Zakład Informatyki Gospodarczej
Wydział Zarządzania Politechniki Warszawskiej
Laboratorium Baz Danych
Instrukcja nr 1:
STUDIUM WYKONANIA PROJEKTU
Z WYKORZYSTANIEM NARZ
DZIA POWER DESIGNER
Opracowanie:
dr inż. Teresa Ostrowska
dr inż. Katarzyna Rostek
Spis treści
1. Sformułowanie zadania ........................................................................................... 2
2. Wykonanie zadania ................................................................................................. 2
2.1. Tworzenie schematu struktury organizacyjnej................................................. 2
2.2. Tworzenie schematu procesu ........................................................................... 7
2.3. Tworzenie diagramów przypadków użycia .................................................... 16
W a r s z a w a 2011
opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 2/I1
1. Sformułowanie zadania
Tematem wszystkich ćwiczeń w laboratorium Baz danych jest projekt i implementacja
projektu systemu wspomagającego wypożyczanie książek (SIW  System Informatyczny
Wypożyczeń) w Bibliotece.
Należy przeprowadzić studium wykonania projektu z wykorzystaniem technologii
PowerDesigner w zakresie:
·ð zdefiniowania struktury organizacyjnej jednostki, dla której jest projektowany system,
w celu określenia zakresu i kontekstu przedsięwzięcia (pp. 2.1),
·ð analizy procesu wypożyczenia książki, którego realizacja ma być wspomagana
projektowanym systemem SIW (pp. 2.2),
·ð zdefiniowania przypadków użycia systemu w procesie wypożyczenia, w zakresie
przewidzianym funkcjonowaniem systemu SIW (pp. 2.3).
2. Wykonanie zadania
2.1. Tworzenie schematu struktury organizacyjnej
Schemat struktury organizacyjnej Biblioteki został przedstawiony na Rys. 1. Dla potrzeb
studium wykonania projektu systemu SIW istotny jest fragment struktury organizacyjnej
Biblioteki, który został na Rys. 1 wyróżniony kolorem szarym. Ten fragment schematu
zostanie wykonany w technologii PowerDesigner.
Rys. 1 Schemat organizacyjnej Biblioteki
in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiały do użytku wewnętrznego
opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 3/I1
·ð Po uruchomieniu programu PowerDesigner, utworzyć nowy model (File->New Model)
i wskazać model Enterprise Architecture Model. Następnie wypełnić własności modelu
Model name oraz First diagram według wzorca zamieszczonego na Rys. 2.
Rys. 2 Tworzenie nowego modelu struktury organizacyjnej
·ð Po otrzymaniu dostÄ™pu do okna roboczego modelu struktury organizacyjnej (Rys. 3),
model struktury organizacyjnej będzie tworzony z wykorzystaniem ikon narzędzi,
udostępnionych na palecie, widocznej na Rys. 3. Panel nawigacyjny umożliwia swobodne
przemieszczanie się po różnych modelach w obrębie tworzonego projektu.
panel
okno robocze
nawigacyjny
paleta,
przybornik
Rys. 3 Okno robocze i paleta przy konstruowaniu modelu struktury organizacyjnej
in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiały do użytku wewnętrznego
opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 4/I1
·ð W celu wprowadzenia do modelu struktury organizacyjnej pojedynczej jednostki
organizacyjnej (np. Dyrekcja Biblioteki) należy użyć ikony Organization Unit (Rys. 4).
Rys. 4 Ikona Organization Unit
Rozmieszczenie wymaganych elementów struktury prezentuje Rys. 5.
Rys. 5 Rozmieszczenie wybranych jednostek organizacyjnych Biblioteka
·ð WykorzystujÄ…c ikonÄ™ Hierarchy Link (Rys. 6) można odwzorować poÅ‚Ä…czenia
hierarchiczne w strukturze organizacyjnej, pamiętając o tym, że łączymy element
nadrzędny w strukturze (początek połączenia) z jego elementem podrzędnym
(zakończenie połączenia).
Rys. 6 Ikona Hierarchy Link
Fragment struktury organizacyjnej Biblioteki został przedstawiony na Rys. 7.
in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiały do użytku wewnętrznego
opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 5/I1
Rys. 7 Fragment schematu struktury organizacyjnej Biblioteka
·ð Do poszczególnych jednostek organizacyjnych można przypisać pojedyncze stanowiska
(np. Pracownik Wypożyczalni), które są istotne z punktu widzenia realizowanego projektu.
Do wykonania tego zadania należy użyć ikony Person (Rys. 8).
