Dodatkowe:
Czynniki wpływające na popyt(Determinanty)
- cena dobra (warunkuje kurczenie - rozszerzanie się podaży, pozostałe determinanty
warunkują natomiast przesunięcie krzywej popytu względem początku układu
współrzędnych, tz. wywołują wzrost lub spadek popytu).
- czynniki pozacenowe
a) liczba nabywców
b) dochody nabywców
c) gusty i preferencje konsumentów
d) moda
e) ceny dóbr komplementarnych i ceny dóbr substytucyjnych
f) warunki klimatyczne i pogoda
g) przewidywane zmiany cen
h) efekty: naśladownictwa, demonstracji
i) sytuacja polityczna itp.
WZROST I SPADEK POPYTU
Jeśli natomiast następuje zmiana położenia krzywej popytu względem układu współrzędnych,
mówimy o wzroście lub o spadku popytu (przy każdej cenie). Jest to spowodowane zmianami
innymi niż zmiana ceny danego dobra: np. zmianą dochodów, gustów konsumentów lub zmianą
cen innych dóbr.
Każde dobro jest wrażliwe na zmianę ceny dóbr substytucyjnych oraz dóbr komplementarnych.
DOBRO SUBSTYTUCYJNE to takie, które konkuruje z badanym dobrem na rynku (np. masło dla
margaryny). DOBRO KOMPLEMENTARNE to takie, które dopełnia dane dobro (np. benzyna dla
samochodu).
Spadek popytu może zostać wywołany następującymi czynnikami:
SPADEK POPYTU
" wzrost ceny dobra komplementarnego
" spadek ceny substytutu
" spadek dochodów
" zmiana gustów na niekorzyść dobra
" spadek liczby nabywców
Wzrost popytu może zostać wywołany następującymi czynnikami:
WZROST POPYTU
" spadek ceny dobra komplementarnego
" wzrost ceny dobra substytucyjnego
" wzrost dochodów
" zmiana gustów na korzyść danego dobra
" wzrost liczby nabywców
ELASTYCZNOŚĆ POPYTU
ELASTYCZNOŚĆ POPYTU określa stopień wrażliwości popytu na zmianę lub wahania trzech
zmiennych: ceny danego dobra, ceny innych dóbr oraz dochodu. Współczynniki elastyczności
popytu podajemy w wartościach bezwzględnych |EP|, przy ich interpretacji musimy więc
dodatkowo pamiętać o znakach.
Ogólna formuła elastyczności popytu:
EP=% zmiana popytu/% zmiana czynnika wpływającego na popyt
DETERMINANTY ELASTYCZNOŚCI POPYTU
1. Czas dostosowania (jak długo rynek dostosowuje się do nowej sytuacji)
2. łatwość substytucji - czy dane dobro można zastąpić innym i jak szybko
3. rodzaj (charakter) dobra - im dobro "węższe", tym elastyczność jest większa (przykład: żywność
i ziemniaki).
TRZY PRZYPADKI ELASTYCZNOŚCI POPYTU
POPYT ELASTYCZNY. Jeśli E>1 mówimy, że popyt jest elastyczny, przy czym elastyczność dążąca
do nieskończoności oznacza popyt doskonale elastyczny, pozostałe przypadki - popyt względnie
elastyczny
ELASTYCZNOŚĆ JEDNOSTKOWA. Jeśli E=1 mamy do czynienia z elastycznością jednostkową
(zwaną również neutralną elastycznością popytu)
POPYT NIEELASTYCZNY. Elastyczność mniejsza od jedności E<1 oznacza, że popyt jest
nieelastyczny. Przy czym elastyczność równa 0 oznacza popyt doskonale nieelastyczny (sztywny),
natomiast elastyczność zawierająca się w przedziale <0,1> określana jest jako popyt stosunkowo
(względnie) nieelastyczny.W większości przypadków elastyczność cenowa popytu jest różna na
różnych odcinkach wykresu:
ELASTYCZNOŚĆ CENOWA POPYTU (PED, price elasticity demand) określa stopień zmiany
(wrażliwość) popytu na dobro na skutek zmiany jego ceny. Elastyczność tę wylicza się ze wzoru:
PED= %zmiana popytu/ % zmiana ceny
Współczynnik elastyczności cenowej popytu przyjmuje znak ujemny (odwrotna relacja zmiany
wielkości popytu do zmiany ceny). Wyjątki to dobra Giffena, dobra podlegające efektowi snobizmu i
efektowi demonstracji (efekt Veblena).
MIESZANA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU (cross elasticity of demand, CED) jest miarą zmian popytu
w zależności od zmiany ceny innego produktu. Elastyczność tę wyliczamy ze wzoru:
CED=% zmiana popytu/ %zmiana ceny innego dobra
Mieszana elastyczność popytu wskazuje na siłę rynkową dobra. Jeśli jest niska, wówczas dane
dobro ma wysoką siłę monopolową.
Wysoka wartość mieszanej elastyczności popytu wskazuje na dobra, będące substytutami, z kolei
wartość ujemna wskazuje na dobra komplementarne.
DOCHODOWA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU (income elasticity of demand, IED) jest miarą zmian
popytu w zależności od dochodu. Elastyczność tę wyliczamy ze wzoru:
Ujemną elastyczność dochodową popytu wykazują dobra podrzędne.
IED= %zmiana popytu/ %zmiana dochodu
ELASTYCZNOŚĆ POPYTU A KLASYFIKACJA DÓBR
Posługując się elastycznością dochodową popytu możemy też dokonać KLASYFIKACJI DÓBR,
dzieląc je na: dobra normalne (tu dwie podgrupy: luksusowe i podstawowe) oraz dobra podrzędne.
