Europejska Agencja
Bezpieczeństwa
i Zdrowia w Pracy
Europejskie badanie przedsiębiorstw
na temat nowych i pojawiających się zagrożeń
Streszczenie wyników
Ogólnoeuropejskie badanie przedsiębiorstw przeprowadzone przez EU-OSHA ma na celu wspo-
maganie zakładów pracy w bardziej efektywnym działaniu na rzecz ochrony zdrowia, bezpieczeń-
stwa oraz dobrostanu pracowników. Osobom odpowiedzialnym za wyznaczanie kierunków tej
polityki zapewnia ono informacje porównywalne na poziomie międzynarodowym, istotne przy
opracowywaniu i wdrażaniu nowych programów w tej dziedzinie.
tj. stresie zwiÄ…zanym z pracÄ…, przemocy i mobbingu.
Spis treści
WiosnÄ… 2009 r. przeprowadzono wywiady Å‚Ä…cznie
Informacje ogólne ..................................................................................... 1 z 28 649 kierownikami i 7226 specjalistami ds. BHP
Najważniejsze wyniki ............................................................................. 1 w 31 państwach objętych badaniem: w państwach
ZarzÄ…dzanie BHP ......................................................................................... 3 UE-27 oraz w Chorwacji, Turcji, Szwajcarii i Norwegii.
Ryzyko psychospołeczne i zarządzanie tym
ryzykiem ............................................................................................................... 7 Badanie ESENER, opracowane przy wsparciu rzÄ…-
Przyczyny i przeszkody ........................................................................ 9 dów i partnerów społecznych na szczeblu euro-
Udział pracowników ............................................................................12 pejskim, dotyczy wspomagania przedsiębiorstw
Metodologia badań ..............................................................................15 w kwestiach związanych z ochroną zdrowia i bez-
pieczeństwem na stanowiskach pracy w całej Euro-
pie, a także zapewnienia osobom odpowiedzial-
nym za wyznaczanie kierunków polityki w zakre-
Informacje ogólne sie BHP informacji porównywalnych na poziomie
międzynarodowym, które są istotne przy opraco-
Dyrektywa ramowa 89/391/EWG i dyrektywy szcze- wywaniu i wdrażaniu tej polityki. Oprócz analizo-
gółowe sprawiły, że prawodawstwo Unii Europej- wania praktyk w zakresie zarządzania, w ramach
skiej zapewnia pracownikom w Europie wysoki ESENER szczegółowo bada się zaangażowanie
poziom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miej- pracowników w proces zarządzania bezpieczeń-
scu pracy. Wykonanie przepisów prawa różni się stwem i ochroną zdrowia w pracy, które jest jed-
w zależności od państwa, a ich odmienne prak- nym z warunków powodzenia we wdrażaniu dzia-
tyczne zastosowanie zależy od sektora gospodarki, łań zapobiegawczych na poziomie miejsca pracy.
stanowiska pracownika i rozmiaru przedsiębior-
stwa. RosnÄ…ce znaczenie pojawiajÄ…cych siÄ™ zagro-
żeń, takich jak: stres, przemoc czy mobbing, stawia Najważniejsze wyniki
przed osobami odpowiedzialnymi za wyznaczanie
kierunków polityki ważne zadania w zakresie opra- Wraz ze zmianami w społeczeństwie, które zachodzą
cowywania skutecznych działań zapobiegawczych. pod wpływem nowych technologii i zmieniających
się warunków gospodarczych i społecznych, stale
W tym kontekście, w ramach przeprowadzonego zmieniają się nasze stanowiska pracy, stosowane
przez EU-OSHA europejskiego badania przedsiÄ™- praktyki i procesy produkcyjne. Te zmiany przyno-
biorstw na temat nowych i pojawiających się zagro- szą nowe zagrożenia i wyzwania, które z kolei wyma-
żeń (European Survey of Enterprises on New and gają politycznego, administracyjnego i technicz-
Emerging Risks  ESENER), zapytano zarówno kadrę nego podejścia do spraw zapewnienia wysokiego
kierowniczą, jak i przedstawicieli pracowników ds. poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy.
BHP o sposoby zarządzania zagrożeniem dla zdro-
wia i bezpieczeństwa w ich miejscu pracy, skupia- Wyniki ESENER1 wskazują, że europejskie przedsię-
jąc się szczególnie na ryzyku psychospołecznym, biorstwa podejmują działania zarówno formalne
1
W badaniu ESENER nie uwzględniono przedsiębiorstw zatrudniających mniej niż 10 pracowników, a także rolnictwa, leśnictwa i rybactwa
(NACE A), gospodarstw domowych (NACE T) i organizacji eksterytorialnych (NACE U).
1
ESENER  Streszczenie wyników
(oparte na polityce i procedurze), związane z ogól- Wypadki przy pracy, dolegliwości układu mię-
nymi zagadnieniami bezpieczeństwa i higieny śniowo-szkieletowego i stres związany z pracą
pracy (BHP) oraz ryzykiem psychospołecznym, jak to najważniejsze zagadnienia BHP w euro-
i mniej formalne (doraz
ne), szczególnie w odniesie- pejskich przedsiębiorstwach. Przemoc, szcze-
niu do ryzyka psychospołecznego. gólnie mobbing, jest poważnym problemem
w dosyć dużej liczbie przedsiębiorstw.
Formalna polityka w zakresie BHP częściej
dotyczy większych przedsiębiorstw. W Irlandii, Zarządzanie ryzykiem psychospołecznym
Wielkiej Brytanii, Holandii i państwach skan- występuje częściej w sektorze opieki zdro-
dynawskich jest częściej stosowana niż w pań- wotnej i pomocy społecznej oraz w większych
stwach południowoeuropejskich, nowych pań- przedsiębiorstwach. Kraje południowoeuro-
stwach członkowskich i krajach kandydujących, pejskie, z wyjątkiem Hiszpanii, wykazują się
co może wynikać z różnic w świadomości, wie- większą nieświadomością i są mniej chętne do
dzy i tradycji. podejmowania działań związanych z zarządza-
niem ryzykiem psychospołecznym.
Przedsiębiorstwa, które nie prowadzą żadnej
polityki w zakresie BHP, nie dokonują oceny Wydaje się, że bardziej formalne procedury
ryzyka lub innych działań2, argumentując to bra- zarządzania ryzykiem psychospołecznym są
kiem konieczności lub brakiem wiedzy. Wydaje rozpowszechnione jedynie w kilku państwach:
się, że zjawisko to częściej występuje w mniej- Irlandii, Wielkiej Brytanii, Holandii i państwach
szych firmach i w określonych państwach. Co skandynawskich, a także w dużych przedsię-
ciekawe, skomplikowana sytuacja prawna nie biorstwach i w sektorach administracji publicz-
jest zgłaszana jako główna przeszkoda na dro- nej, pośrednictwa fi
nansowego, edukacji,
dze do przyjęcia polityki w zakresie BHP. opieki zdrowotnej i pomocy społecznej.
Ocena ryzyka lub podobne działania są częściej Zasadniczo przedsiębiorstwa radzą sobie
przeprowadzane w przedsiębiorstwach mają- z ryzykiem psychospołecznym przez zapew-
cych przedstawicieli ds. BHP oraz w przedsię- nianie szkoleń i wprowadzanie zmian w spo-
biorstwach większych, a także w bardziej nie- sobie organizacji pracy. Jednak zaledwie około
bezpiecznych sektorach gospodarki. Przedsta- połowy respondentów informuje pracowników
wicielstwo pracowników wydaje się podsta- o czynnikach ryzyka psychospołecznego i ich
wową przyczyną podejmowania kwestii BHP. wpływie na zdrowie i bezpieczeństwo.
