Tego e-booka otrzymujesz dzieki: www.ksiazkidosluchania.tnb.pl
Hardware
Porady: zaawansowane funkcje BIOS-u
tomek siara
BIOS-owy savoir-vivre
Nawet doświadczeni użytkownicy, wchodząc do zaawansowanych funkcji BIOS-u, zastanawiają się
nad tym, co oznaczają poszczególne opcje. Sposób działania owych  przełączników nie został
wyjaśniony w żadnej dokumentacji. A przecież umożliwiają one optymalne ustawienie komputera!
pamięci flash każdej współczesnej praktycznie w każdym modelu płyty. Przy- RAM, lecz w przypadku używania modułów
płyty głównej zapisany jest system kładem jest tutaj grupa funkcji związanych DIMM niskiej jakości może doprowadzić do
W
procedur nazywanych z angielska BIOS- ze sposobem obsługi pamięci. Przypatrzmy przekłamań odczytanych informacji.
SDRAM RAS to CAS Latency
-em (Basic Input/Output System), zarzą- się, co oznaczają najważniejsze z nich.
SDRAM Timing
dzający pracą podstawowych elementów
komputera (procesor, karta graficzna, dys-
ki). Nieodłączną częścią każdego BIOS-u
Parametr określa, ile cykli zegarowych
jest program konfiguracyjny (Setup) umoż-
oddzielać musi wysterowanie linii słowa
Pozwala określić, czy parametry pracy pa-
liwiający ustalenie parametrów pracy chip-
i kolumny podczas operacji odczytu lub
mięci mają być ustalone automatycznie
setu, szyn systemowych (PCI i AGP), pa-
zapisu. Skrócenie przerwy powoduje wzrost
(ustawienie By SPD) na podstawie danych
mięci i wielu innych elementów płyty głów-
wydajności, lecz może prowadzić do błędne-
zawartych w układzie EEPROM, znajdują-
nej. Niestety, odpowiednie  ustawienie
go funkcjonowania podsystemu RAM.
cym się w module DIMM (patrz: CHIP
wszystkich podzespołów nie jest proste 
SDRAM Precharge Time
12/2000, s. 138), czy też mogą być zmienia-
znaczenia nazw wielu zawartych w Setupie
nie przez użytkownika (User). Ustawienie
opcji nie wyjaśniono nawet w instrukcjach
parametru SDRAM Timing na User jest wa-
obsługi płyt głównych.
runkiem uaktywnienia kilku kolejnych opcji.
Wszystkie spotykane dziś interfejsy konfi-
Powszechnie dziś stosowane pamięci dyna-
SDRAM CAS Latency
guracyjne pogrupowane są w kilka zesta-
miczne zbudowane są z matryc kondensa-
wów  ekranów odpowiadających za zarzą-
torów ulegających samoczynnemu rozłado-
dzanie określonymi funkcjami płyty głów-
waniu. Aby zapobiec utracie informacji, ko-
nej. Parametry mające najistotniejszy wpływ
nieczne jest więc okresowe odświeżanie za-
na wydajność pracy komputera (a także jego
Odczyt danych z określonej komórki pamięci wartości komórek RAM, czyli naładowywa-
stabilność) zebrane są oknach Chipset
odbywa się poprzez podanie wysokich pozio- nie pojemności. Parametr ten określa, ile
Features Setup (starsze BIOS-y serii Award
mów napięć na odpowiedniej linii słowa cykli zegarowych ma trwać każda operacja
4.51) lub Chip Configuration (nowsze
(Row), a następnie kolumny (Column). Nie- ładowania komórki. Wydłużenie tego czasu
Award 6.0). Choć opcje tutaj dostępne są
stety, dane nie są dostarczane na szynę pa- zwiększa stabilność pracy pamięci (na kon-
często charakterystyczne dla poszczegól-
mięci natychmiast po wysterowaniu linii adre- densatorze gromadzony jest większy ładu-
nych zestawów układów scalonych użytych
sowych, lecz dopiero po upływie pewnego nek  zmniejsza się więc prawdopodobień-
do budowy płyty głównej, wyróżnić można
czasu, zwanego opóz
nieniem (latency). Opcja stwo rozładowania pojemności przed na-
pewną grupę parametrów występujących
SDRAM CAS Latency określa, po ilu cyklach stępnym cyklem odświeżania), lecz zmniej-
zegarowych od chwili wysterowania linii ko- sza także wydajność systemu, gdyż podczas
lumny dane zostaną dostarczone przez ukła- odświeżania dostęp do pamięci nie jest
dy pamięci. Wybranie dwóch cykli oczekiwa- możliwy.
