Zaratusztrianizm (Zoroastryzm)- najstarsza, wciąż istniejąca religia monoteistyczna, założona przez Zaratusztrę ok. 1400-1200 r. p.n.e., w północno-wschodnim Iranie. Religia ta wywodzi się z pierwotnych wierzeń ludów indoeuropejskich, żyjących na terenach obecnego północnego Iranu, zwanych mazdaizmem.
Zaratusztrianizm był religią państwową w trzech kolejnych imperiach istniejących na terenie współczesnego Iranu i Iraku
państwie Achemenidów, Seleucydów i imperium Partów i miał bardzo silny wpływ na inne religie
hinduizm, judaizm i poprzez judaizm na chrześcijaństwo i islam. Takie podstawowe zasady tych religii jak Sąd Ostateczny, wędrówka duszy po śmierci do piekła lub nieba, wiara w Diabła, Ducha Świętego, filozoficzna konstrukcja Trójcy Świętej i nadejście Syna Bożego, są w dużym stopniu zapożyczone z zaratusztrianizmu. Upadek potęgi tej religii wiąże się z ekspansją islamu, jednak sam islam wziął z zaratusztrianizmu wiele idei, zwłaszcza w wersji szyickiej.
Liczne grupy zaratusztrian, zwanych też parsami, przetrwały w Iranie do czasów współczesnych i miały silne wpływy we władzach tego państwa aż do czasu rewolucji ajatollaha Chomeiniego, który wymordował lub zmusił do emigracji resztki społeczności Parsów Irańskich. Religia ta obecnie utraciła znaczenie i wyznają ją nieliczne, wymierające grupy (łącznie nie więcej niż 250 000 ludzi), żyjące w Indiach (ok. 150 000), Iranie (ok. 40 000) oraz w USA i Wielkiej Brytanii.W ostatnich latach notuje się spadek liczby wiernych (na rzecz bahaizmu i hinduizmu) oraz spadek aktywności religijnej. Świętą księgą zaratusztrian jest Awesta, której najważniejszą część tworzą Gaty, zgodnie z wierzeniami napisane przez samego Zaratusztrę (zobacz: język awestyjski).




Teologia zaratusztrianizmu
Przedstawiona tu teologia pochodzi z najstarszej wersji zaratusztrianizmu zawartej w Gatach.

Ahura Mazda i Angra Mainju
Ahura Mazda (Pan Mądrości) i jego przeciwieństwo Angra Mainju (Zły Duch) tworzą stale splecioną parę, która toczy z sobą bezustanny bój o władzę nad światem. Ahura Mazda jest jednak jedynym prawowitym Bogiem, zaś Angra Mainju jest tylko jego negatywowym odbiciem, które bez Ahury Mazdy nie mogłoby samodzielnie istnieć.
Ahura Mazda, pozostajÄ…c jednoÅ›ciÄ…, posiada siedem emanacji, zwanych Å›wietlistymi Istotami, lub też “ÅšwiÄ™tÄ… SiódemkÄ…", które również można rozumieć jako nazwy podstawowych atrybutów Ahury Mazdy i jednoczeÅ›nie podstawowych cnót, którymi powinien cechować siÄ™ każdy wyznawca:

1.Spenta Mainju
najważniejsza z nich
Duch ÅšwiÄ™ty, bÄ™dÄ…cy “podstawowÄ… substancjÄ…" Ahury Mazdy;
2.Wohu Manah
Dobra Myśl;
3.Asza Wahiszta
Najlepsza Prawość;
4.Armaiti
Święte Oddanie;
5.Chszatra Wairja
Panowanie nad pożądaniem;
6.Haurwatat
Zdrowie;
7.Ameretat
Długie Życie.
Oprócz tego Ahurze Maździe pomagają Spenta Jaza
czyli całe grono świętych, do których Zaratusztra zaliczył wszystkich ważniejszych bogów z panteonu mazdaizmu, odbierając im jednak atrybut boskości i zrównując ich ze świętymi ludźmi działającymi po śmierci z zaświatów
najważniejszy z nich to Mitra, strzegący bram nieba i wpuszczający tam tylko dusze dobrych ludzi.
Angra Mainju nie posiada takich emanacji jak Ahura Mazda, posiada jednak korpus zÅ‚ych duchów tzw. Dewów, zwanych w wersji pahlawijskiej demonami, które pomagajÄ… mu w dziele zniszczenia. Do kategorii Dewów “wpadajÄ…" też automatycznie wszystkie obce bóstwa z innych religii. Angra Maju byÅ‚ w późniejszej, pahlawijskiej wersji zaratusztrianizmu nazywany Arymanem, a Ahura Mazda- Ormuzdem.




