Miejsce na identyfikację szkoły
ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY
Z OPERONEM
GEOGRAFIA
LISTOPAD
POZIOM ROZSZERZONY 2010
Czas pracy 150 minut
Instrukcja dla zdajÄ…cego
1. Sprawdz
, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 14 stron (zada-
nia 1 31). Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu
nadzorujÄ…cego egzamin.
2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy każ-
dym zadaniu.
3. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/
atramentem.
4. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraz
nie przekreśl.
5. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
6. Podczas egzaminu możesz korzystać z linijki.
Życzymy powodzenia!
Za rozwiÄ…zanie
wszystkich zadań
można otrzymać
łącznie 60 punktów.
Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy
KOD
PESEL ZDAJ
CEGO ZDAJ
CEGO
Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON.
Kopiowanie w całości lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadań
przez dyrektorów szkół biorących udział w programie Próbna Matura z OPERONEM.
Geografia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zadania od 1. do 9. wykonaj na podstawie załączonej barwnej mapy przedstawiającej fragment Poje-
zierza Kaszubskiego oraz własnej wiedzy.
Zadanie 1. (2 pkt)
Uzupełnij podziałkę liniową mapy Kaszub.
Zadanie 2. (3 pkt)
Jedna z tras spływów kajakowych rozpoczyna się na cieku przecinającym drogę w Brodnicy Dolnej, a koń-
czy na kÄ…pielisku w Chmielnie nad jeziorem KÅ‚odno.
Podziel tę trasę na trzy etapy, uwzględniając jeziora, przez które przepływają kajakarze oraz jedną mi-
janą przez nich atrakcję turystyczną. Podaj kierunek ich płynięcia.
Etap 1: ...............................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
Etap 2: ...............................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
Etap 3: ...............................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
Zadanie 3. (1 pkt)
Kartuzy to malowniczo położone kaszubskie miasto.
Określ trzy cechy przyrodnicze jego położenia.
1. ........................................................................................................................................................
2. ........................................................................................................................................................
3. ........................................................................................................................................................
Zadanie 4. (2 pkt)
Kartuskie jeziora sÄ… bardzo zanieczyszczone.
Na podstawie mapy podaj dwa z
ródła zagrożeń dla ekosystemu jeziora Karczemne.
1. ........................................................................................................................................................
2. ........................................................................................................................................................
2
Geografia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zadanie 5. (2 pkt)
Oblicz powierzchnię jeziora, wiedząc, że na mapie wynosi ona 4,6 cm2. Zapisz obliczenia.
Obliczenia
Wynik ..................................................................
Zadanie 6. (2 pkt)
Podaj nazwy metod prezentacji zjawisk, za pomocą których na mapie przedstawiono:
a) lasy .................................................................................................................................................
b) obiekty noclegowe ...........................................................................................................................
c) wysokości nad poziomem morza ......................................................................................................
Zadanie 7. (2 pkt)
Zaznacz właściwe dokończenie zdań.
a) Wschód słońca najwcześniej można zaobserwować nad jeziorem
A. Ostrzyckim (A7 B7).
B. Rekowo (B3).
C. Klasztorne Duże (E2).
D. Ciche (D3).
b) Zimą najkrótszy dzień będzie w
A. Ostrzycach.
B. Chmielnie.
C. Goręczynie.
D. Prokowie.
c) Na poÅ‚udniku 18°07 E sÄ… poÅ‚ożone
A. sad, muzeum i hotel.
B. fragment szlaku rowerowego, rezerwat i kościół.
C. leśniczówka, stacja benzynowa i las.
D. kąpielisko, sześć jezior i kemping.
3
Geografia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zadanie 8. (1 pkt)
Rysunki przedstawiają widomą drogę Słońca po sklepieniu niebieskim, obserwowaną w Kartuzach
w dniach: 22 VI, 22 XII i 21 III.
Uzupełnij rysunek, wpisując właściwe daty.
