Inwestycje zagraniczne i delokalizacja
miejsc pracy
Maciej Bukowski
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
świecie
Plan prezentacji 3. BIZ a europejski rynek pracy
4. Determinanty BIZ
5. Podsumowanie
1) Wprowadzenie
2) Inwestycje w integrującym się świecie
" Czym są bezpośrednie inwestycje zagraniczne?
" BIZ na świecie
3) BIZ a europejski rynek pracy
" BIZ w Polsce i Europie Środkowej
" Oddziaływanie BIZ na gospodarkę kraju przyjmującego
" Wymiana handlowa a rynek pracy UE
" BIZ w Polsce
4) Determinanty BIZ
" Determinanty rozkłady terytorialnego BIZ w Polsce
" Polityki stosowane w celu zwiększenia wolumenu BIZ
" Ekonomiczne i geograficzne determinanty BIZ
5) Podsumowanie
2
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
Czym są bezpośrednie inwestycje
świecie
3. BIZ a europejski rynek pracy
4. Determinanty BIZ
zagraniczne?
5. Podsumowanie
Charakteryzuje je:
" długoterminowa relacja między spółką-córką a przedsiębiorstwem ulokowanym w innym
kraju niż państwo pochodzenia inwestora,
" efektywne sprawowanie kontroli nad nowopowstałą lub przejętą firmą (przyjmuje się, że
BIZ wymagają posiadania przynajmniej 10% udziałów w spółce)
Podział BIZ wg motywów:
typ inwestycji Inwestorzy cel przykłady
Inwestycja w wszystkie KTN, często uzyskanie przewagi konkurencyjnej poprzez inwestycje koncernów naftowych
poszukiwaniu pierwsza inwestycja dostęp do unikalnych zasobów w Rosji, inwestycje KTN w fabryki
zasobów w Chinach
Inwestycja w
przedsiębiorstwa - uzyskanie przewagi konkurencyjnej poprzez przejmowanie polskich
poszukiwaniu
eksporterzy lepsze dostosowanie produktów do producentów przez KTN po
rynku
lokalnego rynku, uniknięcie ceł lub transformacji np. w przemyśle
ograniczeń kontyngentowych spożywczym
Inwestycja w
rozwinięte KTN poprawa wykorzystania aktywów, arbitraż, przenoszenie produkcji pomiędzy
poszukiwaniu
posiadające placówki w uzyskanie przewagi konkurencyjnej poprzez filiami KTN w różnych krajach
efektywności
wielu krajach lepsze wykorzystanie relacji cen czynników
produkcji
Inwestycja w zarówno rozwinięte realizacja długoterminowych celów przejmowanie przez azjatyckie
poszukiwaniu KTN, jak również strategicznych przedsiębiorstwa, poprawa KTN firm (lub części firm)
aktywów debiutujący inwestorzy jego globalnej konkurencyjności europejskich i amerykańskich,
strategicznych
3
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
świecie
Światowe BIZ 3. BIZ a europejski rynek pracy
4. Determinanty BIZ
5. Podsumowanie
Światowe BIZ w cenach stałych (mld $ z 2005r.)
" W latach 1970-1980 światowy
przepływ BIZ kształtował się na
poziomie ok. 0,5% globalnego PKB;
" Od 1985 roku przepływy BIZ rosły, by
w roku 2000 sięgnąć 4,5% światowego
PKB i 20% wszystkich inwestycji;
" Recesja lat 2008-2009 wiązała się z
osłabieniem światowych przepływów
kapitałowych, które ciągle nie wróciły
na ścieżkę wzrostu;
" Pomimo rosnącej w ostatnich latach
roli Chin w przejmowaniu BIZ, wciąż
większość zasobu skupiona jest w
Europie Zachodniej i USA.
4
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
świecie
Ewolucja światowego rozkładu BIZ 3. BIZ a europejski rynek pracy
4. Determinanty BIZ
5. Podsumowanie
Ewolucja światowego rozkładu zasobu BIZ w latach 1980-2010 (w proc.)
