GABRIELA ZAPOLSKA, MORALNOŚĆ PANI DULSKIEJ
I. ŻYCIE ZAPOLSKIEJ
·ð PrzypadaÅ‚o na okres, gdy ulegaÅ‚y procesowi deprecjacji stare konwenanse obyczajowe,
sztywne normy współżycia.
·ð Zaczyna siÄ™ walka starych z mÅ‚odymi. Charakterystyczny dla epoki spór mÅ‚odych z
pokoleniem filistrów (skompromitowanych mieszczan
·ð MÅ‚odzi domagajÄ… siÄ™ swoich praw
·ð Literatura  teren walki artysty i filistra
Zapolska: podstawową jej pasją była kariera artystyczna, odkryła w sobie talent aktorski.
Jednakże zawód aktora, a tym bardziej aktorki, nie cieszył się społecznym poparciem. Aktorki
uważano za osoby lekkich obyczajów. Decyzja pozostania w tym zawodzie wiązała się z walką z
konwencjonalnymi poglądami, samotną walką o własne prawa. Zapolska wybrała prawo do
realizowania własnych marzeń.
·ð Marianna Gabriela Korwin Piotrowska urodziÅ‚a siÄ™ jako córka ziemianina, na WoÅ‚yniu,
30 marca 1857 r.
·ð WyksztaÅ‚cenie: bardzo powierzchowne
·ð 1876  poznaÅ‚a porucznika Konstantego Åšnieżko-BÅ‚ockiego i wyszÅ‚a za niego za mąż.
Niedobrane małżeństwo rozpadło się szybko, w 1881.
·ð Rozwód ze ÅšnieżkÄ… zbiegÅ‚ siÄ™ z decyzjÄ… obrania kariery artystycznej, samotne, peÅ‚nej
wzlotów i klęsk.
·ð Ujawnienie romansu Zapolskiej z popularnym w Warszawie pisarzem, Marianem
Gawalewiczem spowodowało skandal. Romans nie trwał długo i potem Zapolska była
zdana tylko na siebie.
·ð Trudne życie aktorki zaczęła godzić z pracÄ… pisarskÄ….  Gazeta Krakowska wydrukowaÅ‚a
w 1881 nowelę p.t. Jeden dzień z życia róży,  Przegląd Tygodniowy Małyszkę. Debiut
literacki ściągnął jej na głowę falę obelg. Po ukazaniu się pierwszej książki, Akwarel
(1885), publicysta  Prawdy oskarżył ją bezpodstawnie o plagiat.
·ð Jedynym pismem wspierajÄ…cym jÄ… byÅ‚ wtedy  PrzeglÄ…d Tygodniowy . Adam WiÅ›licki
darzył sympatią pisarkę i doceniał jej twórczość,
·ð WyczerpujÄ…ca praca i ciężkie osobiste przeżycia odbiÅ‚y siÄ™ na zdrowiu i nerwach pisarki.
W 1888 próbowała popełnić samobójstwo trując się fosforem
·ð Nie mogÄ…c siÄ™ wybić na scenach polskich postanowiÅ‚a szukać szczęścia we Francji
·ð Kilkuletni pobyt w Paryżu: ciężka praca
·ð Mimo pozornych, chwilowych sukcesów polski akcent byÅ‚ przyczynÄ… nieprzychylnych
recenzji. Zapolska zdecydowała się na powrót do kraju
·ð W czasie pobytu w Krakowie w latach 1897/98 poznaÅ‚a malarza StanisÅ‚awa Janowskiego.
Wyszła za niego w 1900.
·ð W 1900  zmiana dyrektora na scenie lwowskiej, pisarka nie zostaÅ‚a zaangażowana i
porzuciła definitywnie scenę na rzecz pióra. W 1902 r założyła w Krakowie szkołę
teatralną, która istniała jednak krótko
·ð W 1907 roku zaÅ‚ożyÅ‚a wraz z Janowskim objazdowÄ… trupÄ™ teatralnÄ…. Odwiedzali wiele
miast wszędzie odnosząc sukcesy
·ð Pogorszenie stanu zdrowia, zaczęła tracić sÅ‚uch i wzrok. Zycie osobiste  nieudane 
rozwód z Janowskim.
