Projekty AVT Aadowarka akumulatorów ołowiowych A a d o w a r k a a k u m u l a t o r ó w o ł o w i o w y c h Aadowarka akumulatorów ołowiowych A a d o w a r k a a k u m u l a t o r ó w o ł o w i o w y c h 12V 1...30Ah 1 2 V 1 . . . 3 0 A h 12V 1...30Ah 1 2 V 1 . . . 3 0 A h Zasilacz buforowy Z a s i l a c z b u f o r o w y Zasilacz buforowy Z a s i l a c z b u f o r o w y 2628 2628 Opisywany układ służy do ładowania aku- Montaż jest prosty, więc budowy urządze- 0,6V, tylko 2,5V. Choć na schematach symbo- mulatorów kwasowo-ołowiowych. Może też nia mogą podjąć się także osoby mało zaa- lem stabilizatora TL431 słusznie jest regulo- współpracować z akumulatorem w roli zasi- wansowane, nawet te, które nie do końca ro- wana dioda Zenera, niemniej tak jak w tran- lacza buforowego, zapewniającego bezprzer- zumieją wszystkie szczegóły jego działania. zystorze, jeśli napięcie na wejściu REF jest wowe zasilanie urządzeń. Uwaga! Aadowarka jest opracowana niższe od napięcia progowego (2,5V), nie Prezentowana konstrukcja ma szereg bar- i optymalizowana dla małych akumulatorów płynie prąd kolektora , a jeśli napięcie na tej dzo cennych cech, rzadko spotykanych w ła- (żelowych) o napięciu 12V i pojemności końcówce wzrośnie do napięcia progowego, dowarkach akumulatorów. Przede wszystkim 1...30Ah. Dla akumulatorów o pojemno- prąd kolektora popłynie przez stabilizator 1. Uniemożliwia przeładowanie akumula- ściach 10...200Ah opracowano inny układ, od końcówki oznaczonej K (katoda) do tora. Gdy akumulator zostanie w pełni nała- pracujący na zasadzie impulsowej, który zo- A (anoda). Wzmocnienie prądowe tego nie- dowany, prąd ładowania spada do znikomej stanie zaprezentowany w jednym z najbliż- codziennego tranzystora jest bardzo duże wartości, więc nawet wielodniowe ładowanie szych numerów EdW. prąd bazy (I ) w typowych warunkach pra- REF nie grozi niczym złym. cy wynosi około 2A, ale nie jest to w tym za- 2. Prąd ładowania można łatwo dostoso- Opis układu stosowaniu istotne. Niewiele ważniejszy jest wać do pojemności współpracującego aku- Układ jest rodzajem zasilacza prądu stałego fakt, że napięcie nasycenia , czyli najniższe mulatora. o regulowanym napięciu wyjściowym napięcie między kolektorem (K) a emite- 3. Zanik napięcia sieci podczas ładowania z wbudowanym ogranicznikiem prądowym. rem (A) nie będzie nigdy mniejsze niż około nie spowoduje szybkiego rozładowania Gdy napięcie akumulatora jest niższe od na- 2V . W rzeczywistości kostka TL431 zawiera akumulatora prąd rozładowania wynosi stawionego napięcia zasilacza, działa ogra- wtedy około 2,5mA. nicznik prądu i akumulator jest ładowany 4. Nie boi się odwrotnego dołączenia aku- prądem o ustalonej wartości. Gdy napięcie na mulatora. Większość ładowarek i prostow- akumulatorze wzrośnie do nastawionego na- ników przy odwrotnym podłączeniu akumu- pięcia zasilacza, prąd ładowania stopniowo latora ulega poważnemu uszkodzeniu wsku- maleje. Taki sposób ładowania jest zalecany tek przepływu ogromnego prądu przez obwo- przez producentów akumulatorów. Niniejszy dy wyjściowe. projekt jest uzupełnianiem cyklu artykułów 5. Nie boi się także zwarcia zacisków wyj- Akumulatory w praktyce elektronika, które ściowych ładowarki. Zastosowane rozwią- niedawno ukazały się w EdW. zanie układowe powoduje, że przy takich Przebiegi prądu i napięcia występujące