Zrównanie i podniesienie wieku emerytalnego Materiał informacyjny rozszerzony i uzupełniony Warszawa, 17 lutego 2012 " 1 SPIS TREŚCI RAPORT PODSTAWOWY SLAJDY 3 - 25 MATERIAAY DODATKOWE MATERIAAY DODATKOWE DEMOGRAFIA DEMOGRAFIA SLAJDY 27 - 32 ZMIANY NA RYNKU PRACY ZMIANY NA RYNKU PRACY SLAJDY 33 - 43 GOSPODARKA I FINANSE PUBLICZNE GOSPODARKA I FINANSE PUBLICZNE SLAJDY 44 - 47 Od zespołu redagującego: Celem niniejszego raportu jest odpowiadanie na najważniejsze pytania pojawiające się w debacie na temat reformy emerytalnej. Z tego względu będzie on sukcesywnie uzupełniany o materiały odnoszące się do najważniejszych kwestii podnoszonych w toku konsultacji społecznych. 2 Globalny kontekst proponowanych zmian " Od lat 90. XX wieku prawie wszystkie kraje UE, ale także USA, Japonia i Kanada podnoszą wiek emerytalny. " Kryzys zadłużenia pokazuje, że niebilansujące się systemy emerytalne nie mogą być dłużej finansowane długiem. " Alternatywą dla niepodnoszenia wieku emerytalnego jest wzrost obciążeń podatkowych lub drastyczne obniżanie emerytur. Oba działania prowadziłyby do obniżenia poziomu życia i utraty konkurencyjności przez polską gospodarkę. " Dłuższa aktywność zawodowa oraz zrównanie wieku emerytalnego kobi et i mężczyzn są wśród najważniejszych rekomendacji Komisji Europejskiej w tzw. białej księdze emerytur, opublikowanej 16 lutego. 3 Kluczowe przyczyny zrównania i podniesienia wieku emerytalnego 1 Polska należy do krajów, w których najwcześniej przechodzi się na emeryturę, co dotyczy szczególnie kobiet. Jest jednym z ostatnich krajów UE, który nie podniósł wieku emerytalnego przynajmniej do 65 lat zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn. 2 Rośnie dysproporcja między liczbą osób w wieku produkcyjnym i emerytalnym, ponieważ: Polacy żyją dłużej, spada liczba narodzin, coraz więcej Polaków dłużej się uczy. 3 Od 1999 r. Polacy w większości sami gromadzą kapitał na swoją emeryturę, a wydłużająca się długość życia powoduje, że pracują krócej na każdy rok pobierania emerytury, co przekłada się na niższe świadczenia emerytalne. 4 Konieczność równoczesnego utrzymywania starego i nowego systemu emerytalnego powoduje pogłębienie się dysproporcji wpłat i wypłat. Deficyt systemu emerytalnego wzrośnie z 41 mld zł w 2013 r. do 106 mld zł w 2030 r.* 5 Światowy kryzys pokazuje, jak kosztowne i bolesne dla obywateli może być finansowanie deficytu pożyczkami na rynku finansowym. 4 * Ceny stałe 2012 Polska ma prawie najniższy wiek przejścia na emeryturę w Europie1, w szczególności dla kobiet Wiek emerytalny w 2040 roku2 Kobiety Mężczyzni Dania 70,0 70,0 Włochy 68,6 68,6 Finlandia 68,0 68,0 Irlandia 68,0 68,0 Niemcy 67,0 67,0 Szwecja 67,0 67,0 Hiszpania 67,0 67,0 Holandia 67,0 67,0 Wielka Brytania 67,0 67,0 Francja 67,0 67,0 Czechy 66,5 66,5 Estonia 65,0 65,0 Węgry 65,0 65,0 Austria 65,0 65,0 Belgia 65,0 65,0 Portugalia 65,0 65,0 Litwa 65,0 65,0 Cypr 65,0 65,0 Malta 65,0 65,0 Grecja 65,0 65,0 Luxemburg 65,0 65,0 Rumunia 63,0 65,0 Bułgaria 63,0 65,0 Aotwa 62,0 62,0 Słowacja 62,0 62,0 Słowenia 61,0 63,0 Polska 60,0 65,0 1 Według aktualnego stanu prawnego, biorąc pod uwagę docelowy wiek emerytalny 2 Dodatkowo niektóre kraje wprowadziły odstępstwa, np. ze względu na długi staż pracy 5 yródło: European Commission, Economic Policy Commi ee, Working Group on Ageing Popula ons and