·ð Schorowana i zupeÅ‚nie Å›lepa, zapomniana i opuszczona zmarÅ‚a we Lwowie 17.12.1921r.
1
Styl życia i dorobek Zapolskiej  kontrowersyjny. Miała zagorzałych wielbicieli i wrogów.
Otaczająca się wielbicielami i wiecznie wojująca ze wszystkimi, celowo prowokowała opinię
publiczną. Życie jej nie oszczędziło, ale była bardzo ambitna. Czuła się uprawniona do tego,
by mówić prawdę o życiu, często brutalną, na przekór krytyce oskarżającej ją o lubowanie się
w brudnej i niemoralnej problematyce.
II. EPOKA LITERACKA. PROBLEMY TWÓRCZOŚCI ZAPOLSKIEJ
Jako pisarka zadebiutowała w latach 90. , jeszcze w cieniu sławy wielkich realistów:
Prusa, Orzeszkowej i Sienkiewicza. Po powrocie z Paryża zastała nową sytuację, w toku była
rewolucja literacka. Gruntował swoją pozycję Kasprowicz, Tetmajer, Wyspiański, zaczęło się
ukazywać głośne i zasłużone dla modernistycznego przełomu  Życie , z którym Zapolska, za
czasów redaktora Ludwika Szczepańskiego, współpracowała. Jesienią 1898r Stanisław
Przybyszewski, po powrocie do kraju, wystąpił ze swoją teorią sztuki. Zenon Przesmycki-
Miriam, , przyswoiwszy Polsce twórczość Maurycego Maeterlincka, założywszy teoretyczne
podwaliny dla symbolizmu, zaczął wydawać od 1901 w Warszawie  Chimerę , głoszącą
hasła estetyzmu. Na czoło wśród powieściopisarzy wysunął się Żeromski.
Tak więc twórczość Zapolskiej przypada na czasy bogate.
Krytyka Å‚Ä…czy dorobek Zapolskiej z dziejami polskiego naturalizmu. NATURALIZM:
·ð byÅ‚ wyrazem opozycji wobec mieszczaÅ„skiej rzeczywistoÅ›ci spoÅ‚eczno-kulturalnej
·ð na 1 miejscu: obiektywizm
·ð warunek konieczny dla prawdziwej sztuki: caÅ‚oÅ›ciowe ujÄ™cie artystycznej wizji
świata, przedstawianie go jako całości. Z punktu wodzenia prawdy wszystko jest
jednakowo ważne i ciekawe
·ð artyÅ›cie nie wolno wybierać elementów skÅ‚adajÄ…cych siÄ™ na wizjÄ™ Å›wiata
·ð celem artysty jest pojąć prawo jednoÅ›ci, ujawnić w każdym zjawisku jego
podstawowy sens. Wymaga to rezygnacji z wszelkiego subiektywizmu, pociÄ…ga za
sobą konieczność wyeliminowania siebie z utworu
·ð sztuka powinna mieć charakter naukowy, a zatem nieosobisty
Na gruncie polskim teoria ta była wykorzystywana w walce przeciwko skompromitowanej sztuce
tendencyjnej, idealizujÄ…cej ludzi i sprawy.
·ð Rozbicie sztywnych kanonów kompozycyjnych (kompozycje miaÅ‚ teraz narzucać materiaÅ‚
obserwacyjny)
·ð Przesadnie obszerne opisy, przez co zanika hierarchia ważnoÅ›ci szczegółów
·ð W obawie przed heroizacjÄ… i idealizacjÄ… pisarze poszukujÄ… ludzi i wydarzeÅ„ codziennych,
eliminują wszelką fantastykę itp.  skrajność: często pojawiają się przejaskrawione
postacie złoczyńców i degeneratów
·ð W naturalizmie nie byÅ‚o miejsca na poezjÄ™. DominujÄ…cym gatunkiem byÅ‚a powieść
·ð Poszerzenie zakresu obserwacji spoÅ‚ecznej (doÅ‚y spoÅ‚eczne)
Kontakt Zapolskiej z naturalizmem wydał najlepsze owoce. Na pewno trafnie zrozumiała
ideowy sens literatury naturalistycznej. Traktowała swoje pisarstwo jako formę protestu
przeciwko obłudzie, ujmowała się za skrzywdzonymi. Demaskatorska pasja jej twórczości
obrócona została przeciwko mieszczaństwu i sferom ziemiański.
