Instalacja Linuxa Instalacja Linuxa na podstawie The Linux Installation HOWTO by Eric S. Raymond v4.3, 10 December 1996 Wersja polska Piotr Pogorzelski [e-mail] w1.0 Luty 1997 Niniejszy dokument objaśnia w jaki sposób zdobyć i zainstalować Linuxa. Wszyscy rozpoczynający przygodę z Linuxem powinni rozpocząć czytanie dokumentacji Jak To Zrobić (HOWTO) od tego właśnie dokumentu. 1. Wprowadzenie 1.1 Dlaczego powstał ten dokument Linux jest darmową implementacją systemu UNIX, zdolną pracować na niedrogich komputerach osobistych (powstał na koputerach PC386, w chwili obecnej można go uruchomić na 486, 586, Pentium PowerPC, SunSparc i DEC Alpha). Obsługuje szeroki zbiór róznego rodzaju oprogramowania włączając w to X Window, Emacs, sieć TCP/IP (SLIP/PPP) i wiele innych aplikacji. Zakładamy, że wiesz już co nieco o Linuxie, przynajmniej tyle, że istnieje, a teraz chcesz się dowiedzieć jak najwięcej o samej instalacji. Skoncentrujemy się na wersji dla komputerów PC, która jest najbardziej popularna, lecz wiele z zamieszczonych poniżej informacji dotyczy również komputerów PowerPC, Alpha i Sparc. 1.2 Inne źrodła informacji Jeśli nigdy nie słyszałeś o Linuxie, jest kilka miejsc, gdzie można znaleźć podstawowe informacje o systemie. Poszukiwania należy rozpocząć od strony domowej Projektu LDP, którą można znaleźć pod adresem http://sunsite.unc.edu/mdw/linux.html. Najnowszą wersję niniejszego dokumnetu można znaleźć pod adresem http://www.jtz.org.pl/Html/Install-HOWTO.pl.htmlNajnowszą wersję angielską zanjdziesz tutaj http://sunsite.unc.edu/pub/Linux/docs/HOWTO/Install-HOWTO. Czytanie powinieneś rozpocząć od przejrzenia informacji zawartej w takich dokumnetach jak: Linux INFO-SHEET i Linux META-FAQ. Dokument `Linux Frequently Asked Questions' zawiera wiele popularnych pytań (i odpowiedzi!) na temat Linuxa -- nowi użytkownicy muszą go przeczytać. Pomoc możesz również znaleźć w grupie Usenet News pl.comp.os.linux. Projekt Dokumentacji Linuxa (LDP), przygotowuje zestaw podręczników i książek o Linuxie, wszystkie z nich są swobodnie rozpowszechniane w sieci i dostępne na stronie domowej projektu LDP. Książka ``Linux Installation and Getting Started'' jest kompletnym przewodnikiem opisującyn jak zdobyć, zainstalować i korzystać z Linuxa. Zawiera kompletne wprowadzenie do użytkowania i prowadzenia systemu oraz o wiele więcej inforamcji niż przedstawiono tutaj. Możesz ją przeglądać lub pobrać kopię ze strony domowej projektu LDP. 1.3 Nowe wersje tego dokumentu Nowe wersje "Instalacja Linuxa - jak to zrobić" będą okresowe wysyłane na listę pl.comp.os.linux.odpowiedzi. Będzie również umieszczana w różnych archiwach WWW i FTP dotyczących Linuxa, włączając stronę domową LDP. Ostatnią wersję tego dokumentu można zawsze znaleźć pod adresem http://www.jtz.org.pl/Html/Install-HOWTO.pl.html. 1.4 Uwagi i poprawki Jeśli masz jakiekolwiek uwagi lub poprawki do tego dokumnetu, proszę nie wahaj się napisać do [e-mail]. Jestem otwarty na wszelkie uwagi, również te krytyczne. Jeśli znajdziesz jakiś błąd w tym dokumencie, proszę powiadom mnie o tym, abym mógł go poprawić w następnej wersji. Dziękuję. Proszę nie przysyłajcie mi pytań, jak sobie poradzić z kłopotami ze sprzętem jakie napotkaliście w czsie instalacji. Zapoznajcie się z ``Linux Installation and Getting Started'', informujcie producenta lub szukajcie pomocy w grupie pl.comp.os.linux. Ten dokument ma być zwięzłym źródłem informacji o zwykłej instalacji -- w przygotowaniu jest dokument poświęcony problemom, jakie napotykacie w czasie instalacji. 2. Ostatnie zmiany Dodana lista czynności do wykonania przed instalacją W częsci dotyczącej podziału na partycje dodano uwagi o problemach z LILO i BIOSem Wprowadzono wiele odnośników do inych dokumentów 3. Zanim zaczniesz Zanim zaczniesz instalować Linuxa muszisz być absolutnie pewien, że komputer na którym chcesz to zrobić jest do tego odpowiedni, oraz zdecydować się, którą dystrybucję chcesz zainstalować. 3.1 Wymagania sprzętowe Jakiego rodzaju komputer jest potrzebny do urchomienia Linuxa? Dobre pytanie. Wymagania sprzętowe zmieniają sie okresowo, Listę sprzętu, który pracuje pod Linuxem można znaleźć w Linux Hardware-HOWTO http://sunsite.unc.edu/mdw/HOWTO/Hardware-HOWTO.html. Inny spis można znależć w Linux INFO-SHEET, http://sunsite.unc.edu/mdw/HOWTO/INFO-SHEET.html. W przypadku komputera, wydaje się, że przykładowa konfiguracja może wyglądać następująco: Jakakolwiek płyta ISA, EISA, VESA Local Bus lub PCI, 80386, 80486, Pentium lub P-6. Aktualnie architektura MicroChannel (MCA) jaką można znaleźć w komputerach IBM PS/2 nie jest obsługiwana. Dowolny procesor od 386SX do P-6 bedzię działał. Koprocesor nie jest potrzebny, choc warto go mieć. Potrzebne jest co najmniej 4MB RAM. Linux potrafi pracować nawet z 2MB RAM, lecz wiekszość instalacji i oprogramowania wymaga 4MB (RedHat do instalacji potrzebuje 8MB, potem działa na 4MB). Jeśli planujesz pracę pod X Window, proponuję 8, lub 16MB RAM. Oczywiście niezbędny jest twardy dysk, oraz standardowy kontroler dyskowy AT. Wszystkie dyski i sterowniki typu MFM, RLL i IDE będą pracować poprawnie. Linux potrafi pracować z wieloma dyskami i sterownikami standardu SCSI. Więcej informacji na ten temat oraz na temat samego SCSI można znaleźć w Linux SCSI-HOWTO. Jeśli budujesz komputer od zera, specjalnie dla Linuxa, dodatkowy koszt przeznaczony na zakup urządzeń SCSI jest warty zwiększenia osiągów systemu i jego niezawodności. Bedzie niezbędny napęd 3.5". Choć napędy 5.25" sa obsługiwane przez Linuxa, są one coraz mniej popularne i nie można liczyć, że uda się znaleźć dystrybucje przeznaczone na takie dyskietki. (Bardzo okrojony Linux może być uruchomiony na jednej dyskietce, lecz jego przydatność sprowadza się jedynie do sytuacji awaryjnych lub właśnie do samej instalacji nowego systemu.) Potrzebna jest również karta grafiki snadardu MDA, Hercules, CGA, EGA, VGA, lub Super VGA oraz odpowiedni monitor. Ogólnie rzecz biorąc jeśli karta grafiki i monitor pracują pod MS-DOSem to powinny również pracować pod Linuxęm. Jeśli jednak planujesz uruchamiać X Window, istnieją dodatkowe ograniczenia dotyczące obsługiwanych kart graficznych. Więcej na ten temat można znaleźć w dokumencie Linux XFree86-HOWTO, http://www.jtz.org.pl/Html/XFree86-HOWTO.pl.html , który zawiera inforamcje nt uruchamiania i wymagań X Window. Przydatny jest również CD-ROM. Jeśli jest to CD-ROM typu ATAPI, SCSI lub "prawdziwy" IDE to nie powinno być żadnych kłopotów.(Uważaj na tanie napędy reklamowane jako IDE, które nie są do końca prawdziwymi napędami IDE). Jeśli twój CD-ROM wykorzystuje firmową kartę rozszerzenia, może się zdarzyć, że jądro, które znajduje się na dyskietce instalcyjnej nie będzie w stanie go rozpoznać, co uniemożliwi instalację z plytki CD. Rownież napędy CD przyłączone do portu równoległego nie będą pracować. Jeśli masz wątpliwości zajżyj do Linux CD-ROM HOWTO, http://sunsite.unc.edu/mdw/HOWTO/CD-ROM-HOWTO.html, gdzie znajdziesz dokładną listę obsługiwanego sprzętu. Tak zwane urządzenia "Plug'n'Play" mogą stanowić problem. Obsługa tych urządzeń jest aktywnie rozwijana, lecz nie ma jej jescze w jądrze 2.0.25. Na sczęście zwykle jest to problem z kartami dźwiękowymi lub sieciowymi kartami Ethernet. 