Klinika Położnictwa i Ginekologii Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie, kierownik Kliniki
WÅ‚aS
ciwe odżywianie warunkuje
doc. dr hab. n. med. Krzysztof Tomasz Niemiec
prawidłowy przebieg ciąży, połogu
i okresu laktacji. Niedobory wita-
min i mikroelementów, charakte-
rystyczne dla okreS
lonych obsza-
rów geograficznych powinny być
uzupełniane przez odpowiednią
suplementację. W pracy zostały
opisane poszczególne witaminy
Zalecenia dotyczÄ…ce
i mikroelementy znajdujÄ…ce siÄ™
w dostępnych suplementach diety,
suplementacji diety u kobiet
z uwzględnieniem potencjalnych
niebezpieczeństw wynikających
z niedoborów lub szkodliwych
podczas planowania ciąży,
działań w przypadku przedawko-
wania danej substancji
w ciąży i w czasie
SÅ‚owa kluczowe: suplement diety,
ciąża, karmienie piersią. karmienia piersią
Diet supplementation recommendations in women
attempting to conceive, during pregnancy
and breast feeding period
Piotr Raczyński, Paweł Kubik, Tomasz Niemiec
WÅ‚aS
ciwa dieta jest jednym z pod-
W Polsce kobietom w ciąży warto zalecać
stawowych elementów odpowie-
suplementacjÄ™ witaminami i mikroelementa-
dzialnych za prawidłowy przebieg
mi. Dotyczy to zwłaszcza kobiet: przed
ciąży, porodu, połogu. Odpowiednia
dieta powinna zapewnić we właS
ci- 16. rokiem życia, w ciąży wielopłodowej,
wych proporcjach potrzebne składni- cierpiących na niepowS
ciÄ…gliwe wymioty, pa-
ki odżywcze, takie jak białko, wę- lących papierosy, spożywających alkohol, pi-
glowodany, tłuszcze oraz sole mine- jących w dużych iloS
ciach kawę, używają-
ralne i witaminy. Witaminy działają cych S
rodki odurzajÄ…ce, przewlekle chorych,
jako katalizatory w reakcjach meta- w niekorzystnej sytuacji ekonomicznej oraz
bolicznych, a ich niedobór może za- z niedowagą przed ciążą.
burzyć procesy życiowe. Podobną
rolę w organizmie spełniają składni-
ki mineralne, stanowiÄ…ce ok. 4% tka-
Dodatkowej podaży witamin i mi-
nek ustroju człowieka. Są one skład-
kroelementów wymagają również cię-
nikami enzymów i hormonów w pro-
żarne z obciążonym wywiadem położ-
cesach metabolicznych i biorą udział
niczym, np. stanem przedrzucawko-
w tworzeniu elementów struktural-
wym w poprzedniej ciąży, nadciS
nie-
nych ustroju. Dieta odpowiednio
niem, cukrzycą, ciążą wielopłodową.
wzbogacona i zawierająca niezbędne
Należy ponadto pamiętać o odpo-
witaminy i składniki mineralne ma
wiedniej podaży wody, której iloS
ć ma
istotny wpływ na prawidłowy roz-
zasadniczy wpływ na poziom witamin
wój dziecka zarówno przed, jak
rozpuszczalnych w wodzie (witami-
i po urodzeniu.
na C, witaminy z grupy B). Na zmia-
W okresie ciąży dochodzi w or-
ny przyswajania mikroelementów
ganizmie matki do intensyfikacji
wpływ mają również interakcje po-
wielu procesów życiowych, co pod-
między poszczególnymi składnikami
nosi zapotrzebowanie nie tylko
przyjmowanych preparatów minerało-
na energię i składniki pokarmowe,
ale również witaminy i mikroele- wo-witaminowych (żelazo upoS
ledza
menty. wchłanianie cynku, a wapń i fosfor
2
GI NEKOLOGI A PRAKTYCZNA
wchłanianie magnezu). Dodatkowym Podczas ciąży zapotrzebowanie
Proper feeding is necessary for
elementem wielu preparatów jest na żelazo wzrasta z 15 do 22 mg/dz.