Pod wpływem naturalistycznej teorii Zoli i ona zbierała  dokumenty ludzkie (poszerzenie
kręgu obserwacji społecznej). Przekonanie o służbie literatury.
2
Zapolska chciała być tak sławna jak Przybyszewski i Wyspiański, więc wbrew sobie zabrała
się za symbolizm& jej ambicja nie szła jednak w parze z możliwościami. A pojęcie symbolu
traktowała naiwnie i prymitywnie.
Linia twórczości Zapolskiej  kapryśna i niekonsekwentna (styl życia, długi, kłopoty& )
Była utalentowanym dramaturgiem, ale jako powieściopisarka potykała się co krok o
podstawowe błędy w konstruowaniu większej fabuły.
Utarło się przekonanie, że głównym obiektem satyrycznych ataków Zapolskiej było
mieszczaństwo. Zajmowała się tą tematyką wielokrotnie:
·ð Od KaÅ›ki Kariatydy (1885) aż po O czym siÄ™ nawet myÅ›leć nie chce (1914)
·ð PokazywaÅ‚a mieszczaÅ„stwo jako klasÄ™ wewnÄ™trznie zróżnicowanÄ…. PodziaÅ‚ w jej
obrębie był spowodowany sytuacją finansową, stopniem zamożności.
·ð Ze szczególnÄ… ostroÅ›ciÄ… dostrzegaÅ‚a demoralizujÄ…cy wpÅ‚yw pieniÄ…dza
·ð Bohater KaÅ›ki  Budowski- najmniej skomplikowana osobowość: niska pensja,
skrajna oszczędność. Żyje w obsesyjnym przekonaniu, że wszyscy go okradają.
Poddał się, przestał walczyć o awans.
·ð Ten sam problem w Sezonowe miÅ‚oÅ›cij i Córce TuÅ›ki  ale w sposób gÅ‚Ä™bszy i
bardziej skomplikowany (romasn Tuśki, żyjącej u nudnego męża, inteligentna ale
smutna, z aktorem poznanym w Zakopanem, Porzyckim, prowadzącym wolne życie
·ð Pisarka nie wierzyÅ‚a w szanse zmiany spoÅ‚ecznej roli i sytuacji obyczajowej
mieszczaństwa
·ð Powód wielu tragedii i moralnych katastrof mÅ‚odych kobiet wstÄ™pujÄ…cych w zwiÄ…zki
małżeńskie tkwił w zwyczajowej zasadzie  niewtajemniczania w nieprzyzwoite
sekrety życia małżeńskiego, natomiast kawalerowie prowadzili przed ślubem bujne
życie  ta nierówność wprowadzana do małżeństwa była przyczyną jego rozpadu.
·ð Problematyka zwiÄ…zana z moralnoÅ›ciÄ… małżeÅ„skÄ…: Na koniec sami, PamiÄ™tniki mÅ‚odej
mężatki, O czym się nawet myśleć nie chce, O czym się nie mówi (zjawisko
prostytucji).
III. TWÓRCZOŚĆ DRAMATYCZNA ZAPOLSKIEJ
·ð RozwijaÅ‚a siÄ™ równolegle z jej twórczoÅ›ciÄ… beletrystycznÄ…
·ð WpÅ‚yw znajomoÅ›ci teatru i potrzeb sceny oraz praca w teatrze objadowym na utwory
dramatyczne
·ð WpÅ‚yw teatru naturalistycznego (intryga, zaskakujÄ…cy efekt)
·ð Podobnie jak Zola zaczynaÅ‚a od przerabiania powieÅ›ci na scenÄ™ (np. Chata za wsiÄ…,
MAÅ‚aszka)
·ð Potem przeróbka wÅ‚asnej KaÅ›ki Kariatydy
·ð 1897  sÅ‚ynna Å»abusia, też MaÅ‚ka Szwarcenkopf
·ð 1898  Tamten, Jojne FiruÅ‚kes
·ð 1899  Dziewiczy wieczór, W DÄ…browie Górniczej, Sybir
·ð W nastÄ™pnych latach: Tresowane dusze, życie na żart, Car jedzie , Mężczyzna
·ð NajsÅ‚ynniejsza komedia Moralność Pani Dulskiej  1906r.