Sustainability, 2011 Zdecydowana większość państw UE zrównała wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn (wg stanu na 2020 rok) Kraje, w których zrównano wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn1 Kraje, w których nie zrównano wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn1 Szwecja Finlandia Estonia Aotwa Dania Litwa Irlandia Holandia Wielka Brytania Niemcy Polska Belgia Luksemburg Czechy Słowacja Austria Francja Węgry Rumunia Słowenia Bułgaria Włochy Portugalia Hiszpania Grecja Malta Cypr 6 1 Według aktualnego stanu prawnego, biorąc pod uwagę docelowy wiek emerytalny w 2020 r. yródło: European Commission, White paper for adequate, safe and sustainable pensions. Zdecydowana większość państw UE zrównała wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn (wg stanu na 2040 rok) Kraje, w których zrównano wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn1 Kraje, w których nie zrównano wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn1 Szwecja Finlandia Estonia Aotwa Dania Litwa Irlandia Holandia Wielka Brytania Niemcy Polska Belgia Luksemburg Czechy Słowacja Austria Francja Węgry Rumunia Słowenia Bułgaria Włochy Portugalia Hiszpania Grecja Malta Cypr 7 1 Według aktualnego stanu prawnego, biorąc pod uwagę docelowy wiek emerytalny yródło: European Commission, Economic Policy Commi ee, Working Group on Ageing Popula ons and Sustainability, 2011 Przykłady zmian wieku emerytalnego w wybranych państwach Wiek przejścia na emeryturę Hiszpania Wielka Brytania Niemcy Czechy Włochy Kobiety Kobiety Kobiety Kobiety Kobiety 67 68 67 66,7 70,0 65 65 60 60,7 60,3 Mężczyzni Mężczyzni Mężczyzni Mężczyzni Mężczyzni 67 68 67 66,7 70,0 65 65 65 62,1 65,3 2012 2027 2011 2046 2011 2029 2012 2041 2011 2060 wzrost o 1 miesiąc stopniowe stopniowa zmiana wzrost o 2 miesiące wiek emerytalny dojście do wieku w latach rocznie zależny od dalszego rocznie w latach emerytalnego 2012 2029, od 2013 r. oczekiwanego życia, 2013 2018, 65 lat dla kobiet bez określonego do 2018 r., możliwość docelowego wieku skokowy wzrost wzrost o 2 miesiące przejścia emerytalnego, z 60 do 65 roku życia rocznie w latach stopniowe na wcześniejszą dla kobiet podwyższenie emeryturę w wieku wiek emerytalny pracujących 2019 2027. wieku emerytalnego 63 lat dla osób nie będzie dłużej w sektorze dla kobiet z bardzo długim zróżnicowany dla publicznym w 2010 i mężczyzn do 68 lat stażem pracy, ale kobiet bez względu r. i następnie do 2046 r. kosztem znaczącego na liczbę dzieci. do 66 lat spadku świadczeń. w 2012 r. 8 yródło: Komisja Europejska, ILO, OECD Narasta dysproporcja między liczbą osób w wieku produkcyjnym i emerytalnym Wpływ na obecny Główne trendy demograficzno społeczne system emerytalny " Większą część życia spędzamy " Wydłużająca się długość życia: ucząc się i na emeryturze, tylko w ciągu ostatnich 20 lat długość życia a mniejszą część życia pracując. osób w wieku 65 lat wzrosła " Polacy coraz krócej pracują na o 2,7 dla mężczyzn i o 3,3 dla kobiet każdy rok swojej emerytury. do odpowiednio 80,1 i 84,5 lat; kobieta obecnie 38 letnia pierwszy rocznik, " Spada liczba osób w wieku który przejdzie na emeryturę w wieku 67 lat produkcyjnym przypadająca na w 2040 r., dożyje przeciętnie 86,5 lat. jednego emeryta (3,9 w 2010 r.; 1,3 w 2060 r.). " Malejąca liczba narodzin i osób wchodzących " Spada liczba rąk do pracy na rynek pracy około 600 tysięcy 25 latków, o 4,9 mln osób w latach i tylko około 380 tysięcy 5 latków. 