Rys. 1 skrajnie niekorzystnych błędach nie dzieje podczas ładowania pokazane są na rysunku 1. się nic złego, a prąd zwarciowy ma war- Kluczową rolę w re- Rys. 2 tość pojedynczych miliamperów. Na pewno gulacji napięcia gra nie zapewni tego zwykły bezpiecznik umie- popularny od lat układ szczony na wyjściu. scalony TL431 patrz 6. Dwukolorowa dioda LED pokazuje stan rysunek 2a. Jak poka- pracy, a płynne zmiany koloru świecenia od zuje rysunek 2b, dzia- czerwonego do zielonego odzwierciedlają ła on podobnie jak proces ładowania. zwykły tranzystor Wszystkie te cechy osiągnięto w bardzo NPN, tylko napięcie prostym układzie, zawierającym garstkę po- progowe emiter-ba- pularnych i tanich elementów. za wynosi nie około Elektronika dla Wszystkich 13 Projekty AVT 12 tranzystorów, rezystory, diody i kondensa- nie prądu ładowania, by napięcie akumulato- Aprąd przez TA nie popłynie, jeśli nie otworzy tory rysunek 2c pokazuje bardzo upro- ra nie rosło. się T1. szczony schemat wewnętrzny. Taki układ nie pozwoli na nadmierny Ma to ważne konsekwencje praktyczne Zasadę działania obwodu stabilizacji na- wzrost napięcia na akumulatorze, ale nie ma i jest wyjątkowo cenną zaletą ładowarki. pięcia pomoże zrozumieć rysunek 3. Jeśli ograniczenia prądu ładowania. Wystarczy Oznacza między innymi, że po zwarciu zaci- napięcie ładowanego akumulatora jest niskie, jednak dodać niewielki rezystor szeregowy sków wyjściowych (bez akumulatora) pomi- mniejsze od nominalnego, na rezystorze RE RS i jeden tranzystor według rysunku 4. mo zwarcia prąd w ogóle nie będzie płynął. napięcie jest mniejsze niż napięcie progowe Wartość RS wyznacza prąd ładowania. Gdy Także przy rozwarciu zacisków, bez akumu- U1 (2,495Vą55mV). Przez stabilizator U1 prąd chce wzrastać i napięcie na RS wzrośnie latora, napięcie na zaciskach nie pojawi się. prąd nie płynie. Płynie natomiast prąd przez do wartości napięcia progowego tranzystora Warunkiem rozpoczęcia pracy jest dołącze- tranzystor TA, który tu pracuje w układzie (około 0,6V), otwiera się tranzystor TB (też nie obcego napięcia napięcia akumula- wspólnej bazy. Napięcie na jego bazie jest pracujący w układzie wspólnej bazy), tora. Napięcie akumulatora wyższe niż ustalone i wynosi połowę napięcia akumula- zmniejsza napięcie na RA, a tym samym na 6V umożliwi pracę tranzystora T3 i T1. tora. Rezystory RD, RE są tak dobrane, że RC. W rezultacie maleje prąd tranzystora TA Oznacza to, że układ nie może służyć do re- napięcie na RF jest duże, wynosi kilka wol- i tranzystor T1 zostaje przytkany na tyle, że- animacji akumulatorów kompletnie wyła- tów, co gwarantuje otwarcie MOSFET-a T1. by utrzymać stałą wartość prądu płynącego dowanych. Nie ma to zresztą większego sen- Prąd ładowania płynie przez akumulator przez RS i akumulator. su, bo taki akumulator rozładowany do zera i tranzystor T1, a napięcie na akumulatorze Należy zauważyć, że taki układ nie jest kla- może być nieodwracalnie uszkodzony i trze- stopniowo wzrasta. Jeśli napięcie akumula- sycznym zasilaczem, bo bez akumulatora po ba najpierw spróbować go ruszyć . Przez tora wzrasta, wzrasta też napięcie na rezysto- włączeniu zasilania nie wystartuje . Bez aku- rozładowany do zera akumulator prąd nie rze RE. Gdy zwiększy się do wartości napię- mulatora, w pierwszej chwili po włączeniu chce płynąc i do ruszenia go zwykle