·ð Rok póz
niej: Ich czworo, potem: Skiz, Pariasy, Panna Maliczewska, Kobieta bez skazy,
Nerwowa awantura, Odwet panny Maliczeswkiej, Carewicz, Asystent.
·ð PodziaÅ‚ na utwory melodramatyczne i na sztuki teatralne przeznaczone dla wielkich scen
·ð Tematyka żydowska: Antysemitnik, MaÅ‚ek Szwarcenkopf, Jojke FiruÅ‚kes. Wartość
dramatów tkwi przede wszystkim w licznych obserwacjach obyczajowych 
charakterystyka środowiska proletariatu żydowskiego
3
·ð Ambitna próba podjÄ™cia tematyki patriotycznej i politycznej  chybiona caÅ‚kowicie.
·ð Niepowodzenie w napisaniu dramatu o przywódcach powstania zabajkalskiego w 1866 
Sybir (klapa).
·ð WÅ›ród dramatów patriotycznych rzeczywistÄ… wartość ma jedynie jednoaktówka
Jesiennym wieczorem
·ð Skis i Asystent  udane, lekkie komedyjki
Najbliższym Zapolskiej typem człowieka był zwykły śmiertelnik.
IV. ANTYMIESZCZAC
ŚKIE DRAMATY ZAPOLSKIEJ:  ŻABUSIA ,  PANNA
MALICZEWSKA ,  ICH CZWORO .
Filister, kołtun  sól w oku Przybyszewskiego jak i Zapolskiej.
Cyganeria artystyczna atakowała mieszczaństwo wychodząc z założenia, że o wartości człowieka
świadczy jego stosunek do sztuki. Przeświadczenie to przekreślało całą etykę i obyczajowość
mieszczańską i kwestionowało światopogląd tej klasy. Zarzucano mieszczaństwu niskość
życiowych aspiracji., twierdzono, że ideał mieszczańskiego życia sprowadza się do apoteozy
stanu sytości, stabilizacji i zastoju. Zdaniem cyganerii mieszczanin nie umie umiał się cieszyć
doczesnością. Wiecznie zabiegający o dobra materialne filister nie miał czasu na to, by
dostrzegać urok toczącego się życia. Stąd pogarda dla pieniądza, mieszczańskiej praktyczności.
Cyganeria występuje tez przeciw formom przymusu, uregulowanemu życiu.
Powstają wtedy dwa krytyczne określenia mieszczańskiej postawy wobec życia:
FILISTERSTWO I KOA
TUC
STWO.
FILISTER  to człowiek zabezpieczony finansowo, który jest zdecydowanym przeciwnikiem
wszelkich zmian i strzeże swego spokoju.
KOA
TUN  podobnie jak filister wrogo usposobiony do reform, jest na dodatek tępy i głupi.
(haha) Myśli utartymi szablonami, niczego nie rozumie. Jest przeciwnikiem zmian z powodu
swego wygodnictwa.
Mieszczaństwo pojawiło się w roli bohatera komedii polskiej w okresie pozytywizmu (Bałucki,
Bliziński).
Naturalizm przynosi ze sobą przewrót w samej technice dramatopisarskiej, jak i w poglądach na
istotę komedii (łączenie tragizmu z komizmem). Ten nowy typ sztuki scenicznej pojawił się w
Polsce ok. 1896-1898. Kisielewski zyskał nagrodę za dramat W sieci w roku 1896r. Zapolska
napisała swoją rewelacyjną Żabusię już w roku 1896.
Wraz z nową techniką wchodzi też nowa problematyka  mieszczanin zostaje poddany
bezwzględnej krytyce.