" Koniunktura gospodarcza ma dominujące znaczenie dla wolumenu jak i kierunku BIZ
" Wzrost BIZ w latach 1990. wynikał z rozwoju technik komputerowych, spadku kosztów
prowadzenia BIZ, czynników politycznych  liberalizacji handlu zagranicznego, wzrostu
poparcia dla BIZ m.in. w Azji i Europie Środkowej
" Od początku transformacji ustrojowej państw Europy Środkowej strumień inwestycji
zagranicznych szybko rósł.
5
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
świecie
BIZ amerykańskie i europejskie 3. BIZ a europejski rynek pracy
4. Determinanty BIZ
5. Podsumowanie
" Wielkość inwestycji amerykańskich w porównaniu do europejskich w Chinach i Indiach
może świadczyć o bardziej globalnym zachowaniu koncernów amerykańskich
" Inwestycje w poszukiwaniu surowców (jak w Nigerii, RPA czy Rosji) dokonywane są przez
inwestorów z obu regionów i bliskość geograficzna bądz
kulturowa ma mniejsze znaczenie
6
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
świecie
Zasób BIZ w Europie 3. BIZ a europejski rynek pracy
4. Determinanty BIZ
5. Podsumowanie
7
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
świecie
BIZ w Polsce i Europie Środkowej 3. BIZ a europejski rynek pracy
4. Determinanty BIZ
5. Podsumowanie
Napływ BIZ w relacji do PKB do Polski, krajów NMS10 ogółem i państw UE15
" W 2003r. gwałtowny wzrost wartości BIZ w relacji do PKB - związany z akcesją do UE;
" W kryzysie 2008-2009 spadek BIZ z 5,5 do 2,0% PKB choć Polska nie odnotowała
recesji;
" Przez ostatnie 20 lat napływ BIZ do Polski w relacji do PKB był niższy niż dla krajów
NMS ogółem.
8
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
świecie
Struktura BIZ w państwach NMS 3. BIZ a europejski rynek pracy
4. Determinanty BIZ
5. Podsumowanie
Struktura sektorowa napływu BIZ w krajach UE15 i NMS10
Konwergencja struktury
sektorowej BIZ w NMS
względem UE15 zachodzi bardzo
powoli:
" dysproporcja znaczenia BIZ w
sektorze produkcyjnym i
usługowym;
" duży udział sektora
energetycznego w niektórych
latach w krajach NMS10  efekt
prywatyzacji;
" spadek inwestycji w krajach
NMS10 na skutek kryzysu był
znacznie większy niż w UE15.
9
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
Oddziaływanie BIZ na gospodarkę
świecie
3. BIZ a europejski rynek pracy
4. Determinanty BIZ
kraju przyjmującego
5. Podsumowanie
Korzyści z BIZ dla kraju przyjmującego:
" BIZ zwiększają zagregowany zasób kapitału w gospodarce
" wzrost produktywności pracy na poz. makroekonomicznym i sektorowym;
" BIZ przyczyniają się do integracji międzynarodowej kraju przyjmującego
" wywołują pozytywne efekty zewnętrzne bądz
przyspieszają reformy
strukturalne, które nie byłyby możliwe do osiągnięcia przy wykorzystaniu
kapitału narodowego;
" BIZ są znacznie mniej wrażliwe na wahania koniunktury i zmiany sytuacji
politycznej niż inne z
ródła kapitału
" ich oddziaływanie jest bardziej trwałe i stabilne;
Podstawowy zarzut wobec BIZ  wzmacnianie stratyfikacji struktury społecznej i
pogłębianie rozwarstwienia dochodów.
10
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
Oddziaływanie BIZ na gospodarkę
świecie
3. BIZ a europejski rynek pracy
4. Determinanty BIZ
kraju przyjmującego (II)
5. Podsumowanie
Kanały oddziaływania BIZ na gospodarkę kraju przeznaczenia inwestycji:
11
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
Wpływ BIZ na kraj docelowy
świecie
3. BIZ a europejski rynek pracy
4. Determinanty BIZ
inwestycji
5. Podsumowanie
Przedmiot
Kanał oddziaływania Potencjalny wpływ Warunki dodatkowe
oddziaływania
Wzrost produktywności Minimalny kapitał ludzki
Transfer know-how Kooperanci
poddostawców. przedsiębiorców .