wyko- cia progowego, przez układ U1 popłynie napięcia sieci, tranzystor T1 jest zatkany rzystuje się zródło napięcia znacznie wyższe- prąd. Prąd ten wywoła dodatkowy spadek na- i nie zostanie otwarty, bo do tego potrzebny go od 15V i rezystor o odpowiedniej mocy. pięcia na RC. Napięcie w punkcie A spadnie, jest przepływ prądu przez tranzystor TA. Przykład pokazany jest na rysunku 5. Aku- więc tranzystor TA zostanie przytkany (jego mulator trzeba podłączyć na kilka...kilkana- prąd zmaleje). Mniejszy prąd wywoła mniej- ście godzin z nadzieją, że ruszy i odzyska szy spadek napięcia na RF, co spowoduje Rys. 4 przynajmniej część pierwotnej pojemności. przytkanie tranzystora T1 i takie zmniejsze- Układ z rysunku 4 może pełnić przewi- dzianą rolę ładowarki, ale warto go nieco roz- Rys. 3 budować, by zyskać dodatkowe cenne funk- cje. Schemat proponowanej, ostatecznej we- rsji pokazany jest na rysunku 6. Aby umożli- wić regulację prądu ładowa- nia, przewidziano nie jeden, a kilka rezystorów RS. Do- datkowa dioda Schott- ky ego D8 pozwala zmniej- szyć wymagany spadek na- pięcia na szeregowym rezy- storze RS z wartości Rys. 5 Rys. 6 Schemat ideowy Elektronika dla Wszystkich 14 Projekty AVT 0,6V do około 0,3V, co zmniejsza straty mo- Byłaby to istotna wada ładowarki, bo aku- tywnych skutków ani dla akumulatora, ani cy w rezystancji RS i powala zastosować ty- mulator może się rozłączyć (np. wskutek sła- dla ładowarki. W trakcie testów modelu ko- powe miniaturowe rezystory o oporności bego styku zacisków z klemami) i zielona nieczne okazało się dodanie diody D9. Bez 0,47&! ...1&!. Dodatkowy rezystor R1 zwięk- lampka mylnie pokazałaby, że jest on już na- niej przy odwrotnym zasilaniu tranzystor T1 sza nieco prąd płynący przez D8 i zapewnia ładowany. Aby usunąć tę wadę wystarczy... zostałby otwarty i popłynąłby duży prąd roz- na niej spadek napięcia około 0,3V. zasilać ładowarkę przebiegiem tętniącym. ładowania akumulatora. Może się to wydać Obecność dwóch połączonych równole- Wtedy w każdym półokresie prąd ładowania dziwne przyczynę wyjaśnia rysunek 7, po- gle rezystorów R3 i R4 wynikła tylko z ka- będzie zmniejszał się do zera. Jeśli akumula- kazujący kluczowe fragmenty układu przy prysu. Właśnie dla kaprysu w układzie wy- tor zostanie usunięty, najbliższy zanik prądu odwrotnym włączeniu zasilania (i dla upro- korzystano wyłącznie rezystory o czterech i spadek napięcia na zaciskach w układzie szczenia, przy braku napięcia sieci). Zgodnie nominałach: 62k&!, 15k&!, 1k&! i 1&!. wyłączy tranzystor T1 i spowoduje zaświece- z rysunkiem 2c, stabilizator TL431 w kierun- Kondensator C1 zapobiega samowzbu- nie lampki czerwonej. Warunkiem takiego ku przewodzenia zachowuje się jak zwyczaj- dzeniu układu (warto sprawdzić działanie działania jest brak w układzie pojemności na dioda, a z kolei tranzystor T2 pełni rolę bez tego kondensatora samowzbudzenie zarówno dołączenie pojemności filtrującej diody Zenera o napięciu 5...6V. Umożliwia to nie zawsze jest szkodliwe; w modelu powo- do przekątnej mostka prostowniczego, jak przewodzenie tranzystora T3 i otwarcie T1. dowało odmienne działanie sygnalizacyjnej i do punktów P, N zmienia działanie układu Prąd byłby wtedy związany ze spadkiem na- diody LED). i odłączenie akumulatora podczas ładowania pięcia na RS, z napięciem Zenera T2 i na- Pożyteczną