Antymieszczańskie komedie Zapolskiej zestawiano często z dorobkiem Kisielewskiego,
Perzyńskiego, Nowaczyńskiego i Rittnera. Jednak twórczość Kisielewskiego ma inną genezę.
Zapolska jako jedna z pierwszych wprowadziła do komedii problematykę mieszczańskiej obłudy
moralnej. Wiele utworów które poznała w czasie pobytu we Francji mogło mieć wpływ na
autorkÄ™, m. in. sztuki Antine a, Zoli, Becque a, Augiera.
Żabusia:
·ð powstaÅ‚a jako przeróbka sceniczna noweli Zapolskiej pod tym samym tytuÅ‚em. Dramat
charakteryzuje się ogromną zwartością i oszczędnością słowa.
·ð Wyraz
ne piętno nowej techniki pisarskiej
·ð Duża rola tÅ‚a i akcesoriów scenicznych dla charakterystyki bohaterów  typowe dla
dramatu naturalistycznego
4
·ð Sylwetki psychiczne bohaterów Å»abusi , od poczÄ…tku skrystalizowane, nie ulegajÄ… w toku
akcji żadnym ewolucjom. Naiwny Bartnicki nie chce uwierzyć w zdradę ukochanej żony,
Żabusia w pewnym momencie naprawdę wystraszona możliwością odkrycia jej praktyk,
poznawszy słabość męża, będzie dalej prowadziła taki sam tryb życia. Mąż jest w
dalszym ciągu zakochany i szczęśliwy, nic się nie zmienia. Żabusia nie straciła nic ze
swego uroku ani dla męża ani dla swych rodziców. Nad tragedią Marii wszyscy przeszli
do porzÄ…dku dziennego.
·ð Na praktyki Å»abusi nie ma rady. Bartnicki nie chce wiedzieć o jej zdradach, wiÄ™c niejako
siÄ™ na nie godzi
·ð Charakterystyce postaci podporzÄ…dkowany jest też dialog
·ð Walory Å»abusi to też drobiazgowo przemyÅ›lana koncepcja psychologiczna głównych
postaci.
·ð Zespół cech moralnych Å»abusi musi doprowadzić do takiego postÄ™powania wobec męża i
kochanka
·ð Pointa dramatu jest także zaskoczeniem. Maria ostatecznie powodowana litoÅ›ciÄ… wobec
Żabusi nie chce ostatecznie demaskować jej wobec brata.
Ich czworo: to jeszcze jeden antymieszczański dramat Zapolskiej cieszący się niesłabnącą
popularnością.
·ð FabuÅ‚a oparta na trójkÄ…cie małżeÅ„skim  ale nie to jest podstawowym problemem.
y
ródłem konfliktu jest zetknięcie różnych środowisk społecznych, typów mentalności
i moralności.
·ð Mąż jest inteligentny, kulturÄ… i moralnoÅ›ciÄ…. Å»ona  typowa mieszczanka, gÅ‚upia i
amoralna. Znakomitym jej uzupełnieniem jest jej kochanek Fedycki. Zapolska
sugeruje że ta para reprezentuje cechę charakterystyczną dla klasy mieszczańskiej:
brutalny spryt, swoistą życiową mądrość.
·ð Różnica poziomu kulturalnego miÄ™dzy małżonkami zaciąży na małżeÅ„stwie stanie siÄ™
z
ródłem konfliktu
·ð Konsekwencje tupetu żony i Fedyckiego ponoszÄ… lepsi, Mąż i Dziecko.
·ð Oznacza to wszystko, że w życiu zwycięża zawsze osobnik lepiej przystosowany do
walki o byt, a więc bardziej prymitywny intelektualnie jest silniejszy biologicznie i
wygrywa.
