MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Bożena Włodarczyk
Stosowanie przepisów bhp przy wykonywaniu robót
malarskich 712[07].Z5.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
inż. Eligia A
ukasiewicz
inż. Bogusława Zawalska
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Anna Preis
Konsultacja:
dr inż. Bożena Zając
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 712[07].Z5.01
 Stosowanie przepisów bhp przy wykonywaniu robót malarskich zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu renowator zabytków architektury.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Zagadnienia bhp w robotach malarskich 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 35
4.1.3. Ćwiczenia 35
4.1.4. Sprawdzian postępów 37
5. Sprawdzian osiągnięć 38
6. Literatura 42
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Niniejszy poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiadomości i kształtowaniu
umiejętności w zakresie wykorzystania znajomości zagadnień ze stosowania przepisów bhp przy
wykonywaniu robót malarskich.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, w których wykazano umiejętności, jakie powinieneś posiadać przed
rozpoczęciem pracy z poradnikiem,
- cele kształcenia, które wskazują umiejętności, jakie będziesz kształtował w procesie nauczania
 uczenia się w niniejszej jednostce modułowej,
- materiał nauczania podzielony na 7 zagadnień, pozostających względem siebie
w logicznym chronologicznym układzie, w którym zostały wyodrębnione następujące
elementy:
" treści kształcenia, mające na celu zdobycie wiadomości i ukształtowanie umiejętności,
umożliwiające Ci wykonywanie prac renowacyjnych,
" pytania sprawdzające, które umożliwią Ci samoocenę w zakresie przygotowania do
wykonania ćwiczeń,
" wykaz ćwiczeń ułatwiających kształtowanie planowanych umiejętności,
" sprawdzian postępów, zawierający zestaw pytań sprawdzających, dzięki którym będziesz
miał możliwość dokonania samooceny, czy wszystko zrozumiałeś i możesz kontynuować
proces nauczania-uczenia siÄ™,
- sprawdzian osiągnięć, który pozwoli Ci ocenić poziom ukształtowanych przez Ciebie
umiejętności w całej jednostce modułowej,
- wykaz literatury, który ułatwi Ci pogłębianie wiedzy z zakresu jednostki modułowej oraz
doskonalenie umiejętności.
Przechodząc przez kolejne etapy uczenia się, zwróć szczególną uwagę na:
 zagrożenia występujące na stanowisku pracy malarza,
 właściwy dobór odzieży ochronnej i środków ochrony indywidualnej,
 zasady bhp przy montażu, eksploatacji i demontażu rusztowań i pomostów roboczych,
 obsługę urządzeń z napędem elektrycznym,
 dopuszczalne obciążenia pracownika przy ręcznych pracach transportowych.
 zasady ochrony przeciwpożarowej.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny
pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te
poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Moduł 712[07].Z5
Technologia robót malarskich
712[07]Z5.01
Stosowanie przepisów bhp przy
wykonywaniu robót malarskich
712[07].Z5.02
Organizowanie stanowiska prac malarskich
712[07].Z5.03
Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu do
robót malarskich
712[07].Z5.04
Wykonywanie zapraw, klejów i farb
712[07].Z5.05 712[07].Z5.06
Wykonywanie powłok malarskich w technice Wykonywanie powłok malarskich w technice
wapiennej kazeinowej
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej  Stosowanie przepisów bhp przy
wykonywaniu robót malarskich powinieneś umieć:
- określać metody wykonawstwa budowlanego,
- określać przebieg robót budowlanych,
- rozróżniać elementy konstrukcyjne i niekonstrukcyjne budynku,
- rozróżniać materiały i technologie wykończenia budynku,
- odczytać dokumentację budowlaną,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- dobrać i zastosować odzież ochronną i sprzęt ochrony osobistej stosownie do potrzeb,
- odczytać i zinterpretować oznaczenia, znaki i instrukcje bhp,
- rozpoznać zagrożenia na stanowisku pracy i przeciwdziałać im,
- wykonać zabezpieczenia zgodnie z przepisami bhp,
- utrzymać porządek na stanowisku pracy,
- przygotować podręczne składowisko materiałów na stanowisku pracy,
- zmontować i sprawdzić rusztowanie zgodnie z warunkami bhp,
- przetransportować materiały na stanowisko pracy,
- sprawdzić stan techniczny narzędzi, posłużyć się narzędziami zgodnie z przeznaczeniem,
- wykonać pracę, nie stwarzając zagrożenia dla innych,
- porozumieć się z przełożonymi i współpracownikami,
- zastosować przepisy ochrony środowiska na stanowisku pracy i na placu budowy,
- udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Zagadnienia bhp w robotach malarskich
4.1.1. Materiał nauczania
4.1.1.1. Zasady bhp podczas pracy z materiałami malarskimi
Niektóre wyroby malarskie zalicza się do grupy materiałów niebezpiecznych, które mogą
zagrażać zdrowiu i życiu człowieka. Do takich materiałów zaliczamy: kwasy (siarkowy, solny,
azotowy), roztwory zasad (wodorotlenek sodowy i wodorotlenek potasowy), niektóre
rozcieńczalniki, kleje, lakiery. Substancje te mogą działać dusząco, odurzająco, żrąco lub trująco,
w związku z tym mogą powodować oparzenia chemiczne skóry, uszkodzenia oczu, zatrucia itp.
Dlatego podczas ich stosowania należy zachować szczególne środki ostrożności:
 pigmenty  stosowane w technice olejnej są szkodliwe dla zdrowia, np. minia ołowiowa, żółcień
chromowa, dlatego powłok z tych farb nie można nanosić metodą natryskową ani szlifować na
sucho (można to robić tylko na mokro),
 fluaty  substancje szkodliwe dla zdrowia; przy stosowaniu ich wymagane są środki ochrony
osobistej, tzn. gumowe rękawice, okulary ochronne i maski. Podczas fluatowania należy
wietrzyć pomieszczenia; zabrania się spożywania posiłków i palenia papierosów
w pomieszczeniach fluatowanych.,
 kwasy  stężony kwas należy wlewać do wody a nie odwrotnie,
 materiały do ługowania starych powłok  zawierają żrące składniki (ciasto wapienne, soda
żrąca, ług potasowy); wykorzystując je należy pracować w rękawicach gumowych
i okularach, a skórę twarzy i rąk chronić tłustym kremem lub wazeliną. Przy wykonywaniu
roztworów sody kaustycznej należy ją wsypywać do wody wolno, małymi porcjami i stale
mieszać.,
 rozcieńczalniki  ze względu na szkodliwe opary rozcieńczalników organicznych konieczne jest
dobre wietrzenie pomieszczenia. Uwaga! Niektóre rozcieńczalniki są łatwopalne.,
 przy wykonywaniu powłok lakierowych metodą natrysku konieczna jest ochrona osobista
malarzy poprzez stosowanie masek, respiratorów, okularów ochronnych i rękawic.,
 podczas dozowania utwardzaczy do wyrobów poliestrowych i epoksydowych, które są
substancjami silnie żrącymi należy stosować środki ochrony osobistej i działać wyjątkowo
ostrożnie,
 wapno - należy zwrócić szczególną uwagę na żrące właściwości wapna i w związku z tym na
potrzebę ochrony oczu i skóry. Podczas malowania natryskowego oczy należy chronić
okularami. Do malowania natryskowego należy stosować końcówki rozpylające zaopatrzone
w kurtynÄ™ powietrznÄ… zmniejszajÄ…cÄ… rozpylenie farby w powietrzu pomieszczenia.
W trakcie natryskiwania farby należy pracować w masce ochronnej. Skórę twarzy i rak należy
przed rozpoczęciem pracy posmarować tłustym kremem ochronnym. Po skończonej pracy
należy dokładnie umyć twarz i ręce ciepłą wodą z mydłem Po osuszeniu wetrzeć w skórę tłusty
krem. Przepisy te dotyczą również farby kazeinowo-wapiennej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Rys. 1. Oznaczenia stosowane dla oznaczenia substancji niebezpiecznych [12]
4.1.1.2. Odzież robocza i środki ochrony indywidualnej podczas prac malarskich
Odzież robocza przydzielana jest pracownikom zatrudnionym na stanowiskach pracy, gdzie
następuje intensywne brudzenie odzieży, występuje przykra woń lub czynniki powodujące
przyspieszone niszczenie własnej odzieży pracownika. Przydzielana jest także wtedy, gdy
występują określone wymagania higieniczne lub sanitarne.
W skład odzieży roboczej wchodzą: ubrania, kombinezony, fartuchy, koszule, bluzy, bluzki,
spódnice, spodnie, fartuchy przednie, fartuchy częściowe, bielizna osobista, czapki, czepki,
furażerki, chustki, kaptury.
Obuwie robocze wydawane jest pracownikom, gdy zatrudniani są na stałe do prac, podczas
których następuje intensywne brudzenie lub przyspieszone niszczenie obuwia. W skład obuwia
roboczego wchodzą: trzewiki, półbuty, saperki, półsaperki, sandały, obuwie profilaktyczne.
Środki ochrony indywidualnej dzieli się pod względem przeznaczenia na 9 grup
(oznaczonych symbolami): według PN-Z-08053:1998):
 U - odzież ochronna,
 N - środki ochrony kończyn dolnych,
 G - sprzęt ochrony głowy,
 T - sprzęt ochrony twarzy i oczu,
 D - sprzęt ochrony układu oddechowego,
 S - sprzęt ochrony słuchu,
 W - sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości,
 I - środki izolujące cały organizm - stanowią połączenie odzieży gazoszczelnej oraz sprzętu
izolującego ochrony układu oddechowego.
Åšrodki ochrony indywidualnej powinny:
 spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności  oznakowane znakiem bezpieczeństwa  B ,
a od dnia uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej znakiem  CE ,
 być prawidłowo dobrane do zagrożenia,
 nie powodować same z siebie zagrożenia,
 być udostępniane w odpowiedniej ilości,
 być wybrane (typ) z uwzględnieniem stanu zdrowia pracownika i warunków istniejących
w miejscu pracy,
 być użytkowane zgodnie z instrukcją podaną przez producenta,
 być dopasowane do użytkownika po niezbędnym wyregulowaniu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Aby właściwie dobrać środki ochrony indywidualnej należy najpierw zidentyfikować rodzaje
czynników szkodliwych, ich natężenie oraz sposób oddziaływania na stanowiskach pracy.