2010 2040, czyli do 21 mln osób w wieku produkcyjnym. " Wydłużający się okres edukacji przeciętny 25 latek w 1990 r. spędził 8,4 lat ucząc się, podczas gdy w 2010 r. było to już 10 lat. 9 yródło: Materiały AWG, UNDP, Prognoza demograficzna GUS przedłużona przez ZUS Już teraz efektywny czas na emeryturze jest tylko o połowę krótszy od czasu aktywności zawodowej Kobiety Mężczyzni 4% Emerytura 8% 12% 21% 21% 30% Aktywność 73% 62% 69% 49% zawodowa 54% 42% Dzieciństwo 30% 28% 27% 25% 24% 23% i edukacja 1965 1985 2007 1965 1985 2007 Liczba lat aktywności zawodowej na każdy 5,3 8,1 2,6 1,4 20,5 2,4 rok emerytury 11 yródło: OECD, obliczenia własne W przyszłości dramatycznie spada liczba osób w wieku produkcyjnym, z 26,0 do 21,1 milionów osób w 2040 r. W tysiącach osób 2040, ogółem 36 milionów osób 2010, ogółem 38,2 milionów osób 400 300 200 100 0 100 200 300 400 400 300 200 100 0 100 200 300 400 29,2% 16,8% 6,4 mln 10,5 mln populacji populacji 58,7% 68,1% 26,0 mln 21,1 mln populacji populacji 12,1 % 15,2% 5,8 mln 4,4 mln populacji populacji Mężczyzni Kobiety Mężczyzni Kobiety 12 yródło: AWG, GUS M15 64, K15 59 Wiek 0 14 M65+, K60+ W przyszłości dramatycznie zmaleje liczba osób w wieku produkcyjnym, z 26 do 16,5 mln osób w 2060 r. W tysiącach osób 2010 r., ogółem 38,2 mln osób 2060 r., ogółem 32,5 mln osób 400 300 200 100 0 100 200 300 400 400 300 200 100 0 100 200 300 16,8% 37,5% 6,4 mln 12,2 mln populacji populacji 68,1% 50,5% 26,0 mln 16,5 mln populacji populacji 15,2% 12,0% 5,8 mln 3,9 mln populacji populacji Mężczyzni Kobiety Mężczyzni Kobiety 13 yródło: AWG, GUS M15 64, K15 59 Wiek 0 14 M65+, K60+ Zmaleje liczba osób aktywnych zawodowo a wzrośnie liczba osób na emeryturze Liczba osób aktywnych zawodowo Liczba emerytów " W latach 2010 2040 Prognozowana liczba osób aktywnych zawodowo i liczba emerytów (mln) liczba osób w wieku produkcyjnym zmaleje o 4,9 mln osób, 18,2 do około 21 mln 18,1 17,3 ze względu 16,1 na malejącą liczbę 14,2 urodzeń w ostatnich 20 latach. 12,7 12,2 11,9 " Mniejsza liczba osób w 10,5 wieku produkcyjnym 9,6 spowoduje zmniejszenie 8,4 liczby osób aktywnych 6,5 zawodowo o 2 mln już do 2040 r. i o kolejne 3,4 mln do 2060 r. " W latach 2010 2040 liczba osób w wieku emerytalnym wzrośnie 2010 2020 2030 2040 2050 2060 o 4 mln. Uwaga: Dane bez zmian w systemie emerytalnym yródło: MF, AWG 14 Możliwe są trzy rozwiązania Konsekwencje: " Drastycznie ograniczone emerytury i rosnące ubóstwo osób starszych, Pozostawienie wieku " Niższy wzrost gospodarczy spowodowany ubytkiem osób emerytalnego w wieku produkcyjnym, bez zmian " Wysoki deficyt systemu emerytalnego, ograniczający wydatki na rozwój. " Znacząco niższy wzrost gospodarczy spowodowany wyższymi kosztami pracy oraz mniejszą liczbą pracujących Zwiększenie składek/podatków " Ucieczka dobrych pracowników za granicę, " Mniejsze zarobki ne o. " Wyższe emerytury, Podniesienie wieku " Stabilny rozwój gospodarczy, emerytalnego " Dłuższy okres pracy. 