Ponad jedna trzecia przedsiębiorstw  szcze- Spełnienie wymogów prawnych i żądania ze
gólnie mniejszych  zleca dokonanie oceny strony pracowników wydają się głównymi powo-
ryzyka zewnętrznym kontrahentom. Istnieją dami podejmowania zarówno ogólnych kwestii
tu jednak znaczne różnice między państwami BHP, jak i problemu ryzyka psychospołecznego.
 zlecanie takich działań zewnętrznym kon-
trahentom bardzo rzadko zgłaszano w Danii, Przeszkodami w rozwiązywaniu problemu
Wielkiej Brytanii, Szwecji i Estonii, nawet przez ryzyka psychospołecznego w przedsiębior-
mniejsze przedsiębiorstwa. stwach jest postrzeganie tej kwestii jako deli-
katnej, a także brak świadomości i brak odpo-
W około 40% przedsiębiorstw kwestie BHP są wiednich środków i narzędzi.
omawiane na spotkaniach kadry kierowniczej
wysokiego szczebla, natomiast stopień zaan- Kadra kierownicza uważa, że udział pracowni-
gażowania menedżerów liniowych w zarządza- ków jest głównym czynnikiem decydującym
nie BHP określono jako bardzo wysoki lub dość o sukcesie zarządzania zarówno BHP, jak i ryzy-
wysoki w większości firm (75%). Jest to dobry kiem psychospołecznym. Z tego względu rola
prognostyk, ponieważ zaangażowanie mene- partnerów społecznych nadal ma zasadnicze
dżerów liniowych jest podstawą wdrażania znaczenie we wdrażaniu efektywnych działań.
dobrych praktyk BHP.
2
Należy zauważyć, że w badaniu ESENER pytano raczej o działania kontrolne w miejscu pracy niż o ocenę ryzyka, która jest bardziej formalna.
2
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
ESENER  Streszczenie wyników
Drugim najczęstszym powodem jest brak
ZarzÄ…dzanie BHP dostatecznej wiedzy do opracowania polityki
BHP (51%), przy czym w tym wypadku najwyż-
Bezpieczeństwo i higiena pracy (BHP) to interdyscy- szy odsetek odnotowano w Niemczech (65%)
plinarny obszar zagadnień związanych z ochroną i we Francji (60%). Jest to interesujący wynik,
zdrowia, bezpieczeństwa i interesów osób pracu- który sugeruje, że nawet w starych państwach
jących. Rosnąca złożoność procesów pracy, zmiany członkowskich na poziomie przedsiębiorstw
warunków pracy oraz wynikające z nich zagroże- może wystąpić brak dostatecznej wiedzy na
nia wpływają na nowe i metodyczne podejście do temat wdrożenia polityki i systemów BHP.
problemów bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
w pracy. Potrzebne są rozwiązania, które umożli- Zaangażowanie kierownictwa w sprawy bez-
wią pracodawcom uwzględnienie zasad BHP na pieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy uznaje
wszystkich szczeblach operacyjnych i we wszyst- się za podstawowy czynnik w realizacji działań
kich rodzajach działalności, a także przekształcenie związanych z zagadnieniami BHP. W ramach
ich we właściwe środki rutynowe. ESENER badano tę kwestię zarówno wśród
kadry kierowniczej wysokiego szczebla, jak
i menedżerów liniowych.
Ogólne zagadnienia
Zaledwie 40% badanych przedsiębiorstw zgło-
zwiÄ…zane z zarzÄ…dzaniem BHP
siło, że kwestie BHP są regularnie omawiane na
w przedsiębiorstwie
spotkaniach kadry kierowniczej wysokiego
szczebla, przy czym odsetek ten wzrastał
W większości przedsiębiorstw (76%) zgłoszono wraz z rozmiarem przedsiębiorstwa. Według
istnienie udokumentowanej polityki, systemu podziału na państwa  omawianie tych kwe-
zarządzania lub planu działania w zakresie BHP, stii częściej zgłaszano w Szwecji (66%), Wielkiej
przy czym w większych przedsiębiorstwach Brytanii (60%) i Holandii (60%), rzadziej  na
odnotowano wyższy odsetek. Według podziału Litwie (14%) i w Estonii (22%) (wykres 2).
na państwa  najwyższy odsetek odnoto-
wano w Wielkiej Brytanii (98%), Hiszpanii (97%) Około 15% respondentów zgłosiło, że kwe-
i Irlandii (96%), a najniższy  w Grecji (38%), Tur- stie BHP praktycznie w ogóle nie są poruszane
cji (38%) i Luksemburgu (46%).
Około 33% przedsiębiorstw mających udoku-
mentowaną politykę BHP uważa, że ma ona Wykres 1: Przyczyny braku udokumentowanej
duży wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy polityki BHP, systemu zarządzania lub planu działa-
w ich organizacji, a około 52%  że ma pewien nia (% przedsiębiorstw, UE-27)
wpływ. Ten odsetek jest wyższy w dużych przed-
siębiorstwach, co może być odzwierciedleniem
dostępności zasobów służących do efektyw-
nego wdrożenia tej polityki lub wykorzystaniem
w większym stopniu procedur formalnych.
Jako główny powód braku takiej polityki
wymieniano fakt, że  z punktu widzenia stop-
nia ryzyka w zakresie bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia nie jest to konieczne (54%) (wykres 1).
Odsetek ten jest najwyższy w sektorze pośred-
nictwa finansowego (69%) oraz wśród małych
Niekonieczne Brak Brak Niedostrze- Brak
z punktu wiedzy czasu ganie środków
przedsiębiorstw, co może obrazować faktyczny
widzenia stop- korzyści finansowych
brak zagrożeń lub niższy poziom świadomości
nia ryzyka
w zakresie BHP
zagrożeń w MŚP. Według podziału na państwa
 kwestię tę najczęściej zgłaszano w Czechach
Podstawa: przedsiębiorstwa, które NIE opracowały udokumentowanej
polityki, systemu zarządzania lub planu działania.
(71%) i Polsce (70%).
3
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
ESENER  Streszczenie wyników
Wykres 2: Kwestie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia regularnie omawiane na spotkaniach kadry kierowniczej
wysokiego szczebla, według państw (% przedsiębiorstw).
Podstawa: wszystkie przedsiębiorstwa.
na spotkaniach kadry kierowniczej wysokiego specjalistów ds. BHP, w innych państwach (np.
szczebla. w Grecji) mają dużo mniejszy wybór ekspertów.
Może to wynikać z kilku powodów, m.in. braku
Zaangażowanie menedżerów liniowych uzna- świadomości, nadania tej kwestii niskiej rangi
wane jest za podstawowy czynnik decydujący lub braku dostępnej wiedzy (tabela 1).
o powodzeniu w zarzÄ…dzaniu BHP, dlatego bar-
dzo wysoki lub dość wysoki stopień ich zaan- Korzystanie z pomocy psychologa było czę-
gażowania, jaki zgłoszono w większości organi- ściej zgłaszane w sektorach opieki zdrowotnej
zacji (75%), budzi nadzieję. Najwyższy stopień i pomocy społecznej (37%) oraz edukacji (33%).
zaangażowania zgłosiły Włochy (92%) i Holan- Prawdopodobnie jest to potwierdzenie cha-
dia (90%). rakterystycznego dla tych sektorów wyższego
poziomu świadomości i uwzględniania ryzyka
Najczęściej wykorzystywanymi służbami bez- psychospołecznego.
pieczeństwa pracy i ochrony zdrowia są
w UE-27 specjaliści ds. bezpieczeństwa (71%)
i lekarze medycyny pracy (69%). Duże przedsię- Ocena ryzyka i inne działania
biorstwa zgłosiły wyższy stopień wykorzystania
wszystkich rodzajów służb BHP. W badaniu ESENER ważną kwestią BHP było regu-
larne kontrolowanie stanowisk pracy pod kÄ…tem
Przedsiębiorstwa w niektórych państwach, np. bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w ramach oceny
w Finlandii, korzystają z pomocy wielu różnych ryzyka lub podobnych działań3.