Czynnikami szkodliwymi na stanowisku pracy malarza mogą być:
 czynniki mechaniczne:
" praca na wysokości  niesie ze sobą ryzyko upadku człowieka z wysokości, co grozi
pracownikowi bardzo poważnymi obrażeniami lub śmiercią na skutek zderzenia
z elementami konstrukcyjnymi stanowiska pracy lub podłożem. Działaniami
zapobiegającymi możliwości spadania z wysokości jest stosowanie: barier, pomostów
i innych rozwiązań, podnośników z koszami i opuszczanych wind, odpowiednio
skonstruowanych i zabezpieczanych rusztowań oraz ochron grupowych, np. siatek
ochronnych. W przypadku braku ww. środków technicznych pracownik koniecznie musi
używać indywidualnego systemu chroniącego przed upadkiem z wysokości.
" spadające elementy  przede wszystkim należy eliminować to zagrożenie poprzez
ograniczenie czynników wywołujących spadanie elementów oraz zmniejszać ekspozycję
pracowników na nie. Dodatkowo należy wyposażyć pracowników narażonych na spadające
elementy w przemysłowe hełmy ochronne, a także obuwie ochronne.
" śliskie, nierówne powierzchnie  mogą być przyczyną upadków i wynikających z nich
różnego rodzaju urazów, a także powodują zagrożenie związane z ruchem środków
transportu. W celu zmniejszenia zagrożenia upadkiem spowodowanym poślizgnięciem się
na podłożu stosuje się obuwie ze specjalnym urzez
bieniem powierzchni spodów.
 czynniki atmosferyczne:
" wysoka lub niska temperatura,
" opady atmosferyczne,
" wiatr.
Środkami ochrony indywidualnej chroniącymi przed czynnikami atmosferycznymi są: odzież
ochronna, rękawice, obuwie i okulary ochronne.
 porażenie prądem elektrycznym: z
ródłem zagrożenia może być wyposażenie elektryczne
maszyn. Niebezpieczeństwo porażenia prądem elektrycznym występuje we wszystkich
urządzeniach elektrycznych, których napięcia przekraczają wartości napięć bezpiecznych
 powyżej 24 V. Do środków ochrony indywidualnej przed porażeniem prądem elektrycznym
zaliczamy: rękawice, odzież i obuwie ochronne, środki ochrony oczu i twarzy.
 zagrożenie chemiczne: występuje w postaci kontaktu skóry pracownika ze szkodliwą (żrącą,
parzącą) cieczą lub wskutek wdychania gazów lub par substancji chemicznej oraz wdychania
pyłów. Istotne znaczenie ma stężenie substancji na stanowisku pracy. Jako środki ochrony
indywidualnej należy stosować sprzęt ochronny układu oddechowego zapewniający dopływ
czystego powietrza do strefy oddychania, a także odzież ochronną, rękawice ochronne, buty
ochronne, środki ochrony oczu i twarzy.
Rodzaje środków ochrony indywidualnej:
Odzież ochronna  to taka odzież, która okrywa lub zastępuje odzież osobistą i chroni pracownika
przed jednym lub wieloma zagrożeniami. W pracach malarskich odzież ochronna powinna być
stosowana przy pracy z kwasami, zasadami, farbami, lakierami i rozpuszczalnikami, ponadto chroni
przed czynnikami atmosferycznymi. Do odzieży ochronnej zalicza się: płaszcze, fartuchy przednie,
kombinezony, spodnie, kurtki (ciepłochronne, przeciwdeszczowe) itp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Rękawice ochronne:
 do ochrony przed czynnikami mechanicznymi takimi jak otarcie naskórka, lekkie skaleczenia,
przecięcia ostrą krawędzią itp. Wykonane są z odpowiednich tkanin
w połączeniu ze skórą,
Rys. 2. Rękawice tkaninowe [11]
 do ochrony przed czynnikami chemicznymi takimi jak kwasy, zasady itp.; to rękawice
pięciopalcowe, szczelne, wykonane z kauczuków naturalnych, syntetycznych lub tworzyw
sztucznych.
Rys. 3. Rękawice do ochrony przed czynnikami chemicznymi [11]
Obuwie ochronne  przeznaczone do ochrony przed kilkoma rodzajami zagrożeń jednocześnie, np.
przed otarciami, upadkiem przedmiotu na stopę, poślizgnięciem się; w związku z tym wyposażone
jest w wiele elementów zabezpieczających, takich jak:
 stalowa wkładka wmontowana w spód obuwia  chroni przed przekłuciem,
 podnoski stalowe lub z tworzywa sztucznego  chronią przed przecięciem palce stopy,
 odpowiednio wyprofilowane podeszwy  chronią przed poślizgiem
Najczęściej wykonane są ze skóry wodoodopornej, a jednocześnie zapewniają oddychanie
skóry (wkładki typu Sympatex, Goretex itp.). Do prac z kwasami, wodorotlenkami lub
rozpuszczalnikami stosuje siÄ™ obuwie gumowe lub z tworzyw sztucznych  sÄ… one szczelne,
nienasiąkliwe, odporne na wodę i różne związki chemiczne lub ich roztwory, a także odporne na
ścieranie; charakteryzują się także elastycznością.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Przemysłowe hełmy ochronne
Rys. 4. Typowa konstrukcja przemysłowego hełmu ochronnego
1 - skorupa, 2 - więz
ba, 3 - zaczep więz
by, 4 - pas główny, 5 - potnik, 6 - daszek, 7 - pasek podbródkowy [11]
Sprzęt ochrony oczu i twarzy:
 gogle ochronne  należy stosować do ochrony oczu przed szkodliwymi dla zdrowia gazami,
aerozolami, dymami i pyłami o wymiarze cząstek mniejszych od 5 mikrometrów
Rys. 5. Gogle ochronne [11]
 okulary ochronne
Rys. 6. Okulary ochronne [13]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
 osłona do ochrony oczu i twarzy przed rozbryzgami cieczy
Rys. 7.Ochrona do osłony oczu i twarzy [11]
Sprzęt do ochrony układu oddechowego  dzieli się na 2 typy:
 sprzęt oczyszczający (działający przez oczyszczanie powietrza), w którym powietrze przepływa
przez element oczyszczający usuwając zanieczyszczenia, występuje w postaci:
" masek,
Rys. 8. Maski [11]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
" półmasek i ćwierćmasek,
Rys. 9.Półmaski i ćwierć maski [11]
" hełmu powietrznego,
" kaptura powietrznego,
Rys. 10. Kaptur powietrzny [11]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
" bluzy powietrznej
Rys. 11. Bluza powietrzna [11]
Hełm powietrzny, kaptur powietrzny i bluza powietrzna dodatkowo wspomagane są
przepływem powietrza.
 sprzęt izolujący (działający przez doprowadzanie powietrza lub tlenu ze z
ródła wolnego od
zanieczyszczeń):
Sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości
Podstawowymi zadaniami indywidualnego systemu chroniącego przed upadkiem z wysokości są:
 niedopuszczenie do rozpoczęcie spadania,
 bezpieczne powstrzymanie spadania,
 zapewnienie bezpiecznego dla użytkownika oczekiwania na pomoc.
System chroniący przed upadkiem z wysokości składa się z:
 podzespołu kotwiczącego  mocowanego na konstrukcji nośnej np. kratownicach, belkach
nośnych stalowych belkach stropów, które charakteryzują się wytrzymałością nie mniejszą niż
15 kN,
 podzespołu łącząco  amortyzującego  jego zadaniem jest połączenie uprzęży, w którą ubrany
jest człowiek z punktem kotwiczenia na konstrukcji nośnej oraz złagodzenie skutków
powstrzymywania spadania człowieka,
 uprzęży  to ta część systemu, która pozostaje w bezpośrednim kontakcie z ciałem człowieka.
Szelki powinny spełniać wymagania Polskiej Normy PN  EN  361; ich zadaniem jest takie
rozłożenie sił, aby podczas powstrzymywania spadania zmniejszyć ryzyko wystąpienia obrażeń,
nadać człowiekowi odpowiednią pozycję po powstrzymywaniu spadania, aby mógł bezpiecznie
i w miarę wygodnie oczekiwać na pomoc.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Rys. 12. Przykład konstrukcji szelek bezpieczeństwa
1 - grzbietowa klamra zaczepowa, 2 - piersiowa klamra zaczepowa, 3 - klamra pasa biodrowego, 4 - pas biodrowy [11]
Rys. 13. Podstawowe składniki systemu chroniącego przed upadkiem z wysokości [11]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Sprawami ochrony pracowników na stanowisku pracy zajmuje się pracodawca lub
upoważniona przez niego osoba. W związku z tym pracodawca powinien:
 ocenić i zidentyfikować zagrożenia i dokonać oceny ryzyka zawodowego na poszczególnych
stanowiskach pracy,
 zakupić i dopuścić do użytkowania tylko te środki ochrony indywidualnej, które posiadają znak
bezpieczeństwa  B lub  CE ,
 zapoznać się z przeznaczeniem poszczególnych typów środków ochrony indywidualnej na
podstawie ich instrukcji,
 określić warunki używania środków ochrony indywidualnej,
 przeszkolić pracowników pod kątem zagrożeń na stanowisku pracy oraz rodzajów i warunków
stosowania przez pracowników środków ochrony indywidualnej,
 nadzorować użytkowanie środków ochrony indywidualnej,
 zdobyć i wykorzystywać pojawiające się nowe, skuteczniejsze lub wygodniejsze w stosowaniu
środki ochrony indywidualnej,
 zapewnić pranie, konserwację, naprawę, odpylanie lub odkażanie środków ochrony
indywidualnej,
 Uwaga! Odzież robocza i obuwie robocze nie zaliczają się do środków ochrony indywidualnej
i nie muszą posiadać znaków bezpieczeństwa  B lub  CE .