rolę sygnalizatora stanu pracy nie będzie już sygnalizowane. W propono- pięciem progowym U tranzystora T1. GSth pełni dwukolorowa dioda LED D10. Podczas wanym układzie nie ma kondensatorów W praktyce oznaczałoby to uszkodzenie re- ładowania świecą obie struktury, przez co i akumulator jest ładowany prądem tętnią- zystora(-ów) RS, diod mostka prostownicze- kolor świecenia jest zbliżony do pomarań- cym. go, a nawet tranzystora T1. czowego. Jeśli napięcie na akumulatorze doj- Dioda świecąca D10 jest zasilana nietypo- Dodanie diody D9 rozwiązuje problem, dzie do wartości nastawionej potencjome- wo napięciem wprost z transformatora. Moż- uniemożliwiając pracę tranzystora T2 i T1. trem PR1, napięcie na R5 zwiększy się, zo- na byłoby (wspólną) katodę diody D10 dołą- Ostatecznie układ jest odporny na wszel- stanie otwarty tranzystor T5 a zatkany T6. czyć wprost do punktu N. Ale wtedy, po za- kie zagrożenia. Struktura czerwona zgaśnie. Zielony kolor niku napięcia sieci, świeciłaby się lampka lampki D1 świadczy więc tylko o tym, że zielona, a akumulator rozładowywałby się Montaż i uruchomienie układ nie pracuje już w trybie ogranicznika prądem o wartości kilkunastu miliamperów. Układ ładowarki można zmontować na płyt- prądowego i że utrzymuje na zaciskach aku- Zasilenie diody D10 wprost z transformatora ce drukowanej, pokazanej na rysunku 8. mulatora nastawione napięcie. Uwaga! Jak zagwarantuje po pierwsze, że po zaniku na- Montaż nie powinien sprawić kłopotu nawet pokazuje rysunek 1, zaświecenie zielonej pięcia sieci dioda D10 zgaśnie całkowicie, początkującym. Należy zwrócić uwagę na lampki nastąpi w punkcie oznaczonym literą sygnalizując awarię, a akumulator będzie się właściwe wlutowanie końcówek brzęczyka A. Choć ogranicznik prądowy nie będzie już rozładowywał prądem w wartości nie więk- Y1, który ma działać przy odwrotnym dołą- działał, akumulator nie będzie jeszcze pełny szej niż 2,5mA. czeniu akumulatora. zgromadzony ładunek wyniesie 70...80% Obwód D7, Y1, jak się łatwo domyślić, Stosownie do pojemności ładowanego pojemności nominalnej. Dla pełnego nałado- jest sygnalizatorem odwrotnego dołączenia akumulatora należy dobrać prąd ładowania. wania akumulator trzeba pozostawić w łado- akumulatora. Głośny pisk brzęczyka natych- Jest o bardzo łatwe. Trzeba wlutować tyle 1- warce jeszcze przez co najmniej dwie...trzy miast ostrzeże roztargnionego użytkownika. omowych rezystorów, żeby uzyskać potrzeb- godziny (można dowolnie długo). Choć zie- Odwrotne dołączenie akumulatora, nawet na ny prąd. Jeden rezystor RS o wartości 1&! lona lampka nie oznacza pełnego naładowa- dowolnie długi czas, nie grozi jednak niczym zapewnia prąd ładowania około 0,15A. nia, jej wskazania są bardzo pożyteczne, bo złym. Niezależnie, czy układ jest zasilany, Przykładowo dla akumulatora żelowego powalają szacunkowo określić stan akumula- czy nie, pobór prądu z akumulatora wyniesie o pojemności 2Ah, maksymalny prąd łado- tora. przy takim błędnym połączeniu tylko około Gdyby zielona lampka zaświeciła się po 8...9mA, co nie będzie mieć żadnych nega- bardzo krótkim czasie ładowania albo nawet Rys. 8 Schemat montażowy tuż po dołączeniu akumulatora, oznacza to, że Rys. 7 albo akumulator jest w bardzo kiepskim sta- nie (ma dużą rezystancję wewnętrzną) albo rezystancja styku zacisków ładowarki z kle- mami