MAJ 2001
nia powoduje szybsze działanie podsystemu
98
Tego e-booka otrzymujesz dzieki: www.ksiazkidosluchania.tnb.pl
Hardware
Porady: zaawansowane funkcje BIOS-u
SDRAM Leadoff Command tecznej eliminacji wszystkich ujawnionych parametru to 64 128 MB. Należy także pa-
błędów procesora jest posiadanie najnow- miętać, że obszar dostępny dla karty graficz-
Funkcja ta ustala, po ilu cyklach zegaro-
szej wersji BIOS-u płyty głównej. nej nie powinien być większy od połowy
wych po zapisaniu danych może nastąpić
Flash BIOS Protection
ilości pamięci zainstalowanej w komputerze.
ponowny dostęp do nich (odczyt lub zapis
Passive Release
innej wartości). Zmniejszenie tej wartości
powoduje wzrost szybkości działania kom-
putera. Włączenie funkcji uniemożliwia zapis pa-
SDRAM Precharge Control
mięci flash przechowującej BIOS płyty
Włączenie tej funkcji umożliwia komunika-
głównej. Użytkownik nie jest wtedy narażo-
cję procesora przez magistralę PCI podczas
ny na jej zamazanie np. przez wirusy. Para-
przesyłania danych szyną ISA. Opcja ta spo-
metr należy zablokować (Disabled) jedynie
tykana jest tylko w starszych płytach i po-
Opcja mówi, czy operacja odświeżania pa- przed aktualizacją BIOS-u i przywrócić
winna pozostać włączona.
mięci ma być kontrolowana przez procesor ochronę (Enabled) po jej zakończeniu.
Delayed Transaction
(Disabled) czy też pozostawiona samym Memory Hole At 15M-16M
oraz PCI 2.1 Support
układom RAM (Enabled). Włączenie funk-
cji powoduje, że pamięć może być rzadziej
odświeżana (tylko gdy jest to rzeczywiście Niektóre stare karty standardu ISA wyposa-
potrzebne), co zapewnia wzrost wydajności. żone były we własną pamięć RAM, której
Obie opcje mają takie same znaczenie i po-
BIOS Update
przypisane zostały adresy odpowiadające
wodują włączenie 32-bitowego bufora pomię-
obszarowi od 15 do 16 MB. Włączenie tej
dzy wolną szyną ISA a szybką PCI. Podczas
opcji jest warunkiem koniecznym do po-
przesyłania danych z karty ISA dane groma-
prawnej pracy karty tego rodzaju. Ponieważ
dzone są w buforze i dopiero po jego zapeł-
uaktywnienie funkcji powoduje, że pamięć
Każdy współczesny mikroprocesor zawiera nieniu w są krótkim czasie przesyłane magi-
powyżej 15 MB staje się niedostępna dla
tzw. mikrokod, czyli wewnętrzne oprogra- stralą PCI. W trakcie zapisu do urządzenia
systemu operacyjnego, podczas normalnego
mowanie zarządzające pracą układu. Nie- ISA bufor jest stopniowo opróżniany z pa-
użytkowania komputera należy pozostawić
stety, niemal we wszystkich jednostkach czek danych dostarczanych co pewien czas
opcję zablokowaną.
centralnych zawiera ono drobne błędy wpły- magistralą PCI. Mechanizm ten zapobiega
Graphics Windows Size
wające na minimalne obniżenie wydajności blokowaniu szyny PCI podczas komunikacji
oraz AGP Aperture Size
pracy lub mogące powodować nieprawidło- z kartami ISA i powinien być włączony.
wą pracę procesora w pewnych sytuacjach. 8-bit I/O Recovery Time
oraz 16-bit I/O Recovery Time
Mikrokod może jednak zostać zaktualizo-
wany podczas uruchamiania procesora 
nowsze wersje mikrooprogramowania są
wbudowywane do BIOS-ów płyt głównych.