Znaki bezpieczeństwa dotyczące stosowania środków ochrony indywidualnej:
Rys. 14. Znaki bezpieczeństwa [12]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
4.1.1.3. Praca na drabinach, rusztowaniach i pomostach
Wymagania wobec drabin:
 muszą być tak ustawione, aby zapewnić stateczność w trakcie użytkowania,
 przenośne drabiny muszą opierać się na stabilnym, trwałym, nieruchomym podłożu w taki
sposób, aby szczeble pozostawały w pozycji poziomej oraz były zabezpieczone przed
przemieszczaniem zanim będą użytkowane,
 zawieszane drabiny muszą być zaczepione w bezpieczny sposób tak, aby zapobiec,
z wyjÄ…tkiem drabin linowych, ich przemieszczaniu lub bujaniu,
 drabiny wieloczęściowe łączone lub wysuwane muszą być używane w taki sposób, aby
zapobiec przemieszczaniu się ich różnych części względem siebie,
 drabiny przejezdne przed ich użyciem muszą być unieruchomione.
Przy używaniu drabin przenośnych niedopuszczalne jest:
 stosowanie drabin uszkodzonych,
 stosowanie drabiny jako drogi stałego transportu, a także do przenoszenia ciężarów
o masie powyżej 10 kg,
 używanie drabiny rozstawnej jako przystawnej,
 opieranie drabiny przystawnej o śliskie płaszczyzny, o obiekty lekkie lub wywrotne albo
o stosy materiałów nie zapewniające stałości drabiny,
 stawianie drabiny przed zamkniętymi drzwiami, jeżeli nie są one zamknięte na klucz od strony
ustawionej drabiny,
 ustawianie drabin na niestabilnym podłożu oraz w bezpośrednim sąsiedztwie maszyn
i innych urządzeń  w sposób stwarzający zagrożenie dla pracowników używających drabiny,
 przenoszenie drabiny o długości powyżej 4 m przez jedną osobę.
Należy przestrzegać następujących wymagań dotyczących prac z użyciem drabin:
 dopuszcza się wykonywanie robót malarskich przy użyciu drabin rozstawnych tylko do
wysokości nie przekraczającej 4 m od poziomu podłogi,
 drabina bez pałąków, której długość przekracza 4 m przed podniesieniem lub zamontowaniem
powinna być wyposażona w prowadnicę pionową umożliwiającą założenie urządzenia samo
hamującego połączonego z linką bezpieczeństwa szelek bezpieczeństwa,
 osoby korzystające z drabin linowych powinny być dodatkowo zabezpieczone przed upadkiem
z wysokości za pomocą prowadnicy pionowej, zamocowanej niezależnie od lin nośnych
drabiny.
Zasady użytkowania drabin:
 drabina przystawna powinna wystawać ponad powierzchnię, na którą prowadzi co najmniej
o 0,75 m a kÄ…t jej nachylenia powinien wynosić od 65 do 75°,
 nie należy używać drabin drewnianych sporządzonych we własnym zakresie,
 nie należy malować drabin farba kryjącą, która może zakryć ewentualne uszkodzenia drabiny,
 oba segmenty drabiny rozstawnej powinny być zabezpieczone przed rozsunięciem łańcuchem
lub w inny trwały sposób,
 po drabinie należy wchodzić i schodzić twarzą do szczebli, nigdy tyłem.
Kontrola użytkowanych drabin powinna być przeprowadzona przez osobę upoważnioną przez
pracodawcę i posiadającą odpowiednie kwalifikacje. W przypadku zakupu używanych drabin
powinna być ona przed rozpoczęciem eksploatacji poddana kontroli wstępnej. Drabiny narażone na
działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego powinny być poddawane
kontroli. Na ich stan techniczny wpływ mogą mieć prace modyfikacyjne, zjawiska przyrodnicze,
niebezpieczne uszkodzenia i wypadki przy pracy. Wyniki wszystkich kontroli drabin pracodawca
powinien rejestrować i przechowywać przez 5 lat.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Wymagania ogólne przy montażu, eksploatacji i demontażu rusztowań i ruchomych podestów
roboczych:
 osoby zatrudnione przy montażu i demontażu rusztowań oraz monterzy ruchomych podestów
roboczych powinni posiadać wymagane uprawnienia,
 rusztowania i ruchome podesty robocze powinny być wykonywane zgodnie z dokumentacją
producenta albo projektem indywidualnym oraz z  warunkami technicznymi wykonania
i odbioru robot budowlano-montażowych ,
 rusztowanie powinno być ustawione na ustabilizowanym i wyprofilowanym podłożu ze
spadkiem umożliwiającym odpływ wód opadowych. Nośność podłoża gruntowego w miejscu
ustawienia rusztowania powinna wynosić co najmniej 0,1 MPa.,
 rozmieszczenie elementów nośnych, liczbę i rozmieszczenie zakotwiczeń rusztowania oraz
wielkość siły kotwiącej należy odczytać z projektu rusztowania lub dokumentacji producenta,
 na rusztowaniu lub ruchomym podeście roboczym powinna być umieszczona tablica
określająca:
" wykonawcę montażu z podaniem imienia i nazwiska albo nazwy oraz numeru telefonu,
" dopuszczalne obciążenia pomostów i konstrukcji rusztowania lub ruchomego podestu
roboczego.
 w każdym rusztowaniu przyściennym powinno być wydzielone miejsce służące komunikacji
pionowej dla pracowników pracujących na rusztowaniu  odległość między sąsiednimi pionami
nie powinna być większa niż 40 m.,
 w rusztowaniach usytuowanych bezpośrednio przy drogach (ulicach) należy wykonać daszki
ochronne nachylone w kierunku rusztowania pod kÄ…tem co najmniej 40° do poziomu,
 miejsca gdzie prowadzone są prace związane z montażem, eksploatacją i demontażem
rusztowań powinny być oznaczone za pomocą tablic ostrzegawczych,
 użytkowanie rusztowania jest dopuszczalne po dokonaniu jego odbioru przez kierownika
budowy lub uprawnioną osobę, co powinno być potwierdzone wpisem w dzienniku budowy lub
protokole odbioru technicznego,
 w czasie eksploatacji rusztowania i ruchome podesty robocze należy poddawać następującym
przeglÄ…dom:
" codziennie  przez brygadzistę użytkującego rusztowanie,
" co 10 dni  przez konserwatora rusztowań lub pracownika inżynieryjno  technicznego,
" każdorazowo  przez kierownika budowy lub uprawnioną osobę  po silnym wietrze,
opadach atmosferycznych oraz działaniu innych czynników stwarzających zagrożenie dla
bezpieczeństwa wykonania prac i przerwach roboczych dłuższych niż 10 dni,
" okresowo  nie rzadziej niż raz w miesiącu.
 zakres czynności objętych sprawdzaniem w czasie eksploatacji rusztowań i ruchomych
pomostów roboczych określa instrukcja producenta lub projekt indywidualny,
 wyniki przeglądu rusztowań powinny być wpisane do dziennika budowy,
 materiały potrzebne do wykonania robót nie mogą być gromadzone na pomoście roboczym
w iloÅ›ci przekraczajÄ…cej dopuszczalne obciążenie użytkowe zmniejszone o 0,80 kN/ m²,
 pomosty robocze należy na bieżąco oczyszczać z odpadów materiałów budowlanych
a w okresie zimy ze śniegu i lodu,
 materiały niezbędne do wykonania robót powinny być rozłożone równomiernie na całej
powierzchni pomostu roboczego, a ich ciężar nie może przekraczać dopuszczalnego obciążenia
użytkowego,
 nie można obciążać pomostów roboczych maszynami lub urządzeniami, które w czasie pracy
wywołują drgania,
 praca na dwóch różnych poziomach w jednej linii pionowej jest dopuszczalna  pod warunkiem
zamontowania szczelnego daszka ochronnego oddzielającego obydwa stanowiska i jeżeli
zezwala na to projekt,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
 sposób demontażu rusztowania zależy od jego typu i powinien być prowadzony zgodnie
z instrukcjÄ… zaakceptowanÄ… przez kierownika budowy; prace te wykonujÄ… osoby posiadajÄ…ce
wymagane uprawnienia,
 po zakończeniu rozbiórki rusztowania wszystkie elementy należy starannie oczyścić,
posegregować i ułożyć w stosy według asortymentu,
 liny należy wysuszyć, oczyścić, zwinąć w kręgi i ułożyć w magazynie,
 liny stalowe i elementy rusztowań z rur stalowych muszą być przetarte smarem w celu
zabezpieczenia przed rdzewieniem,
 przy demontażu rusztowań nie wolno zrzucać elementów z wysokości.
Rys. 15. Tablice ostrzegawcze stosowane przy pracach na rusztowaniach [12]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
4.1.1.4. Obsługa urządzeń z napędem elektrycznym
Warunki panujące na budowie często stwarzają możliwość porażenia prądem elektrycznym.
Dlatego wszystkie narzędzia stosowane w pracach budowlanych, także malarskich, muszą być
wyposażone w izolację ochronną związaną konstrukcyjnie z elektrycznymi częściami narzędzia.
Aby podwyższyć stopień ochrony przed porażeniem dodatkowo istnieje wymóg stosowania
dodatkowych środków ochrony, do których należą m.in.: zerowanie, uziemienie ochronne,
wyłączniki ochronne,  małe napięcie . Wybór rodzaju zastosowanego dodatkowego zabezpieczenia
zależy od przyjętego systemu instalacji na placu budowy. Najbardziej skutecznym i pożądanym
sposobem zabezpieczenia przed porażeniem jest stosowanie narzędzi zasilanych napięciem
do 24 V. Szczególnie te, które pracują w warunkach wilgotnych, przy konstrukcjach metalowych
powinny być dostosowane do  małego napięcia , czyli do 24 V. Każde narzędzie z napędem
elektrycznym jest zaliczane do odpowiedniej klasy ochrony przeciwporażeniowej.
Klasyfikacja narzędzi elektrycznych ze względu na klasę ochrony przeciwporażeniowej:
Narzędzi klasy 0 i 0I nie wolno stosować na placu budowy.