3.2 Wymagane zasoby dyskowe i współistnienie z innymi systemami Potrzebne jest wolne miejsce na twardym dysku. W zależności od tego jakie i ile oprogramowania planujesz zainstalować może to być od 40 do 500 MB. Większość instalacji wymaga od 40 do 80 MB. Obejmuje to miejsce na oprogramowanie, swap (pamięć wirtualną) i trochę wolnej przestrzeni dyskowej dla użytkowników. Można uruchomić Linuxa również na 10 MB lub mniej, lecz równie dobrze pełna instalacja może zając ponad 500 MB. Ta wielkość zależy głównie od ilości oprogramowania, które zainstalujesz i ile przestrzeni dyskowej zostanie przeznaczone dla użytkowników. Linux może współistnieć na tym samym dysku z innymi systemami operacyjnymi, takimi jak MS-DOS, Microsoft Windows czy OS/2. (W rzeczywistości możesz mieć nawet dostęp do plików DOSu, a nawet wykonywać niektóre niektóre programy DOSu po Linuxem). Innymi słowy podczas podziału dysku na partycje, Linux, MS-DOS i OS/2 zyją na własnych partycjach. Więcej inforamcji o takich mieszanych konfiguracjach później. Nie musisz uruchamiać MS-DOSu czy OS/2 aby móc używać Linuxa. Linux jest zupełnie innym, niezależnym systemem operacyjnym i jego instalacja i użytkowanie nie zależy od innych systemów. Podsumowując, minimalny zestaw dla Linuxa nie jest znacząco większy od tego wymaganego przez sprzedawane dzisiaj sytemy MS-DOS lub Windows 3.1 ( i jest dużo mniejszy od minimalnego zestawu potrzebnego do uruchomienia Windows 95!). Jeśli posiadasz 386 lub 486 z co najmniej 4MB RAM, to będziesz szczęśliwy pracując pod Linuxem. Linux nie wymaga dużej ilości przestrzeni dyskowej, pamięci czy mocy procesora. Matt Welsh, człowiek, który zapoczątkował ten dokument używał Linuxa na komputerze 386/16 MHz. (najwolniejszy komputer jaki można zdobyć) z 4 MB RAM i być całkiem z tego zadowolony. Im więcej chcesz robić tym więcej potrzebujesz pamięci, lepszego procesora. Z naszego doświadczenia wynika, że 486 z 16 MB RAM pracująca pod Linuxem jest lepsza od kilkunastu modeli drogich stacji roboczych. 3.3 Wybór dystrybucji Linuxa Zanim będziesz mógł rozpocząć instalację Linuxa, musisz się zdecydować na jedną z dostępnych ``dystrybucji'' Linuxa. Nie ma jednej, standardowej dystrybucji Linuxa -- istnieje ich wiele. Każda z nich ma własną dokumentację i instrukcję instalacji. Dystrybucje Linuxa są dostępne na krązkach CD, FTP, taśmie, dyskietkach. Linux Distribution HOWTO, http://sunsite.unc.edu/mdw/HOWTO/Distribution-HOWTO.html, zawiera opisy wielu dystrybucji Linuxa dostępnych przez FTP lub za zaliczeniem pocztowym (głównie w USA, już niedługo również w Polsce). W zamierzchłych czasach, kiedy po raz pierwszy powstał ten dokument (1992-1993), większość zdobywała Linuxa wpierw sciągając go przez ftp (lub przez modem z różnych BBSów) na lokalny dysk, następnie kopiując je na niezliczone ilości dyskietek. Jedna z tych dyskietek służyłą następnie do wystartownia systemu i zainstalowania całej reszty. Mając szczęscie (i dobry nośnik na dyskietkach) kończyło się instalację po kilku godzinach, lub powtarzało ją na nowo. Choć nadal można wybrać tę drogę, istnieją teraz mniej stresujące metody. Najprościej jest kupić jedną z wysokiej jakości dystrybucji komercyjnych, rozprowadzanych na krązkach CD takich, jak RedHat, Craftworks, LinuxPro lub WGS. Są one dostępne zwykle poniżej $50 w twojej księgarni lub sklepie komputerowym. Zaoszczędzsz wiele niepotrzebnie zmarnowanego czasu. Można również kupić zestawy CD takie jak InfoMagic Linux Developer's Resource. Zawierają zwykle kilka dystrybucji Linuxa oraz świerzą kopię takich archiwów jak sunsite lub tsx-11. Pod koniec tego dokumentu skoncentrujemy się jak zainstalować Linuxa z takiego właśnie zestawu, który nie posiada wydrukowanej instrukcji instalacji. Jeśli twój Linux jest zaopatrzony w w drukowaną instrukcję to ten dokument może stanowić dobre wprowadzenie lecz ostatecznie należy się kierować informacjami zawartymi w tej instrukcji. 4. Krótki opis instalacji 4.1 Basic Installation Steps Szkic instalacji Linuxa jest prosty: Zbierz informacje o konfiguracji twojego sprzętu Zrób dyskietki instalacyjne. Jeśli pragniesz zainstalować Linuxa na tym samym komputerze razem z innym systemem operacyjnym (Linux i DOS, Linux i Windows, albo wszystkie 3) zmień ustawienie partycji na dysku (wolne miejsce dla Linuxa). Wystartuje komputer z dyskietki Instalacyjnej, otrzymasz dostęp do Napędu CD. Przygotuj system plików dla Linuxa. (Jeśli do tej pory nie zmieniłeś układu partycji, zrobisz to teraz.) Zainstaluj część podstawową z krążka CD. Wystartuj Linuxa z CD. (Opcjonalnie) Zainstaluj więcej pakietów z CD-ROMu. 4.2 Podstawowe elementy zestawu instalacyjnego. Tak wyglądają podstawowe części dystrybucji instalacyjnej: Pliki README i FAQ. Zwykle umieszczone w katalogu głównym krązka CD. Dostępne tuż po zamontowaniu CD. (W zależności od tego jak zostały zrobione mogą być nawet dostępne pod MS-DOS lub MS Windows). Radzimy przeczytać te pliki, jak tylko bedą dostępne. Mogą zawierać ważne informacje o zmianach i poprawkach. Kilka(naście) obrazów dyskietek instalacyjnych. (częstko w oddzielnym podkatalogu) Jeden z nich zsotanie przez ciebie zapisany na dyskietce tworząc w ten sposób dyskietkę startową. Musisz wybrać jeden obraz dyskietki instalacyjnej taki, który najlepiej pasuje do twojego sprzętu. W chwili obecnej, jest to juz jeden plik. Obsługa urządzeń jest kompilowana w postaci niezależnych modułów, które sa ładowane na życzenie).A number of bootdisk images (often in a subdirectory. (w chili obecnej to sie zmienilo i jest juz zwykle tylo jeden plik z obrazem dyskietki instalacyjnej (pp)). Plik zawierający obraz system plików i katalog główny (czasami nawet dwa pliki). Po zapisaniu go na dysk stworzysz kolejną dyskietkę instalacyjną. Dysk z systemem plików jest niezależny od sprzętu. Obraz dyskietki ratunkowej. Jest o dyskietka zawierająca jądro i kilka niezbędnych programów do ratowania systemu w przypadkach krytycznych. RAWRITE.EXE. Jest to program pracujący w środowsiku MS-DOS, który zapisze zawartość opisaych wcześniej plików (zawierających obraz dyskiet startowej, lub główny system plików) bezpośrednio na dyskietkę, bez względu na jej format. RAWRITE.EXE jest niezbędny, jeśli planujesz tworzenie dykietek instalacyjnych w środowisku MSDOS. Jęsli nasz dostęp do UNIXowej stacji robozcej, która posiada stację dsykietek, możesz zrobic dyskietki instalacyjne na niej, korzystając z programu `dd'. Czasami można znaleźć przygotowny skrypt do tworzenia dyskietek instalacyjnych, Sam krążek CD-ROM. Celem dyskietki startowej jest załadowanie jądra i umożliwienie podłączenia dyskietki z głównym systeme plików (lub dyskietek instalacyjnych), która sama jest z kolei narzędziem do odpowiedniego spreparowania twardego dysku i skopiowania na niego części zawartości krążka CD. 5. Szczegółowy opis procesu instalacji 5.1 Przygotowanie się do instalacji Linux efektywniej wykorzystuje elementy twojego komputera niż