1 2 3
E E E
SE SE SE
NE NE NE
N S N S N S
SW SW SW
NW NW NW
W W W
Zadanie 9. (2 pkt)
Położenie wsi kaszubskich ma wpływ na ich rozwój przestrzenny oraz na rodzaj zatrudnienia mieszkają-
cej tam ludności.
Odczytaj z mapy możliwe kierunki rozwoju przestrzennego dla wsi Kosy i Zawory oraz określ związaną
z ich położeniem specyfikę zatrudnienia.
Wsie Rozwój przestrzenny Specyfika zatrudnienia
Zawory
Kosy
Zadanie 10. (2 pkt)
Podpisz wykreślone typy odwzorowań kartograficznych (A C), wybierz z podanych niżej określeń.
stożkowe poprzeczne walcowe poprzeczne azymutalne poprzeczne
stożkowe ukośne walcowe ukośne azymutalne ukośne
stożkowe normalne walcowe normalne azymutalne normalne
A B C
Równik
4
Geografia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zadanie 11. (3 pkt)
Rysunki przedstawiają oświetlenie Ziemi w pierwszych dniach wybranych astronomicznych pór roku.
Rys. 1 Rys. 2
a) Wybierz właściwe daty z niżej podanych i wpisz je pod rysunkami.
21 III, 22 VI, 23 IX, 22 XII, 21 I
b) Zakreskuj:
 obszar występowania nocy (na rysunku nr 1)
 obszar występowania nocy polarnej (na rysunku nr 2)
Zadanie 12. (2 pkt)
Spośród podanych nazw chmur podkreśl te, które dotyczą chmur deszczowych.
cumulonimbus, cirrus, altocumulus, nimbostratus, stratus, stratocumulus
Zadania od 13. do 15. wy konaj na podstawie własnej wiedzy oraz diagramów klimatycznych przedsta-
o
wiających roczny rozkład średniej miesięcznej temperatury powietrza w C i średnich miesięcznych sum
opadów atmosferycznych w mm w wybranych stacjach z różnych stref klimatycznych.
Ateny Ukkel (Belgia)
temperatura opady temperatura opady
(w °C) (w mm) (w °C) (w mm)
40 200 40 200
35 175 35 175
30 150 30 150
25 125 25 125
20 100 20 100
15 75 15 75
10 50 10 50
5 25 5 25
0 0 0 0
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
Barrow (Alaska) Archangielsk
temperatura opady temperatura opady
(w °C) (w mm) (w °C) (w mm)
10 50
20 100
5 25
15 75
0 0
10 50
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
 5
5 25
 10
0 0
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
 15
 5
 20
 10
 25
 15
 30
5
N
N
ZR
R
ZR
ZK
R
ZK
S
S
Geografia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zadanie 13. (3 pkt)
a) Podaj nazwę stacji klimatycznej położonej w klimacie śródziemnomorskim. .........................................
b) Wymień nazwy dwóch stacji klimatycznych położonych w strefie klimatów umiarkowanych.
1. ......................................................................... 2. .........................................................................
c) Przeanalizuj dane klimatyczne z dwóch stacji znajdujących się w strefie klimatów umiarkowanych.
Określ dwie różnice.
1. ........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
2..........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
Zadanie 14. (2 pkt)
Podaj nazwy stref klimatycznych i typów klimatu dla każdej ze stacji.
A. Ateny
strefa klimatyczna: & & & & & ....& & & ..& & .....& & , typ klimatu: & & & & & ..& .........& & & & & &
B. Ukkel
strefa klimatyczna: & & & & & ....& & & ..& & .....& & , typ klimatu: & & & & & ..& .........& & & & & &
C. Barrow
strefa klimatyczna: & & & & & ....& & & ..& & .....& & , typ klimatu: & & & & & ..& .........& & & & & &
D. Archangielsk
strefa klimatyczna: & & & & & ....& & & ..& & .....& & , typ klimatu: & & & & & ..& .........& & & & & &
Zadanie 15. (1 pkt)
a) Oblicz rocznÄ… amplitudÄ™ temperatury powietrza dla stacji klimatycznej Barrow. Zapisz obliczenia.