Narzędzia klasy I mają instalację roboczą, zacisk ochronny, przewód zasilający z żyłą ochronną
oraz wtyczkę z zaciskiem ochronnym. Narzędzia zaliczane do tej klasy można stosować, ale
wymagają one przyłączenia do systemu zerowania, uziemienia ochronnego lub wyłączników
ochronnych.
Narzędzia klasy II mają izolację podwójną lub wzmocnioną i nie są zaopatrzone w zacisk ochronny.
Narzędzia tej klasy nie wymagają żadnej dodatkowej ochrony (na tabliczce znamionowej mają
specjalny znak w postaci kwadratu wpisanego w kwadrat).
Narzędzia klasy III są przystosowane do napięcia 24 V i nie wymagają dodatkowej ochrony
przeciwporażeniowej.
Roboty przy urzÄ…dzeniach i instalacjach elektrycznych na terenie budowy zwiÄ…zane sÄ… z:
 konserwacją  zabezpieczenie i utrzymanie należytego stanu technicznego urządzeń i instalacji,
 remontami  usuwanie usterek, uszkodzeń oraz remonty urządzeń i instalacji w celu
doprowadzenia ich do wymaganego stanu technicznego,
 montażem  instalowanie i przyłączanie urządzeń i instalacji,
 kontrolą i pomiarami  dokonanie oceny stanu technicznego i parametrów eksploatacyjnych
urządzeń i instalacji oraz sieci.
Roboty te mogą wykonywać osoby, które spełniają wymagania kwalifikacyjne dla
następujących rodzajów prac i stanowisk pracy:
 eksploatacji  do których zalicza się stanowiska osób wykonujących prace w zakresie obsługi,
konserwacji, remontów, montażu i prace kontrolno-pomiarowe,
 dozoru  do których zalicza się stanowiska osób kierujących czynnościami w zakresie
eksploatacji oraz stanowiska pracowników technicznych sprawujących nadzór nad eksploatacją
urządzeń, instalacji i sieci.
Każde narzędzie elektryczne powinno posiadać tabliczkę znamionową a następującymi
danymi:
 nazwÄ™ producenta,
 typ narzędzia, napięcie znamionowe (V),
 moc (W lub kW),
 znak bezpieczeństwa CE,
 podstawowe parametry techniczne, np. obr/ min.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Rys. 16. Narzędzie elektryczne z tabliczką znamionową [6]
Podczas pracy z narzędziami i urządzeniami elektrycznymi należy przestrzegać następujących
zasad:
 przed każdym użyciem sprawdzić czy obudowa, włącznik i przewód zasilający nie wykazują
jakiegokolwiek uszkodzenia (jeżeli tak  oddać do naprawy),
 podczas włączania i wyłączania narzędzia z sieci zawsze chwytać za wtyczkę, nigdy za
przewód,
 stosować narzędzie zgodnie z jego parametrami i przeznaczeniem,
 nie dopuszczać do zamoczenia i zawilgocenia narzędzia,
 uważać, aby nie potknąć się o przewód zasilający.
Pierwsza pomoc w przypadku porażenia prądem elektrycznym.
Prąd elektryczny o niskim napięciu może spowodować u porażonego następujące skutki:
 skurcze mięśni,
 zaburzenia rytmu serca a nawet zatrzymania akcji serca,
 utratę przytomności,
 bezdech,
 oparzenia skóry w miejscach wejścia i wyjścia prądu.
W przypadku porażenia prądem o wysokim napięciu dodatkowo dochodzi do rozległych
oparzeń.
Podczas udzielania pierwszej pomocy należy zachować następującą kolejność czynności:
1) uwolnić porażonego spod działania prądu elektrycznego np. przez wyciągnięcie wtyczki
z gniazdka lub wykręcenie bezpiecznika. Jeżeli nie jest to możliwe należy zastosować jeden ze
sposobów przedstawionych na rysunku. Ratownik musi pamiętać o tym, aby izolować się od
ciała porażonego i od podłoża; może stanąć na suchej desce lub innym materiale izolacyjnym,
a porażonego odciągać za suchą odzież lub za pomocą suchej drewnianej listwy lub kija.
2) wezwać pogotowie ratunkowe, ewentualnie inne służby ratownicze,
3) sprawdzić oddech i tętno poszkodowanego, jeśli jest nieprzytomny,
4) ułożyć w pozycji bocznej ustalonej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Rys. 17. Sposoby odłączania porażonych od z
ródła prądu elektrycznego: a)odciąganie od urządzenia elektrycznego,
b) odsuwanie lub przecinanie przewodu wysokiego napięcia, c) zastosowanie tze. Przerzutki z drutu w celu wywołania
zwarcia i połączenia uszkodzonych przewodów z ziemią. Przewód stykający się z ziemią tworzy w promieniu kilku
metrów prąd zwany krokowym, dlatego porażonego należy odciągnąć zawsze w pewnej odległości, po odizolowaniu
się od sieci za pomocą butów gumowych lub stojąc na suchej desce [2]
5) w razie zatrzymania oddechu zastosować sztuczne oddychanie,
6) w razie zatrzymania akcji serca wykonać masaż serca,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
7) w przypadku szoku pourazowego ( niepokój, słabnące tętno, rozszerzenie z
renic, bladość skóry,
zimny pot ) unieść kończyny dolne ku górze, poszkodowanego chronić przed utratą ciepła,
zapewnić spokój,
8) ochłodzić miejsca oparzeń zimną wodą,
9) kontrolując tętno, oddech i ciśnienie oczekiwać na karetkę pogotowia.
Rys. 18. Znaki bezpieczeństwa stosowane na urządzeniach elektrycznych [12]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.1.1.5. Transport materiałów
Transport ręczny
W pracach malarskich najczęściej stosuje się transport ręczny indywidualny lub zespołowy.
Ręczne prace transportowe wykonuje się tylko wtedy, gdy nie można ich zastąpić w inny
sposób. Pracodawca zobowiązany jest odpowiednio zorganizować pracę i wyposażyć pracowników
w niezbędny sprzęt pomocniczy oraz środki ochrony indywidualnej. Pracodawca zobowiązany jest
ocenić ryzyko zawodowe przy ręcznych pracach transportowych uwzględniając:
 masę przemieszczonego przedmiotu, jego rodzaj i położenie środka ciężkości,
 warunki środowiska pracy, takie jak temperaturę, wilgotność powietrza i inne,
 organizacjÄ™ pracy,
 indywidualne predyspozycje pracownika  sprawność fizyczną, wiek, stan zdrowia.
Przed przystąpieniem do prac transportowych pracownik powinien być przeszkolony
w zakresie bhp, a także poinformowany o cechach przemieszczonego przedmiotu oraz środkach
bezpieczeństwa.
Podczas prac transportowych należy zachować następujące zasady bezpieczeństwa:
 niedopuszczalne jest ręczne przemieszczanie przedmiotów przez pomieszczenia, schody,
korytarze albo drzwi zbyt wąskie w stosunku do rozmiarów tych przedmiotów, jeżeli stwarza to
zagrożenia wypadkowe,
 przedmiot nieporęczny lub trudny do utrzymania powinien być przemieszczany przy użyciu
odpowiedniego sprzętu pomocniczego zapewniającego bezpieczeństwo pracy,
 ostre, wystające elementy przedmiotów przemieszczanych powinny być zabezpieczone
w sposób zapobiegający powstawaniu urazów,
 należy pamiętać o tym, aby przedmiot transportowany ręcznie nie ograniczał pola widzenia
pracownika,
 niedopuszczalne jest przebywanie pracownika między legarami podczas przetaczania
przedmiotów po pochyło ustawionych legarach.
 masa przedmiotów przenoszonych przez jednego pracownika nie może przekraczać:
" 30 kg  przy pracy stałej,
" 50 kg  przy pracy dorywczej.
 niedopuszczalne jest ręczne przenoszenie przedmiotów o masie przekraczającej 30 kg na
wysokość powyżej 4 m lub na odległość przekraczającą 25 m,
 przenoszenie przedmiotów, których długość przekracza 4 m i masa 30 kg powinno odbywać się
zespołowo, pod warunkiem, aby na jednego pracownika przypadała masa nieprzekraczająca:
" 25 kg  przy pracy stałej,
" 42 kg  przy pracy dorywczej.
 niedopuszczalne jest zespołowe przemieszczanie przedmiotów o masie przekraczającej 500 kg,
Przy zespołowym przenoszeniu przedmiotów należy zapewnić:
 dobór pracowników pod względem wzrostu i wieku oraz nadzór pracownika doświadczonego
w zakresie stosowania odpowiednich sposobów ręcznego przemieszczania przedmiotów
i organizacji pracy, wyznaczonego w tym celu przez pracodawcÄ™,
 odstępy pomiędzy pracownikami co najmniej 0,75 m oraz stosowanie odpowiedniego sprzętu
pomocniczego.
Prace transportowe powinny być właściwie zorganizowane i tam, gdzie jest to możliwe
powinien być stosowany sprzęt pomocniczy odpowiednio dobrany do wielkości, masy i rodzaju
transportowanych przedmiotów tak, aby zapewnić bezpieczne i dogodne wykonywanie pracy.
Środki transportu ręcznego  pozwalają na szybkie i wygodne przemieszczanie ładunku:
 taczki,
 wózki kołowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Podczas prac transportowych przy użyciu taczek i wózków należy zachować następujące
zasady:
 dopuszczalna masa ładunku przemieszczanego na taczce, łącznie z masą taczki nie może
przekraczać:
" 100 kg  po twardej nawierzchni,
" 75 kg  po nawierzchni nieutwardzonej.
 niedopuszczalne jest przemieszczanie ładunku na taczce po pochyleniach większych niż 8%
oraz na odległość większą niż 200 m,
 dopuszczalna masa ładunku przemieszczanego na wózku, łącznie z masą wózka na jednego
pracownika nie może przekraczać:
" 450 kg  po terenie płaskim o twardej nawierzchni,
" 350 kg  po terenie o pochyleniu większym niż 5 %,
 nachylenie dróg komunikacyjnych przeznaczonych do ruchu wózków lub taczek nie może
przekraczać:
" 4% - dla wózków szynowych,
" 5% - dla wózków bezszynowych,
" 10% - dla taczek.