3
Należy zauważyć, że w badaniu ESENER pytano raczej o działania kontrolne w miejscu pracy niż o ocenę ryzyka, która jest bardziej formalna.
4
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
Cypr
Litwa
Dania
Malta
Turcja
UE-27
Grecja
Belgia
A
otwa
Polska
Węgry
Czechy
Austria
Francja
Estonia
Niemcy
WÅ‚ochy
Irlandia
Szwecja
Bułgaria
SÅ‚owacja
Holandia
Rumunia
SÅ‚owenia
Finlandia
Hiszpania
Norwegia
Portugalia
Chorwacja
Szwajcaria
Luksemburg
Wielka Brytania
WSZYSTKIE 31 PAC
STW
ESENER  Streszczenie wyników
Tabela 1: Wykorzystanie służb bezpieczeństwa Wykres 3: Stanowiska pracy w przedsiębiorstwie
pracy w poszczególnych państwach (% przedsię- regularnie kontrolowane pod kątem bezpieczeń-
biorstw). stwa i ochrony zdrowia jako element oceny ryzyka
lub podobnych działań, według wielkości przedsię-
Państwo biorstw (% przedsiębiorstw, UE-27).
Specjalista (procentowa średnia
dla UE-27)
Wysoki Niski
WÅ‚ochy (93%) Dania (15%)
Specjalista ds. bezpieczeństwa (71%) Słowacja (87%) Estonia (21%)
A
otwa (87%) Turcja (23%)
Finlandia (97%) Dania (13%)
Lekarz medycyny pracy (69%) Węgry (97%) Szwajcaria (13%)
Belgia (94%) Litwa (15%)
WÅ‚ochy (86%) Turcja (19%)
Ogólne konsultacje w zakresie BHP
Hiszpania (82%) Francja (20%)
(62%)
10 19 20 49 50 249 250 499 500+ UE-27
Węgry (80%) Grecja (24%)
Razem
Finlandia (77%) Grecja (7%)
Przedsiebiorstwa majÄ…ce inspektora BHP
Specjalista ds. ergonomii (28%) Szwecja (68%) Węgry (8%)
Hiszpania (59%) Austria (11%)
Podstawa: wszystkie przedsiębiorstwa.
Szwecja (65%) Grecja (4%)
Psycholog (16%) Finlandia (52%) Litwa (5%)
Dania (48%) Turcja (6%)
państwach (np. w Danii) nawet w najmniej-
szych badanych przedsiębiorstwach zdarza się
Podstawa: wszystkie przedsiębiorstwa.
to jednak wyjÄ…tkowo.
Różnice stwierdzone między poszczególnymi
W większości przedsiębiorstw w UE-27 (87%) państwami mogą wynikać ze sposobu zorga-
kontrole stanowią część oceny ryzyka bądz
dzia- nizowania służb BHP na poziomie krajowym
łań o podobnym charakterze. Nieznacznie wyż- lub ze zwyczaju zlecania usług zewnętrznym
szy odsetek kontroli odnotowano w organiza- kontrahentom. Należy jednak odnotować, że
cjach mających przedstawiciela ds. BHP. Ten takie zlecanie usług może również wynikać
pozytywny wynik pokazuje zasięg mniej formal- z niskiego poziomu zaangażowania kierownic-
nych środków, które można stosować, szczegól- twa w kwestie dotyczące BHP.
nie w mniejszych przedsiębiorstwach (wykres 3).
W 83% przedsiębiorstw zgłoszono regularne
Najwyższy wskaz
nik oceny ryzyka lub działań przeprowadzanie kontroli. Im większa organi-
o podobnym charakterze zgłosiły przedsię- zacja, tym bardziej prawdopodobne jest prze-
biorstwa we Włoszech (99%), w Wielkiej Bry- prowadzanie kontroli na żądanie pracowników,
tanii (97%) i Hiszpanii (95%), a w podziale na co może oznaczać większą liczbę przedstawi-
sektory gospodarki  zgodnie z oczekiwaniami cieli ds. BHP w dużych przedsiębiorstwach.
 sektory niebezpieczne, takie jak: górnic-
two (99%), przetwórstwo przemysłowe (91%) Obszary najczęściej podlegające kontroli to:
i budownictwo (91%).  wyposażenie i środowisko pracy (96%) i  spo-
sób organizacji pracy (75%), natomiast dzia-
W całej UE 36% przedsiębiorstw ocenę ryzyka łania pokontrolne dotyczą głównie  wyposa-
zleca zewnętrznym kontrahentom, jednakże żenia i środowiska pracy (84%),  zapewnienia
wskaz
niki te znacznie różnią się w zależności szkoleń (80%) i  organizacji pracy (63%). Co
od państwa (wykres 4). ciekawe, mimo że zgłaszane działania zazwy-
czaj dotyczą tradycyjnych kwestii: wyposaże-
Na ogół im mniejsza organizacja, tym bardziej nia, środowiska pracy i szkoleń, znaczący odse-
prawdopodobne jest zlecanie oceny ryzyka tek respondentów zgłasza także zagadnienia
zewnętrznym kontrahentom. W niektórych związane z organizacją pracy.
5
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
ESENER  Streszczenie wyników
Wykres 4: Ocena ryzyka lub kontrola stanowisk pracy z reguły zlecana zewnętrznym kontrahentom, według
państw (% przedsiębiorstw).
Podstawa: przedsiębiorstwa, w których stanowiska pracy są regularnie kontrolowane pod kątem bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy.
12% przedsiębiorstw, w których regularne kon- Czynniki ryzyka w zakresie
trole stanu bezpieczeństwa i ochrony zdro-
bezpieczeństwa pracy i ochrony
wia nie są przeprowadzane, oświadcza, że  nie
zdrowia
jest to konieczne, ponieważ nie mamy żad-
nych istotnych problemów (71%). W podziale
na państwa: argument ten najczęściej jest Ważną kwestią zgłaszaną przez kierownictwa
przytaczany w Czechach (95%) i Danii (92%), przedsiębiorstw w Europie są wypadki przy
natomiast odsetek odpowiedzi poniżej śred- pracy (ważna lub dość ważna kwestia dla 80%
niej odnotowuje się w Hiszpanii (50%) i Grecji respondentów), stres związany z pracą (79%)
(52%). Powód ten jest najbardziej powszechny i dolegliwości układu mięśniowo-szkieleto-
w najmniejszych przedsiębiorstwach, stąd wego (78%) (wykres 6). Przemoc lub zagrożenie
powstaje pytanie, czy mają one mniej poważ- przemocą i mobbing stanowią kwestie ważne
nych problemów, czy też brak w nich świado- lub dość ważne dla niemal 40% respondentów,
mości zagadnień związanych z BHP (wykres 5). przy czym najwyższy odsetek odnotowano tu
w sektorach opieki zdrowotnej i pomocy spo-
Zaledwie 37% respondentów jako powód nie- łecznej oraz edukacji (tabela 2).