15 Propozycja rządu to bezpieczeństwo dla ludzi i gospodarki " Zmiany w wieku emerytalnym będą bardzo stopniowe i w niewielkim stopniu będą dotyczyły ludzi tuż przed emeryturą. " Zrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn na poziomie 67 lat nastąpi dopiero w 2040 r. " Rozłożenie zmian na lata pozostawia wiele czasu na dostosowania na rynku pracy, zarówno po stronie pracowników jak i pracodawców. " Stopniowe podnoszenie wieku emerytalnego ograniczy niedobór pracowników w stale rosnącej polskiej gospodarce i zwiększy bezpieczeństwo finansowe Polaków. " Obecnie jest ostatni moment na wykorzystanie potencjału powojennego wyżu demograficznego. Odłożenie zmian w czasie wymagałoby zdecydowanie bardziej drastycznych i bolesnych zmian w przyszłości. 16 Zmiany rozłożone w czasie do 2040 roku Obecny wiek emerytalny Wiek przejścia na emeryturę Podniesiony wiek emerytalny 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 Wiek w 2012 roku 60 lat 60 lat 55 lat 61 lat 7 miesięcy 63 lata 3miesiące 50 lat Kobiety 45 lat 64 lata 11 miesięcy 40 lat 66 lat 7 miesięcy 39 lat 66 lat 11 miesięcy 38 lat 67 lat 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 64 lata 65 lat 3 miesiące 63 lata 65 lat 7 miesięcy 62 lata 65 lata 11 miesięcy Mężczyzni 61 lat 66 lat 3 miesiące 60 lat 66 lat 7 miesięcy 59 lat 66 lat 11 miesięcy 58 lat 67 lat 18 Większa liczba osób starszych na rynku pracy nie zablokuje miejsc pracy osobom młodym " Badania pokazują, że większa liczba pracujących osób starszych nie ogranicza dostępu do pracy osobom młodym w krajach, w których pracuje więcej osób starszych, jednocześnie pracuje więcej osób młodych. " Starsi i młodsi nie konkurują o te same miejsca pracy. " Wzrost gospodarczy w Polsce będzie zwiększać zapotrzebowanie na pracowników. " Zabraknie rąk do pracy w latach 2010 2020 liczba osób w wieku 20 34 lata zmaleje o 1,8 mln. Liczba osób aktywnych zawodowo (mln) 18,2 18,1 17,3 16,1 14,2 12,7 2010 2020 2030 2040 2050 2060 19 yródło: AWG, Komisja Europejska AMECO, OECD 2011, NBER 2010 Bezpieczeństwo emerytów i finansów Polski 1 1. Dla zachowania poziomu emerytur przy utrzymaniu obecnego wieku emerytalnego niezbędny byłby wzrost składki lub wzrost dotacji budżetowej do ZUS finansowanej między innymi z podatków. Po podniesieniu wieku emerytalnego, emerytury kobiet będą 2 wyższe o około 70% a mężczyzn o około 20%. Aby uzyskać ten sam efekt przy utrzymaniu obecnego wieku 3 emerytalnego wydatki na emerytury musiałyby wzrosnąć o około 45%, tj. 2,5 3% PKB. Aby to sfinansować należałoby: podnieść składkę emerytalną z 19,52% o około 30% lub, podnieść stawkę VAT o ponad 8 punktów procentowych do ponad 30%. 22 Korzyści dla gospodarki Zmiana liczby osób w wieku produkcyjnym w wyniku podniesienia wieku emerytalnego w stosunku do scenariusza braku zmian (mln) 2,4 Podniesienie wieku emerytalnego pozwoli ograniczyć zmniejszenie liczby 1,4 osób w wieku produkcyjnym 1,0 w latach 2011 2040 o około 2,4 mln. 2020 2030 2040 23 yródło: Ministerstwo Finansów, AWG Rekomendacje Komisji Europejskiej biała księga emerytur 1 Powiązanie wieku emerytalnego ze wzrostem oczekiwanej długości życia. 2 Ograniczenie możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. 3 Dłuższa aktywność zawodowa. 4 Zrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn. 5 Wspieranie dodatkowego oszczędzania na emeryturę. 