normal course of pregnancy and
Aby zapobiec niedokrwistoS
ci z niedo-
kwas foliowy. Przyjmowanie kwasu
breast feeding. Insufficiency of
boru żelaza (95% wszystkich niedo-
foliowego jest elementem profilaktyki
vitamins and microelements may
krwistoS
ci ciężarnych), która może być
wad cewy nerwowej, wpływa na roz-
occur due to geographical
na skutek niedotlenienia przyczynÄ… po-
wój płodu, powinno być rozpoczęte
localization and should by
rodów przedwczesnych, hipotrofii i za-
w okresie przedkoncepcyjnym, tj.
supplemented. Authors presents
burzeń przebiegu porodu, zaleca się
na ok. 2 3 mies. przed zajS
ciem w ciÄ…-
characteristics of vitamins and uzupełnianie niedoborów tego pier-
żę i kontynuowane do końca ciąży.
microelements used in diet wiastka w II i III trymestrze ciąży.
supplements Przyjmuje się, że stężenie hemoglobiny
Warto dodać, że w dzisiejszych czasach sta-
poniżej 11 mg% wymaga oceny stęże-
le obserwowany jest wzrost liczby czynni-
nia żelaza w surowicy i ewentualnej su-
Key words: food supplement,
ków prowadzących do powstania patologii
plementacji. Dieta ciężarnych w Pol-
pregnancy, breast feeding.
ciąży (palenie papierosów, stresujący tryb
sce pokrywa zapotrzebowanie na że-
życia, złe nawyki żywieniowe). Do chwili lazo jedynie w 40 80%. W celu osza-
obecnej brak jest dokładnych i obowiązują- cowania zasobów żelaza i stopnia jego
cych wytycznych, dotyczących suplementacji niedoboru istotna jest również ocena
diety w okresie ciąży, połogu i laktacji. Fizjo- ferrytyny i receptorów transferyny. Na-
leży jednak pamiętać, że długotrwałe
logia ciąży wymaga zupełnie innej podaży
podawanie preparatów zawierających
witamin i soli mineralnych w różnych jej
żelazo zwiększa ryzyko wystąpienia
okresach. Zapotrzebowanie to wzrasta
nietolerancji glukozy, nadciS
nienia, po-
od I trymestru i jest zwiÄ…zane z dynamikÄ…
rodu przedwczesnego, małej masy uro-
wzrostu płodu.
dzeniowej. Produkty spożywcze zawie-
rające większe iloS
ci żelaza, to wątroba,
Poniżej przedstawiono krótką cha- wołowina, fasola, groch, figi żółtka jaj.
rakterystykę najważniejszych witamin
i mikroelementów stosowanych w su- Jod
plementach diety przeznaczonych dla
Jest składnikiem odgrywających
kobiet w okresie ciąży i laktacji.
istotnÄ… rolÄ™ w regulacji przemiany ma-
terii, hormonów tarczycy. W czasie
Kwas foliowy
ciąży, ze względu na zwiększenie kli-
Należy do rozpuszczalnych w wo- rensu nerkowego jodu, wychwytu jodu
dzie witamin z grupy B. Rola aktyw- przez kompleks łożysko-płód oraz po-
nych związków folianów w organi- ziomu hormonów tarczycy, wzrasta
zmie polega na udziale w procesach zapotrzebowanie na ten pierwiastek.
dostarczania jednowęglowych frag- Niedobór jodu w ciąży może wiązać
mentów wielu związków zaangażowa- się z większym odsetkiem porodów
nych w podziały komórek, syntezę martwych płodów, poronień, wad wro-
białek. Biorą udział w syntezie DNA. dzonych. Podaż jodu poniżej 25 ug
W 1964 r. powiązano spożycie folia- może być przyczyną kretynizmu. Do-
nów przez kobiety w ciąży z wystąpie- bowe zapotrzebowanie na jod u ko-
niem u noworodków wady cewy ner- biet w ciąży wynosi 200 250
wowej. W Polsce wg zaleceń zespołu ug/dziennie. Stosowanie preparatów
ekspertów powołanych przez Mini- zawierających ten pierwiastek jest
sterstwo Zdrowia, kobiety w wieku szczególnie zalecane w regionach gór-
rozrodczym, które mogą zajS
ć w cią- skich i podgórskich.