przeprowadzania kontroli podawało stwierdze-
nie:  określone prawem obowiązki w zakresie Mniejsze przedsiębiorstwa mniej chętnie zgła-
oceny ryzyka są zbyt skomplikowane . szają, że jakiekolwiek zagrożenie stanowi dla
6
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
Cypr
Litwa
Dania
Malta
UE-27
Turcja
Grecja
Belgia
A
otwa
Polska
Węgry
Czechy
Austria
Francja
Estonia
Niemcy
WÅ‚ochy
Irlandia
Szwecja
Bułgaria
SÅ‚owacja
Holandia
Rumunia
SÅ‚owenia
Finlandia
Hiszpania
Norwegia
Portugalia
Chorwacja
Szwajcaria
Luksemburg
Wielka Brytania
WSZYSTKIE 31 PAC
STW
ESENER  Streszczenie wyników
Wykres 5: Przyczyny nieprzeprowadzania regular- Wykres 6: Kwestie uznawane za dość ważne lub
nych kontroli, według wielkości przedsiębiorstw ważne (% przedsiębiorstw, UE-27).
(% przedsiębiorstw, UE-27).
Wypadki Stres związany Dolegliwości Hałas i wibracje Niebezpieczne Przemoc/ Mobbing
z pracą układu substancje zagrożenie
mięśniowo- przemocą
-szkieletowego
10 19 20 49 50 249 250 499 500 +
Podstawa: wszystkie przedsiębiorstwa.
Brak niezbędnej wiedzy
Ocena ryzyka jest zbyt czasochłonna/droga
Tabela 2: Sprawy zdrowia i bezpieczeństwa oraz
Określone prawem obowiązki w zakresie oceny ryzyka są zbyt skomplikowane
sektory, w których są one najczęściej zgłaszane jako
Nie jest to konieczne, brak większych problemów
kwestia dość ważna lub ważna (% przedsiębiorstw,
UE-27).
Podstawa: przedsiębiorstwa, w których stanowiska pracy nie są regularnie
kontrolowane pod kątem bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy.
Sprawy (procentowa
Sektor działalności
średnia dla UE-27)
nich ważną lub dość ważną kwestię, co może
Budownictwo (90%)
wynikać z rzeczywistego braku zagrożeń lub po
Wypadki (80%)
Zaopatrzenie w energiÄ™ elektrycznÄ… i gaz oraz
prostu z niższego poziomu świadomości.
dostawa wody (87%)
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna (91%)
Stres zwiÄ…zany z pracÄ…
(79%)
Edukacja (84%)
Ryzyko psychospołeczne
Zaopatrzenie w energiÄ™ elektrycznÄ… i gaz oraz
Dolegliwości układu
dostawa wody (87%)
mięśniowo-szkieletowego
i zarzÄ…dzanie tym ryzykiem
(78%)
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna (86%)
Górnictwo i przemysł wydobywczy (84%)
Znaczące zmiany w środowisku pracy wpływają na
Hałas i wibracje (61%)
Budownictwo (82%)
powstawanie czynników ryzyka psychospołecz-
Zaopatrzenie w energiÄ™ elektrycznÄ… i gaz oraz
nego. Te czynniki sÄ… zwiÄ…zane ze sposobem organi-
Niebezpieczne substancje
dostawa wody (75%)
zacji pracy i zarządzaniem nią, a także z gospodar-
(58%)
Górnictwo i przemysł wydobywczy (73%)
czym i społecznym kontekstem pracy. Przyczyniają
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna (57%)
się do wzrostu poziomu stresu i mogą prowadzić Przemoc lub zagrożenie
przemocÄ… (37%)
Edukacja (51%)
do poważnego pogorszenia stanu zdrowia fizycz-
nego i psychicznego. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna (47%)
Mobbing (37%)
Edukacja (47%)
W odniesieniu do ryzyka psychospołecznego
najważniejszą kwestią dla kierownictwa przed-
Podstawa: wszystkie przedsiębiorstwa.
siębiorstwa jest  presja czasu (52%) oraz
 konieczność kontaktów z trudnymi klientami,
pacjentami, uczniami itp. (50%) (wykres 7). ZarzÄ…dzanie ryzykiem
 Presja czasu jest kwestią najczęściej zgłaszaną
psychospołecznym
w większych przedsiębiorstwach i w sektorze
obsługi rynku nieruchomości (61%). Jest także
zgłaszana najczęściej w państwach skandy- W ramach ESENER badano ryzyko psychospo-
nawskich (w Szwecji  80%), a najmniejszy pro- Å‚eczne na podstawie odpowiedzi na dwa pyta-
blem stanowi we Włoszech (31%), na Węgrzech nia: a) czy w przedsiębiorstwie istnieją formalne
(37%) i na A
otwie (41%). procedury postępowania z przemocą, mobbin-
7
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
ESENER  Streszczenie wyników
Wykres 7: Obawy kierowników w odniesieniu do Wykres 8: Procedury postępowania w odniesieniu
czynników wpływających na ryzyko psychospo- do ryzyka psychospołecznego w pracy, według
łeczne w pracy (% przedsiębiorstw, UE-27). państw (% przedsiębiorstw).
Irlandia
Presja czasu
Wielka Brytania
Konieczność kontaktów z trudnymi
klientami, pacjentami, uczniami itp.
Szwecja
Słaba komunikacja pomiędzy kadrą
kierowniczÄ… a pracownikami
Belgia
Niepewność pracy
Finlandia
Słaba współpraca między
współpracownikami
Norwegia
DÅ‚ugie lub nieregularne godziny pracy
Holandia
Problemy w relacjach
Chorwacja
przełożony  podwładny
Brak kontroli pracowników nad
Dania
organizacją własnej pracy
Niejasna polityka kadrowa WSZYSTKIE 31 PAC
STW
Dyskryminacja (np. ze względu na płeć,
UE-27
wiek lub pochodzenie etniczne)
Szwajcaria
Turcja
Podstawa: wszystkie przedsiębiorstwa.
Francja
Polska
giem i stresem zwiÄ…zanym z pracÄ…, b) czy sto-
Czechy
sowano środki w celu przeciwdziałania określo-
nym czynnikom ryzyka psychospołecznego. Niemcy
Hiszpania
Mniej niż jedna trzecia przedsiębiorstw w UE-27
Rumunia
zgłosiła posiadanie procedur dotyczących
postępowania z mobbingiem (30%), przemocą
Malta
w miejscu pracy (26%) lub stresem zwiÄ…zanym
Luksemburg
z pracą (26%). Istnienie takich procedur częściej
A
otwa
zgłaszano w większych przedsiębiorstwach.
SÅ‚owacja
Bardziej sformalizowane procedury sÄ…
SÅ‚owenia
powszechne jedynie w kilku państwach; naj-
częściej zgłaszano je w Irlandii, Wielkiej Brytanii,
WÅ‚ochy
państwach skandynawskich i w Belgii (wykres
Bułgaria
8). Według podziału na sektory  procedury te
Cypr
częściej występują w sektorach opieki zdrowot-
nej i pomocy społecznej, edukacji i pośrednic-
Portugalia
twa finansowego. Wyniki te mogą być zwią-
Austria
zane z charakterem pracy w tych konkretnych
sektorach oraz poziomem świadomości i zwy- Litwa
czajami w wymienionych państwach.
