Bohater literacki
Bohater literacki
Bohater literacki
Bohater literacki
Bohater literacki
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Stanisław Wokulski,
bohater Lalki Bolesława Prusa
 Stopiło się w nim dwóch ludzi: romantyk sprzed roku sześćdziesiątego i pozytywista
O utworze z
ródłowym
z siedemdziesiątego . Te często cytowane słowa Szumana o Stanisławie Wokulskim
 Kto Lalkę przeżył, wiele przeżył
pokazują głównego bohatera Lalki jako człowieka  zawieszonego między dwiema
 pisał Bolesław Prus o swej naj-
epokami. Pewnie dlatego jest on pełen sprzeczności: jednocześnie marzyciel i reali-
ważniejszej powieści. Utwór zo-
sta, werteryczny kochanek i naukowiec, idealista i trzez
wym kapitalista, dorobkiewicz.
stał wydany w formie książkowej
Z romantyzmem łączy go także biografia (powstanie, Syberia), uczuciowość, nadwraż-
w roku 1890 (wcześniej drukowa-
liwość, skłonność do depresji, indywidualizm. Pozytywistycznymi cechami są jeszcze
no go w odcinkach w Kurierze Co-
kult pracy, realizowanie haseł pracy u podstaw i pracy organicznej, tolerancja. Czy
dziennym). Pisarz dokonuje
jednak można w ogóle pogodzić ze sobą dwie tak odległe światopoglądowo epoki?
w nim wnikliwej oceny współcze-
Mieszanka sprzecznych cech sprawia, że Wokulski jest człowiekiem nieprzeciętnym.
snego sobie społeczeństwa, pe-
Przeżywa duchowe rozterki, nie wie, co powinien w życiu wybrać. Skomplikowana
symistycznie omawia realizację
osobowość przyczynia się także do samotności bohatera. Inni ludzie zazwyczaj błędnie
pozytywistycznego programu.
oceniają jego postępowanie, a i on sam nie może odnalez
ć duchowej harmonii. Wo-
Prus zadaje  wielkie pytania epo-
kulski nigdy właściwie nie jest z siebie zadowolony. Nie ceni zdobytego majątku, mar-
ki , ale nie daje jednoznacznych
ginalizuje swoje sukcesy w interesach  jego zdaniem są mniej ważne niż praca na-
odpowiedzi. Jego powieść raczej
ukowa, walka narodowowyzwoleńcza czy& zdobycie serca Izabeli.
prowokuje do refleksji. Lalka ma
także nowatorską formę  pisarz
Znaczenie postaci przełamuje konwencję realistyczną
Znaczenie postaci
Znaczenie postaci
Znaczenie postaci
Znaczenie postaci
(m.in. poprzez wprowadzenie Pa-
Wokulski to jedna z najciekawszych postaci w polskiej literaturze. Wymyka się stereoty-
miętnika starego subiekta), łączy
powym ocenom i wszelkim uproszczeniom; czytelnik silnie przeżywa jego rozterki. I nie
różne odmiany powieści. Utwór
zależy to od epoki! Prus dokonał głębokiej analizy psychiki tego bohatera  analizując
jest romansem, powieścią spo-
emocje Wokulskiego, możemy niemało dowiedzieć się o tajemnicach ludzkiej duszy.
łeczno  obyczajową, polityczną,
Także problemy bohatera Lalki są uniwersalne  nieszczęśliwa miłość, samotność, kło-
egzystencjalną, nawet science
poty z wyborem życiowej drogi zdarzają się przecież w każdych czasach. Jego losy za-
fiction (tak można zinterpretować
chęcają do refleksji nad sytuacją jednostki w społeczeństwie. Wokulskiego możemy uznać
motyw metalu lżejszego od powie-
za bezwolną  lalkę (tytuł!) w rękach Izabeli czy też arystokracji, za aktora, który udaje
trza). Wielką zaletą Lalki jest umie-
kogoś, kim naprawdę nie jest. Z drugiej strony bohater jest także kimś, kto umiał prze-
jętność wykreowania bohaterów
kroczyć społeczne ograniczenia, człowiekiem przedsiębiorczym i dynamicznym. Jego
żywych, sugestywnych, na długo
nieszczęśliwa miłość do Izabeli stała się niemal kulturowym mitem.
zapadających w pamięć czytelnika.