24 yródło: Komisja Europejska, White Paper, An Agenda for Adequate, Safe and Sustainable Pensions, 16.02.2012 Podsumowanie " Zrównanie i podniesienie wieku emerytalnego jest nieuchronne ze względu na dłuższe życie i mniejszą liczbę urodzeń. " Kraje europejskie podnoszą wiek emerytalny. Jedne robią to wyprzedzająco i stopniowo, inne pod przymusem, gwałtownie i dużym kosztem społecznym. Polska decyduje dziś, do której grupy chce należeć. " Podejmując decyzję teraz wzmocnimy w sposób ewolucyjny bezpieczeństwo dzisiejszych emerytów i przyszłych pokoleń. Zwłoka może doprowadzić nas do podobnego kryzysu jak w Grecji. " Zmiany utrzymają solidarność międzypokoleniową, umożliwią szybszy wzrost gospodarczy i poprawią stabilność finansową Polski bez potrzeby podnoszenia podatków. Polska skonsoliduje pozycję lidera wzrostu w Europie. " Dłuższa praca pozwoli Polakom zgromadzić więcej kapitału emerytalnego i ochroni przyszłych emerytów, zwłaszcza kobiety, przed ubóstwem. Znalezienie pracy nie będzie tak trudne, jak twierdzą krytycy już wkrótce będzie brakowało rąk do pracy, a pracodawcy będą zabiegali zarówno o starszych, jak i młodych pracowników. " Uchwalenie reformy wzmocni finansową wiarygodność Polski, co przełoży się na niższy koszt pozyskania kapitału i szybszą redukcję zadłużenia. 25 MATERIAAY DODATKOWE DEMOGRAFIA SLAJDY 27 - 32 ZMIANY NA RYNKU PRACY SLAJDY 33 - 43 GOSPODARKA I FINANSE PUBLICZNE SLAJDY 44 - 47 26 DEMOGRAFIA 27 Coraz mniej pracujących na jednego Liczba osób w wieku produkcyjnym Liczba emerytów (osób w wieku poprodukcyjnym) emeryta Liczba osób w wieku produkcyjnym W milionach przypadająca na jednego emeryta Liczba osób w wielu produkcyjnym oraz liczba emerytów 24,6 22,9 21,6 20,2 17,4 15,6 12,2 11,9 10,5 9,6 8,4 6,4 2010 2020 2030 2040 2050 2060 3,8 :1 2,7:1 2,3:1 1,9:1 1,5:1 1,3:1 28 yródło: AWG Pokolenie wyżu osiąga wiek emerytalny " Obecnie ludność Polski liczy około 38 mln osób. " Wyjątkowo liczna grupa osób urodzonych w latach 50. w najbliższych latach opuści rynek pracy (ok. 500 600 tyś. rocznie) " Ubytku pracujących starszych osób nie będzie w stanie zrekompensować najmłodsze pokolenie. Przykładowo, dzisiejszych 10 latków jest około 355 tys., podczas gdy 55 latków jest ok. 591 tys. " Struktura rynku pracy na najbliższe 30 lat jest w dużym stopniu znana. Nawet gdyby od przyszłego roku gwałtownie wzrosła liczba urodzeń, to efekty na rynku pracy pojawiłyby się w pełni dopiero po 2035 r. " W przyszłości na rynku pracy dominować liczebnie będą pracownicy starsi. Będą oni funkcjonować w zupełnie innym demograficznie środowisku, niż obecnie, gdyż największą grupę pracujących będą stanowić ich rówieśnicy. 29 yródło: GUS, prognoza Eurostat Sytuacja demograficzna młodzież Kobiety Mężczyzni i osoby starsze W milionach 6,3 5,5 4,1 3,1 3,8 2,7 Młodzież* 2,0 1,8 3,2 2,8 2,1 2,0 2010 2020 2030 2040 6,8 4,8 4,6 4,4 3,5 3,9 3,9 3,6 3,5 1,8 2,3 1,6 1,5 1,5 1,2 1,3 Osoby starsze** 3,3 2,8 2,8 2,6 2,4 2,4 2,4 2,2 2010 2020 2030 2040 Przed Po Przed Po Przed Po Przed Po zmianami zmianach zmianami zmianach zmianami zmianach zmianami zmianach 30 yródło: AWG **Osoby w wieku od 55 do 59 (K) lub 64 (M) lat przed zmianami oraz od 55 do 67 lat po zmianach. *Osoby w wieku 25 34 Sytuacja demograficzna ludność Kobiety Mężczyzni w wieku produkcyjnym* W milionach 26,0 26,0 25,0 24,2 24,0 23,6 22,8 21,2 12,5 12,5 11,9 11,3 11,8 11,7 10,8 9,8 13,5 13,5 13,2 12,7 12,4 12,0 11,8 11,4 2010 2020 2030 2040 Przed Po Przed Po Przed Po Przed Po zmianami zmianach zmianami zmianach zmianami zmianach zmianami zmianach *Osoby w wieku od 15 