Grecja
Węgry
Wśród środków stosowanych w celu wyelimi-
nowania ryzyka psychospołecznego w pracy
Estonia
najczęściej zgłaszano  zapewnienie szkoleń
(58%) i  zmiany sposobu organizacji pracy
Mobbing Przemoc w miejscu pracy Stres zwiÄ…zany z pracÄ…
(40%) (wykres 9). Odsetek zgłoszeń jest wyż-
Podstawa: wszystkie przedsiębiorstwa.
8
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
ESENER  Streszczenie wyników
Wykres 9: Środki mające na celu wyeliminowanie torach opieki zdrowotnej i pomocy społecznej
ryzyka psychospołecznego w pracy (% przedsię- (83%) oraz edukacji (73%) (wykres 10).
biorstw, UE-27).
Przyczyny i przeszkody
Powody, które motywują przedsiębiorstwa do
podejmowania kwestii zwiÄ…zanych z zarzÄ…dza-
niem BHP i ryzykiem psychospołecznym lub pro-
wadzą do ich zaniedbywania, wynikają z różnych
czynników, m.in.: podporządkowania się przepi-
som ustawowym i wykonawczym, racjonalności,
kalkulacji kosztów i korzyści ekonomicznych, ukie-
Zapewnienie Zmiany Zmiana Poufne Zmiany Opracowanie
szkoleń sposobu aranżacji konsultacje w organizacji procedury
runkowania na wartości i normy itd. Istnieją jednak
organizacji miejsca dla pracowników czasu pracy rozwiązywania
pracy pracy konfliktów
pewne czynniki nadrzędne, np. poziom świadomo-
ści, określenie priorytetów, zobowiązania kadry kie-
Podstawa: wszystkie przedsiębiorstwa.
rowniczej i współudział pracowników, które istot-
nie wpływają na zarządzanie BHP i ryzykiem psy-
chospołecznym.
szy w większych przedsiębiorstwach, a w sek-
torach opieki zdrowotnej i pomocy społecznej
konsekwentnie wyższy we wszystkich bada-
nych kategoriach. Wykres 10: Informowanie pracowników o czynni-
kach ryzyka psychospołecznego, według sektorów
Także i w tym przypadku środki mające na (% przedsiębiorstw, UE-27).
celu zarządzanie ryzykiem psychospołecz-
nym są częściej zgłaszane w Irlandii, Wielkiej
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna
Brytanii , państwach skandynawskich i Holan-
dii. W mniejszym zakresie podejmowano je
Edukacja
w małych firmach, w państwach południowo-
Hotele i restauracje
europejskich i w sektorze przetwórstwa prze-
Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości,
wynajem oraz prowadzenie działalności gospodarczej
mysłowego.
Transport, gospodarka magazynowa i komunikacja
53% przedsiębiorstw zgłosiło fakt informowa-
Pośrednictwo finansowe
nia pracowników o czynnikach ryzyka psycho-
Pozostała działalność wspólnotowa,
społeczna i usługowa indywidualna
społecznego i ich wpływie na zdrowie i bez-
UE-27
pieczeństwo, a 69% informowało pracowni-
Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodo-
ków o tym, do kogo mogą się zwrócić w razie
wych i motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego
Administracja publiczna i obrona narodowa;
problemów psychospołecznych związanych
obowiązkowe ubezpieczenia społeczne
z pracą. W obu przypadkach odsetek zgłoszeń
Budownictwo
był wyższy w dużych przedsiębiorstwach.
Przetwórstwo przemysłowe
Według podziału na sektory  informowanie Górnictwo i przemysł wydobywczy
pracowników o czynnikach ryzyka psychospo- Zaopatrzenie w energię elektryczną i gaz oraz
dostawa wody
łecznego i ich wpływie na zdrowie i bezpieczeń-
stwo najczęściej zgłaszano w sektorach górnic-
Informowanie pracowników o osobach, do których można zwrócić się z problemami psychospołecznymi
twa i przemysłu wydobywczego (71%) oraz
zwiÄ…zanymi z pracÄ…
opieki zdrowotnej i pomocy społecznej (69%).
Informowanie pracowników o czynnikach ryzyka psychospołecznego i ich wpływie na zdrowie
Informacje o tym, do kogo można się zwrócić
i bezpieczeństwo
w razie problemów psychospołecznych zwią-
Podstawa: wszystkie przedsiębiorstwa.
zanych z pracą, najczęściej są udzielane w sek-
9
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
ESENER  Streszczenie wyników
ZarzÄ…dzanie BHP  przyczyny i restauracji, a tylko 53% w sektorze administra-
cji publicznej.
Głównym powodem podejmowania kwestii
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia jest  speł-
nienie wymogów prawnych  przyczynę tę Zarządzanie BHP  przeszkody
podało 90% przedstawicieli kadry kierowniczej
w UE-27 (tabela 3). Nie odnotowano znaczą- W odniesieniu do podstawowych trudności
cych różnic w zależności od sektora lub wielko- występujących przy podejmowaniu kwestii
ści przedsiębiorstwa. bezpieczeństwa i ochrony zdrowia  brak takich
zasobów, jak czas, personel czy środki pie-
Drugim z najczęstszych powodów są  żąda- niężne zgłaszano jako główny czynnik w 36%
nia ze strony pracowników lub ich przedstawi- przedsiębiorstw w UE-27 (tabela 4), przy czym
cieli (76%), przy czym najniższy odsetek zgło- w sektorze administracji publicznej odsetek
szeń stwierdzono w sektorze hoteli i restauracji ten wynosił 51%. Według podziału na państwa
(71%), a najwyższy  w górnictwie kamiennym  przeszkoda ta jest najważniejsza w Rumunii
i odkrywkowym (87%). (74%), Portugalii (61%) i na A
otwie (60%), naj-
mniej istotna  w Austrii (19%), Finlandii (21%)
 Wymagania klientów lub troska o reputację i Holandia (22%).
przedsiębiorstwa również stanowią ważną
przyczynę zajęcia się problemami zarządza- Drugi najczęściej występujący czynnik   brak
nia BHP (67%); powód ten podało 77% przed- świadomości (26%), jest istotną przeszkodą
stawicieli kadry kierowniczej w sektorze hoteli w Rumunii (69%), Portugalii (61%) i na Cyprze
(51%), a mało istotną  w Danii (6%), Chorwa-
cji (8%) i na SÅ‚owacji (8%).  Brak wiedzy jest
Tabela 3: Powody podejmowania kwestii ochrony główną przeszkodą dla 24% przedsiębiorstw,
zdrowia i bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie przy czym odsetek zgłoszeń jest tu bardzo zróż-
(% przedsiębiorstw, które zgłosiły, że dana nicowany w zależności od państwa  wynosi od
przyczyna odgrywa  dużą rolę ). 5% w Słowenii, Chorwacji i na Słowacji, do 57%
w Portugalii, 55% w Turcji i 54% w Rumunii.