Obliczenia
Wynik ..................................................................
b) Podaj dwa miesiące z najniższą sumą opadów atmosferycznych dla stacji klimatycznej w Atenach.
1. ......................................................................... 2. .........................................................................
Zadanie 16. (1 pkt)
Uzupełnij poniższy tekst.
Najważniejszą rzeką żeglugową Polski jest & & & & & & & & . Z GOP-em jest połączona kanałem
& & & & & & & & . . Najdłuższym kanałem w Polsce jest kanał & & & & & & .  & & & & & & &
w dorzeczu & & & & & & & & & . .
6
Geografia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zadanie 17. (2 pkt)
Przyporządkuj wybranym jednostkom tektonicznym Europy wymienione niżej krainy geograficzne Pol-
ski, które leżą w zasięgu ich występowania.
Tatry, Góry Świętokrzyskie, Nizina Podlaska, Pojezierze Mazurskie, Góry Stołowe, Bieszczady
Jednostki tektoniczne Europy Krainy geograficzne Polski
platforma prekambryjska
górotwory paleozoiczne
obszary fałdowań alpejskich
Zadanie 18. (2 pkt)
Na rysunku przedstawiono sytuację tektoniczną na granicy płyt litosfery.
Podaj dwa przykłady zjawisk lub procesów geologicznych występujących na granicy płyt litosfery na ob-
szarze przedstawionym na rysunku. Wyjaśnij genezę podanego procesu geologicznego.
Przykłady zjawisk lub procesów geologicznych:
1. ........................................................................................................................................................
2. ........................................................................................................................................................
Nazwa omawianego procesu geologicznego: ....................................................................................
Geneza podanego procesu geologicznego:
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
7
Geografia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zadanie 19. (2 pkt)
Rozpoznaj minerał i skały opisane w poniższych zdaniach. Zapisz odpowiedzi.
A. Powstał przez sprasowanie granitu.
...........................................................................................................................................................
B. Skała powstała ze szczątków roślinnych o zawartości węgla do 60%.
...........................................................................................................................................................
C. Minerał ten jest tworzony z rozkładu chemicznego gipsów, najczęściej przy udziale bakterii.
...........................................................................................................................................................
D. Skałę tę tworzyła głównie wolno zastygająca pod powierzchnią Ziemi kwaśna (ponad 60% krzemion-
ki) magma.
...........................................................................................................................................................
Zadanie 20. (2 pkt)
Mapy przedstawiają granice zasięgów czterech gatunków drzew na obszarze Polski. Ich występowanie jest
efektem przejściowości klimatu od morskiego na zachodzie do kontynentalnego na wschodzie.
A B
0 100 km 0 100 km
C D
0 100 km 0 100 km
Rozpoznaj na mapach gatunki drzew i podpisz je. Skorzystaj z podanej niżej listy gatunków.
buk europejski, jodła europejska, sosna zwyczajna, świerk europejski, brzoza
8
Geografia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zadanie 21. (2 pkt)
W Polsce jaskinie spotykamy przede wszystkim na obszarach wyżynnych i górskich.
Do podanych jaskiń dopasuj region, w którym one występują.
Wyżyna Kielecko-Sandomierska, Masyw Śnieżnika, Tatry,
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, Bieszczady
A. Jaskinia Niedz
wiedzia .................................................................................................................
B. Jaskinia Raj ..................................................................................................................................
C. Jaskinia Mroz
na ...........................................................................................................................
D. Jaskinia Ciemna ..........................................................................................................................
Zadanie 22. (2 pkt)
Każdemu z podanych państw przyporządkuj język urzędowy i grupę językową, do której wybrany język
należy. Wybierz spośród poniższych.
