dyslokacja krawędziowa
stanowi krawędz
ekstrapłaszczyzny, tj. półpłaszczyzny sieciowej umieszczonej między nieco rozsuniętymi
płaszczyznami sieciowymi kryształu o budowie prawidłowej. Dyslokacje krawędziowe leżące w płaszczyznach
najgęściej obsadzonych atomami będących płaszczyznami poślizgu, przemieszczają się pod działaniem
naprężenia stycznego. Wzdłuż płaszczyzny poślizgu występuje niezgodność w układzie atomów, gdyż
ekstrapłaszczyzna wprowadza dodatkowy atom, który nie ma dopowiednika poniżej niej. To znacznie ułatwia
ścinanie kryształu wzdłuż płaszczyzny poślizgu czyli poślizg.
dyslokacja śrubowa
defekt liniowy struktury krystalicznej spowodowany przemieszczeniem części kryształu wokół osi, zwanej linią
dyslokacji śrubowej. Wektor Burgersa dyslokacji śrubowej jest skierowany równolegle do jej lini. Dyslokacje
śrubowe występują wtedy, gdy na Materiał działają naprężenia tnące skierowane przeciwnie. Pod działaniem
tych naprężeń dyslokacje śrubowe przemieszczają się. Dyslokacja krawędziowa przemieszcza się w kierunku
działania naprężenia, natomiast Linia dyslokacji śrubowej przemieszcza się w głąb kryształu, prostopadle do
kierunku działania naprężenia stycznego. Dyslokacje śrubowe mogą być Prawo- lub lewoskrętne.
Wektor Burgersa
Wielkością charakterystyczną dla dyslokacji jest wielkość zaburzenia sieci krystalicznej jakie ona wywołuje, a
dokładniej Energia związana z tym zaburzeniem. Jako miarę tego zaburzenia przyjęto Wektor Burgersa.
Wyznacza się go za pomocą tzw. konturu Burgersa (obiegu składającego się z jednakowej Liczby odstępów
sieciowych w każdym kierunku). Jego Długość określa wielkość zaburzenia w dyslokacji krawędziowej. Jest
prostopadły do linii dyslokacji, a jego zwrot jest zgodny z kierunkiem.
Gęstość dyslokacji
Jest to wielkość określająca ilość dyslokacji w krysztale poprzez: długość linii dyslokacji w jednostce objętości
kryształu lub liczbę linii dyslokacji przebijającą jednostkową powierzchnię kryształu.
Pole naprężeń wokół linii dyslokacji
W zależności od usytuowania ekstrapłaszczyzny można umownie rozróżniać dyslokacje dodatnie (z
ekstrapÅ‚aszczyznÄ… skierowanÄ… nad pÅ‚aszczyznÄ™ poÅ›lizgu) oznaczane symbolem Á lub ujemne ( z
ekstrapÅ‚aszczyznÄ… skierowanÄ… pod pÅ‚aszczyznÄ™ poÅ›lizgu) oznaczane symbolem Â. O dyslokacjach takich mówi
siÄ™, że majÄ… przeciwne znaki (ich pola naprężeÅ„ sÄ… obrócone o 180°). JeÅ›li takie dyslokacje znajdujÄ… siÄ™ na
jednej płaszczyz
nie poślizgu, wówczas się przyciągają, a po spotkaniu następuje ich anihilacja. Dyslokacje
krawędziowe jednakowego znaku odpychają się.
Oddziaływania między dyslokacjami
Wzajemne oddziaływanie między dyslokacjami polega w istocie na oddziaływaniu ich pól naprężeń. Każdy
defekt wywołuje bowiem charakterystyczne dla niego pole naprężeń rozprzestrzeniające się w głąb sieci, dzięki
czemu defekty mogą wyczuwać się na odległość. Istnieje zasada, że jeśli nakładające się pola naprężeń redukują
energię odkształcenia, to takie defekty się przyciągają i po spotkaniu mogą ulec anihilacji (znikają). Jeśli
natomiast energia wzrasta, to defekty siÄ™ odpychajÄ….
Niskokątowa granica skośna
Dyslokacje krawędziowe mają tendencje do układania się jedne nad drugimi. Zbiór tak uszeregowanych
dyslokacji tworzy płaskie zaburzenie rozdzielające kryształ na dwie części. Płaszczyzny sieciowe tych części są
nachylone wzglÄ™dem siebie pod kÄ…tem ¸. Struktura taka wystÄ™pujÄ™ wówczas, gdy kÄ…t ¸ jest niewielki.
Niskokątowa granica skręcania
Tworzy się przez uszeregowanie zbioru dyslokacji śrubowych (ułożonych jedne nad drugimi). Niskokątowa
granica skrÄ™cania oddziela dwie części krysztaÅ‚u skrÄ™cone o kÄ…t ¸ równolegle do pÅ‚aszczyzny skrzyżowanych
dyslokacji śrubowych.
Błąd ułożenia warstw atomowych w strukturze regularnej płasko centrowanej
Błąd ułożenia jest defektem rozciągającym się w dwu wymiarach i polega na zmianie sekwencji ułożenia
kolejnych warstw (111). Błąd ułożenia można rozpatrywać jako rezultat powstania wzdłuż linii dyslokacji
częściowych wskutek rozszczepienia dyslokacji pełnej.
Powierzchnia kryształu jako defekt idealnej struktury krystalicznej
pole sił na powierzchni kryształu jest niesymetryczne, a atomy lub jony na powierzchni mają nienasycone lub
zniekształcone wiązania. Wpływa to zarówno an geometrię rozmieszczenia atomów i jonów, jak i na strukturę
elektronową oraz rozprowadzenie defektów punktowych i liniowych w bezpośrednim sąsiedztwie powierzchni.
Wynikają stąd nieco odmienne własności warstw powierzchniowych kryształu.
Energia powierzchniowa
warstwy powierzchniowe kryształu znajdują się w stanie naprężenia wskutek występowania tam sił
ściskających. Pod działaniem tych sił następują przesunięcia atomów lub jonów z niecki energii potencjalnej.
Atomy powierzchniowe mają wskutek tego nadmiar energii potencjalnej w porównaniu z atomami lub jonami
we wnętrzu kryształu. Ten nadmiar energii, w przeliczeniu na jednostkę obszaru powierzchni nosi nazwę energii
powierzchniowej. Zwiększenie liczby najbliższych sąsiadów jonów (atomów) powierzchniowych (np.
adsorpcja) powoduje zmniejszenie wartości energii powierzchniowej.