Państwo
Powód
31% respondentów w sektorze budownictwa
(procentowa średnia dla UE-27)
Wysoki Niski
uważa  brak świadomości za główną prze-
Węgry (97%) Grecja (70%)
szkodÄ™ w podejmowaniu kwestii zarzÄ…dzania
Spełnienie wymogów prawnych (90%) Rumunia (96%) Cypr (73%)
BHP, a w sektorze pośrednictwa finansowego 
Finlandia (96%) A
otwa (74%)
17%, natomiast  brak wiedzy jako przeszkodÄ™
Finlandia (96%) Chorwacja (23%) zgłosiło 28% respondentów w sektorze admini-
Żądania ze strony pracowników
Rumunia (91%) Bułgaria (54%)
lub ich przedstawicieli (76%)
Dania (90%) SÅ‚owenia (55%)
Tabela 4: Podstawowe trudności występujące przy
Turcja (89%) Chorwacja (12%)
Wymagania klientów lub troska podejmowaniu kwestii bezpieczeństwa i ochrony
Portugalia (83%) SÅ‚owenia (40%)
o reputację przedsiębiorstwa (67%)
zdrowia (% przedsiębiorstw, UE-27).
Rumunia (83%) Austria (46%)
Finlandia (93%) Chorwacja (10%)
Zapobieganie odchodzeniu
Czynnik % oddziałów w UE-27
pracowników i zarządzanie absencją Norwegia (91%) Włochy (33%)
(59%)
Brak takich zasobów, jak czas, personel czy środki pieniężne 36%
Holandia (87%) Polska (37%)
Niemcy (80%) Chorwacja (16%) Brak świadomości 26%
Naciski ze strony inspekcji pracy (57%) Turcja (73%) Austria (25%) Brak wiedzy 24%
Rumunia (68%) Bułgaria (28%) Kultura organizacji 24%
Turcja (84%) Chorwacja (15%) Ta kwestia jest delikatna 23%
Przyczyny ekonomiczne lub zwiÄ…zane
Rumunia (83%) Włochy (35%) Brak wsparcia technicznego lub wskazówek 21%
z jakością wykonania pracy (52%)
Portugalia (78%) Luksemburg (38%)
Podstawa: wszystkie przedsiębiorstwa.
Podstawa: wszystkie przedsiębiorstwa.
10
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
ESENER  Streszczenie wyników
stracji publicznej, a 14% w sektorze pośrednic-  Żądanie ze strony pracowników lub ich przed-
twa finansowego. stawicieli jest najpowszechniejszÄ… przyczynÄ…
podejmowania kwestii ryzyka psychospołecz-
nego w sektorach opieki zdrowotnej i pomocy
Ryzyko psychospołeczne  społecznej (49%), natomiast w sektorze budow-
nictwa przyczynę tę podało tylko 29% przedsię-
przyczyny
biorstw.
Wśród przedsiębiorstw, które zgłosiły posia-
danie procedur, głównym powodem podej- Ryzyko psychospołeczne  bariery
mowania kwestii ryzyka psychospołecznego
jest  spełnienie wymogów prawnych (63% 42% przedstawicieli kadry kierowniczej uważa,
respondentów w UE-27), a następnie   żąda- że podejmowanie zagadnień związanych
nia ze strony pracowników lub ich przedstawi- z ryzykiem psychospołecznym jest trudniejsze
cieli (36%) (wykres 11). niż podejmowanie innych zagadnień z zakresu
bezpieczeństwa i higieny pracy. Wbrew oczeki-
 Spełnienie wymogów prawnych najczęściej waniom te dodatkowe trudności częściej zgła-
zgłaszano w Hiszpanii (85%), Irlandii (78%) szały większe przedsiębiorstwa (wykres 12).
i Bułgarii (77%), najrzadziej w Grecji (30%), na
Słowacji (33%) i na Cyprze (35%). Najważniejsze czynniki szczególnie utrudnia-
jÄ…ce podejmowanie kwestii ryzyka psychospo-
 Żądanie ze strony pracowników lub ich przedsta- łecznego to:  ta kwestia jest delikatna ,  brak
wicieli jako przyczynę zarządzania ryzykiem psy- świadomości ,  brak takich zasobów, jak czas,
chospołecznym częściej wymieniano w większych personel czy środki pieniężne i  brak szko-
przedsiębiorstwach niż w małych. Pod względem leń . Czynnik  ta kwestia jest delikatna czę-
podziału na państwa  zaobserwowano różnice ściej stanowi problem w większych przedsię-
między Finlandią (63%), Szwecją (59%) i Danią biorstwach, podobnie jak problemy związane
(58%), w których odnotowano najwyższy odse- z  kulturą organizacji (tabela 5).
tek zgłoszeń, a Włochami (20%), Słowenią (20%)
i Chorwacją (23%). Te rezultaty mogą wynikać Barierę  ta kwestia jest delikatna częściej zgła-
z różnic w systemach organizacji przedsiębiorstw, szano w Turcji (76%) i Danii (68%), a rzadziej
szczególnie w odniesieniu do ich otwartości na w Austrii (18%), na Węgrzech (21%) i na Słowa-
żądania pracowników (lub ich przedstawicieli). cji (22%), natomiast  brak świadomości szcze-
Wykres 11: Przyczyny podejmowania kwestii ryzyka Wykres 12: Problemy zwiÄ…zane z ryzykiem psy-
psychospołecznego (% przedsiębiorstw, UE-27). chospołecznym w porównaniu z innymi zagadnie-
niami z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy,
według wielkości przedsiębiorstwa (% przedsię-
biorstw, UE-27).
Spełnienie Żądania Wymagania Spadek Naciski Wysoki poziom
wymogów ze strony klientów wydajności ze strony absencji
prawnych pracowników lub troska lub jakości inspekcji pracy
lub ich o reputację produktów
10 19 20 49 50 249 250 499 500+ UE-27
przedstawicieli przedsiębiorstwa pracy
Trudniej Latwiej Bez różnicy
Podstawa: przedsiębiorstwa, które zgłosiły posiadanie procedur i środ-
ków mających na celu wyeliminowanie ryzyka psychospołecznego.
Podstawa: wszystkie przedsiębiorstwa.
11
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
ESENER  Streszczenie wyników
Tabela 5: Czynniki szczególnie utrudniające Szwecji (59%) i Słowenii (58%) (wykres 13).
podejmowanie kwestii ryzyka psychospołecznego W podziale na sektory  najwyższy poziom
(% przedsiębiorstw, UE-27). wykorzystania informacji i wsparcia z zewnętrz-
nych z
ródeł zgłoszono w sektorze opieki zdro-
wotnej i pomocy społecznej (53%) w porów-
Czynnik % oddziałów w UE-27
naniu z przetwórstwem przemysłowym (33%)
Ta kwestia jest delikatna 53%
i budownictwem (33%).
Brak świadomości 50%
Brak takich zasobów, jak czas, personel czy środki pieniężne 49%
Wśród przedsiębiorstw, które wykorzystywały
Brak szkoleń i/lub wiedzy 49%
informacje lub wsparcie z zewnętrznych z
ródeł,
Brak wsparcia technicznego lub wskazówek 33%
35% oświadczyło, że potrzebują dodatkowego;
Kultura organizacji 30%
ta potrzeba była najbardziej wyraz
na na Cyprze
(64%), A
otwie (59%) i w Portugalii (58%), a naj-
Podstawa: przedsiębiorstwa, w których stwierdzono, że podejmowanie
mniej wyraz
na w Austrii (10%), Holandia (15%)
kwestii ryzyka psychospołecznego jest trudniejsze niż podejmowanie
i Szwajcarii (20%). Według podziału na sektory
innych zagadnień z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.
 potrzeba dodatkowego wsparcia jest naj-
większa w sektorach edukacji (45%) i admini-
stracji publicznej (45%).