akumulatora jest zbyt duża. W każdym przypadku wskazuje to na konieczność bliż- szego zbadania problemu. Wkażdym wypadku, gdy napięcie sieci zostanie włączone, a akumulator nie, wtedy świecić będzie tylko czerwona struktura świadcząca o braku akumulatora. Warto zau- ważyć, że wcześniejsze rozważania dotyczą zasilania ładowarki napięciem stałym (filtro- wanym), a nie tętniącym. Przy zasilaniu ła- dowarki napięciem stałym) czerwona dioda będzie świecić do chwili dołączenia akumu- latora pózniej włączy się struktura zielona i dioda zaświeci kolorem pomarańczowym. Jednak po odłączeniu akumulatora... zaświe- ci dioda zielona. Elektronika dla Wszystkich 15 Projekty AVT wania wynosi 0,6A (0,3*2), więc trzeba wlu- Przy takim prądzie straty mocy mogą sięgnąć nieco więcej dla pracy cyklicznej. Chodzi tować cztery 1-omowe rezystory RS. kilkunastu watów, co będzie wymagać zasto- o to, że impulsy prądu ładowania wywołują Po zmontowaniu i sprawdzeniu całości, sowania większego radiatora. Podczas pracy pewien spadek napięcia na rezystancji we- do zacisków P, N trzeba dołączyć akumulator taki radiator może być bardzo gorący nawet wnętrznej akumulatora, przez co charaktery- i ładować go. Podczas ładowania pustego do +90...100oC. styka ładowania jest nieco inna niż przy prą- akumulatora napięcie na nim będzie rosnąć, dzie stałym. ale po pewnym czasie ustabilizuje się na war- Dla dociekliwych Użyty transformator zasilający powinien tości wyznaczonej przez czynną rezystancję Dobierając prąd ładowania, trzeba pamiętać, mieć nominalne napięcie wtórne (zmienne) PR1. Za pomocą potencjometru PR1 nale- że nie powinien przekraczać liczbowo warto- w granicach 12...15V. Jego moc będzie zale- ży dobrać końcowe napięcie ładowania. Je- ści 0,3C (C pojemność akumulatora w am- żeć od potrzebnego prądu ładowania. Moc śli ładowarka będzie pracować w trybie bez- perogodzinach). Przy prądzie 0,3C czas peł- transformatora powinna być co najmniej przerwowego zasilacza buforowego (stale nego naładowania wyniesie około 6 godzin. 50% większa od mocy uzyskanej z przemno- włączona i połączona z akumulatorem), wte- Przykładowo dla akumulatora o pojemno- żenia prądu ładowania i napięcia 15V. Przy- dy trzeba za pomocą PR1 ustawić napięcie ści 10 amperogodzin (10Ah) prąd ładowania kładowo dla prądu ładowania 0,6A iloczyn końcowe około 13,8V (13,5...13,8V), co od- nie powinien przekroczyć 3A (0,3*10Ah). 0,6A*15V wynosi 9W, więc moc transfor- powiada zalecanej przez wszystkich produ- Niektórzy wytwórcy podają maksymalny matora nie powinna być mniejsza niż centów wartości 2,25...2,3V na ogniwo, gwa- prąd ładowania równy 0,25C. Oczywiście 13,5W (150%*9W). rantującej przewidzianą trwałość. prąd ładowania można zmniejszyć do warto- Trudno podać ścisłą procedurę doboru ra- Przy pracy cyklicznej (na przemian łado- ści 0,1C, a nawet 0,05C, ale wtedy czas łado- diatora, bo wydzielana moc strat będzie wanie i rozładowywanie) napięcie końcowe wania radykalnie się wydłuży, nawet do kil- w istotnym stopniu zależeć nie tylko od prą- na akumulatorze powinno wynosić około kudziesięciu godzin. du, ale też od napięcia transformatora. Dla 15V (14,4...15V). Tu wartość napięcia koń- Wartość prądu ładowania wyznacza wy- zmniejszenia strat mocy w tranzystorze T1 cowego nie jest krytyczna. Czym wyższe to padkowy opór rezystorów