Wzrost ogólnego kapitału ludzkiego
Tryb wejścia w inwestycję:
Wpływ na mobilność
Pracownicy pracowników, wykorzystywanego
pracowników
brownfield lub greenfield.
póz
niej w innych firmach.
Odpowiedni początkowy
Nabycie specyficznych
zasób kapitału ludzkiego,
Szkolenia
Pracownicy umiejętności, niedostępnych
pracowników
nastawienie inwestora na
dotychczas dla lokalnej ludności.
szkolenie pracowników.
Większy wpływ BIZ na
Wpływ na strukturę Intensyfikacja konkurencji konkurencję obserwowany
Rynki dóbr i usług
rynków pomiędzy przedsiębiorcami. jest w krajach o niższym
poziomie rozwoju.
Bezpośrednie Lepsze wykorzystanie zasobów i Konkurencja w sektorze
podniesienie Prywatyzowane efektywniejsze zarządzanie działalności
produktywności przedsiębiorstwa przejmowanymi przejmowanego
przejmowanych firm przedsiębiorstwami państwowymi. przedsiębiorstwa.
12
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
świecie
Wymiana handlowa a rynek pracy UE 3. BIZ a europejski rynek pracy
4. Determinanty BIZ
5. Podsumowanie
Zmiana liczby miejsc pracy w następstwie zniesienia wymiany handlowej w krajach UE (%
początkowej wartości) - przy założeniu doskonałej substytucyjności dóbr zagranicznych i krajowych
" Bilans zmiany zatrudnienia po zamknięciu granic jest pochodną bilansu handlowego
danego kraju, ale powszechnie nastąpiłby spadek zatrudnienia w usługach rynkowych i
wzrost w rolnictwie  kosztem produktywności.
13
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
Wymiana handlowa a
świecie
3. BIZ a europejski rynek pracy
4. Determinanty BIZ
produktywność pracy
5. Podsumowanie
Zmiana produktywności pracy w Polsce po przejściu do autarkii
" Aby zachować poziom i strukturę
konsumpcji w UE w sytuacji
autarkii, musiałoby pracować 2,5
miliona osób więcej niż dziś;
" Wszystkie kraje UE osiągają
korzyści z wymiany handlowej w
kategoriach produktywności pracy
- średnio 5,8%  a najwięcej
zyskują importerzy netto;
" Największe korzyści występują w
rolnictwie i przetwórstwie
przemysłowym, a także energetyce
i transporcie;
" Niewielkie w sektorach najmniej
umiędzynarodowionych 
administracji, edukacji czy
ochronie zdrowia.
" Przykład Polski to potwierdza, a duży wpływ widoczny
jest też w handlu
14
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
Wymiana handlowa a struktura
świecie
3. BIZ a europejski rynek pracy
4. Determinanty BIZ
zatrudnienia
5. Podsumowanie
Struktura sektorowa gospodarki Polski w
porównaniu z hipotetyczną autarkią w 2000 i 2005r.
" Gdyby nie istniał handel zagraniczny,
konwergencja struktury polskiej
gospodarki do krajów wysoko
rozwiniętych byłaby znacznie wolniejsza
" Wymiana z zagranicą przyspiesza
realokację zasobów siły roboczej z rolnictwa
do usług
" W 2005 roku skala tego zjawiska była
znacznie większa niż w 2000 r.  korzystny
wpływ handlu zagranicznego na strukturę
sektorową zatrudnienia nasilił się po
akcesji Polski do UE.