Wózki powinny zapewnić stabilność załadunku i rozładunku. Wózki przemieszczane po
szynach oraz wózki kołowe przemieszczane po pochyleniach powinny posiadać sprawne hamulce.
Podczas ładowania i rozmieszczania ładunku na wózkach i taczkach należy pamiętać, aby:
 zapewnić ich równowagę i stabilność podczas ładowania i przemieszczania,
 przedmioty przewożone na wózkach nie wystawały poza obrys wózka i nie przesłaniały pola
widzenia (jeżeli praca odbywa się pod nadzorem zapewniającym bezpieczne jej wykonanie
wyjątkowo można odstąpić od tych czynności).
Szerokość dróg powinna być dostosowana do rodzaju używanych środków transportowych
i nasilenia ruchu (60 cm większa od szerokości ładunku). Należy pamiętać, aby drogi i przejścia
przy robotach transportowych uprzątać z materiałów i odpadów, utrzymywać w należytym
porządku, systematycznie oczyszczać z błota i śniegu, a w czasie gołoledzi posypywać piaskiem.
Åšrodki do transportu zmechanizowanego
Do transportu materiałów malarskich używa się sprzętu zmechanizowanego, takiego jak
w innych typach robót budowlanych, np. wyciągu słupowego, wyciągu szybowego itp. Środki do
mechanicznego transportu mogą być obsługiwane wyłącznie przez osoby do tego uprawnione.
4.1.1.6.Ochrona przeciwpożarowa
Wyróżnia się następujące zagrożenia związane z pracami malarskimi:
 podczas magazynowania materiałów  wskutek nieprzestrzegania zasad składowania
materiałów łatwopalnych oraz używania otwartego ognia,
 podczas stosowania materiałów zawierających łatwopalne rozpuszczalniki organiczne z powodu
nieostrożnego obchodzenia się z ogniem, co może wywołać:
" pożar  przez zapalenie się materiału malarskiego,
" wybuch skoncentrowanych par rozpuszczalników jeśli nie wietrzono należycie
pomieszczeń, w których były stosowane.
Podczas wykonywania prac malarskich przy użyciu łatwopalnych materiałów należy stosować
następujące zasady:
 wietrzyć lub wentylować pomieszczenia, w których przechowuje się materiały łatwopalne lub
używa się ich do wykonywania powłok lub prac lakierniczych,
 nie dopuścić do wejścia osoby trzeciej z zapalonym papierosem,
 nie używać w pomieszczeniu otwartego palnika (np. pieca lub grzejnika elektrycznego),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
 nie dopuścić do iskrzenia w złączach instalacji elektrycznej, narzędziach itp.,
 koniecznie umieścić napisy ostrzegawcze o wykonaniu prac z wykorzystaniem materiałów
Å‚atwopalnych.
Każda budowa musi być wyposażona w podręczny sprzęt gaśniczy w postaci:
 beczek z wodÄ…,
 skrzyni z piaskiem,
 toporów,
 siekier,
 bosaków,
 hydronetek,
 gaśnic (pianowa, śniegowa, tetrowa, proszkowa),
 koców azbestowych,
 tłumic.
Sprzęt ten należy rozmieścić w miejscach widocznych, dostępnych i osłoniętych od wpływu
czynników atmosferycznych. Sprzęt ten służy do likwidacji pożaru w zarodku i prowadzenia
działań gaśniczych do momentu przybycia straży pożarnej.
Uwaga! Urządzeń elektrycznych oraz palących się materiałów malarskich nie wolno gasić
wodą. Należy stosować gaśnice proszkowe, tetrowe i śniegowe. Do gaszenia urządzeń
elektrycznych pod napięciem nie wolno używać gaśnicy pianowej.
Rys. 19. Gaśnice: a) pianowa, b) tetrowa, c) śniegowa, d) proszkowa [9]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Sposoby używania gaśnic (przedruk z pozycji [9] ze spisu literatury)
W celu uruchomienia gaśnicy pianowej należy:
 zdjąć ją z wieszaka, chwytając lewą ręką za górny, a prawą za dolny uchwyt i zerwać plombę,
 nie odwracając gaśnicy podbiec z nią do miejsca pożaru,
 przy ogniu odwrócić gaśnicę dnem do góry i wbić zbijak, uderzając o twardy przedmiot
(podłoga, deska itp.), w momencie wbijania zbijaka należy puścić na chwilę uchwyt trzymany
lewą ręką, gdyż w przeciwnym razie można się skaleczyć,
 strumień skierować na ogień, trzymając gaśnicę w czasie gaszenia dnem do góry.
W celu uruchomienia gaśnicy śniegowej należy:
 uchwycić gaśnicę,
 podbiec do ognia,
 uchwycić dyszę za rękojeść i rurę skierować na ogień (możliwie skośnie w dół),
 odkręcić zawór butli.
Uwaga! Gaśnica śniegowa podczas działania tak bardzo się oziębia, że zachodzi
niebezpieczeństwo odmrożenia rąk aż do obumarcia tkanki mięśniowej. Dlatego gaśnicę należy
podczas działania trzymać tylko za uchwyt.
W celu uruchomienia gaśnicy tetrowej należy:
 zdjąć gaśnicę z wieszaka,
 podbiec do ognia,
 odkręcić kółko zaworu w lewo,
 skierować strumień na ogień.
Uwaga! Gaśnicy tetrowej nie wolno używać do gaszenia z
ródła pożaru w ciasnych,
zamkniętych pomieszczeniach, ponieważ tetra (środek gaśniczy) wytwarza duszące, drażniące,
a często trujące gazy, zagrażające życiu gaszącego.
W celu uruchomienia gaśnicy proszkowej należy:
 zdjąć gaśnicę z wieszaka,
 podbiec do ognia,
 odkręcić kółko zaworu w lewo,
 strumień proszku skierować na ogień, posypując nim równomiernie palący się przedmiot
Zasady postępowania podczas pożaru:
 zachować spokój,
 zaalarmować straż pożarną  tel.998, określić co się pali, miejsce pożaru i przedstawić się,
 ostrzec inne osoby zagrożone pożarem,
 w razie możliwości wyłączyć spod napięcia urządzenia elektryczne,
 zamknąć dopływ gazu,
 wyłączyć urządzenia wentylacyjne,
 opuścić zagrożoną strefę wyznaczonymi drogami ewakuacyjnymi,
 ratować ludzi,
 nie narażając własnego zdrowia i życia, uczestniczyć w akcji ratunkowej do momentu przybycia
straży pożarnej,
 opiekować się rannymi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Każda gaśnica powinna być właściwie oznaczona; oznaczenie zawiera:
 rodzaj środka gaśniczego,
 masÄ™,
 instrukcję obsługi,
 zastosowanie gaśnicy w zależności od grupy pożaru,
 nr certyfikatu,
 zakres temperatur działania,
 osobę odpowiedzialną za kontrolę stanu gaśnicy.
Rys. 20. Przykładowe oznaczenie gaśnicy [6]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.1.1.7. Instrukcje bhp
Jednym z najważniejszych elementów systemu bezpieczeństwa i higieny pracy są instrukcje
bhp. Powinny one określać czynności do wykonania przed rozpoczęciem danej pracy, zasady
i sposoby bezpiecznego jej wykonania, a także czynności do wykonania po zakończeniu pracy oraz
zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych. Zapoznanie się z instrukcją pracownik ma
obowiązek potwierdzić własnoręcznym podpisem. Instrukcje są najczęściej opracowywane dla
konkretnego rodzaju prac lub dla konkretnego stanowiska pracy. Za nieprzestrzeganie postanowień
instrukcji bhp pracodawca może nakładać na pracowników kary porządkowe.
Przykłady instrukcji:
Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy dla obsługi elektronarzędzi (przedruk z pozycji [14]
ze spisu literatury)
Warunki dopuszczenia pracownika do pracy:
 ukończone 18 lat ( młodociany w ramach praktycznej nauki zawodu pod nadzorem instruktora),
 został pouczony o sposobie użytkowania określonego rodzaju narzędzia,
 przejście odpowiedniego instruktażu zawodowego, zapoznanie się z instrukcją obsługi,
przeszkolenie bhp i przeciwpożarowe,
 stan zdrowia odpowiedni do wykonywanej pracy potwierdzony świadectwem wydanym przez
uprawnionego lekarza
 posiadanie wymaganych predyspozycji psychicznych i fizycznych,
 ubrany w odzież roboczą przewidzianą dla danego stanowiska w zakładowej tabeli norm
odzieży roboczej rękawice robocze,
 przy obsłudze maszyn z ruchomymi elementami nie można pracować w odzieży z luz
nymi
(zwisającymi) częściami jak np. luz
no zakończone rękawy, krawaty, szaliki poły, oraz bez
nakryć głowy okrywających włosy,
 do pracy należy przystąpić wypoczętym, ubranym w odzież roboczą, z włosami przykrytymi
czapką lub chustką oraz zastosować sprzęt ochronny - okulary przeciwodpryskowe i przy
pracach powodujących zapylenia (przy szlifowaniu itp.) półmaskę przeciwpyłową.
Czynności przed rozpoczęciem pracy
 dokładnie zapoznać się z dokumentacją wykonawczą i instrukcją obsługi urządzenia,
 sprawdzić stan techniczny urządzeń mechanicznych i oświetlenia stanowiska, a w szczególności
stan instalacji elektrycznej w tym przyłączy, czy narzędzie jest wykonane w I czy II klasie
izolacji (II klasa izolacji oznaczona jest na tabliczce znamionowej znakiem i takie narzędzie nie
wymaga podłączenia do gniazdka z kołkiem uziemiającym),
 sprawdzić czy nie ma widocznych uszkodzeń korpusu narzędzia, czy przewód zasilający
i wtyczka nie sÄ… uszkodzone,
 sprawdzić czy nie jest uszkodzone lub zanieczyszczone gniazdko przyłączeniowe,
 sprawdzić czy narzędzie skrawające (wiertło, frez, tarcza szlifierska itp.) jest w dobrym stanie
(tarcze szlifierskie powinny odpowiadać liczbie dopuszczalnych obrotów i nie mogą być
popękane),
 prawidłowo i mocno zamocować narzędzia skrawające w uchwycie,
 sprawdzić na biegu luzem czy narzędzie pracuje równo, bez drgań i bez nadmiernego hałasu
oraz czy sprawny jest wyłącznik.