Rys. 8 Ikona Person
Dodane stanowiska zamieszczone sÄ… na Rys. 9
Rys. 9 Dodanie stanowisk do struktury organizacyjnej
in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiały do użytku wewnętrznego
opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 6/I1
·ð WchodzÄ…c podwójnym klikniÄ™ciem we wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci jednostki (Wypozyczalnia Ksiazek
oraz Magazyn Ksiazek), w zakładce People można przypisać do obydwu jednostek
stanowiska z repertuaru stanowisk, otwieranego przyciskiem Add Objects (Rys. 10, Rys.
11).
Rys. 10 Przypisanie pracownika PWK do Wypozyczalni Książek
Rys. 11 Przypisanie pracownika PMK do Magazynu Ksiazek
in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiały do użytku wewnętrznego
opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 7/I1
·ð Utworzony fragment schematu struktury organizacyjnej Biblioteki jest widoczny
w Panelu nawigacyjnym PD (Rys. 12) i może być wykorzystywany w kolejnych fazach
analizy i realizacji projektu.
Rys. 12 Struktura organizacyjna widoczna w panelu nawigacyjnym
·ð Schemat struktury organizacyjnej należy zapisać w umieszczonym na pulpicie maszyny
wirtualnej folderze: Laboratorium\Projekt.
2.2. Tworzenie schematu procesu
Schemat procesu wypożyczenia książki w Bibliotece prezentuje Rys. 13. Zostanie on
odwzorowany w technologii PowerDesigner.
Na schematach procesów często zachodzi konieczność wskazania rozszczepienie ciągu
funkcji na dwa lub więcej ciągów lub skupienia dwu lub więcej ciągów funkcji w jeden.
Zarówno rozproszenia jak i skupienia mogą mieć charakter koniunkcyjny lub alternatywny.
W Tabela 1 zamieszczono notacjÄ™ stosowanÄ… w technologii PowerDesigner.
Tabela 1 Notacja rozproszenia i skupienia ciągów funkcji modelowanego procesu
symbol przepływy interpretacja
skupienie alternatywne  funkcja F zostanie wykonana jeśli
zostanie uaktywniony jeden z poprzedzających ją przepływów,
F
które są względem siebie alternatywne
rozszczepienie alternatywne  uaktywniony zostanie jeden
z przepływów A lub B, w zależności od spełnienia warunku
A B
nie
tak
decyzyjnego
skupienie koniunkcyjne  ciÄ…gi funkcji oznaczone jako A i B
A
B
(może być ich więcej) muszą zostać zakończone, żeby nastąpiło
X uaktywnienie przepływu X
rozszczepienie koniunkcyjne  po zakończeniu ciągu funkcji
X
oznaczonego jako X, nastąpi uaktywnienie przepływów B i A
B
A
(może być ich więcej)
in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiały do użytku wewnętrznego
opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 8/I1
czytelnik
pracownik wypożyczalni książek pracownik magazynu książek
(C)
(PWK) (PMK)
zgłoszenie się w celu
wypożyczenia książki
czy osoba zgłaszająca
nie tak
siÄ™ jest czytelnikiem?
wypełnienie deklaracji,
przedłożenie dokumentu sprawdzenie danych w deklaracji
tożsamości z przedłożonym dokumentem
tożsamości, wprowadzenie
danych osobowych do BD
wyszukiwanie
informacji o książce
przygotowanie i wydanie karty
w BD
bibliotecznej czytelnikowi
pozwolenie na dostęp do
nie czy jest dostępny tak
terminala bibliotecznego
egzemplarz
książki?
przyjęcie zamówienia
przyjęcie egzemplarza
odnalezienie
książki z magazynu
egzemplarza książki w
tak
nie magazynie
czy sÄ… zobowiÄ…zania
w stosunku do
wprowadzenie do
Biblioteki?
wprowadzenie do
A
zamówienia informacji o
zamówienia informacji
pracowniku
o wydaniu książki z
wypożyczającym
zdefiniowanie i
magazynu, przesłanie
egzemplarz książki i
wysłanie zamówienia
zamówienia do
zlecenie zapisu w systemie
do magazynu
wypożyczalni
danych o wypożyczeniu
przekazanie
egzemplarza książki
wydanie egzemplarza książki
tak
czy dalsze
do Wypożyczalni
czytelnikowi
wyszukiwanie?
nie
?
B
odbiór egzemplarza
książki
C
zakończenia procesu:
A
- ksiązki nie można wypożyczyć z powodu zobowiązań wobec biblioteki
B
- rezygnacja z wyszukiwania kolejnej książki
C - wypożyczenie książki
Rys. 13 Schemat procesu wypożyczenia książki w Bibliotece
in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiały do użytku wewnętrznego
opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 9/I1
·ð W celu zdefiniowania schematu procesu należy utworzyć nowy model (File->New
Model) i wskazać typ modelu Business Process Model. Następnie wypełnić własności
modelu Model name, Process language oraz First diagram według wzorca
zamieszczonego na Rys. 14.