DOBRA NORMALNE - każde dobro, którego ilość nabywana rośnie wraz ze wzrostem dochodu i
maleje wraz ze spadkiem dochodu (elastyczność dochodowa IED>0).
" DOBRO PODSTAWOWE - każde dobro, którego ilość nabywana rośnie wolniej niż dochód i
maleje wolniej niż dochód; IED <0,1> (reaguje z mniejszą siłą na zmianę dochodu)
" DOBRO LUKSUSOWE - każde dobro, którego ilość nabywana rośnie w większym stopniu
niż dochód i maleje w większym stopniu niż dochód; IED > 1 (reaguje z większą siłą na
zmianę dochodu)
DOBRA PODRZ
DNE - dobro, którego ilość nabywana maleje wraz ze wzrostem dochodu i rośnie
wraz ze spadkiem dochodu, IED < 0 (reakcja odwrotna).
PRAWA ENGLA
Z dochodową elastycznością popytu związane są prawa Engla:
" Wraz ze wzrostem dochodów rośnie konsumpcja, zarówno artykułów żywnościowych, jak i
nieżywnościowych, jednak tempo przyrostu spożycia tych pierwszych jest słabsze niż
tempo spożycia art. nieżywnościowych. Tak więc w miarę wzrostu dochodu, udział
wydatków na żywność w wydatkach ogólnych relatywnie maleje.
" W miarę wzrostu dochodów zwiększa się procentowy udział wydatków na dobra trwałego
użytku, usługi, kształcenie, rekreację itp. Wydatki na dobra luksusowe lub
oszczędności występują tylko przy wysokim dochodzie.
Uwaga ogólna: determinanty "dostosowujemy" do rodzaju dóbr. Na przykład popyt na
pracę, ziemię, kapitał itd.
MECHANIZM RYNKOWY
Cena- jest pieniężnym odbiciem wartości dobra.
Podaż  jest to ilość określonych towarów i usług jaką w danym miejscu i czasie oferują sprzedający przy
pewnym poziomie ceny.
Krzywa podaży  graficzny obraz zależności między ceną a podażą danego dobra, przy założeniu
niezmienności innych czynników kształtujących podaż. Podaż jest rosnąca funkcją ceny, przy czym cena jest
zmienną niezależną, a podaż zmienną zależną.
Skala podaży  zestawienie w którym pokazujemy jak zmienia się podaż przy zmianie ceny.
Popyt - jest to ilość dóbr i usług , którą są w stanie nabyć kupujący w danym czasie, w danym miejscu i po
danej cenie .
Prawo popytu Im wyższe ceny, tym niższy popyt
Prawo to dotyczy zdecydowanej większości dóbr, które są dlatego nazwane DOBRAMI NORMALNYMI (nie
dotyczy natomiast pozostałych dóbr: niższego rzędu i dóbr luksusowych).
Krzywa popytu  graficzny obraz zależności między ceną a popytem na dane dobro przy założeniu
niezmienności innych czynników kształtujących popyt. Popyt jest malejącą funkcją ceny.
Skala popytu  zestawienie, które pokazuje jak zmienia się na dane dobro w wyniku zmiany jego ceny.
Skala podaży (popytu) to takie zestawienie, które pokazuje przy jakiej cenie występuje jaka
podaż (popyt).
Skala podaży (popytu) to takie zestawienie, które pokazuje przy jakiej cenie występuje jaka
podaż (popyt).
KRZYWA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH
KRZYWA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH (zwana również krzywą transformacji) to graficzne
przedstawienie wszystkich możliwych do wyprodukowania kombinacji dóbr, przy wykorzystaniu
posiadanych aktualnie czynników wytwórczych. Innymi słowy, krzywa możliwości produkcyjnych
wyznacza - przy różnych rozmiarach produkcji jednego dobra - maksymalną wielkość produkcji
drugiego dobra.
Rysując krzywą możliwości produkcyjnych tworzymy teoretyczny model, odkładając na osi Y ilość
dobra A, na osi X ilość dobra B (lub grupy dóbr). Krzywa obrazuje możliwości wykorzystania
posiadanych zasobów - każdy punkt leżący na niej jest w efektywnej gospodarce możliwy do
osiągnięcia.
Z kolei punkty leżące pod krzywą (pomiędzy krzywą a układem współrzędnych) oznaczają
nieefektywne wykorzystanie zasobów. Przy danych zasobach, osiągnięcie punktów leżących nad
krzywą jest z kolei niemożliwe - chyba, że nastąpi wzrost gospodarczy (powiększenie posiadanych
zasobów).
Z krzywej możliwości produkcyjnych wynika, że możemy - w ramach posiadanych zasobów -
tworzyć dowolne kombinacje wytwarzanych dóbr. Nie zawsze jest to jednak opłacalne - mówi o
tym zasada malejących przychodów.
DYWERSYFIKACJA PORTFELA
Dywersyfikacja portfela (portfolio diversification) - świadome działanie inwestora, zmierzające do
zróżnicowania portfela papierów wartościowych w celu zminimalizowania ryzyka.
Zdywersyfikowany portfel uwzględnia zarówno papiery o dodatniej korelacji, jak też o korelacji
ujemnej (niskiej). Działania takie pozwalają na ograniczenie ryzyka inwestycyjnego, gdyż dochody
z akcji o rosnących cenach zmniejszą straty, poniesione na skutek spadku cen innych posiadanych
papierów.