MS-DOS, Windows czy Windows NT, ale w konsekwencji jest mniej tolerancyjny na źle skonfiguraowany sprzęt. Jest kilka rzeczy, które możesz zrobić, które zmiejszą prawdopodobieństwo, że instalacja zostanie przerwana przez tego typu problem. Po pierwsze zgromadź wszelką dokumentację na temat posiadanego sprzętu -- plyty głównej, karty graficznej, monitora, modemu itp -- i umieść je gdzieś pod ręką. Po drugie, zgromadź dostępną informacje o aktualnych ustawieniach podzespołów twojego komputera. Jeśli masz na komputerze zainstalowany MS-DOS (co najmniej v5.0) zrób wydruk informacji jakie udziela narzędzie msd.exe. Zagwarantuje to pełną i poprawną informacje na temat karty graficznej i myszy co będzie pomocne przy konfiguracji X Window. Po trzecie sprawdź czy komputer nie ma kłopotów sprzętowych, które mogą spowodować nieodwracalne blokady (zawieszenia) podczas samej instalacji. Uzytkownicy DOS/Windows korzystający z dysków IDE i CDROMów IDE, mogą się znaleźć w takiej sytuacji, że pomimo błędnego ustawienia przełączników master/slave na tych urządzeniach pracują one poprawnie pod DOSem, lecz pod Linuxem bedzie to absolutnie niemożliwe. Jeśli masz jakieś podejżenia, sprawdż przełączniki! Czy jakieś twoje urządzenie nie posiada ani przełączników ani podtrzymywanej pamięci przechowującej aktualną onfigurację (nonvolatile memeory)? Jeśli tak, może wymagać sprcjalnego inicjowanai podczas startu sytemu poprzez odpowiednie programy dla MS-DOSu i może nie być łatwo uruchomić je pod Linuxem. Napędy CD, karty dźwiękowe, karty sieciowe i tanie napędy steamerów mogą być przyczyną takich problemów. Być może uda ci się przezwyciężyć ten problem podając odpowiednie parametry w wierszu zachęty startowej (boot prompt); po szczególy sięgnij do Linux BOOT Prompt HOWTO, http://sunsite.unc.edu/mdw/HOWTO/BootPrompt-HOWTO.html Inne systemy operacyjne pozwalają myszce standardu Bus Mouse dzielić przerwanie IRQ z innym urządzeniem. Linux tego nie obsługuje, w rzeczywistowści próba zrealizowania tego pod Linuxem może zablokować twój komputer. Jeśli korzystasz z myszki standardu Bus Mouse zapozna się z dokumentem Linux Bus Mouse HOWTO, http://sunsite.unc.edu/mdw/HOWTO/Busmouse-HOWTO.html. Jeśli to możliwe zdobądź telefon bardziej zaawansowanego użytkownika Linuxa. W dziewięciu na dziesięc przypadków nie będziesz go potrzebował, lecz jaki to komfort mieć go podczas instalacji. Ile czasu to może potrwać? Na podstawowy system, trzeba liczyć około godziny. Jesli na komputerze ma być więcej niż jeden sytem spodziewaj się trzech godzin (w takim przypadku jest większe prawdopodobieństwo wystąpienia błędów). 5.2 Tworzenie dyskietek startowych Twój krążek CD może zawierać materiały lub narzędzia pomocne przy instalacji, które przeprowadzą cię przez proces tworzenia dyskietek instalacyjnych przy pomocy prostych interacyjnych programów. Mogą to być równie dobrze programy instalacyjne pracujące pod MS-DOSem (patrz program redhat.exe w dystrybcji RedHat), pod UNIXem lub pod jednym i drugim. Jeśli w twojej dystrybucji znalazłeś taki program, powinieneś go użyć i potraktować resztę tego rozdziału jako materiał poglądowy. Skorzystaj z tego programu, jego autorzy na pewno lepiej wiedzieli o specyficznych cechach dystrybucji niż my. Zaoszczędzisz sobie wielu kłopotów. Więcej dokładnych informacji na temat tworzenia dystkietek startowych (boot disk i root disk) znajdziesz w Linux Bootdisk HOWTO http://sunsite.unc.edu/mdw/HOWTO/Bootdisk-HOWTO.html. Wpierw musisz wybrać plik dsyku startowego (disk boot image), który jest najleszy dla sprzętu, który posiadasz. Jeśli musisz to zrobić ręcznie, zwykle spostrzeżesz, ze (a) albo pliki mają nazwy, które ułataiwają wybranie odpowiedniego, lub (b) istnieje plik zawierający opis cech każdego z dostępnych plików dyskietki startowej. Następnie należy przygotować dwie lub trzy dyskietki high-density sformatowane pod MS-DOSem. Muszą być tego samego rodzaju, to znaczy jeśli napęd startowy jest 3.5" obie dyskietki muszą być 3.5"-we. Następnie należy użyć RAWRITE.EXE do zapisania plików z obrazem dyskietek startowych na dyskietki. Uruchom go bez żadnych prametrów, po postu tak: C:\> RAWRITE Odpowiedz na pytanie o nazwę pliku, który należy zapisać na dyskietce nazwę napędu do którego pisać (np. A:). RAWRITE skopiuje plik blok po bloku bezpośrednio na dyskietkę. Użyj RAWRITE do zrobienia kolejnych dyskietek instalacyjnych (np COLOR144). Jak skończysz staniesz się posiadaczem dwóch dyskietek: jednej startowej i drugiej zawierającej system plików z katalogiem głównym. Pamiętaj, że tych dyskietek nie można już odczytać pod MS-DOSem ( wpewnym sensie są w formaci ``Linuxa''). Pod Unixem to samo można zrobić wykorzystując program dd(1). (Potrzebna jest oczywiście stacja robocza z napędem dyskietek) Na przykład na komputerach Sun, na których dyskietkę reprezentuje plik specjalny /dev/rfd0, można zastosować następujące polecenie: $ dd if=bare of=/dev/rfd0 obs=18k Na niektórych stacjach roboczych należy koniecznie podać rozmiar bloku wyjściowego (np Sun) w przeciwnym wypadku kopiowanie się nie uda. Jesli napotksz na klópoty, podręcznik dd(1) powinien być pomocny. Upewnij się, że używasz dobrej jakości dydkietek. Wykorzystywane dydkietki nie mogą mieć złych bloków. Pamietaj, ze nie musisz mieć działającego Linuxa lub MS-DOS, aby móc zainstalować Linuxa. Posiadanie Linuxa lub dosu ułatwia zrobienie dyskietek instslscyjnych z plików znajdującyh się na CD. Jeśli nie masz na swoim komputerze żadnego systemu skorzystaj z komputera kolegi. Przygotuj na nim dyskietki instalacyjne i posłuż się nimi na swoim komputerze. 5.3 Zmiana partycji na dyskach z zainstalowanym DOSem/Windowsami W większości pracujacych systemów, twardy dysk jest już podzielony na partycje dla DOSu, OS/2 itd. Konieczna będzie zmiana rozmiaru tych partycji, tak aby zwolnić odpowiednią ilość miejsca dla Linuxa. Jesli planujesz instalację, gdzie na jednym dysku będą współistnieć różne systemy, mocno plecamy zapoznanie się z jednym lub więcej następujących mini-HOWTO, które opisują dokładniej różne konfiguracje instalacji wielosystemowych. The Linux+DOS+Win95 mini-HOWTO, http://sunsite.unc.edu/mdw/HOWTO/mini/Linux+DOS+Win95. The Linux+OS2+DOS mini-HOWTO, http://sunsite.unc.edu/mdw/HOWTO/mini/Linux+OS2+DOS. The DOS-Win95-OS2-Linux mini-HOWTO, http://sunsite.unc.edu/mdw/HOWTO/mini/Linux+DOS+Win95+OS2. The Linux+Win95 mini-HOWTO, http://sunsite.unc.edu/mdw/HOWTO/mini/Linux+Win95 The Linux+WinNT mini-HOWTO, http://sunsite.unc.edu/mdw/HOWTO/mini/Linux+WinNT Nawet jęsli nie mają bezpośredniego zastosowania dla twojej sytuacji, na pewno pomogą w głębszym zrozumieniu idei i wyagań. UWGA: Część dystrybucji może być zainstalowana na partycji MS-DOS w oddzielnym katalogu (to jest zupełnie cos innego niż instalowanie Z partycji MS-DOS). Linux wykorzystuje w tym celu system plików o nazwie UMSDOS, który pozwala na traktowanie podkatalogu na partycji MS-DOS jako systemu plików Linuxa. W ten sposób zmiana rozmiaru partycji nie jest konieczna. Możemy zasugerować tę metodę w przypadkach, gdy dysk jest już podzielony na 4 partycje