do 59 (K) lub 64 (M) lat przed zmianami oraz od 55 do nowego wieku emerytalnego 31 yródło: AWG w danym roku po zmianach. Kobiety Rynek pracy w latach 2007 2011 osoby starsze Mężczyzni Liczba osób pracujących w wieku 55 lat i więcej (w milionach) 2,1 2,0* 1,8 1,7 0,8 1,5 0,7 0,7 0,6 0,5 1,3 1,2 1,1 1,1 1,0 2007 2008 2009 2010 I połowa 2011 32 yródło: AWG * Różnica wynika z zaokrągleń składników sumy ZMIANY NA RYNKU PRACY 33 Obecna sytuacja na rynku pracy Aktualnie notowany poziom bezrobocia jest relatywnie wysoki, ale mimo najgłębszego od wielu dekad kryzysu bezrobocie jest zdecydowanie niższe niż w poprzednich okresach spowolnienia Stopa bezrobocia na koniec roku (W procentach) 20% 15% Mimo spowolnienia gospodarki, w ostatnich 10% 4 latach w Polsce rosła 05% liczba pracujących 00% Stopa bezrobocia na koniec roku W przyszłości, przy oczekiwanej poprawie koniunktury i zmniejszającej się liczbie osób w wieku produkcyjnym, sytuacja na rynku pracy będzie bardziej korzystna dla pracowników 34 yródło: GUS, KE 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Według badań OECD, w krajach o największym zatrudnieniu osób starszych pracuje najwięcej osób młodych Stopa zatrudnienia, 55 59 lat (%) 100 90 ISL CHE SWE 80 NZL DNK JPN NOR GBR FIN 70 NLD EST DEU AUS CZE KOR USA CAN OECD CHL ISR PRT IRL 60 AUT FRA MEX ESP SVK GRC LUX ITA BEL 50 HUN SVN POL 40 TUR 30 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 Stopa zatrudnienia, 20 24 lata (%) Obserwowane w krajach OECD tendencje wskazują na pozytywną relację między zatrudnieniem osób starszych (55 59 lat) i osób młodych (20 24). 35 yródło: OECD Więcej pracujących to większy PKB i wyższe emerytury 1. Zmiana PKB, czyli zamożności Polaków znacząco zależy od poziomu zatrudnienia: " przy spadku liczby osób w wieku produkcyjnym, utrzymanie dodatniego wzrostu PKB będzie możliwe tylko poprzez wzrost wydajności pracowników. 2. Od tempa wzrostu PKB zależy tempo waloryzacji kapitału emerytalnego: " subkonta w ZUS waloryzowane wzrostem PKB, " konta z I filaru waloryzowane de facto wzrostem funduszu płac (technicznie: przypisem składki), " stopy zwrotu OFE powiązane z zyskami przedsiębiorstw. 3. Wpłacone nominalnie składki to tylko ok. 50% kapitału emerytalnego. Pozostała część to waloryzacja inflacją (ok. 20%) oraz wzrostem PKB (30%)1. 4. Zgodnie z szacunkami MF, poziom PKB w 2040 r., po podniesieniu wieku emerytalnego, będzie o ok. 157 mld zł wyższy ( 3,4 bln zł, ceny stałe 2012). W przeliczeniu na każdego Polaka, będzie to około 4,4 tys. zł. 1 Szacunek dla mężczyzny urodzonego w 1985 r., przechodzącym na emeryturę w 2052 r., zarabiającego przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej 36 Usługi Zmiany struktury rynku pracy w Polsce Rolnictwo Przemysł Udział pracujących w wybranych sektorach gospodarki W procentach " Struktura gospodarki 2000 2010 w Polsce zaczyna przypominać strukturę krajów 20,5 28,0 rozwiniętych " Rośnie znaczenie sektorów, w których 51,5 57,2 potrzebne jest doświadczenie, a 28,0 14,9 mniej ważna siła fizyczna 38 yródło: GUS, razem z pracującymi w gosp. indyw. w rolnictwie Wspieranie zatrudnienia osób starszych Polska Wielka Brytania Niemcy Holandia " Program 50+. Solidarność " Od 1 pazdziernika 2011 " Program Inicjatywa 50 " Projektowany jest "Pakiet pokoleń zawiera pakiet przestały obowiązywać Plus wprowadzony