Parametry określają, jaka ilość pamięci
Włączenie opcji BIOS Update powoduje, że
RAM umieszczonej na płycie głównej użyta
podczas startu komputera oryginalny mikro-
może zostać przez kartę graficzną do prze-
Podczas przesyłania danych szyną ISA ko-
kod procesora zostaje zablokowany, a jego
chowywania tekstur. Obszar ten nie jest wy-
lejne operacje zapisu lub odczytu muszą być
funkcję przejmuje zaktualizowana wersja,
korzystywany zawsze, lecz tylko podczas
oddzielane kilkoma cyklami oczekiwania.
dostarczana przez BIOS. Warunkiem sku-
wyświetlania scen trójwymiarowych zawie-
Parametr ten pozwala ustalić ich liczbę od-
rających tekstury nie mieszczące się w RAM-
powiednio dla kart 8- i 16-bitowych. Mini-
ie akceleratora 3D. Zalecana wartość tego
malną liczbę cykli oczekiwania (3,5) osią- w
100
Większość opcji usprawniających działanie komputera znajduje się
w menu Advanced Chipset Features (zdjęcie po lewej na górze),
Advanced BIOS Features (po lewej na dole) lub po prostu w zakładce
Advanced (zdjęcie powyżej). Co ważne, opcja Setup Defaults
przywraca domyślne ustawienia w całym BIOS-ie, a nie tylko
w modyfikowanym  ekranie . Warto więc zanotować sobie wyjściowe
wartości parametrów, tak aby w każdej chwili można było wrócić do
stanu pierwotnego.
MAJ 2001
99
Tego e-booka otrzymujesz dzieki: www.ksiazkidosluchania.tnb.pl
Hardware
Porady: zaawansowane funkcje BIOS-u
gnąć można, wybierając parametr N/A. PCI Clock AutoDetect
Czas dostępu do pamięci
Zwiększanie jego wartości powoduje doda- oraz DIMM Clock AutoDetect
a opóz
nienia
wanie określonej liczby cykli zegarowych
Czas dostępu [ns]
W większości przypadków sygnały elektrycz-
pomiędzy następującymi po sobie transfera-
Opóz
nienie CAS 2
ne są dostarczane do wszystkich gniazd PCI
Opóz
nienie CAS 3
mi ISA. Opcja ta nie ma żadnego znaczenia,
oraz pamięci niezależnie od tego, czy dane 8
gdy w systemie nie zainstalowano karty ISA.
100
złącze jest zajęte czy nie. Powoduje to ko-
High Priority PCI Mode
125
Układy pamięci mogą pracować z rozmaitymi częstotliwościami i opóz
-
nieczność przesyłania przez płytę główną wie-
nieniami. Tabela ilustr7,5
uje najwyższą dopuszczalną częstotliwość pracy
lu zbędnych sygnałów, które mogą się 100
w zależności od czasu dostępu układów RAM użytych do budowy mo-
133
wzajemnie zakłócać. Włączenie opcji PCI dułu DIMM.
7
Clock AutoDetect i DIMM Clock AutoDetect
125
Parametr określa, czy karta zamontowana
143
powoduje, że automatycznie wykrywane są
w pierwszym złączu PCI (położonym naj-
6,5
większymi paczkami) i tym samym podnieść
obsadzone złącza PCI i pamięci, a pozostałe
133
bliżej gniazda AGP) ma mieć wyższy prio-
wydajność systemu. Gdy procesor wkrótce po
gniazda zostają wyłączone. Dzięki temu na-
154
rytet (dostęp do szerszego pasma magi-
zapisaniu danych potrzebuje ich ponownie,
stępuje zmniejszenie ilości emitowanych za-
strali) niż inne urządzenia PCI. Opcja ta
bufor pełni także rolę podobną do pamięci
kłóceń elektromagnetycznych, a jakość sygna-
może być użyteczna dla posiadaczy kart wy-
podręcznej, dostarczając niezbędnych infor-
łów dostarczanych do urządzeń poprawia się.
magających szczególnie dużego i stałego
macji bez odwołania do modułów SDRAM.
transferu danych do lub z pamięci (np. kar-
Fast R-W Turn Around
ty edycji wideo).
Spread Spectrum
Co może VIA Funkcja uaktywnia specjalne mechanizmy
Podczas pracy komputera emitowane są za- pozwalające zredukować opóz
nienie wystę-
kłócenia elektromagnetyczne, których z
ró- pujące podczas zmiany trybu dostępu do pa-
dłem jest układ kwarcowy generujący prze- mięci z odczytu na zapis. Zalecane jest włą-
biegi zegarowe. Włączenie tej opcji powodu- czenie tej opcji.
