal ok. 30% to przedwczesna Å›mierć z powodu zagÅ‚odzenia lub samounicestwienia. Leczenie jadÅ‚owstrÄ™tu psychicznego polega na podwyższeniu masy ciaÅ‚a oraz oczywiÅ›cie uzupeÅ‚nieniu brakujÄ…cych skÅ‚adników w organizmie. Ponadto bardzo istotnym etapem leczenia jest psychoterapia, której celem jest zaakceptowania przez pacjenta wÅ‚asnego ciaÅ‚a, pÅ‚ci, budowanie realistycznego obrazu samego siebie a także nawiÄ…zywanie wiÄ™zi z innymi ludzmi, w szczególnoÅ›ci z najbliższÄ… rodzinÄ…. Leczenie powinno być kompleksowe i zróżnicowane oraz na tyle dÅ‚ugie, aby każda osoba we wÅ‚asnym tempie znalazÅ‚a takie sposoby przezywania samego siebie, swoich emocji a także spraw życiowych a także nabyÅ‚a umiejÄ™tnoÅ›ci i wiedzÄ™ pozwalajÄ…ce na lepsze funkcjonowanie zarówno psychiczne, jak i spoÅ‚eczne. 9. MITY O ANOREKSJI Istnieje wiele bÅ‚Ä™dnych przekonaÅ„ dotyczÄ…cych anoreksji. czÄ™sto przekonania te sÄ… wykorzystywane przez osoby chore, aby zaprzeczać iż majÄ… poważny problem. Poniżej kilka mitów i faktów dotyczÄ…cych jadÅ‚owstrÄ™tu psychicznego. uð Na anoreksjÄ™ chorujÄ… tylko kobiety. uð Anoreksja to choroba nastolatek z bogatych domów. uð Anoreksja jest fanaberiÄ…, a najlepszy sposób na wyjÅ›cie z niej to po prostu normalne jedzenie. uð KtoÅ›, kto je trzy posiÅ‚ki dziennie na pewno nie ma anoreksji. uð Anoreksja oznacza samokontrolÄ™ i siÅ‚Ä™ charakteru. uð Anoreksja jest dziedziczna. uð Anorektycy nic nie jedzÄ…. uð Chorzy na anoreksjÄ™ sÄ… bardzo chudzi. uð Osoba, która je sÅ‚odycze oraz miÄ™so nigdy nie bÄ™dzie chora na anoreksjÄ™. uð AnoreksjÄ™ stwierdza siÄ™ u kobiet, gdy przestana miesiÄ…czkować. uð Z anoreksji można wyleczyć siÄ™ samemu. uð Anorektycy zamiast jeść, pijÄ… dużo wody. uð Chorzy uważajÄ…, że Å›rodki przeczyszczajÄ…ce i moczopÄ™dne prowadzÄ… do szybkiej utraty wagi. uð Zaburzenia odżywiania dotykajÄ… tylko osoby w okresie dojrzewania. 10. ZAKOCCZENIE XXI wiek to czas, kiedy zarówno naturalny, jak i zdrowy stosunek do jedzenia staÅ‚ siÄ™ rzadkoÅ›ciÄ…, pomimo iż pobieranie pokarmów to podstawowa i bezapelacyjnie naturalna funkcja każdego organizmu, który chce żyć, który chce przetrwać. Jedzenie wynika z naturalnych potrzeb organizmu i powinno prowadzić do zaspokojenia gÅ‚odu. Dodatkowo może dostarczać szczególnych wrażeÅ„ zmysÅ‚owych, zarówno dla wzroku, jak i wÄ™chu czy tez smaku i prowadzić do odczuwania przyjemnoÅ›ci. Kiedy jednak np. kult szczupÅ‚ej sylwetki prowadzi do drastycznych diet, które z czasem prowadzÄ…, zwÅ‚aszcza przy pewnych predyspozycjach psychicznych, do gÅ‚odzenia siÄ™ lub tez odrzucania tradycyjnych norm żywieniowych, należy zadać sobie pytanie: Czy aby to nie pierwsze kroki rozwijajÄ…cej siÄ™ groznej w skutkach