i zmiana partycji będzie bardziej kłopotliwa niż jest to warte. Lub w przypadku, gdy chesz sprawdzić jak wygląda Linux, przed podziałem dysku na partycje, wtedy jest to dobra metoda. Jednak w większośi wypadków sugerujemy zmianę rozmiarów partycji, tak jak jest to tutaj opisane. Jeśli zamierzasz korzystać z UMSDOS, robisz to na własną rękę -- nie jest to udokumentowane w tym dokumencie. Od tej chwili zakładamy, że NIE korzystasz z syztemu UMSDOS i, że przeprowadzisz operację zmiany partycji. Partycja jest to część twardego dysku, wydzielona dla konkretnego systemu operacyjnego. Jeśli masz zainstalowany tylko MS-DOS, zatem prawdopodobnie masz na twardym dysku tylko jedną partycje przeznaczoną w całości na MSDOS. Aby korzystać z Linuxa muszisz jednak zmienić układ partycji, tak aby była jedna partycja dla MS-DOS i jedna (lub) więcej dla Linuxa. Partycje dzielą się generalnie na 3 rodzaje : podstawowe (primary), rozszerzone (extended) i logiczne. W skrócie, partycje podstawowe są jednymi z czterech głównych partcji. Jednakże jeśli potrzebujesz więcej niż cztery partycje na jednym dysku, musisz utworzyć partycję rozszerzoną, która może zawierać wiele partycji logicznych. Dane są przchowywane wyłącznie na partycji podstawowej lub logicznej. Inaczej mówiąc większość ludzi korzystają z partycji podstawowych. Jeśli potrzeba jest więcej niż 4 partycje należy utworzyć partycję rozszerzoną. Partycje logiczne są tworzone na partycji rozszerzonej, no i proszę mamy więcej niż 4 partycje na dysku. Możesz zainstalować Linuxa również na drugim fizycznym dysku. Wystarczy podać nazwę odpowiedniego urządzenia podczas tworzenia partycji Linuxowej. Wiecej szczegółow na ten temat późnizej. Wróćmy do zmiany rozkładu partycji na dysku. Problem polega na tym, że nie istnieje sposób, aby zrobić to (w łatwy sposób) bez zniszczenia danych znajdujących się na partycji, której rozmiar zmieniamy. Datego muszisz zrobić pełną kopię wszelkich danych na dysku, zanim zaczniesz zmieniać rozmiary partycji. Ziana rozmiaru partycji będzie polegała na jej usunięciu i odtworzeniu, lecz o mniejszym rozmiarze. UWAGA: Istnieje program pod MSDOS służący do zmiany rozmiaru partycji bez konieczności jej uprzedniego usunięcia. Nazywa się FIPS. Patrz http://sunsite.unc.edu/Linux/system/Install. Korzystając z FIPSa, programu porządkującego dysk (takiego jak Norton Speed Disk) i mając trochę szczęścia powinieneś móc odpowiednio zmienić rozmiary partycji bez niszcenia znajdującyhc się na nich danych. Mimo wszystko nadal sugerujemy wykonanie pełnej kopii dysku, przed korzystaniem z programu FIPS. Jednakże jeśli nie korzystasz zprogramu FIPS, klasyczna metoda polega n skorzystaniu z programu FDISK. Powiedzm, że masz dysk o pojemności 80MB i chciałbyś go podzielić na dwie części -- 40MB dla MS-DOS i 40 MB dla Linuxa. W tym celu musisz uruchomićpod MS-DOSem program FDISK, usunąc partycję 80MB przeznaczoną na DOS, następnie utworzyć w jeje miejscu nową partycję o rozmiarze 40MB i zakończyć program pozostawiając niezagospodarowane 40MB. Możesz następnie sformatować nowo utworzoną partycję i zainstaować swoje oprogramowanie z wykonanej uprzednio kopii. (Prosze pamietac, aby do wykonywanai operacji programem FDISK startować system z dyskietki, na krórej powinny znaleźć sie przynajmniej programy FDSIK, FORMAT i SYS). Póżniej w czasie instalacji Linuxa, pozostawione 40MB zostanie wykorzystane do utworzrnia partycji Linuxa i zaistalowanie na niej systemu. W skrócie, aby zmienić rozmiar partycji należy wykonać następujace działania (za pomocą programu FDISK): Zrób pełną kopię dysku Zrób dyskietkę strtową MS-DOS, np poleceniem FORMAT /S A: (uwaga, wszystkie dane na dyskietce zostana zniszczone). Skopiuj na tę dyskietkę programy FDISK.EXE and FORMAT.COM, oraz inne narzędzia, których będą ci potrzebne. (Np. narzędzia do odtworzenia programów i systemu z wykonanej kopii. Wystartuj MS-DOS z nowo utworzonej dyskietki.. Uruchom FDISK, podając jeśli to możliwe, który dysk chcesz modyfikować (C: lub D:). Skorzystaj z menu programu i usuń te partycje, których rozmiar chcesz zmienić. To zniszczy wszystkie dane znajdujące się na tych partycjach. Skorzystja z menu programu FDISK, aby utworzyć nowe partycje,o mniejszym rozmiarze. Zakończ pracę z FDISKiem i sformatuj nowo utworzone partycje programem FORMAT. Odtwórz dane na nowo sformatowanych partycjach z wykonanych wcześniej kopii. Zwróć uwagę, że dosowy program FDISK da ci możliwość utworzenia ``Logical DOS drive'' (logicznego dysku MSDOS). Logiczny dysk MSDOS to po prostu partycja logiczna twojego dysku. Możesz zainstalowac Linuxa na partycji logicznej, lecz nie chcesz utworzenia taj partycji logicznej DOSowym programem FDISK. Jeśli aktualnie korzystasz z logicznego dysku MSDOS i chcesz w tym miejscu zainstalować Linuxa, powinieneś usunąć logiczny dysk MSDOS za pomocą DOSowego FDISK i (później) utworzyć w tym miejscu nową logiczną partycję dla Linuxa. Sposób zmiany rozmiaru partycji dla OS/2 lub innych systemów operacyjnych jestpodobny. Szczegółów szukaj w dokumentacji tych systemów. 5.4 Tworzenie partycji dla Linuxa Po zmianie rozmiaru partycji, potrzebujesz utworzyć partycje dla Linuxa. Zanim powiemy jak to zrobić opowiemy wpierw o partycjach i systemach plików pod Linuxem. Podstawowe inforamacje o partycjach Linux wymaga co najmniej jednej partycji dla głownego systemu plików (root filesystem), który będzie zaierał jądro Linuxa i dodatkowe oprogramowanie. Możesz myśleć o systemie plików jako o partycji sformatowanej dla Linuxa. Systemy plików służą do przechowywania plików. Każdy system Linuxowy musi miec co najmniej główny system plików. Jednakże wielu użytkowników preferuje korzystanie z wielu systemów plików -- jeden dla każdej większej części poddrzewa katalogów. Na pryzkład możesz chieć utworzyć oddzielny system plików do przechowywania plików w katalogach poniżej katalogu /usr.(Zwróć uwagę, że na sytemach UNIX, katalogi oznacza się kreską pochyloną wprzód, a nie w tył jak to robi MSDOS.) W takim przypadku będziesz posadał zarówno główny system plików, jak i system plików dla katalogu /usr. Każdy system plików wymaga oddzielnej partycji. Dlatego jeśli chesz korzystać z głównego sustemu plików i systemu plików /usr muszisz utworzyć dwie partycje. Dodatkowo, większość użytkowników tworzy partycję dla pamięci wymiany (swap partition). Jesli masz, powiedzmy 4MB RAM i 10 MB partycji wymiany, tak długo jak dotyczy to Linuxa, posiadasz 14MB pamięci virtualnej. Korzystając z obszaru wymiany, Linux przenosi na dysk niewykorzystywane sptrony pamięci, pozwalając uruzhomić więcej aplikacji w tym samym czasie. Ponieważ wymiana pamięci jest powolna, nie jest to sposób na zwiekszenie rozmairu pamięci RAM. Jednakże aplikacje, które wymagają dużej pamięci (jak X Window System) często polegają na pamięci wymiany, w przypadkach gdy jest niedostatecznie dużo pamięci RAM. Niemal wszysy użytkwonicy Linuxa korzystają z partycji wymiany. Jeśli posiadasz 4MB RAM , partycja wymiany jest konieczna aby można zainstalować Linuxa. Mocno zalecamy utowrzenie partycji wymiany na stałe