Byte Merge
je ograniczenie ilości zakłóceń poprzez od-
powiednią modyfikację kształtu przebiegów
(odstrojenie od częstotliwości podstawo-
wej). Niestety, może to być przyczyną niesta-
Uaktywnienie tej opcji powoduje, że dane
bilnej pracy niektórych urządzeń wymagają-
wysyłane przez procesor do szyny PCI nie są
cych wysokiej jakości przebiegów zegaro-
przesyłane natychmiast, lecz trafiają do spe-
wych (np. kontrolerów SCSI). Spotykane
cjalnego bufora. Gdy zostanie on wypełnio-
w niektórych płytach głównych parametry
ny 32 bitami informacji, wówczas są one
wyrażone w procentach (np. 0,25%, 0,5%)
transferowane w jednym cyklu pracy szyny,
określają maksymalne odstrojenie od często-
dzięki czemu magistrala PCI pozostaje dłu-
tliwości podstawowej. Zwiększanie tej war- Włączenie tej opcji powoduje uaktywnienie
żej dostępna dla innych urządzeń.
tości powoduje ograniczanie emisji zakłó- dodatkowego bufora, w którym przechowywa-
CPU to PCI Write Buffer oraz C2P Write Buffer
ceń, ale też i wzrost prawdopodobieństwa ne są dane przeznaczone przez procesor do
wystąpienia błędów w pracy komputera. zapisania w pamięci RAM. Ponieważ przełą-
Oprócz wymienionych opcji wspólnych dla czenie trybu dostępu do pamięci z odczytu na
niemal wszystkich płyt głównych istnieją zapis i odwrotnie jest czasochłonne, użycie bu-
także grupy parametrów charakterystyczne fora pozwala zmniejszyć liczbę przełączeń (da-
Włączenie tej funkcji także powoduje uaktyw-
dla określonych rodzajów chipsetów. Użyt- ne zapisywane do pamięci są rzadziej, lecz
nienie dodatkowego bufora pomiędzy proce-
kownicy komputerów zbudowanych na ba-
sorem a szyną PCI. Jego zadaniem jest jednak
zie płyt z układami sterującymi firmy VIA 
optymalizacja pracy systemu w sytuacji od-
zarówno dla procesorów Intel, jak i AMD
wrotnej niż opisana wyżej (Byte Merge), czy-
Athlon i Duron  spotkają się z szeregiem
li wtedy, gdy procesor dysponuje dużą ilością
niedostępnych nigdzie indziej ustawień.
Nareszcie coś dla  raso- danych do zapisania, a magistrala PCI jest za-
Read Around Write
wych overclockerów!
jęta. Znaczna ilość informacji (4 słowa, czyli
W zaawansowanych
8 bajtów) może wtedy trafić do bufora, skąd
funkcjach BIOS-u znaj-d-
zostanie w kolejnych cyklach zegarowych
ują się opcje umożliwia-
przesłana do odbiorcy. Operacją tą zarządza
jące przetaktowywanie
chipset, dzięki czemu procesor nie oczekuje
procesora  i to bez po-
na zakończenie transferu i może wykonywać
trzeby rozkręcania kom-
w tym czasie inne zadania. Sposób działania
putera.
bufora określają także dwie kolejne opcje:
PCI Dynamic Bursting
Ustawienie Enable powoduje, że dane z bu-
fora zapisu są wysyłane na magistralę PCI,
gdy tylko ich ilość pozwoli na utworzenie
strumienia pakietów (tzw. burst transac-
Część parametrów
usprawniających działanie tion). Dzięki temu dane szybciej mogą
komputera, np. ustawienie dotrzeć do odbiorców, lecz powoduje to ge-
szczegółów trybu pracy kontrolera
nerowanie znacznego ruchu (większej ilości
IDE, jest niedostępnych z poziomu
operacji) na szynie PCI. Wyłączenie tej funk-
interfejsów konfigurujących BIOS
cji (Disabled) oznacza, że w buforze groma-
(Setup). Jednak za pomocą
dzona jest duża ilość danych, które są wysy-
zewnętrznych programów (np.