Akt Stworzenia i Trzy Epoki
Ahura Mazda jest Bogiem, który stworzył świat i wszystko, co w nim dobre. W pierwszym etapie Ahura Mazda poprzez swoje Świetliste Istoty stworzył wszystko oprócz ognia, co trwało siedem dni, po czym pozostawił to w stanie bezcielesnym i wstrzymał upływ czasu aby odpocząć. Była to pierwsza epoka świata. Wszystkie twory Ahury były w tym stanie doskonale statyczne i niezmienne
wszystko doskonaÅ‚e i na swoim miejscu. NastÄ™pnie Ahura Mazda stworzyÅ‚ ogieÅ„ i puÅ›ciÅ‚ Å›wiat w ruch, uruchamiajÄ…c upÅ‚yw czasu i nadajÄ…c wszystkiemu cielesność. OtworzyÅ‚o to drogÄ™ Angra Maju, który natychmiast zaatakowaÅ‚ i skaziÅ‚ wszystkie twory Ahury Mazdy. ZaatakowaÅ‚ ziemiÄ™, tworzÄ…c pustyniÄ™, zasoliÅ‚ wodÄ™ w morzach, spowodowaÅ‚ wiÄ™dniÄ™cie roÅ›lin i Å›mierć pierwszego czÅ‚owieka, a na koniec “popsuÅ‚" nieskalanÄ… czystość ognia, tworzÄ…c dym. Od tego czasu zaczęła siÄ™ druga epoka
epoka “zmieszania"
walki dobra ze złem, w której obecnie żyjemy. Pod koniec tej epoki nastanie czas sądu ostatecznego, kiedy to Ahura Mazda zstąpi osobiście naziemię, oddzieli dobro od zła i ustanowi z powrotem doskonały porządek, jednak z zachowaniem czasu, ognia i cielesności. Nastanie wtedy trzecia epoka, epoka Królestwa Bożego na ziemi.


Życie pośmiertne
Dusze ludzi po Å›mierci tracÄ… do dnia sÄ…du ostatecznego swojÄ… cielesność i wÄ™drujÄ… przez “Most DzielÄ…cy" do piekÅ‚a, czyśćca lub nieba. Na moÅ›cie, u wrót nieba, stoi Mitra, który dzierży w swoich rÄ™kach szale sprawiedliwoÅ›ci, na których sÄ… ważone dobre i zÅ‚e uczynki, myÅ›li i sÅ‚owa. Gdy dobro przeważa nad zÅ‚em w życiu danej duszy
trafia ona do nieba, gdzie może spokojnie oczekiwać na dzieÅ„ sÄ…du ostatecznego, kiedy to z powrotem uzyska cielesność i wróci na ziemiÄ™, aby powiÄ™kszyć grono “sprawiedliwych". Gdy zÅ‚o przeważa nad dobrem
dusza jest strącana do piekła, z którego już nigdy nie wyjdzie i będzie pod kontrolą Angra Maju cierpiała nieskończone męki. Gdy szale się doskonale równoważą
dusza trafia do krainy umarłych, stając się szarym cieniem, nie mogącym czuć radości ani smutku.



Mesjanizm
Sama idea nadejÅ›cia mesjasza jest tylko w Gatach zasygnalizowana, dopiero w dalszych częściach Awesty zostaje rozwiniÄ™ta. W tzw. Starej AweÅ›cie opisana jest koncepcja, wg której Zaratusztra nie umarÅ‚ Å›mierciÄ… naturalnÄ…, lecz Å›wiadomie zanurzyÅ‚ siÄ™ w wodach jeziora w Pamirze. BezpoÅ›rednio przed dniem SÄ…du Ostatecznego do jeziora tego ma wejść dziewica, zostać cudownie zapÅ‚odniona nasieniem Zaratusztry i urodzić Saoszjanta, czyli mesjasza, który poprowadzi zastÄ™py sprawiedliwych do ostatecznej walki ze zÅ‚em.W tzw. nowej AweÅ›cie, napisanej ok. 630 r. p.n.e., zwanej też AwestÄ… PahlawijskÄ…, bÄ™dÄ…cÄ… niedokÅ‚adnym i przeinaczonym tÅ‚umaczeniem starej Awesty, fragment opisujÄ…cy nadejÅ›cie mesjasza zostaÅ‚ “przerobiony". W wersji Pahlawijskiej dziewica ma być zapÅ‚odniona Duchem ÅšwiÄ™tym i urodzić syna samego Ahury Mazdy, który bÄ™dzie jednoczeÅ›nie czÅ‚owiekiem i kolejnÄ…, ósmÄ… IstotÄ… ÅšwietlistÄ….

Etyka i obyczaje zaratusztrian
Etyka zaratusztriańska jest zbliżona do etyki chrześcijańskiej. Człowiek jest dziełem Ahury Mazdy, ma jednak wolną wolę i może zdradzić swojego stwórcę, stając po stronie sił zła.Z natury człowiek jest jednak dobry i jego powołaniem jest stanąć do walki ze złem w szeregach popleczników Ahury Mazdy.

<źródło:www.bialczynski.wordpress.com>