ustawą uaktywnienia działań zmierzających przepisy o ustawowym z 2007 r., obejmuje zawodowego . do zwiększenia zatrudnienia wieku emerytalnym (Default dofinansowanie kształcenia W celu zachęcenia osób powyżej 50 tego roku Re rement Age). zawodowego dla osób pracodawców życia, m. in.: Dotychczas pracodawca powyżej 45 lat i pracujących do zatrudniania zwolnienie pracodawców domyślnie rozwiązywał w małych i średnich lub utrzymania zatrudnienia z obowiązku opłacania umowę o pracę przedsiębiorstwach osób powyżej 55 roku życia składek na FP i FGŚP na 6 miesięcy przed do 250 pracowników wprowadza się następujące za pracowników w wieku osiągnięciem wieku oraz dofinansowanie instrumenty okołoemerytalnym; emerytalnego. Obecnie wynagrodzeń pracowników (od 1.01.2013 r.): zmniejszenie liczby dni nie może tego zrobić, w wieku 50+, roczna premia finansowa choroby, za które a pracownik może którzy powrócili z bezrobocia dla pracowników w wieku pracodawca płaci kontynuować pracę trwającego co najmniej 61 lat i starszych wynagrodzenie za czas po przekroczeniu wieku 6 miesięcy. (w wysokości 2350 euro choroby, w przypadku. emerytalnego. rocznie); pracowników w wieku " Program dokształcania zwolnienie pracodawców 50+. " Formą zachęcania zawodowego adresowany z obowiązku płacenia " Program zostanie do pozostawania do starszych pracowników, składki do systemu zmodyfikowany w związku w zatrudnieniu są working którzy pozostają oszczędzania ze zmianą wieku tax credits dotacje w zatrudnieniu. Jest on ustawicznego w przypadku emerytalnego. wypłacane pracującym bardzo dobrze oceniany zatrudnienia pracowników " Dla osób w wieku 60+ znajdującym się przez przedsiębiorców, w wieku 55 lat i starszych; przygotowany zostanie w szczególnej sytuacji zwłaszcza z mikro i małych zwolnienie pracodawców odrębny program w celu na rynku pracy, przedsiębiorstw dla tych z obowiązku płacenia zachęcenia i umożliwienia w tym osobom starszym. przedsiębiorstw koszty składki (za siebie) w im pozostania na rynku szkolenia pracowników przypadku utrzymania pracy. bywają nadmiernym zatrudnienia obciążeniem. pracowników w wieku 39 powyżej 62 lat. Lepszy dostęp do opieki przedszkolnej łatwiejsze godzenie pracy i wychowania dzieci Odsetek dzieci w wieku 3 5 lat objętych edukacją przedszkolną " W ostatnich latach podejmowane są w 65 Polsce działania na rzecz wcześniejszego rozpoczynania 43 edukacji 38 " W latach 2007 2011 odsetek dzieci w wieku 3 5 lat uczęszczających do przedszkoli wzrósł o 27 pkt. proc. 2005 2007 2011 40 yródło: Dane MEN Struktura populacji a rynek pracy Dane w milionach osób 2010 2040 bez zmian 2040 po zmianach 4,4 4,4 5,8 Struktura 6,4 8,1 10,5 całej 21,1 23,5 26,0 populacji Ludność w wieku 15 wiek emerytalny Liczba emerytów Liczba dzieci 1,0 1,0 1,8 Struktura rynku pracy 16,4 15,1 16,1 Liczba pracujących Liczba bezrobotnych yródło: AWG 41 Statystyka rynku pracy Definicje dotyczące rynku pracy używane w prezentacji " Pełna liczba ludności Polski zgodna ze spisem powszechnym w 2002 r., uwzględniająca dane bieżące (urodzenia, zgony, migracje). Populacja " Uwaga: populacja brana pod uwagę podczas Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) nie uwzględnia osób zamieszkujących tzw. obiekty zakwaterowania zbiorowego tj. akademiki, hotele robotnicze, koszary. W związku z tym, w 2011 r. była ona niższa o około 