RS1...RS4. Na warto stosować transformator o możliwie napięcie, tym szybciej naładuje się akumula- schemacie ideowym (rysunek 5) pokazano małym napięciu wyjściowym (11...13VAC), tor. Jednak pozostawienie akumulatora na cztery rezystory RS. Na płytce przewidziano byleby tylko zapewnił on potrzebny prąd ła- stałe pod napięciem większym niż 15V może cztery grupy, umożliwiające wlutowanie dowania. Gdy posiadany transformator ma zmniejszyć jego żywotność. w sumie do 12 rezystorów. Celowo wykorzy- niepotrzebnie zbyt wysokie napięcie wyj- Wlutowanie odpowiedniej liczby 1-omo- stano taki sposób, ponieważ umożliwia on ściowe, można spróbować zmniejszyć grza- wych rezystorów RS i ustawienie potencjo- bardzo proste dobranie prądu ładowania. Na- nie T1 przez eksperymentalne dobranie do- metru PR1 to jedyne wymagane regulacje. bywcy zestawu AVT-2628 otrzymają w kom- datkowego rezystora szeregowego Rx o od- Należy jednak pamiętać, że ustawienie na- plecie 12 rezystorów o nominale 1&!. Dzięki powiedniej mocy, włączonego według ry- pięcia końcowego nie jest możliwe na su- zastosowaniu diody D7 można było znacznie sunku 9. Wtedy część mocy strat wydzieli cho , bez akumulatora. Należy je ustawić zredukować moc wydzielaną w tych rezysto- się w tym rezystorze. w warunkach normalnej pracy po dołączeniu rach i można tu śmiało stosować popularne i pełnym naładowaniu akumulatora. miniaturowe rezystory o obciążalności Uwaga! Z tranzystorem T1 koniecznie 0,1...0,2W. musi współpracować odpowiedni radia- Wnikliwi Czytelnicy mogą się zastana- tor! Jego wielkość będzie zależeć od prądu wiać, dlaczego 1-omowy rezystor daje prąd ładowania i napięcia transformatora. Przy 0,15A, a nie 0,3A przecież spadek napięcia małych prądach może wystarczyć kawałek na rezystancji RS ma wynosić 0,3V. Tak jest, blachy aluminiowej. 12 rezystorów 1-omo- ale ponieważ układ jest zasilany przebiegiem Rys. 9 wych da prąd maksymalny sięgający 2A. tętniącym niefiltrowanym, więc prąd łado- wania płynie tylko wtedy, gdy napięcie z transformatora (pomijając spadek napięcia Po pewnym czasie eksploatacji użytkow- Wykaz elementów na diodach prostowniczych) jest wyższe od nik może skorygować ustawienia prądu i na- R1-R4,R7,R12,R14-R16 . . . . . . . . . . . . . . . .15k&! napięcia akumulatora. W rezultacie przebieg pięcia końcowego. Akumulatory to dość ka- R5,R9,R13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1k&! prądu ładowania przypomina przebieg pro- pryśne elementy i warto poznać dokładnie R6 R8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62k&! stokątny o wypełnieniu około 50% lub nieco właściwości konkretnego egzemplarza, prze- R10,R11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59k&! więcej (ściślej trapezoidalny). W rzeczywi- prowadzając szereg prób przy różnych prą- PR1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22k&! stości jeden 1-omowy rezystor zapewni prąd dach i napięciach ładowania, przeprowadza- RS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1&! (12szt.) w granicach 0,1A...0,2A, zależnie od napię- jąc po każdym takim cyklu ładowania kon- C1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1nF cia wtórnego i mocy użytego transformatora trolne rozładowanie sprawdzające rzeczywi- D1-D4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4001 oraz od rozrzutu napięć progowych