Biografia głównego bohatera Lalki może być też z
ródłem wiedzy o typowych losach
 pokolenia przejściowego między romantyzmem i pozytywizmem. Tak jak wielu in-
nych bohater wychował się na wierszach Mickiewicza i hasłach walki o wolność ojczy-
zny, wziął udział w powstaniu styczniowym, które przyniosło ostateczne rozczarowanie
ideami romantyzmu, przeżył zesłanie, a póz
niej musiał odnalez
ć się w zmienionej sytu-
acji ekonomicznej i społecznej.
CV  Biografia
CV  Biografia
CV  Biografia
CV  Biografia
CV  Biografia
Wokulski był synem zubożałego szlachcica. Ojciec, żyjący marzeniami o odzyskaniu
majątku ziemskiego, z
le patrzył na naukowe zainteresowania młodego Stanisława.
Ale ten był uparty  pracował w winiarni Hopfera, a nocami uczył się. Poszedł do
Szkoły Przygotowawczej, a potem do Szkoły Głównej  wyższej uczelni otwartej w War-
szawie w 1862 r. Studia rzucił, aby wziąć udział w powstaniu styczniowym. Jak mówił
po latach radca Węgrowicz:  Gotował wraz z innymi to piwo, które do dziś dnia pije-
my, i sam w rezultacie oparł się aż gdzieś koło Irkucka . Z zesłania na Syberię wrócił
w roku 1870. Zamieszkał na Starym Mieście i żył pół roku za przywiezione 600 rubli
(kupował za nie  dużo książek, ale mało jedzenia ). Potem zaczął szukać zajęcia, ale
 kupcy nie dali mu roboty, gdyż był uczonym, a uczeni nie dali mu także, ponieważ był
eks-subiektem . Dopiero dzięki pomocy Rzeckiego Wokulski dostał posadę w sklepie
Minclów. Pół roku póz
niej ożenił się z wdową po Janie Minclu  Małgorzatą.  Sprze-
1
Bohater literacki
Bohater literacki
Bohater literacki
Bohater literacki
Bohater literacki
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
dał się starej babie  komentowali ludzie. Małżeństwo dla pieniędzy nie jest zresztą
ostatnim kontrowersyjnym faktem z życia Wokulskiego& Małgorzata traktowała męża
z przesadną, hałaśliwą czułością i  stopniowo lew przerabiał się na wołu . Wokulski
całe dnie spędzał w sklepie, przestał zajmować się nauką. Po pięciu latach małżeń-
stwa owdowiał  Małgorzata zmarła na zakażenie krwi, gdy wytarła się od stóp do
głów jakimś płynem, który miał jej przywrócić świeżość i urodę. Po śmierci żony Wo-
kulski zaczął stronić od ludzi, bez efektu próbował wrócić do naukowych zaintereso-
wań. Rzecki niemal siłą wypchnął go kiedyś do teatru. To okazało się przełomem
w życiu bohatera. Wokulski zobaczył Izabelę A
ęcką i w wieku czterdziestu paru lat po
raz pierwszy zakochał się bez pamięci. Wiedział, że uda mu się zbliżyć do pięknej
arystokratki tylko wówczas, gdy będzie dostatecznie bogaty. Zaryzykował i udało mu
się. Wielki majątek zrobił na dostawach wojennych w czasie wojny rosyjsko  turec-
kiej. Odziedziczone po żonie 30 tysięcy rubli zmienia w 300 tysięcy i po powrocie do
Warszawy robi wszystko, by zbliżyć się do Izabeli. Stara się przypodobać arystokra-
tycznemu towarzystwu, upodobnić do niego: kupuje powóz i jez
dzi na spacery do A
azie-
nek, chodzi do teatru i na wyścigi, daje hojne datki na dobroczynność. Kontrowersyjne
są sposoby, jakimi Wokulski pragnie zyskać uczucie Izabeli. Swą miłość wyraża po-
przez  ekonomiczne osaczenie  wykupuje serwis i weksle Tomasza A
ęckiego, zawy-
ża cenę, za jaką kupuje kamienicę, nawet spółkę do handlu ze Wschodem traktuje
jako sposób zbliżenia się do ukochanej i dyskretnego zapewnienia jej środków do
życia. Te posunięcia wydają się postronnym obserwatorom irracjonalne. Dlaczego Wo-
kulski naraża się na straty? Bo pieniądze nie mają dla niego znaczenia. Jednocześnie
bohater ma świadomość, że dzięki nim może pomóc wielu potrzebującym. I robi to:
pożycza pieniądze Wysockiemu, zabiera do Warszawy Węgiełka, pomaga Marii w po-
Ważne słowa bohatera
rzuceniu prostytucji. To działalność pozytywisty, podobnie jak założenie nowego sklepu
czy interesy z Suzinem w Paryżu. Wyjazd do Francji przynosi Wokulskiemu nowe rozter-
Oto miniatura kraju  myślał  w którym
ki. Spotkanie z naukowcem Geistem każe po raz kolejny spytać, co jest w życiu najważ-
wszystko dąży do upodlenia i wytępienia rasy.