żę powinny spożywać 0,4 mg kwasu Najwięcej jodu zawierają owoce
foliowego dziennie w celu zapobieże- morza (ryby, małże, ostrygi, krewetki).
nia wystÄ…pieniu u ich potomstwa wady
cewy nerwowej. Z badań przeprowa- Witamina E
dzonych w populacji ciężarnych
Podobnie, jak witamina A, witami-
z okolic Warszawy wynika, że ich die-
na E jest antyoksydantem. Jest ona sta-
ta pokrywa tylko w ok. 50% dzienne
bilizatorem błon komórkowych i lizo-
zapotrzebowanie na kwas foliowy.
somalnych. Zwiększa opornoS
ć krwi-
nek czerwonych na hemolizÄ™, zapobie-
Żelazo
ga uszkodzeniom S
cian komórkowych.
Jako zasadniczy składnik hemoglo- Niski poziom antyoksydantów nega-
biny, która zawiera 2/3 zasobów tego tywnie wpływa na stan S
ródbłonka na-
pierwiastka w organizmie, bierze udział czyń. Jest to wiązane z większym ry-
w procesie transportu tlenu z płuc zykiem wystąpienia poronień nawyko-
do wszystkich tkanek docelowych. wych i stanu przedrzucawkowego oraz
3
GI NEKOLOGI A PRAKTYCZNA
Tab. 1. Zalecane dzienne normy składników mineralnych oraz witamin (Instytut ŻywnoS
ci i Żywienia w Warszawie)
Witaminy Kobiety Ciężarne Kobiety Wzrost Naturalne x
ródła
i mikroelementy przed ciążą karmiące zapotrzebowana witamin
w ciąży w % i mikroelementów
kwas foliowy (ug)* 180* 400* 400* +120 zielone warzywa, wątróbka
żelazo (mg) 18 26 20 +30 mięso, jajka, produkty zbożowe
wapń (mg) 900 1200 1200 +25 produkty mleczne
fosfor (mg) 800 1200 1200 +35 mięso
witamina B1 (mg) 1,9 2,2 2,2 +15 wzbogacone zboże, wieprzowina
witamina B2 (mg) 2,0 4 2,6 +50 mięso, wątróbka, produkty
zbożowe
witamina B6 (mg) 1,8 2,6 2,5 +30 mięso, wątróbka, produkty
zbożowe
cynk (mg) 13 16 21 +20 mięso, ryby morskie, jajka
witamina C (mg) 70 80 100 +15 pomidory, cytrusy
miedx
(mg) 2,0 2,0 2,5 2,2 2,7 +10 mięso, owoce morza, S
wieże
warzywa
jod (ug) 160 180 200 +10 sól jodowana, ryby morskie
witamina E (mg) (równoważniki 10 12 14 +15 oleje, masło, jaja
tokoferolu)
magnez (mg) 280 320 350 +14 ryby morskie, jarzyny strÄ…czkowe,
zboże
niacyna (mg równoważnika) 20 21 23 +5 mięso, orzechy, jarzyny
strÄ…czkowe
witamina D (IU)* 200* 400* 400* +100 produkty mleczne,
selen (ug) 60 65 75 +5 orzeszki brazylijskie, mięso, drób,
kasze, owoce morza
witamina B12 (ug) 3,0 4,0 4,.0 +25 białko zwierzęce
witamina A (ug) 800 1250 1600 +35 owoce, warzywa, wątróbka
(równoważniki retinolu )
* Rada ds. ŻywnoS
ci i Żywienia przy Narodowym Komitecie Naukowym (USA)
hemolizy, krwotoków wewnątrzczasz- nów i neurotransmitterów, jest też natu- nia szczawianów oraz zaburzeń
kowych, zaburzeń rozwoju u płodu. ralnym antyoksydantem. Bierze aktyw- w przewodzie pokarmowym i oS
rod-
Zródłem witaminy E są produkty ro- ny udział w procesie wchłaniania żelaza kowym układzie nerwowym.