chyba, że posiadasz w swoim komputerze dużą ilość pamięci RAM. Rozmaiar partycji wymiany zależy jak dużo potrzebujesz pamięci wirtualnej. Często zaleca się aby mieć minimum 16MB pamięci wirtualnej (RAM + pamięć wymiany). Czyli jeśli masz 8MB ram powinieneś utworzyć partycję wymiany o rozmiarze 8MB. Pamiętaj, że partycja wymiany nie może być większa niż 128 MB. Dlatego jeśli potrzebujesz pamięci wymiany więcej niż128 MB, musisz utworzyć większą liczbę partycji wymiany. Mozesz mieć nie więcej niż 16 partycji wymiany. Wiećej inforamcji na temat teorii obszaru wymiany i partycji w dokumencie Linux Partition mini-HOWTO ( http://sunsite.unc.edu/mdw/HOWTO/mini/Partition). Uwaga: jest możliwe (choć jest to trochę sztuczka) współdzielenie partycji wymiany między linuxem i Windows 95 w konfiuracjach, gdzie oba te systemy są zainstalowane. Więcej inforamcj w tym temacie zawiera dokument Linux Swap Space Mini-HOWTO, http://sunsite.unc.edu/mdw/HOWTO/mini/Swap-Space. Uwaga #1: Ieśli posiadasz dysk EIDE z partycjką większą niż 504MB, twOj BIOS może nie pozwolić na wystartowanie zainstalowanego na niej Linuxa. Pamiętaj aby utrzymywać swoją partycję główną poniżej granicy 504MB. To nie powinno być problemem w przypadku sterowników SCSII, które mają zwykle własny BIOS. Szczególy techniczne znajdziesz w Large Disk Mini-HOWTO, http://sunsite.unc.edu/mdw/HOWTO/mini/Large-Disk. Uwaga #2: Uzywasz jednocześnie dysków IDE i SCSI? Jesli tak, to uważaj. BIOS może nie pozwalać na usuchamianie systemu z dysku SCSI. Rozmiary partycji Poza partycją wymiany i partycją dla głównego systemu plików, będziesz chciał dodatkowe na przechowywanie oprogramowania i katalogów macierzystych użytkowników. Teoretycznie możliwa jest konfiguracja z jedną duża partycją na wszystko, lecz niemal nikt tego nie robi. Posiadanie więcej niż jedna partycji ma kilka zalet: Cześto zmiejsza czas potrzebny na załadowanie systemu. Pliki nie mogą przekraczać granic partycji. Dlatego możesz używać partycji jako ograniczeń na wykorzystanie przestrzeni dyskowej prze takie programy (jak Usenet News), które potrzebują jej ogromnych ilości dzieki czemu zabezpieczyć odpowiednią ilość miejsca dla innych programów zapewniając bezpieczne funkcjonowanie systemu i pracę innych aplikacji. Jeśli kiedykolwiek znajdziesz na dysku złe sektory, reformatowanie i odtwarzanie pojedynczej partycji jest mniej bolesne niz odtwarzanie wszystkiego od początku. W dzisiejszych czasach ogromnych dysków, dobra konfiguracja podstawowa używa małej partycji głównej (poniżej 80MB), średniego rozmiaru partycji /usr (do 300MB) na oprogramowanie systemowe i partycję /home przeznaczoną dla pliku użytkowników, która w zleżności od twojej decyzji może wykorzystywać pozostałą część dysku lub odpowiednią liczbę MB. Jeśli przewidujesz uruchomoienie Usenet News, możesz przydzielić oddzielną partycję katalogowi /var przeznaczoną na pocztę, newsyi pliki tymczasowe lub wydzielić specjalną partyucję tylko dla obsługi Usenet News, kontrolując w ten sposób maksymalne możliwe wykorzystanie zasobów dyskowych przez Usenet News. Lecz w dzisiejszych czasach kiedy ogrome dyski są coraz tańsze ważniejsze jest aby to wszystko było dla ciebie zrozumiałe, dlatego swoją pierwszą instalację Linuxa zrób po prostu w najprostszy sposób. 5.5 Ładowanie dysku startowego (boot disk) Pierwszym krokiem jest uruchomienie systemu ze zrobionego przez ciebie dysku startowego. Zwykle Linux Laduje się bez jakiejkolwiek ręcznej ingerencji. Zachęta startowa zniknie po 10 sekundach. Lecz podając w zachęcie startowej po nazwie jądra różne parametry masz możliwość przekazaniu jądru różnych informacji o konfiguracji twojego sprzętu, np. adres i numer przerwania sterownika SCSI lub geometrię dysków. Jest to konieczne, gdy Linux sam nie wykryje kontrolera SCSI lub geometrii dysku. W szczególnośći wiele sterowników SCSI bez BIOSu wymaga podania adresu portu i przerwania IRQ podczas ładowania systemu. Komputery IBM PS/1, ThinkPad i ValuePoint nie przechowują geometrii dysku w pamięci CMOS i należy je podać podczas uruchamiania systemu. (Później będziesz miał możliwość takiego skonfigurowania systemu aby sam mógł przekazywac niezbędne parametry). Uważaj na komunikaty wyświetlane podczas ładowania systemu. Znajdziesz tam informacje o sprzęcie jaki został wykryty przez jądro. W sczególności jeśli masz sterownik SCSI powinieneś zobaczyć listę wykrytych urządzeń SCSI. Jeśli zobaczysz komunikat: SCSI: 0 hosts to znaczy, żę sterownik SCSI nie został wykryty i muszisz powiadomić jądro gdzie go szukać. System będzie wyświetlał informacje o znalezionych partycjach i wykrytych urządzeniach. Jeśli któraś z tych informacji nie jest poprawna lu brakuje innej, której się spodziewałeś będziesz musiał wymusić wykrycie sprzędu prze podanie odpowienich parametrów na zachęcie startowej. Z drugiej strony, gdy wszysko idzie jak po maśle i wygląda, zę wszystkie urządzenia zostały rozpoznane prawidłowo, przejdź do następnego rozdziału ``Ładowanie dysku z głównym systemem plików (root disk)''. Wymuszenie wykracia urządzenia polega na wprowadzeniu w wierszu zachęty startowej ospowiednich parametrów wg. następującej składni: linux <parameters...> Dostępnych jest kila/nascie róznych parametrów. Przedstawimy kilka najbardziej popularnych. Nowoczesne instalacje konstruują dysk startowy w ten sposób, abyś mógł uzyskać dodatkową pomoc w czasie wpisywania danych w wierszu zachęty startowej. Bedą tam opisane parametry jądra które mozęsz wykorzystać. hd=cylindry,glowice,sektory Określ geometrię dysku. Wymagane w systemach takich, jak IBM PS/1, ValuePoint i ThinkPad. Np. jeśli twój dysk ma 683 cyindry,16 głowic i 32 sektory wprowadź: linux hd=683,16,32 tmc8xx=adres,przerwanie_irq Określ adres iprzerwanie IRQ dla kotrolerów SCSI Future Domain TMC-8xx nie posiadającego BIOSu. Np.: linux tmc8xx=0xca000,5 Pamiętaj o używaniu prefiksu 0x dla wszytkich wartości podawanych szesnastkowo (hex). Dotyczy to wszystkich anstępujących opcji: st0x=memaddr,irq Określ adres i przerwanie IRQ sterownika Seagate ST02. t128=memaddr,irqOkreśl adres i przerwanie IRQ sterownika Trantor T128B. ncr5380=port,irq,dma Określ port, IRQ i numer kanału DMA dla sterownika NCR5380. aha152x=port,irq,scsi_id,1 Okreśł port, IRQ i SCSI ID dla sterownika AIC-6260. Dotyczy to również sterowników Adaptec 1510, 152x, i kontrolerów Soundblaster-SCSI. Jeśli masz pytania dotyczące opcji startowych, proszę przeczytaj Linux SCSI HOWTO, które powinno być dostępne w każdym archimuwm FTP (lub tam skąd otrzymałkeś ten dokument). SCSI HOWTO dokładniej objaśnia sprawy związane z SCSI i Linuxem. 