·ð Skrajny pesymizm
·ð Mąż przez swojÄ… naiwność i gÅ‚upotÄ™, ale innego rodzaju niż żona, zawsze bÄ™dzie
przegrywał
Panna Maliczewska:
·ð TytuÅ‚owa bohaterka jest poczÄ…tkujÄ…cÄ… aktorkÄ… (obserwacje wÅ‚asne autorki) Maliszewska,
która wynajmuje izbę u praczki nazwiskiem Żelazna. Izbę w suterenie dzieli z nią uczeń
gimnazjalny, Edek Kulesza Jð
·ð CaÅ‚a trójka jest proletariuszami  jedynÄ… szansÄ… dla Stefki (aktorki) bÄ™dzie protekcja  jest
uboga, nie może sobie pozwolić na czekanie na odmianę losu. Rola jest dla Stefki sprawą
pełnego żołądka i całych butów, nie tylko ambicji.
·ð Gala protektorów: Daum i Bogucki (obÅ‚uda, cynizm, skÄ…pstwo)  Zapolska rozpatruje
płaszczyznę porozumienia między światem Żelaznej, Edka i Stefki a światem Dauma i
Boguckiego
·ð Gorycz, z jakÄ… Zapolska mówi o tragedii Maliczewskiej ma uzasadnienie w jej wÅ‚asnych
doświadczeniach
5
V. MORALNOŚĆ PANI DULSKIEJ
·ð Napisana w 1906 rok
·ð Geneza  znamienna dla jej praktyki pisarskiej  obserwacja rzeczywistych postaci i
zdarzeń. Janowski, mąż Zapolskiej, wspominał po latach w swoicm pamiętniku, że syn
krewnej jego przyjaciół miał za kochankę służącą, zaś matka młodzieńca to tolerowała.
Janowski wspominał także, że prototypem Dulskiej była mieszczanka lwowska, pani
Gołąbowa.
·ð Dramat powstaÅ‚ w niecaÅ‚e 3 tyg
·ð Ernest A
uniński sugeruje, że nazwisko Dulska wzięło się z popularnej wówczas
książeczki dla dzieci  Pani Dulska, jej kotka i piesek  Dulska z dramatu jest jej
przeciwieństwem
·ð Pani Dulska ma wiele poprzedniczek w powieÅ›ciach i nowelach pisarki
·ð Akcja sztuki  w saloniku pani Dulskiej, wnÄ™trze Å›wiadczy o zamożnoÅ›ci mieszkaÅ„ców
- natomiast Dulską widzimy w niechlujnym, podartym, brudnym ubraniu. Postać
ukazywana od poczÄ…tku antypatycznie.
·ð ZawiÄ…zanie konfliktu już w pierwszej scenie  romans syna. Dulska nie ma ochoty
interweniować w tej sprawie, a jak potem się okazało traktowała ona ten romans jako
sposób na zatrzymanie syna w domu
·ð Znakomicie przemyÅ›lane postacie dzieciÄ™ce  Hesia należy do obozu Dulskich, Mela,
 lelum polelum , to jedna z prawdziwie tragicznych postaci dramatu. Naiwna i z gruntu
moralna, nie orientuje się na razie, w jakiej atmosferze żyje. Kiedy to odkryje będzie to
dla niej wstrzÄ…s
·ð Konfrontacja matki z synem  Zbyszko przerasta matkÄ™ inteligencjÄ…, która pozwala mu
odkrywać krętactwa matki. Protest Zbyszka jest jednak bierny i powierzchowny, kończy
się na słowach.
·ð Dulska  obÅ‚uda moralna, jej teorie sÄ… żenujÄ…co naiwne.
·ð RozwiÄ…zanie konfliktu matka  syn dowodzi, że Zbyszko ma mentalność tak samo
mieszczańską jak jego matka i siostra Hesia.
·ð Głównym celem Zapolskiej byÅ‚o zdemaskowane obÅ‚udy moralnej Å›rodowiska
społecznego, jakie reprezentuje rodzina Dulskich. Obłuda  to praktyka maskująca,
usprawiedliwiajÄ…ca.
·ð Moralność Dulskiej zasadza siÄ™ na zachowaniu pozorów
·ð Znakomita partnerkÄ… Dulskiej jest Juliasiewiczowa  majÄ… wspólne tematy i
zainteresowania. Juliasiewiczowa snobizuje się także na nowoczesność, na  inność .