15
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
Handel europejski i struktura BIZ w
świecie
3. BIZ a europejski rynek pracy
4. Determinanty BIZ
Europie Środkowej
5. Podsumowanie
Zasób BIZ w krajach NMS w poszczególnych sektorach w 2009 roku (w proc. PKB)
" BIZ w przemyśle koncentrowały się w Europie Centralnej w trójkącie Czechy-Słowacja-
Węgry, a także w Rumunii i w Polsce,
" Jest to konsekwencją ich eksportowej orientacji oraz logiki decyzji lokalizacyjnych,
preferujących regiony położone bliżej tzw. europejskiego jądra przemysłowego
obejmującego Bawarię, Austrię, Czechy, Słowację oraz część Polski i Węgier
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
świecie
Struktura BIZ w Polsce 3. BIZ a europejski rynek pracy
4. Determinanty BIZ
5. Podsumowanie
Napływ (lewa oś) i zasób (prawa oś) BIZ do Polski (proc. PKB).
" Pierwsza dekada transformacji
to okres rosnącej integracji
Polski z krajami zachodniej
Europy -> zwiększania się
atrakcyjności inwestycyjnej;
" W tym okresie na świecie
panowała relatywnie dobra
koniunktura gospodarcza;
" Napływ BIZ konsekwentnie
rósł;
" W ostatniej dekadzie napływ a
także zasób BIZ ulegały
znacznym wahaniom pod
wpływem zaburzeń
makroekonomicznych
17
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
świecie
Rozkład BIZ w krajach NMS 3. BIZ a europejski rynek pracy
4. Determinanty BIZ
5. Podsumowanie
Rozkład BIZ podregionach NMS10 (% BIZ w NMS10)
" Kluczowe znaczenie dla
inwestorów ma odległość od
gospodarczego jądra Europy;
" Pod względem wartości BIZ
wyróżniają się regiony położone
wokół stolic poszczególnych
krajów;
" Widoczna jest rola drożnych
kanałów komunikacyjnych
(autostrad i dróg ekspresowych)
jako czynników wspomagających
lokalizację BIZ;
" W części przypadków widoczna
jest zależność BIZ od bliskości
portów
18
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
świecie
BIZ w Polsce 3. BIZ a europejski rynek pracy
4. Determinanty BIZ
5. Podsumowanie
Zasób BIZ w podregionach w 2009 roku (w mln EUR)
" Pod względem wartości BIZ
obszar metropolitalny
Warszawy zdecydowanie się
wyróżnia;
" Skupiła się w nim też
większość napływu
BIZ w latach 2002-2009;
" Najszybszy wzrost BIZ w
2002-2009 wystąpił w
regionie łódzkim i śląskim;
" Najwięcej kapitału
zagranicznego ulokowano w
sąsiedztwie dużych miast.
19
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
Determinanty rozkładu
świecie
3. BIZ w ujęciu lokalnym
4. Determinanty BIZ
terytorialnego BIZ w Polsce
5. Podsumowanie
Wartość zasobu BIZ w województwach, a
" Największy wpływ na decyzje lokalizacyjne
gęstość dróg utwardzonych na 100 km2
przedsiębiorstw na poziomie województw ma
gęstość infrastruktury drogowej;
" Na poziomie województw żaden inny rodzaj
infrastruktury nie okazuje się istotny;
" Duża waga przywiązywana jest do
jednostkowych kosztów pracy i istnienia
specjalnych stref ekonomicznych;
" Lokalne rynki (dochód rozporządzalny, obecność
dużego miasta, liczba pracujących) mają dla
inwestorów niewielkie znaczenie  większość
produkcji firm z kapitałem zagranicznym
kierowana jest na eksport;
" Inwestorzy poszukują głównie produktywnych
pracowników, których płace są konkurencyjne;
" Wyższe bezrobocie wiąże się z niższym BIZ
20
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
Determinanty BIZ w Europie
świecie
3. BIZ w ujęciu lokalnym
4. Determinanty BIZ
Środkowo-Wschodniej
5. Podsumowanie
" Podstawową determinantą zasobu BIZ na poziomie podregionów jest
wartość PKB per capita - pozwala wyjaśnić 65% zróżnicowania zasobu BIZ na
osobę w podregionach Europy Środkowo  Wschodniej;
" Przyczyny tego to m.in. zasobniejszy rynek zbytu, efekty aglomeracji, ale
zależność przyczynowo-skutkowa zachodzi też w drugą stronę - BIZ wzmacniają
wzrost gospodarczy;
" Silna pozytywna zależność BIZ od wskaz
nika zatrudnienia ale brak zależności
ze stopą bezrobocia  ilustracja restrukturyzacji regionów;
" Koszt pracy na jednostkę produktu ujemnie wpływa na BIZ;
" Instytucją, która w największym stopniu wyjaśnia zróżnicowanie BIZ
pomiędzy krajami jest wysokość podatku CIT;
" Podobny, choć znacznie mniejszy efekt, wywołuje VAT;
" Brak wpływu na zasób BIZ takich zmiennych, jak gęstość dróg, atrakcyjność
turystyczna, przestępczość, czy indeksy powiązane z infrastrukturą społeczną,
ale też indeksów łatwości prowadzenia działalności gospodarczej.