5.6 Korzystanie z dyskietką z głównym systeme plików (root disk) Po wystartowaniu systemu z dyskietki startowej zostaniesz poproszony o włożenie dyskietki(ek) z systemem plików. W tym momencie powinieneś wyjąć z napędu dyskietkę startową i włożyć w jej miejsce dyskietkę z systemem plików (root disk). Następnie wciśnij enter. Być może za chwilę będziesz musiał włożyć kolejną dyskietkę z systemem plików. Co się w tej chili dzieje? Dyskietka z systemem plików zapewnia minimalne oprogramowanie tworząc miniaturowy system operacyjny wykorzystując do tego dysk w pamięci RAM (ponieważ twardy dysk nie jest jescze przygotowany) tzw. ramdysk. Dysk z systemem plików ładuje do ramdysku mały zestaw niezbędnych plików i programów instalacyjnych, z których będziesz korzystał do przygotowania twardego dysku i zainstalowania później na nim (z krążka ćd lub innego nośnika) pełnego systemu. Instalacja w trybie tekstowym lub graficznym (X) Starsze dystrybucje (włączając Sackware) udostępniały w tym momencie interperter poleceń (shell) i wymagały wprowadzenia ręcznie poleceń instalacyjnych do tego w odpowiedniej kolejności. Jest to nadal możliwe, lecz nowsze dystrybucje uruchamiają programy instalacyjne (wybór z menu za pomoca klawiszy kursora), które starają się w sposób interaktywny poprowadzić cię przez procedurę instalacyjną, dając po drodze mnóstwo wskazówek. Prawdopodobnie będziesz maił również możliwość skonfigurowania X, tak aby dalsza częsć instalacji mogła zostać przeprowadzona w trybie graficznym. Jeśli wybierzesz tę drogę, program instalcyjny przepyta cię jaką myszkę posiadasz, jaka karta graficzna jest zinstalowana w twoim komputerze, jakiego monitora używasz. Po zainstalowaniu Linuxa podane tutaj przez ciebie informacje zostaną zachowane dla ciebie. Będziesz mógł je później dostroić tak., aby lepiej wykorzystać posiadany sprzęt, ponieważ na tym stopniu instalcji wystarczy ustawić podstawową rozdzielczośc 640x480 SVGA. X nie sa konieczne do instalacji, lecz (zakładając, że uda się je poprawnie skonfigurować) wielu ludzi znajduje ten sposób instalcji łatwiejszym w użyciu. Tak czy inaczej będziesz chciał uruchomić X, więc zrobienie tego na samym początku też ma trochę sensu. Po prostu daj się prowadzić programowi. Przeprowadzi cię przez niezbędne stopnie instalacji: przygotowanie twardego dysku, utworzenie początkowych kont użytkowników, istalacja dodatkowych pakietów oprogramowania. W kolejnych podrozdziałach opiszemy pewne obszary, które mogą sprawiać trochę trudności, tak jak byś musiał je wykonywać ręcznie. Powinno ci to pozwolić zrozumieć co tak na prawdę robi program instalacyjny i dlaczego to robi. Korzystanie z fdisk i cfdisk Twoim pierwszym zadanie mpo załadowaniu jądra Linux abędzie utworzenie lub zmiana tabel partycji na dyskach. Nawet jeśli już zrobiłeś coś za pomoćą DOSowgo programu FDISK, musisz teraz powrócić do tego tematu i wprowadzić dodatkowe, specyficzne dla Linuxa informacje. To tworzenia lub zmiany partycji Linuxa korzystamy z programu fdsik w wersji dla Linuxa, lub jego okienkowej wersji cfdisk. Zwykle program instalacyjny sprawdza czy istnieją już odpowiednie tabele partycji i proponuje uruchonienie dla nich fdisk lub cfdisk. cfdisk jest z pewnościa łatwiejszy w użyciu, lecz jego aktualne wersje są również bardziej wrażliwe na nieprawidłowe lub uszkodzone informacje jakie mogą znaleźć w tabeli partycji. Dlatego (szczególnie podczas instalacji na nowym sprzęcie) może się okazć, że musisz wpierw uruchomić fdisk aby nadał tabelom partycji stan, który jest już odpowiedni dla programu cfdisk. Spróbuj uruchomić cfdisk, jeśli będzie się na coś skarżył, uruchom fdisk. (Jeśli budujesz system jedynie dla Linuxa, to dobra może się okazać metoda uruchomienia fdsik i usunięcia wszystkich partycji, a następnie założenie ich na nowej, pustej tabeli partycji bardziej intuicyjnym programem cfdisk.) Kilka uwag, które mają zastosowanie zarówno do fdisk, jak i cfdisk. Oba rozumieją podany im argument jako nazwa dysku na którym chcesz wykonać operację. W Linuxie kolejne dyski nazwywane są następująco: /dev/hda Pierwszy dysk IDE /dev/hdb Drugi dysk IDE /dev/sda Pierwszy dysk SCSI /dev/sdb Drug dysk SCSI Przykład: aby utworzyć partycję Linuxa na pierwszym dysku SCSI, powinieneś użyć polecenia (twój program instalacyjny może ją wygenerować na podstawnie podanych przez ciebie informacji): cfdisk /dev/sda Jeśli uruchomisz fdisk lub cfdisk bez żadnych argumentów, dyskiem domyślnym będzie w takiej systuacji /dev/hda. Aby utworzyć partycję Linux na drugim dysku, po prostu podaj /dev/hdb w przypadku dysku IDE lub jeśli używasz dysków SCSI /dev/sdb. Partycje Linuxa nie muszą być na tym samym fizycznym dysku. Mogłbyś utworzyć partycję dla głównego systemu plików na dysku /dev/hda i partycję wymiany na dysku /dev/hdb. W takim przypadku uruchom fdisk lub cfdisk dla każdego dysku. Pod Linuxem, partycje otrzymują nazwy w zależności od dysku do którego należą. Np. perwsza partycja na dsyku /dev/hda nazywa się /dev/hda1,druga /dev/hda2 itd. Jeśli masz jakieś partycje logiczne ich nazwy rozpoczynają sę od /dev/hda5 i kolejno /dev/hda6 itd. Uwaga: Nie powinieneś Linuxowymi programami fdsik lub cfdisk tworzyć lub usuwać partycji dla systemów peracyjnych innych niż Linux. To znaczy nie twórz lub usuwaj partycji MS-DOS za pomocą narzędzi Linuxa; wykorzystaj w tym celu programy jakie dostarcza MS-DOS (FDSIK). Jeśli stworzysz partycję MS-DOS za pomocą programu fdsik lub cfdisk istnieje możliwość, żę msdos jej nie rozpozna nie nie wystartuje poprawnie. Oto przykład wykorzystania programu fdsik>. Mamy pojedynczą partycję MS-DOS o rozmiarze 61693 bloków. Reszta dysku jest wolna dla Linuxa (pod Linuxem jeden blok oznacz a1024 bajrty, czyli 61693 oznacza 61 MB). W tym przykładzie utworzymy dwie partycje, wymiany(swap) i głównego systemu plików(root). Być może, po przeczytaniu dyskucji o podziale dysku na partycje, powinieneś rozszerzyć ten przykład do czterech partycji: wymiany, głownego systemu plików (), systemu plików dla oprogramowania systemowego (/usr) i partycji dla plików użytkowników (/home). Na początku wydajemy polecenie ``p'' aby wyświetlić aktualny stan tabeli partycji. Jak widać, /dev/hda1 (pierwsza partycja dysku /dev/hda) jest partycją DOSową o rozmiarze 61693 bloków. Command (m for help): p Disk /dev/hda: 16 heads, 38 sectors, 683 cylinders Units = cylinders of 608 * 512 bytes Device Boot Begin Start End Blocks Id System /dev/hda1 * 1 1 203 61693 6 DOS 16-bit >=32M Command (m for help): Następnie wydajemy polecenie ``n'' w celu utworzenia nowej partycji. Partycja na główny system plików będzie miała 80MB. Command (m for help): n Command action e extended p primary partition (1-4) p Tutaj program spytał się , czy chcemy utworzyć partycję podstawową czy rozszerzoną. W większości przypadków chesz utworzyć partycje podstawową, chyba, ze potrzebujesz podzielić dysk na więcej niż 4 partycje. Patrz rozniał ``Zmiana rozmiaru partycji'', tam ta sprawa byłą dyskutowana dokładniej. Partition number (1-4): 2 First cylinder (204-683): 204 Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK (204-683): +80M Pierwszy cylinder partycji powinien być pierwszym cylindrem za poprzednią partycją. W tym przypadku /dev/hda1 kończy się na cylindrze 203, więc rozpoczynamy nową partycję od cylindra 204. Jak widać korzystamy z notacji ``+80M'', definiuje partycję o rozmiarze 80MB. Podobnie notacja ``+80K'' określa partycje o rozmiarze 80KB, a podanie ``+80'' stworzyło by partycję o rozmiarze 80 bajtów. Warning: Linux cannot currently use 33090 sectors of this