Rys. 14 Definiowanie nowego modelu procesu
·ð Projektowanie schematu realizacji procesu wypożyczeÅ„ książki w Bibliotece należy
rozpocząć od zdefiniowania realizatorów procesu, będących potencjalnymi
użytkownikami projektowanego systemu (użytkownicy mogą być wskazani, np. przez
określenie stanowisk, pełnionych funkcji czy jednostek organizacyjnych, w których
przebiega proces). W tym celu wybieramy ikonÄ™ Organization Unit Swimlane (Rys. 15).
Rys. 15 Ikona Organization Unit Swimlane
·ð Za pomocÄ… wybranej ikony Organization Unit Swimlane, do modelu zostajÄ…
wprowadzone panele trzech użytkowników, zgodnie z Rys. 16.
Rys. 16 Użytkownicy biorący udział w realizacji procesu wypożyczenia książki
in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiały do użytku wewnętrznego
opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 10/I1
·ð PoczÄ…tkiem (inicjacjÄ…) procesu jest zgÅ‚oszenie siÄ™ czytelnika, w celu wypożyczenia
książki. Początek procesu jest wprowadzany z wykorzystaniem ikony Start (Rys. 17).
Każdy proces może mieć tylko jeden punkt startowy.
Rys. 17 Wprowadzenie poczÄ…tku procesu
·ð Po umieszczeniu poczÄ…tku procesu na panelu użytkownika Czytelnik (C) należy wejść
podwójnym kliknięciem we własności obiektu i wprowadzić jego nazwę w zakładce
General we własności Name (Rys. 18).
Rys. 18 Wprowadzanie nazwy poczÄ…tku procesu
·ð Jeżeli po zaakceptowaniu nazwy (przez wybranie klawisza Enter) nie ukaże siÄ™ ona przy
ikonie początku procesu, należy z menu Tools wybrać opcję Display Preferences
(Rys. 19).
Rys. 19 Menu Tools i opcja Display Preferences
in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiały do użytku wewnętrznego
opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 11/I1
·ð Zaznaczyć wÅ‚asność Name w opcji Start&End (Rys. 20)
Rys. 20 Własność Name w opcji Start&End
·ð Kolejnym elementem struktury procesu wypożyczenia książki jest decyzja Czy osoba
zgłaszająca się jest czytelnikiem? Decyzję wprowadzamy do modelu za pośrednictwem
ikony Decision (Rys. 21).
Rys. 21 Ikona Decision
·ð Po wprowadzeniu decyzji na panelu Pracownik Wypozyczalni Ksiazek (PWK), należy
wejść podwójnym kliknięciem we własności decyzji i w zakładce Condition wprowadzić
Alias, czyli warunek sprawdzajÄ…cy decyzji (Rys. 22).
Rys. 22 Warunek sprawdzajÄ…cy decyzji: Condition - Alias
in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiały do użytku wewnętrznego
opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 12/I1
·ð Kolejny element struktury procesu to funkcje (operacje, podprocesy), które wprowadza
siÄ™ wykorzystujÄ…c ikonÄ™ Process (Rys. 23).
Rys. 23 Ikona Process
·ð Po wprowadzeniu funkcji w jednostce Czytelnik (C) należy wejść podwójnym klikniÄ™ciem
w jego własności i w zakładce General wprowadzić nazwę funkcji procesu, czyli Name
(Rys. 24).
Rys. 24 Wprowadzenie nazwy funkcji procesu
·ð W przypadku, kiedy nazwa funkcji procesu jest zbyt dÅ‚uga i mogÅ‚aby wpÅ‚ynąć na
pogorszenie czytelności modelu, należy wprowadzić skróconą nazwę oraz opis funkcji we
własności Comment (Rys. 25).
in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiały do użytku wewnętrznego
opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 13/I1
Rys. 25 Nazwa i opis funkcji
·ð Aby z ukÅ‚adu funkcji i decyzji mogÅ‚a powstać prawidÅ‚owa struktura procesu, trzeba te
elementy połączyć przepływami. Wprowadzamy je z wykorzystaniem ikony Flow (Rys.
26).
Rys. 26 Ikona Flow
·ð PrzepÅ‚ywem Å‚Ä…czymy element procesu z elementem, który po nim nastÄ™puje (Rys. 27).
Rys. 27 Tworzenie przepływów pomiędzy elementami struktury procesu
in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiały do użytku wewnętrznego
opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 14/I1
·ð Do każdej decyzji wprowadzany jest jeden przepÅ‚yw wchodzÄ…cy i dwa wychodzÄ…ce (Rys.