D8, T2 stą pojemność. D5-D7,D9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1N4148 i tolerancji rezystorów. Warto to sprawdzić D8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BAT43 w gotowym układzie, a w razie potrzeby Możliwości zmian D10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .LED 2-kol można dobrać rezystory RS we własnym za- W miejsce PR1 można zastosować klasyczny T1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BUZ11 kresie. Na marginesie warto nadmienić, że z duży potencjometr obrotowy, umieszczony T2-T6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .BC558 uwagi na kształt impulsów prądu ładowania, na płycie czołowej z dobraną indywidualnie U1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .TL431 naprawdę precyzyjny wynik pomiaru prądu skalą, pozwalający łatwo ustawić napięcie Y1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .piezo z gen. 12V ładowania dadzą tylko mierniki przetworni- końcowe kiem wartości skutecznej (True RMS). W miejsce sieci rezystorów RS można za- Ze względu na impulsowy sposób łado- stosować obrotowy lub zestaw przełączni- Komplet podzespołów z płytką K o m p l e t p o d z e s p o ł ó w z p ł y t k ą wania, warto stosować możliwie duże warto- ków dwójkowych , pozwalających zmie- jest dostępny w sieci handlowej AVT j e s t d o s t ę p n y w s i e c i h a n d l o w e j A V T ści z zalecanego zakresu napięć końcowych: niać prąd w sekwencji 1A-0,5A-0,25A- jako kit szkolny AVT-2628 j a k o k i t s z k o l n y A V T 2 6 2 8 13,8V dla pracy buforowej i 15V lub nawet 0,125A. Elektronika dla Wszystkich 16 Projekty AVT Jeśli ktoś zechce wzbogacić opisywany na większe układ mógłby pracować przy ściowym (11...13V), który zapewni wymaga- przyrząd we wskaznik amperomierz kon- znacznie większych prądach. Zastosowany ny prąd ładowania przy napięciu na akumu- trolujący prąd ładowania, nie powinien go tranzystor T1 typu BUZ11, IRF540 teore- latorze równym 15V moc strat w tranzysto- włączać między punktami N, P a akumulato- tycznie może pracować z prądami ponad rze T1 będzie wtedy najmniejsza. Najwięk- rem, jak pokazuje (przekreślony) rysunek 10, 20A (BUZ10, IRF530 ponad 10A). Praktycz- sza moc strat wystąpi na początku ładowania, aby dodatkowy spadek napięcia nie szkodził nym ograniczeniem jest jednak moc strat cie- gdy napięcie akumulatora będzie wynosić pracy układu regulacji napięcia. Każda rezy- plnych w tym tranzystorze, która przy prą- 12...13V. stancja włączona w obwodzie wyjściowym dach rzędu 10...20A mogłaby sięgnąć kilku- Przy większych prą- Rys. 11 jest szkodliwa i znacznie wydłuża czas łado- dziesięciu watów. Wymagałoby to zastoso- dach warto rozważyć wy- wania. Amperomierz należy włączyć w in- wania bardzo sprawnego radiatora. Kto korzystanie prostownika nym miejscu toru prą- chciałby wypróbować taką wersję z dużym impulsowego, który zo- dowego. Na płytce dru- klasycznym radiatorem albo chłodzeniem stanie opisany w kowanej przewidziano z wymuszonym za pomocą wentylatora, powi- przyszłości. (zaznaczone też na nien wziąć pod uwagę, że rezystancja ter- Jeśli ktoś chciałby do- schemacie) punkty miczna tranzystora IRF540 wynosi 1,1K/W, dać obwód kompensacji oznaczone X, X1, do a BUZ11 - 1,67K/W. Do tego dojdzie rezy- cieplnej (-3...-5mV/K na których można dołą- stancja między obudową a radiatorem oko- ogniwo, czyli -18...