choroby? Choroby zwanej ANOREKSJ. Anoreksja to choroba, której zródÅ‚o leży w psychice czÅ‚owieka. Kliniczny przebieg choroby (jak wynika z powyższej pracy) wskazuje, że poza psychicznymi symptomami choroby, wystÄ™puje wiele symptomów o podÅ‚ożu somatycznym. Choruje nasza psychika, ale choruje również nasze ciaÅ‚o. BÅ‚Ä™dem byÅ‚oby zatem twierdzić, iż anoreksja to jedynie choroba dotykajÄ…ca naszej psyche . BÅ‚Ä™dem byÅ‚oby również uważać, że jedynie nasza psychika doznaje wskutek choroby poważnych szkód, uszczerbków. Jak wynika bowiem z powyższej pracy, przyczyny leżą po stronie dysfunkcji psychicznych, lecz szkód bÄ™dÄ…cych nastÄ™pstwem choroby, nie doznaje jedynie nasza psychika lecz caÅ‚y nasz organizm. Nie tylko psychika doznaje wycieÅ„czenia i wyniszczenia lecz również caÅ‚e nasze ciaÅ‚o. Mam na imiÄ™ Weronika. Mam 17 lat. Od trzech lat karmiÄ™ siÄ™ głównie gÅ‚odem. LeczÄ™ siÄ™ od 8 mies. w szpitalu, pod okiem specjalistów - oczywiÅ›cie sÄ… to specjaliÅ›ci od chorób, nie od naprawiania życia, wiÄ™c nie wierzÄ™ w to, że mogliby mi pomóc. (& ) Mam skurcze nadgarstków - czasem mi siÄ™ to zdarza. Wtedy to, co trzymam w rÄ™kach nagle staje siÄ™ niewyobrażalnie ciężkie. Same dÅ‚onie majÄ… ogromnÄ… powierzchniÄ™, sÄ… ciężkie i jakby nagle ożywajÄ… i zamierajÄ… równie szybko i nagle - same siÄ™ wykrÄ™cajÄ… w dziwne szyfry, a potem schnÄ… - nie czujÄ™ ich. Nie mogÄ™ utrzymać dÅ‚ugopisu w dÅ‚oni, bo palce na zmianÄ™ prostujÄ… siÄ™ i zaciskajÄ… w pięść. NapiszÄ™ jutro. (& ) Podobno mam skurczony żoÅ‚Ä…dek i wyniszczony ukÅ‚ad pokarmowy. Anna podaje mi wyciÄ…gniÄ™te z lodówki zamrożone papki jedzenia, które muszÄ™ jeść co półtorej godziny. NienawidzÄ™ pory posiÅ‚ku. Nie chcÄ™ jeść - dlaczego muszÄ™? Czy nie byÅ‚oby piÄ™knie żyć samym powietrzem i wodÄ…? (& ) Weronika zasnęła. Åšpi. Nie obudzi siÄ™ już. Teraz jest jej lepiej...Anna . BIBLIOGRAFIA i NETOGRAFIA 1. Blizkiewicz A. Psychiatria. PodrÄ™cznik dla studentów medycyny , Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004r. 2. Jakubik A. Zanurzenia nerwicowe, zaburzenia osobowoÅ›ciowe i zachowania dorosÅ‚ych , Wydawnictwo Uniwersytetu jagielloÅ„skiego, Kraków 1994r. 3. Mroczkowska, Ziółkowska, CwojdziÅ„ska Zaburzenia odżywiania , Wydawnictwo Naukowe SCHOLARIS, Warszawa 2007r. 4. PużyÅ„ski, Wciórka Klasyfikacja zaburzeÅ„ psychicznych i zaburzeÅ„ zachowania wg ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne , Vesalius, Kraków 2000r. 5. Starzomska M Anoreksja. Trudne pytania , Oficyna Wydawnicza, Kraków 2006r. 6. Å»echowski C. Historia badaÅ„ nad jadÅ‚owstrÄ™tem psychicznym. PostÄ™py Psychiatrii i Neurologii - kwartalnik. 7. http://mamamadzizsosnowca.blog.onet.pl/2008/05/25/pamietnik-anorektyczki/