21
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
świecie
Podsumowanie 3. BIZ w ujęciu lokalnym
4. Determinanty BIZ
5. Podsumowanie
" Zarówno na świecie, jak i w Polsce, w latach 1990. odnotowano znaczny wzrost
wolumenu bezpośrednich inwestycji zagranicznych;
" W Polsce ulokowano łącznie większy zasób kapitału niż w jakimkolwiek innym państwie
regionu, jednak, jeśli wziąć pod uwagę wielkość gospodarek, inne państwa NMS10 w
większym stopniu wykorzystały zainteresowanie inwestorów Europą Środkową;
" Najistotniejszym czynnikiem oddziałującym na wzrost BIZ jest ogólna obudowa
instytucjonalna i stabilność polityczna, a także zasób lokalnej infrastruktury;
" Zgodnie z analizą ekonometryczną, kluczowe znaczenie w decyzjach lokalizacyjnych
przedsiębiorstw w krajach NMS10 odgrywa wyjściowy poziom rozwoju gospodarczego
mierzony PKB per capita, co oznacza, że firmy dążą do skupiania się w już rozwiniętych
regionach;
" Ważne są charakterystyki rynku pracy tj. cena i podaż siły roboczej, a także wysokość
podatku CIT.
22
1. Wprowadzenie
2. Inwestycje w integrującym się
świecie
Podsumowanie 3. BIZ w ujęciu lokalnym
4. Determinanty BIZ
5. Podsumowanie
Skuteczność poszczególnych narzędzi polityki na poziomie krajów (na podstawie przeglądu
literatury) i województw (na podstawie analiz ekonometrycznych)
Skuteczność narzędzia
Narzędzie polityki -- wyniki badań Wyniki na poziomie regionów
międzynarodowych
Bardzo skuteczne zarówno w wymiarze lokalnym (SSE powodują
Bodz
ce fiskalne Skuteczne
zwiększenie zasobu inwestycji), jak też globalnym (zmiany CIT w
istotny sposób oddziałują na BIZ).
Skuteczne w obszarze infrastruktury drogowej, średnio skuteczne
Rozwój Stosunkowo skuteczne,
w innych przypadkach (choć występuje korelacja pomiędzy liczbą
infrastruktury ale podatne na
SSE, wyposażonych w odpowiednio przygotowane tereny i
problem
zasobem inwestycji, to ogólna gęstość sieci kanalizacyjnej i
przeinwestowania
wodociągowej nie wpływa na zasób BIZ). Największe znaczenie
mają duże projekty drogowe.
Średnio skuteczne (działają pośrednio przez zwiększanie wskaz
nika
Liberalizacja Skuteczne, przy czym
aktywności zawodowej).
regulacji rynku wyniki są nieliczne i
pracy niejednoznaczne
Brak możliwości badania na poziomie województw. Na poziomie
Poprawa ogólnej Skuteczne, jedynie w
regionów Europy Środkowej nie zidentyfikowano istotnego
stabilności przypadku istotnej
wpływu instytucji, co może jednak wynikać z względnego
instytucjonalnej i poprawy
podobieństwa wszystkich krajów w tym zakresie.
walka z korupcją.
23
Dziękuję za uwagę
[e-mail]
www.ibs.org.pl
24