Języki: angielski, francuski, portugalski, hiszpański, niemiecki, rosyjski, włoski
Grupy językowe: germańska, słowiańska, romańska, bałtycka
A. Brazylia
język urzędowy & & & & & & & & & & & & & & & , grupa językowa & & & & & & & & & & & & & & &
B. Meksyk
język urzędowy & & & & & & & & & & & & & & & , grupa językowa & & & & & & & & & & & & & & &
C. Australia
język urzędowy & & & & & & & & & & & & & & & , grupa językowa & & & & & & & & & & & & & & &
D. Rosja
język urzędowy & & & & & & & & & & & & & & & , grupa językowa & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 23. (2 pkt)
W dobie deficytu energetycznego przy jednoczesnym ciągłym wzroście zapotrzebowania na energię
wśród decydentów powraca idea budowy elektrowni atomowej w Polsce.
Przedstaw po trzy argumenty przeciwników i zwolenników budowy takiej elektrowni na terenie naszego
kraju.
Argumenty przeciwników:
1. .......................................................................................................................................................
2. .......................................................................................................................................................
3. .......................................................................................................................................................
Argumenty zwolenników:
1. .......................................................................................................................................................
2. .......................................................................................................................................................
3. .......................................................................................................................................................
9
Geografia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zadanie 24. (3 pkt)
Liczba gospodarstw ekologicznych w Polsce
w 2006 roku
Na podstawie materiału z
ródłowego oraz własnej
wiedzy wykonaj polecenia.
222
W latach 2005 2006 w Polsce można było zaobser-
586
678
wować dynamiczny rozwój rolnictwa ekologiczne-
628
go. Liczba gospodarstw ekologicznych wzrosła
173
z 3760 na koniec 2004 roku do 7182 w 2005 roku,
1028
zaś pod koniec roku 2006 wyniosła 9187. Po-
264
256
wierzchnia użytków rolnych, na których prowadzo-
no produkcję metodami ekologicznymi, zwiększyła
218
siÄ™ z 82 730 ha w roku 2004 do 166 299,7 ha w 2005 481 1072
roku i 228 009,15 ha w 2006.
892
46 116
a) Określ udział trzech województw z największą
1164
liczbą gospodarstw ekologicznych w ogólnej licz-
1363
bie takich gospodarstw w Polsce w 2006 roku. Po-
0 100 km
daj nazwy tych województw.
Udział: & & % Na podstawie: Raport o stanie rolnictwa ekologicznego
w Polsce w latach 2004 2006, GIJHARS, Warszawa 2007.
Województwa:
1. .......................................................................................................................................................
2. .......................................................................................................................................................
3. .......................................................................................................................................................
b) Oblicz średnią wielkość gospodarstwa ekologicznego w 2004 i 2006 roku. Sformułuj wniosek.
2004 rok .................
2006 rok ..................
Wniosek: ..........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
c) Podaj dwie przyczyny dynamicznego rozwoju gospodarstw ekologicznych w Polsce.
1. .......................................................................................................................................................
2. .......................................................................................................................................................
Zadanie 25. (2 pkt)
Płyniesz z portu w Jałcie na półwyspie Krym do Lizbony. Wpisz numery odpowiadające nazwom mija-
nych kolejno mórz i cieśnin.
1. Morze Czarne, 2. morze Marmara, 3. Morze Egejskie, 4. cieśnina Bosfor,
5. cieśnina Dardanele, 6. cieśnina Gibraltar
........ ........ ........ ........ ........ ........
10
Geografia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zadanie 26. (1 pkt)
Do podanych opisów przyporządkuj spośród poniższych odpowiedni okręg przemysłowy.
Witwatersrand, Minas Gerais, Uralski, Damodar
A. Okręg położony w okolicy delty Gangesu, bogaty w zasoby między innymi węgla kamiennego, rud
żelaza, leżący w dynamicznie rozwijającym się i ludnym kraju.
...........................................................................................................................................................
B. Największe miasta tego okręgu to Ufa, Orsk, Magnitogorsk. Okręg zlokalizowany jest w obszarze
górskim, bogaty w zasoby między innymi ropy naftowej, rudy żelaza. Dominuje tam przemysł oparty
na przetwórstwie surowców.
...........................................................................................................................................................
C. Jeden z najbogatszych w surowce okręg na świecie (złoto, uran, węgiel kamienny, diamenty, rudy że-
laza, chrom), zlokalizowany w najbogatszym państwie biednego kontynentu.