S
linne: głównie oleje, warzywa liS
cia- w przewodzie pokarmowym. Pod ko- Zródłem witaminy C są S
wieże wa-
ste, strączkowe, produkty zbożowe
niec ciąży poziom witaminy C w oso- rzywa i owoce (brukselka, kapusta,
oraz produkty pochodzenia zwierzęce- czu płodu jest większy o ok. 50% w po- fasolka, kalarepa, pomidory, pietrusz-
go: masło, mleko, jaja. ka, owoce jagodowe i cytrusowe).
równaniu z osoczem matki. Aby spro-
Przeciętna racja pokarmowa re- Produkty zwierzęce zawierają nie-
stać rosnącemu zapotrzebowaniu na wi-
alizuje normę spożycia witaminy wielkie iloS
ci witaminy C.
taminę C, należy zwiększyć jej podaż
E w zakresie 66 86%.
poprzez spożywanie warzyw i owoców.
Witamina B1 (tiamina)
SuplementacjÄ™ witaminÄ… C w dawce
Witamina C (kwas askorbinowy)
80 mg/dobÄ™ zaleca siÄ™ jedynie kobie-
Uczestniczy w procesach energe-
tom, u których występuje zwiększone
Jest niezbędna do prawidłowego tycznych i neurofizjologicznych peł-
przebiegu większoS
ci procesów meta- ryzyko jej niedoboru (ciąża wielopło- niąc ważną rolę w czynnoS
ciach ukła-
dowa, nadciS
nienie tętnicze indukowa- du nerwowego. Zapotrzebowanie
bolicznych. Bierze aktywny udział
w reakcjach oksydoredukcyjnych, prze- ne ciążą, cukrzyca ciężarnych).
na witaminę B1 wzrasta szczególnie
mianach aminokwasów, syntezie amin Duże dawki witaminy C mogą u palących papierosy, pijacych al-
katecholowych, hormonów, barwni- zwiększać ryzyko wystąpienia kami- kohol oraz kawę, w sytuacjach stre-
ków, kolagenu, syntezie wielu hormo- cy nerkowej w mechanizmie odkłada- sowych. Niedobór może być spowo-
4
GI NEKOLOGI A PRAKTYCZNA
`
`
dowany zbyt monotonną dietą (np. ry- pokarmowym. Suplementacja szcze- z przebiegiem porodu (przedłużający
żową), zespołem upoS
ledzonego gólnie wskazana jest u pacjentek ze się poród, krwawienia okołoporodo-
wchłaniania, odżywianiem pozajelito- zwiększonym ryzykiem wystąpienia we). W przebiegu ciąży stężenie cynku
wym. Witamina B1 występuje w łupi- nadciS
nienia indukowanego ciążą w surowicy krwi spada w kolejnych
nach zbóż, wątrobie, mleku, jajach, (stan przedrzucawkowy w poprzed- tygodniach. Jest to związane ze wzro-
drożdżach, jest również syntetyzowa- niej ciąży), ciążą wielopłodową, cu- stem objętoS
ci osocza oraz zmianami
na przez bakterie należące do fizjolo- krzycą, chorobami nerek, kolageno- hormonalnymi podczas ciąży.
gicznej flory jelitowej.
zami, stanem przedrzucawkowym Urozmaicone pożywienie pocho-
w rodzinie. Wapń może być dostar- dzenia zwierzęcego oraz roS
linnego
Witamina B2 (ryboflawina) czany w postaci cytrynianu lub wÄ™- zawiera odpowiedniÄ… do zapotrze-
glanu wapnia w dawce 200 500 bowania w okresie ciąży iloS
ć tego
Wchodzi w skład koenzymów fla-
mg, 2 3 razy dziennie w trakcie posił- mikroelementu (16 mg) i dodatkowa
winowych, katalizujÄ…cych szereg re-
ku. Produkty mleczne, takie jak mle- suplementacja nie jest konieczna.