gólnie często zgłaszano w Turcji (75%), Estonii
(64%) i Wielkiej Brytanii (61%). 43% przedstawicieli kadry kierowniczej przed-
siębiorstw, które nie wykorzystywały informa-
Barierę  brak zasobów najczęściej zgłaszano cji lub wsparcia z zewnętrznych z
ródeł, zgło-
w Turcji (80%), Portugalii (65%) i na Litwie siło, że tego rodzaju informacje byłyby dla nich
(63%), najrzadziej w Holandia (34%), Austrii pomocne. W podziale na sektory  najwyższy
(35%) i we Włoszech (38%). odsetek zgłoszeń odnotowano w administracji
publicznej (61%), opiece zdrowotnej i pomocy
W podziale na sektory   brak zasobów jest społecznej (58%) i edukacji (54%), a w podziale
najważniejszą przeszkodą przy podejmowaniu na państwa  w Portugalii (73%), Turcji (72%)
kwestii ryzyka psychospołecznego w sektorze i Rumunii (71%).
edukacji (61%), natomiast w sektorze pośred-
nictwa finansowego odsetek ten wynosi 41%. Obszary, w których takie informacje i wsparcie
 Brak świadomości jako przeszkodę wymie- byłyby najbardziej przydatne, to:  opracowanie
niło 61% respondentów z sektora pośrednic- i wdrożenie środków prewencyjnych (91%),
twa finansowego i tylko 40% respondentów  uwzględnianie ryzyka psychospołecznego
z sektora opieki zdrowotnej i pomocy społecz- w ocenie ryzyka (83%) i  postępowanie z kon-
nej. Czynnik  brak szkoleń i/lub wiedzy jako kretnymi problemami, np. przemocą, mobbin-
przeszkodę podało 65% respondentów z sek- giem lub stresem (77%).
tora pośrednictwa finansowego i 39% z sektora
opieki zdrowotnej i pomocy społecznej.
Udział pracowników
Średnio 38% przedsiębiorstw z państw UE-27
korzystało z informacji lub wsparcia z zewnętrz- W badaniu ESENER dokonano rozróżnienia pomię-
nych z
ródeł. Większe przedsiębiorstwa (64% dzy nieformalnym (w znaczeniu zaangażowania
spośród zatrudniających co najmniej 500 pra- pracowników) a formalnym przedstawicielstwem
cowników) były bardziej aktywne na tym polu pracowników za pośrednictwem rad pracowni-
niż mniejsze (32% spośród zatrudniających ków i zakładowej reprezentacji związku zawodo-
10 19 pracowników). wego. To rozróżnienie jest istotne ze względu na
różnice między tymi dwoma rodzajami przedstawi-
Według podziału na państwa  przedsiębior- cielstwa. Udział nieformalny lub bezpośredni może
stwa w Austrii (21%), Estonii (21%) i Grecji istnieć we wszystkich rodzajach przedsiębiorstw
(23%) rzadziej korzystajÄ… ze z
ródeł zewnętrz- bez względu na ich wielkość lub sektor gospo-
nych niż przedsiębiorstwa w Hiszpanii (68%), darki. Formalny lub instytucjonalny udział wymaga
12
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
ESENER  Streszczenie wyników
Wykres 13: Korzystanie z informacji lub wsparcia z zewnętrznych z
ródeł w kwestii postępowania z ryzykiem
psychospołecznym w pracy, według państw (% przedsiębiorstw).
Podstawa: wszystkie przedsiębiorstwa.
natomiast utworzenia formalnych organów zgod- Według podziału na państwa  Rumunia, Dania
nie z krajowymi przepisami prawnymi i zwyczajami i Norwegia najczęściej zgłaszały fakt konsulta-
społecznymi; logiczne jest zatem, że taki udział ści- cji z pracownikami i aktywnego zachęcania ich
śle wiąże się z wielkością przedsiębiorstwa. do udziału we wdrażaniu środków; odmienną
sytuację odnotowano w Estonii, na Węgrzech
Połączenie wysokiego poziomu formalnego i nie- i w Luksemburgu.
formalnego udziału (w znaczeniu dialogu społecz-
nego) świadczy o dobrej jakości pracy, w tym jako- Według podziału na sektory  najwyższy odse-
ści zarządzania BHP w ogóle, w szczególności zaś tek nieformalnego udziału pracowników zgła-
zarządzania ryzykiem psychospołecznym. szano w sektorach opieki zdrowotnej i pomocy
społecznej, górnictwa i przemysłu wydobyw-
czego oraz edukacji (wykres 14).
Konsultacje
54% respondentów potwierdziło konsultacje Formalne przedstawicielstwo
z pracownikami na temat środków eliminują-
pracowników
cych ryzyko psychospołeczne, a 67% zgłosiło, że
ich pracownicy aktywnie uczestniczą we wdraża-
niu i w ocenie tych środków. W większych przed- Ponad 40% ankietowanych kierowników zgło-
siębiorstwach odsetek ten jest jeszcze wyższy. siło funkcjonowanie w przedsiębiorstwie rady
13
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
Cypr
Litwa
Dania
Malta
Turcja
UE-27
Grecja
Belgia
A
otwa
Polska
Węgry
Czechy
Austria
Francja
Estonia
Niemcy
WÅ‚ochy
Irlandia
Szwecja
Bułgaria
SÅ‚owacja
Holandia
Rumunia
SÅ‚owenia
Finlandia
Hiszpania
Norwegia
Portugalia
Chorwacja
Szwajcaria
Luksemburg
Wielka Brytania
WSZYSTKIE 31 PAC
STW
ESENER  Streszczenie wyników
Wykres 14: Konsultacje z pracownikami na temat Wykres 15: Formalne przedstawicielstwo pracow-
środków eliminujących ryzyko psychospołeczne ników w przedsiębiorstwach według ich wielkości
oraz udział pracowników we wdrażaniu i ocenie  rada pracowników lub zakładowa reprezentacja
tych środków, według sektorów (% przedsiębiorstw, związku zawodowego (% przedsiębiorstw, UE-27).
UE-27).
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna
Górnictwo i przemysł wydobywczy
Edukacja
Transport, gospodarka magazynowa i komunikacja
Zaopatrzenie w energiÄ™ elektrycznÄ… i gaz oraz
dostawa wody
UE-27
Administracja publiczna i obrona narodowa;
obowiązkowe ubezpieczenia społeczne
Pozostała działalność wspólnotowa, społeczna 10 19 20 49 50 249 250+ UE-27
i usługowa indywidualna
Pośrednictwo finansowe
Podstawa: wszystkie przedsiębiorstwa.
Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości,
wynajem i prowadzenie działalności gospodarczej
Uwaga: Rada pracowników: wszystkie państwa z wyjątkiem Cypru, Malty
Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodo-
i Szwecji.
wych i motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego
Zakładowa reprezentacja związku zawodowego: wszystkie państwa
Budownictwo
z wyjÄ…tkiem Niemiec, Austrii i Luksemburga.
Hotele i restauracje
Przetwórstwo przemysłowe
ków zgłoszono w Danii (61%), Hiszpanii (58%)
i Luksemburgu (57%). Zakładowe reprezenta-
cje związku zawodowego najczęściej zgłaszano
Konsultowanie się z pracownikami co do środków eliminujących ryzyko psychospołeczne
w Norwegii (87%), Szwecji (73%), Danii (65%)
Zachęcanie pracowników do aktywnego udziału we wdrażaniu i w ocenie środków eliminujących ryzyko
i Finlandii (59%).
psychospołeczne
Podstawa: przedsiębiorstwa, które zgłosiły posiadanie procedur
i środków mających na celu wyeliminowanie ryzyka psychospołecznego.