niejsze.  Rozum ciągnął go do Geista, serce do Warszawy . A przecież wyjazd do Pary-
Jedni giną z niedostatku, drudzy z rozpusty.
ża był właściwie ucieczką od Izabeli  niesprawiedliwie oceniającej kupno kamienicy
Praca odejmuje sobie od ust, ażeby karmić
i otwarcie flirtującej ze Starskim. Wokulski wybiera miłość i po powrocie dalej adoruje
niedołęgów; miłosierdzie hoduje bezczelnych
ukochaną. Teraz, gdy spotykają się w majątku prezesowej Zasławskiej, panna A
ęcka
próżniaków, a ubóstwo nie mogące zdobyć
daje mu nadzieję na odwzajemnienie miłości. Po kilku miesiącach Stanisław staje się
się na sprzęty otacza się wiecznie głodnymi
oficjalnym narzeczonym Izabeli (trochę pomógł w tym wybuch zazdrości o skrzypka Mo- dziećmi, których jedyną zaletą jest wczesna
śmierć. (o Powiślu i pośrednio o polskim
linariego). By być godnym ukochanej, rezygnuje ze sklepu. Nie jest mu jednak dane
społeczeństwie)
małżeńskie szczęście. W czasie podróży do Krakowa jest świadkiem rozmowy Izabeli ze
Starskim. Wynika z niej, że narzeczona wcale go nie kocha& Zrozpaczony Wokulski
Każdy ptak w górze i każdy człowiek na ziemi
próbuje popełnić samobójstwo  z torów ściąga go dróżnik, brat Wysokiego, któremu
wyobraża sobie, że idzie tam, dokąd chce. I do-
kiedyś pomógł. Cóż jednak znaczy ocalenie życia, gdy bohater traci jego sens i cel?
piero ktoś stojący na boku widzi, że wszyst-
Wokulski nie chce więcej widzieć Izabeli. Rezygnuje z wszelkiej działalności, dzieli
kich razem pcha naprzód jakiś fatalny prąd,
majątek& i znika. Co się z nim dalej dzieje? Nie wiadomo.  Wyjechał do Odessy, stam-
mocniejszy od ich przewidywań i pragnień.
tąd ma zamiar udać się do Indyj, z Indyj do Chin i Japonii, a póz
niej przez Ocean Spo-
Może nawet ten sam, który unosi smugę iskier
kojny do Ameryki&  .  Pachciarz z Zasławka mówił Szlangbaumowi, że furman nie-
wydmuchniętych przez lokomotywę podczas
boszczki prezesowej widział niedawno Wokulskiego w lesie zasławskim . Może więc
nocy?& Błyszczą przez mgnienie oka, aby
bohater popełnił tam samobójstwo w ruinach zamku? A może wyjechał do Geista, by zagasnąć na całą wieczność, i to nazywa się
życiem. (o życiu i przemijaniu)
razem z nim prowadzić badania naukowe? To już na zawsze musi pozostać zagadką.
Najważniejsze momenty w życiu bohatera
Najważniejsze momenty w życiu bohatera
Najważniejsze momenty w życiu bohatera
Najważniejsze momenty w życiu bohatera
Najważniejsze momenty w życiu bohatera
" Zesłanie  Wokulski nie rozpamiętuje swojego udziału w powstaniu styczniowym.
Owszem, walczył, a potem trafił na zesłanie. Dopiero przyszłość pokazała, jak ogromny
wpływ miało to na dalsze losy Stanisława. Na Syberii poznał wielu naukowców, a tak-
że Suzina  rosyjskiego kupca, który pomógł mu zrobić majątek.