akcji oksydoredukcyjnych, bierze
ko, sery, jogurt, kefir sÄ… najlepszym Znaczne iloS
ci cynku znajdujÄ… siÄ™
udział w metabolizmie węglowoda-
x
ródłem wapnia w pożywieniu. Boga- w następujących produktach spożyw-
nów, tłuszczów, białek. Niedobór ry-
te w wapń są również sardynki, ka- czych: mięsie, wątrobie, jajach, owo-
boflawiny może powodować zapale-
wior oraz soja, brokuły, fasola. Nie- cach morza, orzechach, zbożach. Nie-
nie języka, błony S
luzowej jamy ust-
korzystnie na wchłanianie wapnia korzystnie na zawartoS
ć cynku w or-
nej, powstania zajadów oraz zaburzeń
wpływają kortykosteroidy i produkty, ganizmie wpływa alkohol, który
ze strony narządu wzroku i układu
zwiększa jego wydalanie przez nerki
nerwowego. Zródłem witaminy B2 takie jak rabarbar, szpinak.
oraz dieta bogata w żelazo, która
w pożywieniu są wątroba, nerki, jaja,
Miedx
zmniejsza jego wchłanianie. Niedo-
mleko, ser, drożdże, ryby, niektóre
bór cynku może być szczególnie
zielone warzywa.
Wchodzi w skład enzymów biorą-
grox
ny u kobiet palÄ…cych papierosy,
cych udział w syntezie niektórych
gdyż jego małe stężenie potęguje
Witamina B6 (pirydoksyna)
amin biogennych i peptydów. Jest
szkodliwe działanie kadmu.
niezbędna do wytwarzania krwinek
Witamina B6 bierze aktywny
czerwonych, metabolizmu tkanki ner-
udział w metabolizmie białek, węglo-
Magnez
wowej, tkanki Å‚Ä…cznej i kostnej. Prze-
wodanów i tłuszczów. Odgrywa istot-
miana miedzi jest S
ciS
le powiązana Pełni rolę aktywatora wielu ukła-
nÄ… rolÄ™ w powstawaniu hemoglobiny
z przemianą żelaza. Niedobór miedzi, dów enzymatycznych i przemian ener-
oraz procesach immunologicznych.
która jest niezbędna do prawidłowego getycznych w komórce. Bierze udział
W obrazie klinicznym niedoboru wi-
wchłaniania żelaza, ma S
cisły zwią- w procesach związanych ze skurczem
taminy B6 dominują zmiany skórne,
zek z występowaniem niedokrwisto- mięS
ni prążkowanych i gładkich oraz
zapalenie języka i jamy ustnej, zajady
S
ci u dzieci, kobiet w ciąży i matek wpływa na układ krwiotwórczy i pro-
oraz objawy polineuropatii i napady
karmiących. Zbyt mała podaż miedzi cesy krzepnięcia krwi. Jest niezbędny
padaczkowe. Ze względu na wzrost
zapotrzebowania na witaminę B6 w okresie prenatalnym może być do osiągnięcia prawidłowego wzrostu,
przyczyną zaburzeń rozwoju płodu, wspomaga rozwój koS
ci. W okresie
podczas ciąży zaleca się uzupełnia-
poronień samoistnych, porodów ciąży i laktacji zapotrzebowanie
nie jej niedoborów w dawce 2
przedwczesnych. Niedobory miedzi na magnez wzrasta. Płód akumuluje
mg/dziennie.
są rzadkie, mogą mieć związek ok. 8 mg magnezu dziennie, a w cza-
z nadmiernym spożyciem cynku. sie laktacji wydalanie magnezu
Wapń
Kobiety ciężarne powinny otrzymy- z mlekiem wynosi ok. 25 mg dzien-
Stanowi 1,5 2% całkowitej masy
wać z pożywieniem od 2,0 do 2,5 mg nie. Magnez zmniejsza ryzyko wystą-
ciała. W przebiegu ciąży do płodu
miedzi dziennie. Duże iloS
ci miedzi pienia porodu przedwczesnego i rzu-
przekazywane jest aktywnie 50 350
zawiera wątroba, małże, ostrygi, nerki cawki. Produkty spożywcze o wyso-
mg zjonizowanego wapnia dziennie
zwierzęce, mięso, S
wieże warzywa. kiej zawartoS
ci magnezu, to kasza gry-
(w okresie ciąży  łącznie 30 g). Za-
NiskÄ… zawartoS
ciÄ… miedzi charaktery- czana, strÄ…czkowe, orzechy, ryby, sery,
potrzebowanie na wapń w okresie
zuje się mleko i jego przetwory. ciemne pieczywo. Wchłanianie jelito-
ciąży i laktacji wzrasta z 800 mg
Przeciętna dieta realizuje we wzmagają witamina D, galaktoza,
do 1200 mg i może być w 100% uzy-
w ok. 50% dzienne zapotrzebowanie białko zwierzęce, hormon wzrostu,
skane z właS
ciwie zestawionej diety.