646 tys. osób. " Szacunek wszystkich pracujących i bezrobotnych, obliczony jako iloczyn populacji i wskaznika Aktywni aktywności zawodowej BAEL (metodologia AWG). zawodowo " Wskaznik aktywności BAEL wyliczony jako iloraz liczby aktywnych zawodowo przez populację (wg BAEL) w danej grupie wiekowej. " Uwzględnione są osoby w wieku 15 74. " Szacunek wszystkich pracujących w gospodarce obliczony jako iloczyn populacji i wskaznika zatrudnienia BAEL (metodologia AWG). Pracujący " Wskaznik zatrudnienia BAEL wyliczony jest jako iloraz liczby pracujących przez populację BAEL. " Do pracujących zaliczane są osoby, które w badanym tygodniu wykonywały przez co najmniej jedna godzinę prace przynosząca zarobek lub dochód (w tym rolnicy). Także mający pracę ale z uzasadnionych przyczyn jej nie wykonujący (np. choroby, urlopu). " Szacunek osób niepracujących, ale aktywnie poszukujących pracy, obliczony jako iloczyn populacji i stopy bezrobocia BAEL (metodologia AWG). Bezrobotni " Stopa bezrobocia BAEL wyliczona jako iloraz liczby bezrobotnych BAEL przez liczbę aktywnych zawodowo BAEL. 42 yródło: GUS Staż pracy osób przechodzących obecnie na emeryturę Dane dotyczą 2010 r. Odsetek dzieci w wieku 3 5 lat objętych edukacją Odsetek nowych emerytów o danym stażu pracy Odsetek nowych emerytów o danym stażu pracy przedszkolną 38,80% 40% 19,50% 19,30% 20,00% 35% 18,00% 16,00% 30% 26,70% 14,00% 25% 12,00% 20% 10,00% 8,00% 15% 6,00% 10% 4,00% 1% 2,00% 2,20% 5% 0,10% 0,00% 0% 40 44 lata 45 49 lat 50 i więcej 35 39 lat 40 44 lata 45 49 lat 50 i więcej Mężczyzni Kobiety " Już obecnie ok. 40% mężczyzn " Ponad dwie trzecie kobiet osiąga staż przechodzi na emeryturę ze stażem pracy co najmniej 35 lat. pracy co najmniej 40 lat. 43 yródło: ZUS GOSPODARKA I FINANSE PUBLICZNE 44 Deficyt Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Deficyt FUS, mld zł, ceny 2012 r. " Fundusz Ubezpieczeń 2013 2020 2030 2040 2050 2060 0 Społecznych ma deficyt w całym 10 prognozowanym 20 okresie. " Proponowane zmiany 30 obniżają deficyt FUS 40 przez następne 40 lat. Po roku 2050 saldo FUS 50 znów się pogarsza, 60 przez rosnące wydatki funduszu rentowego, 70 jednak do tego czasu 80 deficyt FUS zmniejsza Deficyt FUS przed zmianami Deficyt FUS po zmianach się w relacji do PKB. 45 yródło: Ministerstwo Finansów, OSR do ustawy Aączny wpływ zmian na wydatki i dochody sektora finansów publicznych Podniesienie wieku emerytalnego poprawi saldo finansów publicznych, mld zł*, ceny 2012 r. (czerwona linia) 60 49,4 50 40 43,3 22,7 25,0 30 20 13,4 10 0,6 0 10 20 30 2013 2020 2030 2040 2050 2060 Zmiana salda FUS Dochody podatkowe i składka zdrowotna Inne wydatki indeksowane do PKB ** Wzrost wydatków NFZ Aączny efekt podniesienia i zrównania wieku emerytalnego yródło: Ministerstwo Finansów, OSR do ustawy * Wg metodologii krajowej ** Wydatki budżetu państwa na uposażenia emerytalne sędziów i prokuratorów oraz na nauczycielskie świadczenia kompensacyjne, wydatki FP na świadczenia przedemerytalne 46 i zasiłki dla bezrobotnych, obrona narodowa spadek dochodów wzrost wydatków spadek wydatków wzrost dochodów Poprawia się poziom życia Polaków 1. W latach 2008 2011 poziom życia w Polsce zbliżał się do średniej unijnej w rekordowym tempie. 2. Utrzymując to tempo: " średnią Unijną osiągniemy w 2025 r., " obecny (2011 r.) poziom rozwoju Niemiec w 2028 r. 47