łane, gdy szyna PCI jest wolna lub bufor ule-
TweakBIOS) możliwe jest
gnie zapełnieniu. Powoduje to opóz
nienia
przestawienie opcji bezpośrednio
w docieraniu danych wysyłanych przez pro-
w samych rejestrach chipsetu
cesor i jednocześnie poszerzenie dostępnego
płyty głównej.
pasma magistrali PCI dla innych urządzeń. w
MAJ 2001
103
100
Tego e-booka otrzymujesz dzieki: www.ksiazkidosluchania.tnb.pl
Hardware
Porady: zaawansowane funkcje BIOS-u
mogą zostać odczytane bez dodatkowych
opóz
nień. Jeśli tak nie jest, konieczne staje
Nie potrzebujesz zintegrowa-
się otwarcie strony zawierającej potrzebne
nej z płytą główną karty
informacje. Parametr SDRAM Closing Poli-
dz
więkowej czy modemu?
cy określa sposób obsługi pamięci, w przy-
Nic łatwiejszego!  wszystkie
padku gdy otwarte pozostają cztery banki,
urządzenia możesz włączyć
a żądane dane znajdują się poza nimi. Wy-
lub wyłączyczć zawsze
branie opcji One Bank powoduje, że zamy-
z poziomu BIOS-u.
kany i poddawany odświeżaniu jest tylko je-
den bank, a na jego miejsce otwierany jest
bank przechowujący potrzebne informacje.
Opcja All Banks oznacza, że w podobnej sy-
tuacji zamknięciu i odświeżeniu ulegną
wszystkie cztery otwarte banki. Jeżeli w ko-
lejnych cyklach odczytu potrzebne będą in-
formacje z innych banków, będą one mogły
zostać dostarczone szybko (nie ma potrzeby
oczekiwania na zamknięcie banku), lecz dłu-
gotrwały będzie dostęp do danych umiesz-
PCI#2 Access #1 Retry Zwiększanie poziomu napięć wpłynąć może
czonych w którymś z wcześniej zamkniętych
korzystnie na stabilność pracy kart graficz-
Parametr ten określa sposób obsługi błę- banków (odczyt będzie możliwy dopiero po
nych w przypadku przetaktowania szyny
dów związanych z buforem znajdującym zakończeniu odświeżania). Określenie, który
AGP powyżej standardowej częstotliwości 66
się pomiędzy procesorem a magistralą PCI. z dwóch sposobów obsługi pamięci jest szyb-
MHz. Wielu użytkowników twierdzi, że wy-
Jeżeli przesłanie informacji z bufora szyną szy, nie jest łatwe i zależy od sposobu wyko-
branie wartości wyższej od nominalnej (np.
PCI się nie powiedzie, próba przesłania rzystania pamięci przez aplikację.
234, czyli EA szesnastkowo) zwiększa stabil-
zostanie kilkakrotnie ponowiona przez chip- Command Per Cycle
ność pracy kart serii GeForce 2. Należy jed-
set (ustawienie Enable). Dzięki temu proce-
nak pamiętać, że praca z podwyższonym po-
sor może wykonywać inne zadania. Nieste-
ziomem napięć sterujących wpływa na obni-
ty, powoduje to również zwiększenie ruchu
żenie żywotności akceleratorów graficznych.
na magistrali PCI i tym samym ograniczenie
DRAM Drive Strength oraz DRAM Drive Value
dostępnego pasma dla innych urządzeń.
Ustawienie Disabled powoduje, że po pierw-
szej nieudanej próbie wysłania danych bufor
jest zerowany, a procesor musi ponownie
Parametr ten dostępny jest tylko podczas ko-
zapisać w nim dane. Powoduje to zmniejsze-
rzystania z wbudowanej w chipset 810 i 815
nie ruchu na szynie PCI, ale jednocześnie Działanie tych parametrów jest identyczne
karty graficznej. Jego włączenie powoduje,
spowolnienie działania procesora. jak opisanej wyżej opcji (AGP Driving Va-
że procesor pomaga karcie graficznej otrzy-
PCI Master 0 WS Write lue), lecz odnosi się do poziomów napięć
mać szersze pasmo dostępu do pamięci
sterujących modułami pamięci. Zwiększanie
RAM. Uzyskuje się dzięki temu wyższą wy-
wartości tego parametru może się okazać
dajność akceleratora 3D, lecz konsekwencją
niezbędne do zapewnienia stabilnej pracy
tego jest zmniejszenie wydajności innych
systemu w przypadku wymuszenia mniej-
podzespołów komunikujących się z pamięcią
szych opóz
nień pamięci, niż wynikałoby to
(kontroler dysku twardego, karta sieciowa).