na ten pierwiastek. Uzupełnianie parathormon. Wysoka zawartoS
ć
Z przeciętnej racji pokarmowej
dziennej diety o 1 mg zmniejsza ryzy- tłuszczu ogranicza przyswajanie ma-
w przewodzie pokarmowym przy-
ko potencjalnego jego niedoboru. gnezu. Jego wchłanianie hamuje rów-
swajane jest ok. 30 40% wapnia. Pro-
nież obecnoS
ć wapnia, fosforu, błon-
ces ten jest uzależniony od iloS
ci wap-
Cynk nika, fitynianów. Przy prawidłowej
nia zawartego w pożywieniu oraz hor-
diecie poziom magnezu w organizmie
Wchodzi w skład ponad 200 róż-
monów  kalcytoniny, parathormonu,
jest zadowalajÄ…cy.
jak również witaminy D, estrogenów nych enzymów związanych z syntezą
oraz innych składników pożywienia kwasów nukleinowych i białek. Nie-
Mangan
(magnez, żelazo, cynk). Witamina D, dobór cynku w ciąży może prowadzić
którą człowiek uzyskuje w wyniku do zwiększonego ryzyka wystąpienia Jest kofaktorem wielu enzymów
syntezy skórnej, jak również z poży- porodu przedwczesnego, niskiej masy (hydrolazy, transferazy, dekarboksy-
wienia, odgrywa dużą rolę w procesie urodzeniowej, nadciS
nienia indukowa- lazy) oraz bierze udział w syntezie
wchłaniania wapnia w przewodzie nego ciążą oraz powikłań zawiązanych białek, kwasów nukleinowych, lipi-
5
GI NEKOLOGI A PRAKTYCZNA
`
dów, w metabolizmie mukopolisacha- Niacyna we zapotrzebowanie. Niedobór wita-
rydów i wodorowęglanów oraz proce- miny D wpływa niekorzystnie
Jako częS
ć koenzymu NAD
sach antyoksydacyjnych. W przebie- na wzrost płodu poprzez zaburzoną
i NADP uczestniczy w przemianach
gu ciąży zapotrzebowanie na man- gospodarkę wapniem. Status witami-
białek, węglowodanów i tłuszczów.
gan wynosi 2,5 5 mg. Niedobory te- ny D u matek przed porodem ma
Wpływa na prawidłowe funkcjonowa-
go pierwiastka w okresie ciąży mogą wpływ na status wapnia u noworod-
nie oS
rodkowego układu nerwowego,
prowadzić do zaburzeń rozwoju koS
ć- ków.
uczestniczy w syntezie hormonów.
ca, ataksji noworodków, nieprawidło- Główne x
ródła występowania
Całkowity niedobór niacyny prowadzi
wego rozwoju narządów wewnętrz- w pożywieniu, to tran, tłuste ryby, wą-
do rozwoju pelagry. Zródłem niacyny
nych i nieodwracalnego uszkodzenia troba, żółtko jaja.
są: drożdże, otręby, mięso wołowe,
błędnika. Duże dawki manganu mogą
mięso wieprzowe, pomidory.
poprzez obniżanie wchłania żelaza Selen
być przyczyną niedokrwistoS
ci.