Pracownik uruchamiający urządzenie powinien przed dokonaniem tej czynności sprawdzić
dokładnie czy jego uruchomienie nie grozi wypadkiem:
 próbnie uruchomić zmechanizowane urządzenia i sprawdzić jakość ich działania
 przygotować niezbędne pomoce warsztatowe, przyrządy pomiarowe, narzędzia pracy, zmiotki,
oraz konieczne ochrony osobiste, np. okulary, maski, ochronniki słuchu, itp.,
 zauważone usterki i uchybienia zgłosić natychmiast przełożonemu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy
Nie wolno:
 wykonywać prac konserwacyjno-remontowych maszyn, urządzeń i odbiorników elektrycznych
przez nieuprawnionych pracowników,
 wznawiać pracę urządzenia bez usunięcia uszkodzenia,
 dopuszczać do obsługi osoby niepowołane,
 zdejmować lub manipulować fabrycznymi osłonami ochronnymi,
 podłączać odbiorniki do sieci w sposób inny niż za pomocą wtyczek stanowiących fabryczne
wyposażenie odbiorników,
 pracować w rękawicach wilgotnych,
 stosować przypadkowych przedłużaczy i uszkodzonych gniazdek elektrycznych,
 dociskać narzędzia do materiału tułowiem,
 pracować elektronarzędziem na drabinie przystawnej lub na chwiejnym i niepewnym
rusztowaniu,
 pracować narzędziami o napędzie elektrycznym na zewnątrz pomieszczenia w czasie deszczu
lub śnieżycy,
 naprawiać i wymieniać wkładki bezpiecznikowe,
 postępować w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami, szczegółowymi instrukcjami
i poleceniami nadzoru,
 zasilać elektronarzędzi w miejscach krańcowego zagrożenia (na przykład przy dużej
wilgotności, wewnątrz zbiorników itp.) w inny sposób niż przez transformator separacyjny.
Nakazuje siÄ™:
 używać obowiązujące ochrony osobiste,
 sukcesywnie usuwać odpady,
 utrzymywać w porządku miejsce pracy, nie rozrzucać narzędzi i przedmiotów przeznaczonych
do obróbki lub obrobionych,
 utrzymywać posadzkę w czystości i suchą,
 zachowywać prawidłową pozycję ciała przy wykonywaniu pracy,
 narzędzia mocować mocno, ale tak aby nie uległy uszkodzeniu,
 przy procesach o dużym natężeniu hałasu bezwzględnie stosować ochronniki słuchu,
 przy obróbce, przy której występuje duże zapylenie stosować okulary ochronne oraz ochrony
dróg oddechowych,
 przy pracach o znacznej wibracji używać rękawic antywibracyjnych,
 przy pracy narzędziami o napędzie mechanicznym należy zawsze stosować rękawice robocze,
 w trakcie wykonywania obróbki narzędzie skrawające dociskać do materiału ostrożnie i bez
nadmiernej siły
 w czasie wykonywania pracy narzędziami o napędzie elektrycznym w środowisku o dużym
zawilgoceniu lub w pomieszczeniu, którego podłoga jest dobrze przewodząca (metal, wilgotne
deski, mokry beton itp.) na stanowisku należy stosować chodnik dielektryczny lub kalosze
dielektryczne.
Czynności po zakończeniu pracy:
 odkładać obrabiane i gotowe elementy na wyznaczone miejsca,
 uporządkować stanowisko pracy oraz narzędzia i sprzęt ochronny.
Zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych:
 o wadach lub uszkodzeniach urządzenia należy niezwłocznie zawiadomić przełożonego,
 elektronarzędzia, których uszkodzenie stwierdzono w czasie pracy, powinny być niezwłocznie
zatrzymane i odłączone od zasilania,
 bezwzględnie udzielić pierwszej pomocy poszkodowanym,
 w razie awarii maszyny stwarzającej zagrożenie dla otoczenia należy zastosować zrozumiałą
i dostrzegalnÄ… sygnalizacjÄ™ ostrzegawczÄ… i alarmowÄ…,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
 każdy zaistniały wypadek przy pracy zgłaszać swojemu przełożonemu, a stanowisko pracy
pozostawić w takim stanie, w jakim nastąpił wypadek.
Uwagi:
 wykonywanie prac niebezpiecznych, na wysokości, w zbiornikach lub zagłębieniach może
odbywać się tylko zgodnie z odpowiednimi instrukcjami,
 narzędzia i urządzenia o napędzie mechanicznym podlegają okresowym przeglądom i badaniom
na skuteczność zerowania,
 Badania okresowe należy wykonywać:
" co 6 miesięcy dla elektronarzędzi zaliczanych do kategorii użytkowania I,
" co 4 miesiące dla elektronarzędzi zaliczanych do kategorii użytkowania II,
" co 2 miesiące dla elektronarzędzi zaliczanych do kategorii użytkowania III,
" po każdej zaistniałej sytuacji mogącej mieć wpływ na bezpieczeństwo użytkowania
elektronarzędzia (upadek, zawilgocenie itp.).
 na podstawie art. 210 K.P. pracownik ma prawo w razie gdy warunki pracy nie odpowiadajÄ…
przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika lub gdy
wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom - powstrzymać
się od wykonywanej pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.
Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy dla robót malarskich (przedruk z pozycji [14] ze
spisu literatury)
Warunki dopuszczenia pracownika do pracy:
 ukończone 18 lat ( młodociany w ramach praktycznej nauki zawodu pod nadzorem instruktora),
 ukończona co najmniej szkoła zawodowa w danej specjalności lub inne uprawnienia do
wykonywania zawodu,
 przejście odpowiedniego instruktażu zawodowego, zapoznanie się z instrukcją obsługi,
przeszkolenie bhp i ppoż.,
 stan zdrowia odpowiedni do wykonywanej pracy potwierdzony świadectwem wydanym przez
uprawnionego lekarza,
 wyposażenie pracownika w odzież roboczą przewidzianą dla danego stanowiska w zakładowej
tabeli norm odzieży roboczej.
Czynności przed rozpoczęciem pracy:
 przygotować urządzenia pomocnicze do składowania materiałów, przyrządów, narzędzi
i odpadów,
 zaplanować kolejność wykonywania poszczególnych czynności,
 przygotować niezbędne pomoce warsztatowe oraz konieczne środki ochrony osobistej,
np. okulary, maski itp.
Zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy:
Nie wolno:
 na stanowisku pracy przechowywać materiałów w ilościach większych od wynikających
z potrzeb technologicznych
 stosować uszkodzonych narzędzi z napędem elektrycznym lub pneumatycznym,
 nanosić metodą natryskową materiałów zawierających związki ołowiu i chromu oraz szlifować
na sucho wykonanych z nich powłok.,
 pracować ponad 4 godziny w pomieszczeniach malowanych farbami na lotnych
rozpuszczalnikach,
 dotykać zabrudzonymi farbą rękami ust, nosa i oczu,
 ignorować drobne skaleczenia pozostawiając je bez opatrunku,
 przechowywać i spożywać posiłki w magazynach z artykułami malarskimi, w miejscach
przygotowania farb oraz na stanowisku pracy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
 pracować bez ochron osobistych w przypadku występowania czynników szkodliwych dla
zdrowia (okularów ochronnych, ochronników słuchu i ochron dróg oddechowych),
 opierać pomostów lub desek na przypadkowych podporach (umywalkach, grzejnikach itp.)
i przedmiotach niestabilnych,
 przechodzić lub przebywać pod pomostem na którym odbywa się praca,
 przesuwać rusztowań w czasie, gdy na nich znajdują się ludzie,
 korzystać z rusztowań z uszkodzonymi elementami, bez poręczy ochronnych i desek
krawężnikowych,
 ręcznie przemieszczać i przewozić ciężary o masie przekraczającej ustalone normy,
 przy pracy na drabinie lub pomoście sięgać ręką dalej, niż pozwala na to pionowa pozycja ciała.
Nakazuje siÄ™:
 przy malowaniu konstrukcji kratowych, mostów itp.. tam gdzie nie ma możliwości ustawienia
rusztowania, zabezpieczać się pasem bezpieczeństwa zamocowanym do konstrukcji,
 używać sprawnych drabin malarskich (nie mogą mieć jakichkolwiek uszkodzeń lub sztukowań),
 utrzymywać w porządku miejsce pracy, nie rozrzucać narzędzi i materiałów,
 przy pracy z użyciem materiałów alkalicznych zabezpieczyć oczy okularami ochronnymi przed
zaprószeniem, chronić skórę twarzy i rąk tłustym kremem ochronnym, a przy użyciu stężonych
ługów ponadto stosować rękawice i specjalną odzież ochronną,
 przy malowaniu natryskowym farbami zawierającymi krzemionkę stosować respiratory,
 przy stosowaniu materiałów malarsko-lakierniczych, zawierających rozpuszczalniki bądz

rozcieńczalniki organiczne,
 prowadzić roboty malarsko-lakiernicze przy otwartych oknach lub przy sprawnej wentylacji
pomieszczenia, zapewniajÄ…cej co najmniej czterokrotnÄ… wymianÄ™ powietrza w ciÄ…gu godziny,
 przestrzegać bezwzględnego zakazu palenia papierosów, używania narzędzi i silników
powodujących iskrzenie oraz używania otwartych palenisk,
 przy piaskowaniu elementów stalowych stosować hełmy ochronne.