partition Ostrzeżenie: Linux nie może wykorzystać 33090 sektorów tej partycji. Jeśli zobaczycs takie ostrzeżenie, możesz je zignorować. Pozostało ze starych czasów, kiedy system plików Linuxa nie mógł przekraczać rozmiaru 64MB. Jednakże nowe systemy plików przełamały tę brierę. W chwili obecnej partycje mogą mieć maksymalny rozmiar 4 terabajtów. Następnie tworzymy partycję wymiany o rozmiarze 10 MB, /dev/hda3. Command (m for help): n Command action e extended p primary partition (1-4) p Partition number (1-4): 3 First cylinder (474-683): 474 Last cylinder or +size or +sizeM or +sizeK (474-683): +10M Ponownie przeglądamy zawartość tabeli partycji. Pamiętaj o zanotowniu tych informacji, sczególnie rozmiarów poszcególnych partycji w blokach. Będziesz potrzebować tych informacji później. Command (m for help): p Disk /dev/hda: 16 heads, 38 sectors, 683 cylinders Units = cylinders of 608 * 512 bytes Device Boot Begin Start End Blocks Id System /dev/hda1 * 1 1 203 61693 6 DOS 16-bit >=32M /dev/hda2 204 204 473 82080 83 Linux native /dev/hda3 474 474 507 10336 83 Linux native Zwróć uwagę, że partycja wymiany (tutaj /dev/hda3) jest typu ``Linux native''. Musimy zmienić jej typ na ``Linux swap'', tak aby program instlacyjny mogł ją rozpoznać. W tym celu wykonaj polecenie t programu fdisk: Command (m for help): t Partition number (1-4): 3 Hex code (type L to list codes): 82 Jeśli skorzystasz z polecenia ``L'' to zobaczysz, że 82 odpowiada typowi Linux swap. Aby zkończyć prace programu fdisk i zachować poczynione zmiany na dysku, należy wydać polecenie ``w''. Aby wyjść BEZ zachowywania jakichkolwiek zmian należy wcisnąć ``q''. Po zakończeniu pracy z programem fdisk, system może zasugerować restart komputera, aby upewnić się, że wprowadzone zmiany zostaną zauważone przez system. Zasadniczo nie ma powodu do restartu komputera po zakończeniu pracy fdisk -- nowe wersje fdisk i cfdisk są na tyle sprytne, że potrafią uaktualnić tabelę partycji bez restartowania systemu. Czynności po przydzieleniu partycji Po edycji tabeli partycji, program instalacyjny powinien zajrzeć do nich i zaoferować włączenie obszaru wymiany (swapa). Odpowiedz Tak. (System pyta się o włączenie partycji wymiany, aby zminimalizować możliwość popełnienia błędu w sytuacji, gdy na dysku istniją partycje innych systemów operacyjnych i jedna z partycji nie należących do Linuxa zostanie mylnie rozpoznana jako partycja wymiany.) Następnie program poprosi o przydzielenie nazw katalogów (takich jak /, /usr, /var, /tmp, /home itp) każdej partycji Linuxowej, którą pragniesz wykorzystać. Istnieje tylko jedna prosta zasada. Musi istnieć system plików o nazwie / i musi umożliwiac załadowanie systemu (bootable). Pozostałe partycje mogą zostać nazwane zupełnie dowolnie. Lecz są pewne konwencje mowiące jak je nazwać ( w którym miejscu drzewa plików mają być zamontwane), które (jeśli się do nich dostosujesz) w przyszłości ułatwią ci życie. Wcześnej polecaliśmy podstawową konfiguracje składającą siez trzech partycji, małej partycji głównej, średniego rozmiaru partycji przeznaczonej an oprogramowanie systemowe i dużej partycji dla katalogów macierzystych użytkowników. Tradycyjne partycje te będą montowane w katalogach /, /usr i /home. Nazwa /usr pochodzi z zamierzchłych czasów, gdy (znacznie mniejsze) systemy UNIX przechowywały pliki systemowe i katalogi użytkowników na jednej partycji (innej niż partycja główna /). Część oprogramowania nadal polega na tej właściwości. Jeśli posiadasz więcej niż jeden obszar katalogów domowych użytkowników, zwykle nazywa się je /home1, /home2, /home3. Tak się może stać gdy posisadasz dwa fizyczne dyski. Na naszym komputerze układ systemu plików wygląda następująco. Filesystem 1024-blocks Used Available Capacity Mounted on /dev/sda1 30719 22337 6796 77% / /dev/sda3 595663 327608 237284 58% /usr /dev/sda4 1371370 1174 1299336 0% /home /dev/sdb1 1000949 643108 306130 68% /home2 Drugi dysk (sdb1) nie jest w całości przydzielony do /home2/ Partycja wymiany znajdująca się na tym dysku nie została ujęta w wykazie. Możesz zobaczyć, że partycja /home jest największym obszarem na sda i /home2 jest obszarem użytkownika na dysku sdb. Jeśli zamierzasz stworzyć partycję na pliki robocze (scratch), spool, tymczasowa, pocztową lub newsową nazwij ją ./var. FIXME W przeciwnym wypadku prawdopodobnie chcesz utowrzyć katalog /usr/var i utworzyć dowiązanie symbliczne /var wskazujące właśnie na ten katalog (/usr/var). Program instalacyjny może zaoferować zrobiebie tego za ciebie. 5.7 Instalacja pakietów z oprogramowaniem Po przygotowaniu partycji pozostała część instalacji powinna być automatyczna. Twój program instalacyjny poprowadzi cię przez liczne menu i pozwoli określić skąd będą instalowane pakiety, na kórych partycjach będzeie instalowany Linux itd. Nie zamierzamy tutaj dokumentować wszystkich szegółow specyficznych dla tej części instalacji. Jes to część, która różni się najbardziej między dystrybucjami (utorzy tradycyjnie współzawodniczą aby zyskać tutaj jak najwięcej), lecz jest to również jedna z najprostszych częsci instalacji. A programy instalacyjne są intuicyjne, z ekranami pomocy, które można wywołać niema w dowolnym momencie instalowania pakietów. 5.8 Po zinstalowaniu pakietów z oprogramowaniem Po zinstalowaniu pakietów z oprogramowaniem, jeśli wszystko przebiegło bez kłopotów, program instalacyjny, zanim po raz pierwszy załaduje jądro z twrdego dysku przeprowadzi cię przez kilka procedur konfiguracji poszczegórnych części systemu. LILO, LInux LOader czyli ładowacz Linuxa LILO (skrót od LInux LOader) jest programem, który pozwala załadować Linuxa (jak również inne systemy operacyjne, np. MS-DOS) z twardego dysku twojego komputera. Program instalacyjny spyta się, czy zainstalować LILO na twoim dysku. Jeśli nie posiadasz na tym dysku OS/2, odpowiedz `tak'. OS/2 ma specjalne wymagania, patrz Wybrane konfiguracje LILOZainstalowanie LILO jako podstawowego ładowacza systemów powoduje, że dodatkowa dyskietka startowa staje się niepotrzebna. Przy każdym starcie komputera, możesz powiedzieć LILO, który system ma załadować. Tworzenie dyskietki startowej (opcjonalnie) Program instalacyjny może ci również dać szansę utworzenia ``standardowej dyskietki startowej'', której możesz użyć do uruchomienia twojego nowo zinstalowanego Linuxa. (Jest to starsza i mniej wygodan metoda, która zakłada, że zwykle bedziesz uruchamiał MS-DOS, lecz gdy będziesz chciał uruchomić Linuxa skorzystasz z tej dyskietki startowej.) Aby ją zrobić, potrzebujesz czystej, foramtowanej dyskietki wysokiej gęstości (1.2, 1.44 takiej, jak naped A:) Po prostu kiedy cię o to poprosi program instalacyjny włóż dyskietkę do napędu i dyskietka startowa zostanie utworzona. (to nie jest to samo co instalacyjna dyskietka startowa i nie możesz ich wzajemnie zamieniać.) Dodatkowa konfiguracja systemu Procedura poinstalacyjna może cię również prowadzić przez wiele menu, pozwalając skonfigurować twój system. To znaczy określic rodzaj i miejsce podłączenia myszy i modemu, strefę czasową i inne parametry. Po orostu staraj się odpowiadać na pytania. System może ci również zaproponować utowrzenie kont użytkowników, lub założenie hasła na koto administratora (root). Nie jest to trudne i zwykle polega na przeczytaniu instrukcji i wykonaniu prosrych czynności. 