Witamina D Wchodzi w skład wielu enzymów,
biorących udział w różnych procesach
Stężenie witaminy D w organizmie
Molibden
biologicznych. Selen prawdopodob-
człowieka zależy od iloS
ci prowitami-
Wchodzi w skład oksydazy ksanty- nie pełni poS
redniÄ… rolÄ™ w procesie
ny D dostarczanej z pokarmem oraz
nowej, oksydazy aldehydowej, oksyda- syntezy i wydzielania żółci, co ma
od ekspozycji na S
wiatło słoneczne
zy siarczynowej. Niedobory molibdenu znaczenie u kobiet z cholestazÄ… ciÄ™-
stymulujÄ…ce syntezÄ™ tej witaminy
związane, np. z długotrwałym żywie- żarnych. Znaczne iloS
ci selenu zawar-
w skórze. Syntezę aktywnej postaci
niem pozajelitowym mogą objawiać się te są w produktach, takich jak owoce
witaminy D pobudza dieta uboga
tachykardią, napadami padaczkowymi, morza, wątroba, nerki, mięso. Obec-
w wapń, parathormon, małe stężenie
S
piÄ…czkÄ…, miopatiÄ…. Dobowe zapotrze- noS
ć selenu w zbożach uzależniona
fosforanów w korze nerki, prolaktyna,
bowanie dla człowieka wyno- jest od jego zawartoS
ci w glebie. CiÄ™-
hormon wzrostu, hormony płciowe,
µ
si 0,15 0,5 mg. ZródÅ‚em molibdenu żarnym zaleca siÄ™ spożywanie 65 µg
prostaglandyna PGE2. Niedobory sÄ…
µ
w diecie sÄ… warzywa. Na zawartoS
ć te- selenu dziennie lub o 10 µg wiÄ™cej
zwykle wynikiem niewłaS
ciwej diety.
go pierwiastka w pożywieniu wpływ niż rekomendowana dawka dla ko-
Deficyt witaminy D wiąże się z krzy-
ma jego zawartoS
ć w glebie. biet niebędących w ciąży. Niedobory
wicÄ…, zaburzeniami obrostu kostnego
selenu bardzo łatwo jest uzupełnić po-
i szeregiem chorób metabolicznych.
Chrom przez odpowiedniÄ… modyfikacjÄ™ diety
Przedawkowanie witaminy jest grox
-
(bardzo duże jego iloS
ci zawierajÄ… np.
Wchodzi w skład kompleksu: kwas ne, a jej toksycznoS
ć może się obja-
orzeszki brazylijskie). Dodawanie se-
dwunikotynowy  glutation oraz wiać kalcyfikacją tkanek miekkich,
lenu do suplementów diety wydaje
czynnika tolerancji glukozy. Pełni ro- hiperkalcemią, nieprawidłowoS
ciami
się nieuzasadnione ze względu
lę w metabolizmie kwasów nukleino- przemian komórkowych. U kobiet
na duże ryzyko jego przedawkowa-
wych, lipidów, reguluje funkcje ge- w ciąży przedawkowanie może
nia
nów. Niedobory mogą zwiększać ry- zwiększać ryzyko uszkodzeń terato-
zyko wystÄ…pienia nietolerancji gluko- gennych. Zapotrzebowanie na wita-
Witamina A
zy, neuropatii, zaburzeń wzrostu, minę D w ciąży jest trudne do usta-
spadku masy ciała. Dobowe zapo- lenia. Brak jest również danych Antyoksydant, przeciwdziała
trzebowanie na ten pierwiastek wy- wskazujących na zwiększone zapo- uszkodzeniom lub zaburzeniom proce-
nosi 0,05 0,2 mg. trzebowanie na witaminę D w okre- sów metabolicznych, wywoływanym
Dobrym x
ródłem chromu w poży- sie ciąży. Przy właS
ciwej ekspozycji przez wolne rodniki. Witamina
wieniu są drożdże, poza tym ziarna na S
wiatło słoneczne spożycie 5 -10 A umożliwia prawidłowe funkcjono-
zbóż, wątroba. ng prowitaminy zabezpiecza jej dobo- wanie siatkówki. W przypadku jej nie-
Tab. 2. Poziom bezpieczeństwa i ryzyko przedawkowania wybranych witamin i związków mineralnych proponowanych jako
suplementy diety kobietom w ciąży
Witaminy i mikroelementy Poziom bezpieczeństwa Ryzyko przedawkowania Szkodliwe w przypadku przedawkowania
witamina A (ug) (równoważniki retinolu niski wysokie tak
witamina D (IU)* niski wysokie tak
Selen (ug) niski wysokie tak
jod (µg) S
redni S
rednie tak
żelazo (mg) S
rednie S
rednie tak
witamina C wysoki S
rednie tak
kwas foliowy wysoki małe nie
witaminy z grupy B wysoki małe nie
witamina E wysoki małe nie
6
GI NEKOLOGI A PRAKTYCZNA
`
`
doborów może wystąpić upoS
ledzona szczególnych substancji do suple-
adaptacja do ciemnoS
ci. Prekursorami mentów diety tego typu rozwiązanie
witaminy A są żółte i pomarańczowe wydaje się jednak najlepsze. Okres
barwniki roS
linne  karotenoidy. Do- prekoncepcyjny i I trymestr wymaga
starczana jest do organizmu w postaci zupełnie innej suplementacji
retinolu lub w formie prekursorowej niż II, III trymestr i okres laktacji.