ze specyfikacji układów RAM (opcja
Standardowo kolejne operacje przesyłania
SDRAM CAS Latency).
danych magistralą PCI muszą być oddzielane
jednym cyklem oczekiwania. Włączenie tej
opcji powoduje usunięcie opóz
nienia i trans-
Zaklęcia w szarym kolorze
misję danych bez dodatkowych przerw.
Tajniki osiemsetek
W większości przypadków zalecane jest włą- Mamy nadzieję, że podane w niniejszym
Na kilka jedynych w swoim rodzaju opcji
czenie tej funkcji. Jeżeli jednak szyna PCI artykule opcje konfiguracyjne BIOS-u po-
natrafią również użytkownicy płyt głównych
działa z częstotliwością wyższą od nominal- mogą wielu naszym Czytelnikom optymal-
zbudowanych na bazie chipsetów i810 oraz
nej (33 MHz), dodanie cykli oczekiwania nie ustawić pracę swojego komputera.
i815 firmy Intel. Spośród najczęściej spoty-
może poprawić stabilność pracy systemu. A wszystkim tym, którzy jeszcze nie odkry-
kanych wymienić należy:
AGP Master 1 WS Write li w sobie żyłki eksperymentatora, opisane
oraz AGP Master 1 WS Read SDRAM Cycle Time (Tras, Trc)
porady pozwolą z pewnością zrozumieć, co
pecet do nich  mówi .
Tomasz Borukało
Parametr ten określa liczbę cykli zegaro-
wych, podczas których utrzymywany jest
O ile w przypadku szyny PCI kolejne operacje
wysoki poziom linii adresowej słowa odpo-
są oddzielane jednym cyklem oczekiwania, o
INFO
wiednio podczas zapisu lub odczytu pamię-
tyle dla magistrali AGP standardowe opóz
nie-
Grupy dyskusyjne
ci (Tras) oraz podczas odczytu i następują-
nie zdefiniowane zostało jako dwa cykle zega-
Uwagi i komentarze do artykułu:
cego po nim odświeżenia komórki (Trc).
rowe. Uaktywnienie omawianych funkcji po-
news://news.vogel.pl/chip.artykuly
Skrócenie tego czasu skutkuje wydajniejszą
woduje skrócenie oczekiwania do jednego cy- Pytania techniczne:
pracą komputera, lecz w przypadku używa-
news://news.vogel.pl/chip.hardware
klu odpowiednio dla zapisu i odczytu, co za-
nia modułów SDRAM niskiej jakości opera-
pewnia niewielki wzrost wydajności pracy.
cje dostępu do pamięci mogą nie zakończyć
AGP Driving Control oraz AGP Driving Value
się przed zanikiem sygnału RAS, co prowa-
Internet
dzi do błędnej pracy podsystemu RAM.
Optymalizacja parametrów BIOS-u
SDRAM Closing Policy
http://www.ping.be/bios/
http://www.viket.net/~ratm/bios.html
Opcje te pozwalają na zmianę poziomu
BIOS-y firmy Award
napięć (oczywiście w niewielkim stopniu) po- http://www.phoenix.com/platform/awardbios.html
http://www.award.com.tw/
dawanych na szynę AGP. Zwiększanie warto-
BIOS-y firmy American Megatrends (AMI)
ści parametru powoduje podwyższanie pozio-
http://www.ami.com/
Chipset 815 pozwala na utrzymywanie do
mu sygnału. Użytkownik może wybrać dowol-
Starsze BIOS-y firmy AMI
czterech otwartych stron pamięci w czterech
ną wartość z zakresu od 0 do 255 (szesnast- http://www.adfa.oz.au/Hardware/BIOS/
różnych bankach. Jeżeli dane potrzebne pro-
AMIBIOS.html
kowo od 00 do FF), przy czym parametrem
cesorowi albo innemu urządzeniu znajdują
domyślnym jest 218 (szesnastkowo DA).
się w obszarze którejś z otwartych stron,
MAJ 2001
103