6. Ładowanie nowo zainstalowanego systemu Jeśli wszystko poszło zgodnie z planem, powinieneś mieć teraz mozliwość załadowania z twardego dysku Linuxa, wykorzystując do tego LILO. Alternatywą jest załadowanie Linuxa z nowo utworzonej dyskietki startowej (nie oryginalnej startowej dyskietki instalacyjnej). Po załadowaniu systemu zaloguj się jako root. Gratulacje! Masz swój własny system Linux. Jeśli ładujesz system za pomocą LILO, spróbuj podczas restartu komputera przycisnąc (i trzymać przyciśnięty) przycisj shift, control, lub alt. Pozwoli to na uzyskanie dostępu do wiersza zachęty startowej (boot prompt). Wciśnij tab, a zobaczysz listę opcji. W ten sposób możesz załadować bezpośrednio przez LILO Linuxa, MS-DOS lub cokolwiek innego. 7. Po pierwszym uruchomieniu Linuxa Powinieneś właśnie patrzeć na zachęte do wejścia do systemu. Gratulacje! 7.1 Bycie administratorem systemu W zależności od tego jak przebiegła faza instalacji, możesz chcieć utworzyć konta użytkowników, zmienić nazwę swojego komputera lub skonfigurować (na powrót) X. Jest znacznie więcej rzeczy, które mogłbyć ustawiać i konfiguraować, urządenia do wykonywania kopii, połączenie SLIP/PPP z dostawcą Internetu itp. Powinna ci pomóc dobra książka o administrowaniu systemem UNIX. (Sugerujemy Essential Systems Administration, O'Reilly and Associates.) Z czasem nabierzesz doświadczenia. Powinieneś przeczytać różne inne dokumenty Linux JTZ, takie jak NET-2-JTZ czy Printing-JTZ. 7.2 Wybrane konsiguracje LILO LILO jest programem ładującym systemy operacyjne , który można wykorzystać do wyboru w czasie uruchamiania komputera, który dokładnie system oeracyjny ma tym razem zostać załadowany. Sa duże szanse, że program instalcyjny automatycznie skonfigurował i zainstalował LILO podczas instalacji systemu (chyba, że używasz OS/2, wedy powinieneś wykonać to o czym tutaj piszemy). Jeśli tak, to możesz pominąć resztę tego rozdziału. Jeśłi zainstalowałeś LILO jako podstawowy (primary) ładowacz systemu, będzie obsługiwał pierwszy stopień procesu ładowania systemu dla wszystkich systemów operacyjnych zainstalowanych na twardym dysku. Jednakże możesz pracowaćz OS/2 który ma własnego ładowacz, Boot Manager. W takim przypadku chesz aby Bot Manager był podstawowoym ładowaczem systemu i wykorzystywał lilo do załadowania Linuxa (jako drugorzędny ładowacz systemu). Jeśli muszisz skonfigurować LILO ręcznie, bedzie to wymagało edycji pliku /etc/lilo.conf. Poniżej przedstawiamy przykład pliku konfiguracyjnego LILO, dla pryzpadku gdy główną partycją Linuxa jest /dev/hda2, a MS-dOS jest zainstalowany na /dev/hdb1 (na drugim fizycznym dysku). # Powiedz LILO, aby się zainstalwoał jako podstawowoy ładowacz systemu na # dysku /dev/hda. boot = /dev/hda # Plik z obrazem programu ładującego;prawdopodobnie nie powinieneś tego zmieniać install = /boot/boot.b # Schemat ładowania Linuxa image = /vmlinuz # plik zawierający jądro label = linux # nadajmy tej pozycji nazwę "linux" root = /dev/hda2 # /dev/hda2 jako główny (root) syste, plików vga = ask # zapytaj się o tryb VGA append = "aha152x=0x340,11,7,1" # dodaj to do zachęty startowej # (parametry przekazywane do jądra) # w cely wykrycia sterownika SCSI # schemat ładowania MS-DOSu other = /dev/hdb1 # To jest partycja MS-DOS label = msdos # nadajemy tej pozycji nazwę "msdos" table = /dev/hdb # Tabela partycji drugiego dysku Po zakończonej edycji pliku /etc/lilo.conf uruchom program /sbin/lilo jako root. W ten sposó zainstalujesz LILO na swoim dysku. Pamiętaj, ze muszisz uruchmić /sbin/lilo po każdej kompilacji jądra, aby ładowacz wskazywał na prawidłowy plik (coś czym się teraz nie powinieneś zupełnie przejmować, lecz należy pamiętać). Zwróć uwagę na sposób wykorzystania opcji append w pliku /etc/lilo.conf w celu podania parametrów startowych, jak to robiliśmy uruchamiając system z instalacyjnej dyskietki startowej. Możesz teraz zrestartować komputer i załadować system z twardego dysku. LILO załaduje domyślnie system który jest opisany w pliku konfiguracyjnym jako pierwszy. Aby uzyskać dostęp do wiersza zachęty starowej i menu dostępnych systemów, trzymaj w czasie startu komputera przyciśnięty klawisz shift, control lub alt; powinieneś zoaczyć taką zachętę: Boot: Podaj teraz etykietę/nazwę systemu operacjnego jaką nadałeś każdej pozycji w pliku /etc/lilo.conf; w tym przypadku będzie to albo linux albo msdos, lub wciśnij tab aby uzyskać listę etykiet. Załózmy teraz, ze chcesz wykorzystać LILO jako drugorzędny ładowacz sytemu,np. gdy chcesz ładować Linuxa za pomocą Boot Managera systemu OS/2. Aby załadować system z Partycji Linuxa pod Boot Managerem niestety musisz utworzyć tę partycję za pomocą programu FDISK systemu OS/2 (nie programem fdisk w dystrybucji Linuxa) i sformatować ją jako FAT lub HPFS, tak aby OS/2 o niej wiedział (podziekuj IBM). Aby LILO ładowało Linuxa za pomocą Boot Managera, chcesz aby LILO zainstalowało się tylko na partycji głównej Linuxa (w naszym przykładzie jest to /dev/hda2). W takim przypadku plik konfiguracyjny LILO będzie wyglądał następująco: boot = /dev/hda2 install = /boot/boot.b compact image = /vmlinuz label = linux root = /dev/hda2 vga = ask Zwróć uwagę, na zmianę w wierszu boot. Po uruchomieniu /sbin/lilo powinieneś być w stanie dodać partycję Linuxa do listy Boot Managera. Ten sam schemat postępowania powinien działać również w przypadku innych systemów operacyjnych. 8. Uwagi administracyjne 8.1 Warunki korzystania Prawa autorskie do tego dokumentu należą do 1996 by Eric S. Raymond. Możesz swobodnie korzystać z tego dokumentu, rozpowszechniać i kopiować pod warunkiem, że: Nie zmienisz lub pominiesz tej notaki o prawach autorskich Nie zmienisz lub pominiesz wesji i daty niniejszego dokumentu. Nie zmienisz lub pominiesz odnośników zawartych w dokumencie, wskazujących gdzie można uzyskać najnowszą wersję tego dokumentu. Jasno znazaczysz wszelkie skróty, zmiany lub wersje. Powyższe ograniczenia mają na celu ochronę potencjalnych czytelników przed niepoprawnymi lub nieaktualnymi wersjami. Jeśli myślisz, że znalazłeś wyjątek o tej reguły, zapytaj mnie. 8.2 Podziękowania Podziękowania dla Matta D. Welsha, który zapoczątkował ten dokument. Usunąłem większość specyficzną dla dystrybucji Slackware i ukierunkowałem reszte dokumentu na istalację z napędu CD, lecz znaczna część dokumentu nadal należy do niego, Wersja 4.1 była znacząco ulepszona dzięki uwagom David Shao <[e-mail]>. 9. Od tłumacza Prawa autorskie tłuamczenia należą do (c)1997 [e-mail]. Wersję polską można rozpowszechniać na warunkach opisanych powyżej. Zmiany w stosunku do wersji angielskiej: wiekszość odnośników do komputerów zagranicznych została zamieniona na odnośniki do ich polskich kopii. Najnowsze wersje przetłumaczonych na język polski dokumentów HOWTO szukaj tutaj: http://www.jtz.org.pl. Kontakt z osobami zajmującymi się tłumaczeniami: [e-mail]. Powodzenia.