27). Ze schematu procesu musi jednoznacznie wynikać, która gałąz
procesu jest
realizowana gdy warunek decyzyjny jest spełniony, a która gałąz
jest realizowana
w przypadku niespełnienia warunku decyzyjnego. Wymaga to opisania obydwu
przepływów wychodzących z bloku decyzyjnego. Opisy przepływów wprowadzamy w
zakładce Condition własności Alias wybranego przepływu (Rys. 28). Aktywację
własności przepływu przeprowadza się podwójnym kliknięciem w linię przepływu.
Rys. 28 Definiowanie warunku na przepływie wychodzącym decyzji
·ð Każdy proces musi mieć co najmniej jedno zakoÅ„czenie (może ich też mieć wiele).
Zakończenie procesu jest zaznaczane ikoną End (Rys. 29).
Rys. 29 Ikona End
Odwołując się do wzorca prezentowanego na
·ð można zauważyć, że w procesie zostaÅ‚y wyodrÄ™bnione trzy możliwe Å›cieżki realizacji
wypożyczenia książki. Każda z tych ścieżek musi zostać zamknięta opisanym
zakończeniem procesu (Rys. 30).
·ð Przygotowany i opisany model procesu jest podstawÄ… analizy informacyjnej, prowadzÄ…cej
do zdefiniowania modelu konceptualnego danych dla systemu SIW. Model procesu należy
zapisać pod nazwą ProcesWypozyczeniaKsiazki w umieszczonym na pulpicie maszyny
wirtualnej folderze Laboratorium\Projekt.
in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiały do użytku wewnętrznego
opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 15/I1
Rys. 30 Proces wypożyczenia książki i jego zakończenia
in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiały do użytku wewnętrznego
opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 16/I1
2.3. Tworzenie diagramów przypadków użycia
W celu zdefiniowania funkcjonalności systemu, zostały wykonane diagramy przypadków
użycia systemu przez każdego z trzech użytkowników SIW (Rys. 31, Rys. 32 i Rys. 33).
Stanowią one zbiór wymagań funkcjonalnych stawianych systemowi i będą wykonane
w technologii PowerDesigner.
Rys. 31 Diagram przypadków użycia systemu SIW przez czytelnika (C)
Rys. 32 Diagram przypadków użycia systemu SIW przez pracownika Wypożyczalni (PWK)
Rys. 33 Diagram przypadków użycia systemu SIW przez pracownika Magazynu (PMK)
·ð Konstruowanie diagramu należy rozpocząć od utworzenia nowego modelu (File->New
Model) i wskazać typ modelu Object-Oriented Model. Następnie wypełnić własności
modelu Model name, Object language oraz First diagram według wzorca zamieszczonego
na Rys. 34.
in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiały do użytku wewnętrznego
opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 17/I1
Rys. 34 Tworzenie nowego diagramu przypadków użycia
·ð W celu zdefiniowania aktora (wÅ‚aÅ›ciciela) diagramu należy posÅ‚użyć siÄ™ ikonÄ… Actor, do
zdefiniowania przypadków użycia należy wykorzystać ikonę Use Case, do połączenia
aktora z jego przypadkami użycia systemu należy wykorzystać ikonę Association.
Diagram przypadków użycia systemu SIW dla czytelnika (C), ilustruje Rys. 35.
Actor
Association
Use Case
Rys. 35 Diagram przypadków użycia systemu SIW dla Czytelnika
in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiały do użytku wewnętrznego
opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 18/I1
·ð W celu skonstruowania kolejnego diagramu należy w Panelu nawigacyjnym wskazać
kursorem myszy obiekt Diagramy przypadkow uzycia systemu i z menu podręcznego
(menu pod prawym klawiszem myszy) wybrać opcję New, a następnie Use Case Diagram
(Rys. 36).
Rys. 36 Tworzenie nowego diagramu przypadków użycia
·ð Jeżeli poprzedni diagram zostaÅ‚ nazwany DiagramC (diagram przypadków użycia
Czytelnika systemu), to kolejny może mieć nazwę DiagramPWK (diagram przypadków
użycia Pracownika Wypożyczalni Książek, Rys. 37).
Rys. 37 Definiowanie nazwy nowego diagramu przypadków użycia systemu
·ð W ten sposób można tworzyć kolejne diagramy (Rys. 38, Rys. 39), prezentujÄ…ce obszary
funkcjonalności projektowanego systemu, które będą wykorzystane podczas
projektowania warstwy aplikacyjnej oraz warstwy przetwarzania danych. Należy je
zapisać na pulpicie maszyny wirtualnej w folderze: Laboratorium\Projekt.
in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiały do użytku wewnętrznego
opracowanie: dr inż. T. Ostrowska, dr inż. K. Rostek 19/I1
Rys. 38 Diagram przypadków użycia systemu SIW dla Pracownika Wypożyczalni Książek
Rys. 39 Diagram przypadków użycia systemu SIW dla Pracownika Magazynu Książek
in1_studium_wykonania_projektu, 2011-09-28 materiały do użytku wewnętrznego