...........................................................................................................................................................
Zadanie 27. (2 pkt)
W lipcu 2008 roku na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO było ujętych 878 obiektów.
Na mapie świata ciemniejszym kolorem zaznaczono 6 państw. Wpisz na mapie w odpowiednich miej-
scach numer obiektu należącego do Światowego Dziedzictwa UNESCO.
60° 60°
30°
30°
150° 120° 90° 60° 30° 0° 30° 60° 90° 120° 150°
0° 0°
30° 30°
60° 60°
0 2000 km
1. Akropol, 2. Kreml, 3. Machu Picchu, 4. Tadż Mahal, 5. Stonehenge, 6. Wielka Rafa Koralowa
11
Geografia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zadanie 28. (2 pkt)
Mapa przedstawia podział na strefy czasowe świata.
+12  11  10  9  8  7  6  5  4  3  2  1 0 +1 +2 +3 +4 +5 +6 +7 +8 +9 +10 +11 +12
0
75° 75°
 1
+12
 9  8  7  6  5  3 +1 +2 +3 +5 +7 +9 +10 +11 +12
0
60° 60°
+4
0
 4 +4
 10
+6
-3:30
45° 45°
+4
+8
+9
+4:30
+3:30
30° 30°
+5:45
+2 +3
 10 +5:30 +6:30
 6 +10
0 +1
15° 15°
 4:30 +3 +11
180° 165° 150° 135° 120° 105° 90° 75° 60° 45° 30° 15° 0° 15° 30° 45° 60° 75° 90° 105° 120° 135° 150° 165° 180°
 5  4  3
+11
+12
15° 15°
+8 +10
+9:30
30° 30°
 3
45° 45°
0 2000 km
+12  11  10  9  8  7  6  5  4  3  2  1 0 +1 +2 +3 +4 +5 +6 +7 +8 +9 +10 +11
+12
a) Wymień cztery państwa leżące w co najmniej trzech strefach czasowych.
1. ...................................................................... 2. ......................................................................
3. ...................................................................... 4. ......................................................................
b) Napisz, ile stref czasowych występuje w Rosji.
...........................................................................................................................................................
Zadanie 29. (2 pkt)
Wykonaj polecenie na podstawie mapy z zadania 30, poniższego tekstu oraz własnej wiedzy.
Oficjalnie Nowy Rok jako pierwsi witają mieszkańcy wysp Kiribati położonych w centralnej części Oceanu
Spokojnego. Gdyby nie polityka, sylwestrowa noc rozpoczynałaby się najpierw w Nowej Zelandii. Trwający
od dawna spór o to, gdzie najwcześniej budzi się dzień, jak zawsze wzmaga się pod koniec grudnia. Trudno
się dziwić  chodzi o setki tysięcy dolarów, które wydają turyści, by mieć poczucie, że Nowy Rok witają jako
pierwsi na świecie.
Wyspa Baker  zamorskie terytorium USA  tam Nowy Rok zawita jako ostatni. Jego nadejście święto-
wać będą jednak tylko... dzikie zwierzęta, ptaki morskie i ryby, bowiem wyspa ta, leżąca w połowie drogi
z Hawajów do Australii, nie jest zamieszkana przez człowieka.
Na podstawie: www.wiadomosci24.pl
Nazwij i wyjaśnij przyczyny przedstawionego w tekście zjawiska.
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
12
Międzynarodowa linia zmiany daty
Geografia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zadanie 30. (2 pkt)
Mapa przedstawia kilka największych portów Europy.
1 2 3
20° 0° 20° 60°
40°
40°
0° 20°
4 5
Podpisz na mapie wymienione porty.
Rotterdam, Hamburg, Londyn, Oslo, Petersburg
Zadanie 31. (1 pkt)
Spośród podanych organizacji międzynarodowych podkreśl cztery, do których należy Polska.
NAFTA, ONZ, APEC, OECD, WTO, ASEAN, NATO, WNP
13
Geografia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
BRUDNOPIS (nie podlega ocenie)
14