Czynności po zakończeniu pracy:
 uporządkować stanowisko pracy oraz narzędzia i sprzęt ochronny
Zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych:
 bezwzględnie udzielić pierwszej pomocy poszkodowanym,
 każdy zaistniały wypadek przy pracy zgłaszać swojemu przełożonemu, a stanowisko pracy
pozostawić w takim stanie, w jakim nastąpił wypadek
Uwagi:
 wykonywanie prac niebezpiecznych, na wysokości, w zbiornikach lub dużych zagłębieniach
może odbywać się tylko zgodnie z odpowiednimi instrukcjami,
 narzędzia i urządzenia o napędzie mechanicznym podlegają okresowym przeglądom i badaniom
na skuteczność zerowania, nie rzadziej niż co miesiąc, poddane fachowemu przeglądowi
z pomiarem skutecznej izolacji,
 aparaty elektryczne zaliczone do I klasy ochrony przeciwpożarowej mogą być używane pod
warunkiem zastosowania dodatkowej ochrony w postaci zerowania, uziemienia ochronnego lub
wyłączników ochronnych,
 na podstawie art. 210 K.P. pracownik ma prawo - w razie gdy warunki pracy nie odpowiadajÄ…
przepisom bhp i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika lub gdy
wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom - powstrzymać
się od wykonywanej pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.
Instrukcja bhp przy wykonywaniu prac lakierniczych: (przedruk z pozycji [14] ze spisu
literatury)
Uwagi ogólne:
 prace lakiernicze może wykonywać pracownik, który:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
" ma ukończoną szkołę zawodową o specjalności budowlanej lub specjalistyczny kurs
uprawniajÄ…cy go do wykonywania tego zawodu,
" posiada aktualne orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do pracy na zajmowanym
stanowisku,
" odbył szkolenie wstępne ogólne i instruktaż stanowiskowy w zakresie bhp,
 do pracy należy przystąpić wypoczęty, trzez
wy oraz ubrany w odzież i obuwie robocze (zgodnie
z obowiązującą tabelą norm). Należy zwrócić uwagę, aby obuwie wyposażone było
w podeszwy nieiskrzące i nie gromadziło ładunków elektrostatycznych, a ochrony dróg
oddechowych miały odpowiednie właściwości filtrujące.
Podstawowe warunki bezpiecznej pracy:
 pomieszczenie lakierni powinno być wykonane zgodnie z postanowieniami prawa budowlanego
oraz przepisów przeciwpożarowych w zakresie pomieszczeń zagrożonych wybuchem,
 instalacja wentylacyjna powinna być w wykonaniu przeciwwybuchowym, z możliwością
wyłączania jej id wewnątrz i zewnątrz,
 instalacja elektryczna powinna być w wykonaniu przeciwwybuchowym,
 urządzenia ciśnieniowe powinny być zabezpieczone przed gromadzeniem się ładunków
elektrostatycznych,
 podłoga powinna być bez progów, a posadzka mieć nawierzchnię niepylącą, nieiskrzącą
i niepoślizgową,
 przy wykonywaniu prac lakierniczych wymagana jest obecność drugiego pracownika,
 lakiernia powinna być wyposażona w apteczkę pierwszej pomocy.
Czynności przed rozpoczęciem pracy:
 założyć stosowne do wykonywanej pracy odzież i obuwie robocze,
 zaopatrzyć się w odpowiednie środki ochrony indywidualnej,
 sprawdzić stan środków ochrony przeciwpożarowej,
 przygotować sprzęt oraz materiały.
Czynności podczas pracy:
 uruchomić system wentylacyjny,
 stanowisko lakierowania natryskowego oznakować tablicami ostrzegawczymi z podaniem
charakterystyki lakieru,
 w czasie wykonywania prac lakierniczych używać nieiskrzących narzędzi,
 nie zanieczyszczać podłogi oraz innego wyposażenia lakierni farbami i rozpuszczalnikami,
 w przypadku zasłabnięcia lub innych objawów wskazujących na zatrucie, natychmiast przerwać
pracę, opuścić lakiernię i powiadomić przełożonego.
Czynności zabronione:
 praca bez wymaganych ochron osobistych,
 używanie otwartego ognia, grzejników oraz palenie tytoniu,
 gromadzenie na drogach komunikacyjnych zbędnych przedmiotów, opakowań itp.,
 stosowanie do oświetlenia miejscowego lamp innych niż w wykonaniu przeciwwybuchowym
i zasilanych napięciem wyższym niż 24 V,
 gromadzenie na stanowisku pracy materiałów w ilości większej, niż jest to potrzebne do pracy
w ciÄ…gu jednej zmiany,
 przechowywanie otwartych pojemników z lakierami, farbami oraz rozpuszczalnikami,
 kierowanie pistoletu natryskowego w stronę innych osób,
 stosowanie do rozcieńczania lakierów etyliny lub innych rozcieńczalników niezgodnych
z technologiÄ….
Czynności po zakończeniu pracy:
 uprzątnąć stanowisko pracy z odpadów i opakowań,
 oczyścić i ułożyć w wyznaczonym miejscu używany sprzęt,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
 urządzenia odłączyć od z
ródeł zasilania i zabezpieczyć przed przypadkowym użyciem.
Uwagi końcowe:
 każdy zaistniały wypadek przy pracy należy niezwłocznie zgłosić przełożonemu, a miejsce
pozostawić w takim stanie, w jakim się on wydarzył,
 w przypadku wątpliwości co do bezpiecznego prowadzenia prac lakierniczych pracownik ma
prawo przerwać pracę i zwrócić się do przełożonego o wyjaśnienie sytuacji.
Instrukcja bhp przy ratowaniu osób porażonych prądem elektrycznym oraz udzielaniu
pierwszej pomocy (przedruk z pozycji [1] ze spisu literatury)
Uwagi ogólne:
Energia elektryczna, wywierając korzystny wpływ na działalność człowieka, może jednocześnie
stanowić dla niego bardzo poważne zagrożenie, ze śmiertelnym włącznie. Dlatego sprawą
najistotniejszą jest znajomość i ścisłe przestrzeganie zasad ochrony przed porażeniem prądem
elektrycznym. Niezwykle istotna jest również umiejętność udzielania pierwszej pomocy osobom
znajdującym się pod działaniem prądu. Znajomość zasad postępowania przy ratowaniu osób
porażonych prądem elektrycznym pozwala niejednokrotnie uratować życie poszkodowanym oraz
uniknąć zagrożeń osobom udzielającym pomocy.
Należy pamiętać, że szanse uratowania maleją bardzo szybko w miarę upływu czasu. W pierwszej
minucie po porażeniu istnieje 98% szans na uratowanie życia. Po 3 minutach  72%, po 5 minutach
zaledwie 5%. W związku z powyższym podczas ratowania osób porażonych prądem należy działać
szybko, sprawnie i spokojnie (bez paniki).
Uwalnianie spod działania prądu elektrycznego o napięciu do 1 kV
 Uwalniania należy dokonywać poprzez:
" wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego,
" odciągnięcie porażonego od urządzeń pod napięciem,
" odizolowanie porażonego, uniemożliwiające przepływ prądu przez jego ciało.
 Wyłączenie napięcia powinno być dokonane poprzez:
" otwarcie właściwych łączników od strony zasilania,
" usunięcie wkładek topikowych (bezpieczników) z obwodu zasilania,
" przecięcie przewodów od strony zasilania za pomocą narzędzi z izolowanymi rękojeściami
(sposobu tego nie należy stosować w pomieszczeniach zagrożonych wybuchem),
" zwarcie przewodów od strony zasilania (zwarcie to musi być wykonane w sposób trwały za
pomocą odpowiedniej zarzutki metalowej i może być stosowane tylko w liniach
napowietrznych).
 Odciągnięcie porażonego od urządzeń zasilanych prądem elektrycznym powinno być stosowane
w przypadku, gdy wyłączenie napięcia trwałoby zbyt długo albo byłoby trudniejsze
i bardziej niebezpieczne.
 Odizolowanie polega na podsunięciu materiału izolacyjnego pod nogi porażonego, gdy prąd
płynie od ręki do nogi lub na odginaniu palców jednej dłoni, gdy prąd płynie od jednej ręki do
drugiej.
 Uwalnianie porażonego musi być dokonywane za pomocą materiałów izolacyjnych, takich jak:
dielektryczne rękawice, półbuty, dywaniki itp. Można również stosować materiały zastępcze,
jak: suche drewno, materiały tekstylne, tworzywa sztuczne
Uwaga! W przypadku porażenia pracownika na wysokości należy zabezpieczyć go przed
upadkiem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Uwalnianie porażonego spod działania prądu elektrycznego o napięciu powyżej 1 kV
 Uwolnienia należy dokonać poprzez: wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego
i odciągnięcie porażonego od urządzeń pod napięciem.
 Wyłączenie napięcia dokonuje się przez otwarcie właściwych wyłączników; przy odciąganiu
porażonego należy upewnić się o braku napięcia.
 Odciąganie porażonego od urządzeń może być stosowane przy braku możliwości wyłączenia
napięcia z użyciem sprzętu ochronnego.
Udzielanie pierwszej pomocy osobom porażonym
 Po uwolnieniu porażonego spod napięcia rozpocząć akcję ratowniczą i kontynuować ją do
przybycia lekarza. Polega ona na wykonaniu następujących czynności:
" zatrzymaniu krwawienia,
" wyjęciu z jamy ustnej ciał obcych,
" w zależności od stanu porażonego należy podjąć decyzję o zastosowaniu sztucznego
oddychania lub masażu serca.
 W przypadku, gdy porażony jest przytomny, należy rozluz
nić ubranie w okolicy szyi, klatki
piersiowej i brzucha; poszkodowany powinien pozostawać w pozycji leżącej do chwili
przybycia lekarza.
 Jeśli porażony jest nieprzytomny, ale oddycha, należy go ułożyć w pozycji bezpiecznej (bocznej
ustalonej) do czasu przybycia lekarza.
 Jeżeli porażony jest nieprzytomny i nie oddycha, ale krążenie krwi trwa, należy przystąpić do
udrażniania dróg oddechowych  zastosować sztuczne oddychanie.
 W przypadku, gdy poszkodowany nie oddycha i brak jest krążenia krwi, należy niezwłocznie
przystąpić do wykonania sztucznego oddychania połączonego z masażem serca.
Uwaga! W każdym przypadku porażonego prądem powinien zbadać lekarz.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to są środki ochrony indywidualnej?
2. Jakie czynniki szkodliwe mogą występować na stanowisku pracy malarza?
3. Jakie zagrożenie powoduje kontakt skóry człowieka z wapnem (ciastem wapiennym, mlekiem
wapiennym)?
4. Jaki jest podział narzędzi z napędem elektrycznym ze względu na klasę ochrony
przeciwpożarowej?