·ð W akcie 1 przedstawiona zostaje sytuacja  kolejne akty sÄ… jedynie analizÄ… zespoÅ‚u cech
charakterologicznych z aktu 1.
·ð Przewaga pani Dulskiej nad caÅ‚Ä… rodzinÄ…
·ð W akcie 2 reakcje psychiczne dziaÅ‚ajÄ…cych postaci sÄ… logicznymi konsekwencjami
właściwości ich charakterów i cech moralnych, a wypadki są konstruowane jako
szokujÄ…ce niespodzianki
·ð SprawcÄ… katastrofy, tzn mimowolnego ujawnienia ciąży Hanki, jest naiwna Mela, która
działając w dobrej wierze mówi o tym Juliasiewiczowej, która to rozpowiada.
·ð Pierwsza reakcja Zbyszka to bunt i chęć poÅ›lubienia Hanki. Przekora wobec rodziny.
·ð Akt 1 zarysowuje przygnÄ™biajÄ…cy obraz wegetacji przeciÄ™tnej mieszczaÅ„skiej rodziny.
Rodzina żyje tylko w kręgu spraw związanych z problemem stabilizacji materialnej.
Brak potrzeb intelektualnych.
·ð Wydarzenia w akcie 2 i 3 sÄ… bÄ…dz
konsekwencjÄ… zarysowanej sytuacji, bÄ…dz
sÄ…
uzupełnieniem charakterystyki poszczególnych osób.
6
·ð Precyzyjnie uzasadniony tok wydarzeÅ„ i naturalne nastÄ™pstwo kolejnych scen w
dramacie, wybór sytuacji zawierających w sobie możliwości najpełniejszej
charakterystyki  to główne ambicje Zapolskiej
·ð Indywidualizacja jÄ™zyka postaci (np. córki Dulskiej)
·ð Efekty komiczne i farsowe  Zbyszko
·ð y
ródło komizmu  wiele dialogów i sytuacji
·ð Obecność i komedii i tragedii  Moralność odpowiadaÅ‚a cechom nowoczesnego
dramatu naturalistycznego
·ð Kontynuacja  w dwu napisanych potem utworach beletrystycznych, w Pani Dulskiej
przed sÄ…dem (1908) i Åšmierci Feliksa Dulskiego (1911).
·ð Nie doszÅ‚o nigdy do napisania drugiej sztuki  Hesia Dulska idzie za mąż.
VI. PIERWSZE PRZEDSTAWIENIA  MORALNOÅšCI PANI DULSKIEJ .
WAŻNIEJSZE INSCENIZACJE I OPINIE KRYTYKI
16 stycznia 1907 roku odbyła się premiera we Lwowie (potem szła 14 razy).
Moralność pani Dulskiej weszła do tzw. żelaznego repertuaru scen polskich, a jej popularność nie
zmalała do dziś.
VII. KRYTYKA WSPÓA
CZESNA O TWÓRCZOŚCI ZAPOLSKIEJ
Debiut pisarski  skandal.
Negatywny ton w ocenach twórczości Zapolskiej  Teodor Jeske-Choiński i długi szereg
krytyków toczył całą kampanię przeciwko niej. Zarzuty: brudne, zmysłowe, skandaliczne,
lubieżne tematy, szkodliwość twórczości, podważanie struktury społecznej.
Druga grupa krytyków to ci, którzy reprezentowali stanowisko pośrednie  Piotr Chmielowski.
Trzecia grupa  nieliczna  dostrzegająca w dorobku Zapolskiej świadome ambicje społeczne.
Stanisław Brzozowski
Twórczość Zapolskiej wynikała z postawy ideowej sposobu literackiego ujęcia spraw dnia
powszedniego i ludzkich słabostek. Bezkompromisowość pisarki walczącej z filistrem była solą
w oku wszystkich jej ideowych przeciwników. Pokazała ona upadek mieszczaństwa w sposób tak
plastyczny, że pewnik ten nie podlegał odtąd dyskusji. Bywała złośliwa do granic paszkwilu,
bywała melodramatyczna, nieznośna. Zawsze miała na uwadze cel uczciwy i kierowała się
własną racją ideową.
7