Formalne przedstawicielstwo ds. BHP
W badaniu ESENER pytano o obecność przed-
pracowników lub zakładowej reprezentacji stawiciela ds. BHP i komisji BHP. Przedsiębior-
związku zawodowego. stwa w państwach UE-27 znacznie częściej
zgłaszały obecność przedstawiciela ds. BHP
Formalny udział pracowników wyraz
nie rośnie (65%) niż istnienie komisji BHP (28%). Jak ocze-
wraz z wielkością przedsiębiorstwa (wykres 15). kiwano, mniejsza różnica wystąpiła w przy-
padku dużych przedsiębiorstw (250 500 pra-
W podziale na sektory  pewien rodzaj for- cowników), gdzie wyniki wynosiły odpowied-
malnego przedstawicielstwa pracowników nio 87% i 83% (wykres 16).
w przedsiębiorstwie (radę pracowników lub
zakładową reprezentację związku zawodo- Istnienie komisji BHP, podobnie jak formalnego
wego) najczęściej zgłaszano w sektorach zaopa- przedstawicielstwa pracowników, pozostaje
trzenia w energiÄ™ elektrycznÄ… i gaz oraz dostawy w wyraz
nej korelacji z wielkością przedsiębior-
wody, administracji publicznej i edukacji. stwa  odsetek przedsiębiorstw, które zgłosiły ist-
nienie takiej komisji, rośnie wraz z ich wielkością.
Państwa skandynawskie, w odróżnieniu od
Portugalii, Grecji i Czech, najczęściej zgłaszały Według podziału na sektory  formalne przed-
funkcjonowanie jakiegoś rodzaju formalnego stawicielstwo ds. BHP najczęściej zgłaszano
przedstawicielstwa pracowników w przed- w sektorach zaopatrzenia w energię elektryczną
siębiorstwie. Największą liczbę rad pracowni- i gaz oraz dostawy wody, opieki zdrowotnej
14
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
ESENER  Streszczenie wyników
Wykres 16: Formalne przedstawicielstwo pracow- mniej 10 pracowników, zarówno państwowych,
ników ds. BHP w przedsiębiorstwach według ich jak i prywatnych, reprezentujących wszystkie
wielkości: przedstawiciel ds. BHP oraz komisja BHP sektory działalności gospodarczej z wyłącze-
(% przedsiębiorstw, UE-27). niem rolnictwa, leśnictwa i rybactwa (NACE A),
gospodarstw domowych (NACE T) oraz organi-
zacji eksterytorialnych (NACE U).
Badaniem objęto 31 państw: wszystkie
27 państw członkowskich UE, dwa kraje kandy-
dujące (Chorwacja i Turcja) i dwa państwa nale-
żące do EFTA (Norwegia i Szwajcaria).
Wywiady przeprowadzono z 28 649 kierownikami
10 19 20 49 50 249 250 499 500+ UE-27 i 7226 przedstawicielami ds. BHP. W każdym pań-
stwie przebadano od około 350 (Malta) do 1500
Przedstawiciel ds. BHP
przedsiębiorstw (zob. http://www.esener.eu).
Komisja BHP
Liczba i odsetek wywiadów przeprowadzonych
z przedstawicielami ds. BHP znacznie różniły się
Podstawa: wszystkie przedsiębiorstwa.
w zależności od państwa.
Uwaga: Przedstawiciel ds. BHP: wszystkie państwa z wyjątkiem Szwajcarii.
Holandia  szczegółowa wersja pytania.
Dane zebrano w wywiadzie telefonicznym
Komisja BHP: wszystkie państwa z wyjątkiem Luksemburga
i SÅ‚owenii.
(CATI) wspomaganym komputerowo.
i pomocy społecznej oraz pośrednictwa finan- Prace w terenie wykonało przedsiębiorstwo
sowego. Przedstawicieli ds. BHP najczęściej TNS Infratest Sozialforschung.
zgłaszano w sektorach zaopatrzenia w ener-
gię elektryczną i gaz oraz dostawy wody (75%), Próbki wylosowano zgodnie z nieproporcjo-
opieki zdrowotnej i pomocy społecznej (68%) nalnym projektem wyboru próby, który został
oraz przetwórstwa przemysłowego (68%), naj- następnie zrównoważony wagowo.
rzadziej  w sektorach górnictwa i przemysłu
wydobywczego (53%) oraz hoteli i restaura- Dołożono starań, aby utworzyć próbki zapew-
cji (55%). Komisje BHP najliczniej występowały niające niezbędną jakość i porównywalność
w sektorach zaopatrzenia w energię elektryczną wyników. Prace te przeprowadzono we współ-
i gaz oraz dostawy wody (50%), pośrednictwa pracy z Europejską Fundacją na rzecz Poprawy
finansowego (35%) i edukacji (34%). Warunków Życia i Pracy (Eurofound).
Według podziału na państwa  formalne przed- Zespół złożony z ekspertów w dziedzinie opra-
stawicielstwo ds. BHP częściej występuje w przed- cowywania kwestionariuszy i BHP (szczegól-
siębiorstwach w Danii, Norwegii, Bułgarii i Irlandii. nie w zakresie ryzyka psychospołecznego)
Odsetek przedsiębiorstw, w których działa przed- wraz z pracownikami EU-OSHA opracował dwa
stawiciel ds. BHP, jest szczególnie wysoki we Wło- kwestionariusze (dla przedstawicieli kadry kie-
szech (98%), Norwegii (92%) i Danii (89%), a naj- rowniczej i dla przedstawicieli pracowników).
niższy  w Grecji (14%), Turcji (19%) i Portuga- Ważną rolę w określeniu przydatności pytań
lii (27%). Komisje BHP częściej zgłaszano w Danii dla zainteresowanych stron odegrała także
(71%), Bułgarii (68%) i Estonii (48%), najrzadziej  trójstronna Grupa Doradcza złożona z człon-
na A
otwie (3%), w Grecji (8%) i na Węgrzech (10%). ków rady zarządzającej i biura EU-OSHA.
Więcej informacji na temat metodologii
Metodologia badań ESENER: http://www.esener.eu.
Wywiady przeprowadzono wiosnÄ… 2009 r.
w przedsiębiorstwach zatrudniających co naj-
15
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
ESENER  Streszczenie wyników
Tak 100 % 85 % 70 %
Dodatkowe informacje
Bardziej szczegółowe wyniki badania ESENER zostaną
Europejska Agencja Bezpieczeństwa
udostępnione na stronie: http://www.esener.ue, a od
i Zdrowia w Pracy(EU-OSHA)
czerwca 2010 r. zbiór danych będzie dostępny na stronie
Archiwum Danych Zjednoczonego Królestwa (UKDA)
Europejskie Obserwatorium Ryzyka
Uniwersytetu Essex: http://www.data-archive.ac.uk.
Gran Via 33, 48009 Bilbao, Hiszpania
Tel.: [phone]
Dalsze analizy zostanÄ… przeprowadzone w 2010 r. i Email: [e-mail]
opublikowane w 2011 r.
© Europejska Agencja BezpieczeÅ„stwa i Zdrowia w Pracy. Powielanie dozwolone pod warunkiem podania z
ródła. Printed in Belgium, 2010
16
TE-30-10-334-PL-C
doi:10.2802/26842
ISBN 978-92-9191-320-6
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
Czy w
Pana(i) przed-
siębiorstwie istnieje
udokumentowana poli-
tyka, przyjęty system zarzą-
dzania lub plan działania w
zakresie bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia w
pracy?