- czyć amperomierz po ło 0,5K/W przy zastosowaniu pasty termo- 30mV/K dla akumulatora przecięciu ścieżki po- Rys. 10 przewodzącej. Żeby więc rozproszyć na 12V), może w miejsce między nimi. przykład 40W mocy strat, zastosowany ra- włączyć dziesięć diod W tytule projektu podane jest, że układ diator do tranzystora IRF540 czy BUZ11 krzemowych w szereg przeznaczony jest do akumulatorów o pojem- musiałby mieć bardzo małą oporność cieplną i dobrać indywidualnie wartość R6 według ności do 30W. Tak naprawdę ograniczeniem poniżej 1K/W, natomiast BUZ10 czy IRF530 rysunku 11. Producenci akumulatorów poda- nie jest wcale pojemność akumulatora, tylko nie poradzą sobie z rozproszeniem takiej ilo- ją jednak, że przy pracy w temperaturach moc strat tranzystora T1 i maksymalny prąd ści ciepła. otoczenia +5...+35oC taka kompensacja nie diod mostka. Ze względu na zastosowanie Wersję pracującą przy większych prądach jest konieczna. popularnych diod 1-amperowych, najwięk- można śmiało wypróbować w praktyce, a dla szy prąd ładowania prezentowanej wersji nie zmniejszenia mocy strat trzeba dobrać trans- Jerzy Częstochowski powinien przekroczyć 2A. Po zmianie diod formator o możliwie niskim napięciu wyj- Konsultacja Piotr Górecki Humor Przysyłam rozwinięcia różnych skrótów (i nie tylko skrótów) zwią- W.S.Z.Y.S.T.K.I.C.H.: Wireless Synthetic Zombie Yearning zanych z EdW. Nie jestem ich autorem, zostały one wygenerowane for Sabotage/Transforming Killing and Intensive Calculation Humanoid przez skrypty na stronach WWW. Jeśli komuś się one nie będą E.P.: Electronic Person podobać, to bardzo przepraszam, te rozwinięcia skrótów zamie- P.R.A.K.T.Y.C.Z.N.A.: Positronic Robotic Android Keen szczam jako ciekawostkę. (...) Pierwsza strona używa rozwinięć on Troubleshooting/Ytterbium Cybernetic Zealous Nullification Android skrótów na wyrażenia związane z cyborgami, druga z komputerami B.U.R.L.E.S.K.A.: Biomechanical Upgraded Replicant Limited i elektroniką. to Efficient Sabotage and Kamikaze Assassination Z.B.I.G.N.I.E.W.: Zeta Biomechanical Individual Generated E.D.W.: Entity Designed for Warfare for Nocturnal Infiltration and Efficient Warfare P.I.O.T.R.: Positronic Individual Optimized for Troubleshooting O.R.L.O.W.S.K.I.: Obedient Robotic Lifeform Optimized and Repair for Worldwide Sabotage and Kamikaze Infiltration G.O.R.E.C.K.I.: General Obedient Replicant Engineered for Ceaseless A.N.D.R.Z.E.J.: Artificial Networked Device Responsible Killing and Infiltration for Zealous Exploration and Judo R.A.A.B.E.: Robotic Android Assembled for Battle and Exploration J.A.N.E.C.Z.E.K.: Journeying Artificial Neohuman Engineered A.V.T.: Android Viable for Troubleshooting for Ceaseless Zoology and Efficient Killing E.L.E.K.T.R.O.N.I.K.A.: Electronic Lifeform Engineered for Killing EDW Erasable Desktop Web and Troubleshooting/Robotic Obedient Nocturnal Infiltration and Killing PIOTR Portable Interactive Omni-Telecommunications Register Android RAABE Rendering Architecture Automatic Bit Equipment E.L.E.K.T.R.O.N.I.K.: Electronic Lifeform Engineered for Killing AVT Asynchronous Volume Terminal and Troubleshooting/Replicant Optimized for Nocturnal Infiltration EP Electronic Port and Killing Pozdrawiam, D.L.A.: Digital Lifelike Android Grzegorz Niemirowski Elektronika dla Wszystkich 17