²-karotenu, który po absorbcji w jeli- Z najlepszych rozwiÄ…zaÅ„ należy wy-
cie przekształcany jest w retinol, mienić prenatal i calibrum. Skład Ca-
a w połowie uzupełnia pulę karotenoi- librum idealnie odpowiada zapotrze-
dów w lipoproteinach krwi. Witamina bowaniu na suplementację witamina-
A należy do grupy witamin rozpusz- mi i mikroelementami u kobiety
czalnych w tłuszczach i jej prawidłowe w okresie ciąży i laktacji i jest opty-
wchłanianie zależy od obecnoS
ci tłusz- malnie skomponowany, jeS
li chodzi
czu. Nie powinno się dodawać witami- o ryzyko przedawkowania poszcze-
ny A do diety w okresie ciąży, ponie- gólnych substancji wchodzących
waż jej przedawkowanie może wpły- w jego skład.
wać negatywnie na rozwój płodu (wo-
dogłowie, małogłowie, wady twarzo-
czaszki, wady układu krążenia). Nale-
ży również ograniczać spożywanie
produktów spożywczych zawierają-
cych wysokie jej dawki. Zródłem wita-
miny sÄ… produkty pochodzenia roS
lin-
nego (warzywa liS
ciaste i owoce o żół-
tym i pomarańczowym zabarwieniu)
oraz zwierzęcego (masło, mleko, żółt-
ko jaja kurzego, wÄ…troba, ryby). Prze-
ciętne zapotrzebowanie na witaminę
A pokrywajÄ… dwie marchewki dzien-
nie. Dodawanie witaminy A do su-
plementów diety w okresie ciąży
u pacjentek racjonalnie się ożywia-
jÄ…cych wydaje siÄ™ zatem bezcelowe.
Poziom bezpieczeństwa i ryzyko
przedawkowania wybranych witamin
i związków mineralnych proponowa-
nych jako suplementy diety kobietom
w ciąży
Przy dobieraniu witamin i mikro-
elementów należy zawsze pamiętać,
że nie zawsze preparaty zawierające
największe ich iloS
ci sÄ… najlepszym
rozwiązaniem, szczególnie dla pa-
cjentki w okresie ciąży. Powyżej wy-
mieniono wiele szkodliwych działań
witamin i mikroelementów podawa-
nych w zbyt dużych iloS
ciach. Opty-
malny preparat powinien być zatem
właS
ciwie skomponowany. Na na-
szym rynku istnieje wiele preparatów
przeznaczonych dla kobiet w okresie
ciąży i laktacji. Wiele firm stale wpro-
wadza nowe modyfikacje składu pre-
paratów przeznaczonych dla kobiet
w okresie ciąży i laktacji. Proponowa-
ne rozwiÄ…zania (zastosowanie prepa-
ratów) na pierwszy rzut oka wydają
się dosyć sztuczne (dlaczego
nie III trymestry lub V dodatkowo
okres prekoncepcyjny i laktacja).
Po głębszej analizie korzyS
ci, kosz-
tów i bezpieczeństwa włączenia po-
7
GI NEKOLOGI A PRAKTYCZNA
`