" Spotkanie Izabeli w teatrze  miłość od pierwszego wejrzenia, która całkowicie
odmieniła życie Wokulskiego.
" Poznanie Geista  przypomnienie o naukowych zainteresowaniach i nasilenie rozte-
rek. Czy Izabela jest warta rezygnacji z nauki?
" Podsłuchanie rozmowy Izabeli i Starskiego w pociągu  bolesna świadomość, że
prawdziwej miłość nie da się kupić. I rozczarowanie, po którym bohater próbował
popełnić samobójstwo.
2
Bohater literacki
Bohater literacki
Bohater literacki
Bohater literacki
Bohater literacki
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
" Zniknięcie bohatera  porzucenie dotychczasowego życia to także moment przeło-
mowy, choć nie wiemy, co po nim następuje. Może śmierć, może poświęcenie się
nauce, może podróż dookoła świata?
Związki bohatera z innymi postaciami utworu
Związki bohatera z innymi postaciami utworu
Związki bohatera z innymi postaciami utworu
Związki bohatera z innymi postaciami utworu
Związki bohatera z innymi postaciami utworu
" Izabela A
ęcka  ukochana Wokulskiego. Dla niej zdobył majątek, uczył się angiel-
skiego, opłacał klakierów na występie Rossiego, sprzedał sklep. Stosunek Izabeli do
Wokulskiego był zmienny. Raz wstydziła się go i nazywała  pniem z czerwonymi rę-
kami , w innym momencie uważała za niepospolitego człowieka. Po rozstaniu z Wo-
kulskim wstąpiła do klasztoru.
" Ignacy Rzecki  stary subiekt, który prowadził sklep Wokulskiego. Idealizował
swego przyjaciela i często nie rozumiał jego postępowania. Na przykład dopatrywał
się konspiracji politycznej w działaniach, które miały doprowadzić do zdobycia panny
A
ęckiej.
" Suzin  rosyjski kupiec, wspólnik i przyjaciel Wokulskiego jeszcze z Syberii. Dzięki
jego pomocy bohater zdobył majątek.
" Helena Stawska  opuszczona przez męża matka małej Helenki. Wokulski poma-
gał jej, a ona była w nim zakochana.
" Szuman  przyjaciel Wokulskiego. Spolonizowany Żyd, podobnie jak Stanisław
interesujący się nauką (badał włosy) i rozumiejący jego nieszczęśliwą miłość (przed
laty sam próbował popełnić samobójstwo po śmierci narzeczonej). Najlepszy komen-
tator losów bohatera.
" Węgiełek, Wysocki i jego brat dróżnik, była prostytutka Maria  biedacy, którym
Wokulski pomógł odmienić trudny los
" Prezesowa Zasławska  miała do Wokulskiego szczególny sentyment. Także dla-
tego, że przed laty wielka nieszczęśliwa miłość łączyła ją ze stryjem Stanisława.
" Kazimierz Starski  młody arystokrata, którego Wokulski szczerze nie cierpiał za
jego flirtowanie z Izabelą
" Julian Ochocki  arystokrata podobnie jak Wokulski zafascynowany nauką.
" Geist  inny naukowiec, którego bohater spotkał w Paryżu
Skąd czerpiemy wiedzę o Wokulskim?
Nie tylko  a może nawet w niewielkim stopniu  z relacji wszechwiedzącego nar-
ratora w trzeciej osobie. Prus zastosował narrację polifoniczną  zestawia wiele
subiektywnych wypowiedzi o Wokulskim, wprowadza  poetykę plotki . Wiedza
innych osób, które się o nim wypowiadają, jest niepełna, nie znają jego psychiki,
nie rozumieją przyczyn takiego a nie innego postępowania. W ocenie kierują się
społecznymi stereotypami albo emocjami (np. Rzecki idealizuje Wokulskiego). Takie
zestawienie pozytywnych i negatywnych opinii pozwala Prusowi podkreślić nie-
jednoznaczności postawy bohatera  Wokulskiego nie udaje się zaszufladkować.
Ostateczna ocena postawy bohatera zależy od czytelnika. Dla samego Wokulskie-
go te stronnicze, często niesprawiedliwe opinie były przyczyną bolesnych rozte-
rek, a w rezultacie przyczyniły się do życiowej klęski.
3