5. Jakie są zasady postępowania w przypadku porażenia prądem?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie podanych czynników szkodliwych, na które narażony jest malarz na stanowisku
pracy, dobierz odpowiednie środki ochrony indywidualnej:
 praca na wysokości,
 spadajÄ…ce elementy,
 śliskie nierówne powierzchnie,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
 porażenie prądem elektrycznym,
 kontakt skóry człowieka z substancją żrącą,
 pył, skaleczenia i otarcia,
 czynniki atmosferyczne,
 trujÄ…ce opary.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z zagrożeniami występującymi na stanowisku pracy malarza,
3) określić czynniki szkodliwe,
4) zapoznać się z rodzajami środków ochrony indywidualnej,
5) dobrać odpowiednie środki ochrony indywidualnej do czynników szkodliwych.,
Wyposażenie stanowiska pracy:
 środki ochrony indywidualnej,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Określ zasady bezpiecznej pracy w malarskiej technice wapiennej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z etapami pracy malarza w technice wapiennej,,
3) określić czynniki szkodliwe występujące w trakcie wykonywania prac w technice wapiennej,
4) określić skutki kontaktu skóry i oko człowieka z wapnem (ciastem wapiennym, mlekiem
wapiennym),
5) dobrać środki ochrony indywidualnej do zastosowania w tej technice.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- sprzęt ochrony osobistej,
- instrukcje stanowiskowe,
- literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Określ procedurę udzielania pierwszej pomocy w przypadku porażenia energią elektryczną.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją udzielania pierwszej pomocy w przypadku porażeniem prądem
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji, symulując ratowanie człowieka,
4) po zakończeniu czynności ratowniczych wypisać w punktach kolejne czynności przy ratowaniu
osoby porażonej prądem elektrycznym,
5) przedstawić wyniki swojej pracy,
6) ewentualnie uzupełnić pracę o brakujące elementy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Wyposażenie stanowiska pracy:
 zeszyt przedmiotowy
 przybory do pisania,
 instrukcja udzielania pierwszej pomocy osobom porażonym prądem elektrycznym
 apteczka,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 4
Przedstaw sposoby posługiwania się sprzętem gaśniczym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z zagrożeniami pożarowymi na budowie,
3) zapoznać się z rodzajami sprzętu gaśniczego,
4) zapoznać się z instrukcjami obsługi poszczególnych rodzajów gaśnic,
5) posłużyć się gaśnicą,
6) określić przydatność poszczególnych gaśnic w zależności od rodzaju z
ródła pożaru,
7) dokonać analizy wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 sprzęt gaśniczy,
 instrukcje przeciwpożarowe,
 instrukcje obsługi gaśnic,
 literatura z rozdziału 6.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) określić zagrożenia w pracy malarza?
2) rozróżnić środki ochrony indywidualnej?
3) dobrać środki ochrony indywidualnej do rodzaju zagrożenia?
4) wskazać zagrożenia w technice wapiennej?
5) wymienić etapy udzielania pierwszej pomocy w przypadku
porażenia prądem?
6) wymienić przyczyny pożaru na budowie?
7) rozróżnić sprzęt gaśniczy?
8) posługiwać się gaśnicami?
9) czytać i interpretować instrukcje bhp?
10) dobrać odpowiedni rodzaj gaśnic zależnie od z
ródła pożaru
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań wyboru wielokrotnego. W każdym zadaniu są 4 możliwości odpowiedzi,
z których jedna jest prawidłowa.
5. Za każdą prawidłową odpowiedz
otrzymasz 1 punkt. Za odpowiedz
błędną lub jej brak
- 0 punktów.
6. Jeśli któreś zadanie sprawi Ci trudność, przejdz
do kolejnego, do tego powrócisz po
rozwiązaniu pozostałych zadań.
7. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi zaczerniając właściwe pole.
8. Jeśli się pomyliłeś, zaznacz błędną odpowiedz
kółkiem i następnie dokonaj poprawnego
oznaczenia.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
10. Po zakończeniu testu sprawdz
jeszcze raz poprawność oznaczeń w karcie odpowiedzi.
11. Oddaj kartÄ™ odpowiedzi nauczycielowi.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Praca na wysokości zaliczana jest do następującej grupy czynników szkodliwych:
a) atmosferycznych,
b) mechanicznych,
c) chemicznych,
d) porażenia prądem elektrycznym.
2. Do ochrony układu oddechowego nie należy:
a) ćwierćmaska,
b) hełm powietrzny,
c) hełm ochronny,
d) półmaska.
3. Celem stosowania odzieży roboczej jest:
a) ochrona przed niskÄ… temperaturÄ…,
b) ochrona przed zabrudzeniem,
c) ochrona przed czynnikami chemicznymi,
d) ochrona przed porażeniem prądem.
4. Kąt nachylenia drabiny przystawnej podczas pracy powinien wynosić :
a) 35 - 45°j,
b) 50 - 55°,
c) 55 - 60°,
d) 65 - 75°.
5. Nośność podłoża gruntowego w miejscu ustawienia rusztowania powinna wynosić co najmniej:
a) 0,01MPa,
b) 0,05MPa,
c) 0,10MPa,
d) 0,020MPa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
6. Nie wolno obciążać pomostów rusztowań:
a) maszynami lub urządzeniami, które podczas pracy wywołują drgania,
b) narzędziami potrzebnymi do wykonania prac,
c) materiałami niezbędnymi do wykonania robót w ilości nieprzekraczającej dopuszczalne
obciążenie pomostu zmniejszone o 0,80kN/m²,
d) pojemnikami na bieżące odpadki.
7. Najskuteczniejszym sposobem zabezpieczenia przed porażeniem prądem jest stosowanie
narzędzi klasy III zasilanych napięciem do:
a) 400V,
b) 220V,
c) 110V,
d) 24V.
8. Podczas ratowania osoby porażonej prądem elektrycznym w pierwszej kolejności należy:
a) zastosować sztuczne oddychanie,
b) wykonać masaż serca,
c) schłodzić oparzenia,
d) uwolnić porażonego spod działania prądu.
9. Masa przedmiotów przenoszonych przez jednego pracownika, przy pracy stałej nie może
przekraczać:
a) 30kg,
b) 25kg,
c) 45kg,
d) 40kg.
10. Dopuszczalna masa Å‚adunku przemieszczanego na taczce przez jednego pracownika po twardej
nawierzchni Å‚Ä…cznie z masÄ… taczki wynosi:
a) 50kg,
b) 75kg,
c) 100kg,
d) 125kg.
11. Do środków ochrony indywidualnej nie zaliczamy:
a) szelek bezpieczeństwa,
b) obuwia roboczego,
c) okularów ochronnych,
d) hełmu ochronnego.
12. Przed spadającymi elementami pracownika należy wyposażyć w:
a) rękawice ochronne i buty robocze,
b) hełmy ochronne i obuwie ochronne,
c) odzież roboczą i obuwie robocze,
d) hełmy ochronne i okulary ochronne.
13. Dopuszcza się wykonywanie robót malarskich przy użyciu drabin rozstawnych tylko do
wysokości (liczonej od powierzchni podłogi):
a) 3m,
b) 3,5m,
c) 4m,
d) 4,5m.
14. Informację o dopuszczalnym obciążeniu pomostów roboczych rusztowań pracownik, pracujący
na rusztowaniu, odczyta:
a) z dziennika budowy,
b) z projektu rusztowania,
c) z tablicy umieszczonej na rusztowaniu,
d) ta informacja nigdzie nie jest podana.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
15. Po silnym wietrze i opadach atmosferycznych rusztowanie powinno być sprawdzone przez:
a) kierownika budowy lub uprawnionÄ… osobÄ™,
b) brygadzistę użytkującego rusztowanie,
c) dowolnego pracownika,
d) wcale nie musi być sprawdzane.
16. Do gaszenia urządzeń pod napięciem nie wolno stosować gaśnicy:
a) tetrowej,
b) śniegowej,
c) proszkowej,
d) pianowej.
17. Podczas pożaru w pierwszej kolejności należy:
a) przystąpić do gaszenia pożaru,
b) wyłączyć spod napięcia urządzenia elektryczne,
c) zaalarmować straż pożarną,
d) odciąć dopływ gazu.
18. Znaków bezpieczeństwa  B lub  CE nie muszą posiadać:
a) szelki bezpieczeństwa,
b) odzież robocza i obuwie robocze,
c) odzież ochronna i obuwie ochronne,
d) półmaski i ćwierćmaski.
19. Nachylenie dróg komunikacyjnych przeznaczonych dla ruchu wózków bezszynowych nie
może przekraczać:
a) 4%,
b) 5%,
c) 7%,
d) 10%.
20. Maksymalna masa ładunku przenoszonego zespołowo może wynosić:
a) 300kg,
b) 400kg,
c) 500kg,
d) 600kg.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Stosowanie przepisów bhp przy wykonywaniu robót malarskich
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punktacja
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
6. LITERATURA
1. BHP w Firmie. Praca zbiorowa. Wiedza i Praktyka, Sp. z o. o., Warszawa 2004
2. Boszkiewicz T.: Przegląd Pożarniczy 10/1997
3. Francuz W. M., Sokołowski R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy na budowie. KWP Bud-Ergon
OW PZITB, Warszawa 1998
4. Mirski J.: Organizacja budowy. WSiP, Warszawa 1999
5. Poradnik majstra budowlanego. Praca zbiorowa. Arkady, Warszawa 1997
6. Roj-Chodacka A.: Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska. Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji
Zawodowej, Warszawa 2001
7. Wojewoda K.: Magazynowanie, składowanie i transportowanie materiałów budowlanych.
Zeszyt 3. Podręcznik dla ucznia. REA, Warszawa 1999
8. Wieczorek Z.: Wymagania bezpieczeństwa pracy w budownictwie. PIP 2005
9. Wolski Z.: Roboty malarskie. Podręcznik dla szkoły zasadniczej. WSiP, Warszawa 2000
10. www.ariadna.pl
11. www.ciop.pl,
12. www.ebhp.pl,
13. www.polwex.pl,
14. www.wrzesnia.com.pl,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42