METODOLOGIA
1. Przedmiot metodologii (przedmiot socjologiczny)  wyznacza określone przedmioty badawcze, w związku z
tym socjologia poszukując najlepszej metody, zastanawiając się nad poprawnymi sposobami postępowania
badawczego musi odpowiadac na pewne pytania:
·ð Jaka jest rzeczywistoÅ›c, którÄ… bada socjolog, czyli jakie rodzaje bytów istniejÄ… (pytania to wchodzi w
skład ontologii(nauka o bycie), działów filozofii. Filozofia usiłuje odpowiedziec na pytania, czy istnieje
duch czy materia)
·ð Jak jest możliwe uzyskanie pewnej, prwdziwej wiedzy o rzeczywistoÅ›ci i jakÄ… mamy gwarancjÄ™, że tÄ™
wiedzę osiągnęliśmy (jest to pytanie 2 działu filozofii  epistemologii  teoria poznania).
2. Porównania zjawisk (czym się różnią te podejścia):
·ð Indywidualizm  redukcjonizm:
- Indywidualizm twierdzi że różne poziomy rzeczywistości grupy społ., społeczeństwa to są tylko konstrukcje
myslowe badacza
- redukcjonizm twierdzi, że redukuje prawa wyższych poziomów od praw rządzących jednostkami
·ð Naturalizm  antynaturalizm:
- naturalizm twierdzi, że jest jeden świat przyrodni: społeczno  humanistyczny
- antynaturalizm twierdzi, że są dwie niezależne rzeczywistości: natura i kultura
- naturaliści uważają, że trzeba badac materię zachowań instytucji i organizacji
- antynaturaliści uważają, że należy badac ducha, świadomośc, racjonalnośc, motywy itd.
·ð Scjentyzm  humanizm:
-scjentyzm twierdzi, że do badania świata społ. należy stosowac metody badań analogicznie jak w naukach
przyrodniczych,
- humanizm twierdzi, że skoro są dwa różne rodzaje rzeczywistości należy stosowac inne metody do badania
świata przyrody i zupełnie inne do badania świata społ.
- reprezentant scjentyzmu  Komt
- reprezentant humanizmu  Znaniecki
- scjentyzm proponuje metodÄ™ eksperymentalnÄ…, statystycznÄ… i ekologicznÄ…
- humanizm proponuje metodÄ™ biograficznÄ…, sytuacyjnÄ…, typologicznÄ…, historycznÄ…, interakcyjnÄ…,
kulturologicznÄ…,
·ð Dedukcjonizm  indukcjonizm:
- indukcjonizm opiera się na indukcji  formułowanie twierdzeń ogólnych na podstawie obserwacji
jednostkowych faktów w zdaniach spostrzeżeniowych
- dedukcjonizm opiera siÄ™ na wnioskowaniu dedukcyjnym  rozumowanie zgodne z kierunkiem wynikania
logicznego, gdy dane jest twierdzenie czyli zdanie uznane za prawdziwe uzanje się również za prawdziwe
jego logiczne nastepstwa
- rozumowanie w dedukcjonizmie inne niz w indukcjonizmie , w dedukcjonizmie od ogolu do szczegolu
·ð Nauki dedukcyjne  nauki indukcyjne:
- nauki dedukcyjne badają nie realne byty , tylko twory myślowe
- nauki indukcyjne zajmują się przyrodą nieożywioną i ożywioną i zbiorowościami ludzi, czyli sa to np. nauki
takie jak fizyka, biologia, socjologia, itp.
- w naukach dedukcyjnych kolejne twierdzenia wynikają logicznie, czyli dedukcyjnie z innych twierdzeń już
udowodnionych lub zalożeń naczelnych nazywanych aksonatami (coś co zostalo uznane za prawde)
- nauki indukcyjne mogą poslugiwac sie dedukcją, ale inaczej niż w formalnych wymaga się by ostatnie
twierdzenia były potwierdzone empirycznie (hipoteza- sprawdzenie)
·ð Nomologizm  akcydentalizm:
- nomologizm zakłada faktycznośc i koniecznośc
- akcydentalizm odnosi się tylko do faktyczności
- nomologizm  zdaniem nauki jest wykrywanie prawidłowości
- aksydentalizm  nie poszukujemy uwarunkowań przyczynowo  skutkowych lecz strukturalnych, często
niepowtarzalnych i jedynych
·ð Determinizm  indeterminizm:
- obydwa zagadnienia usiłują odpowiedziec na pytanie, czy w rzeczywistości społ. wszytkie zdarzenia
występuja w sposób komiczny, czy tez są zdarzenia przypadkowe, nie mające przyczyny
- determinizm uważa, że jeśli jest prawidłowośc to zawsze ma charakter konieczny nieruchomy
- indeterminizm twierdzi, że całe życie jest chaosem, nie ma regularności i prawidłowości
- determinizm skrajny dopatruje siÄ™ jednego z
ródła, jednej przyczyny
- indeterminizm obok przypadków szuka innych z
ródeł zachowan społ.: podmiotowośc, wolna wola,
twórczośc, kreatywnośc, wynalazczośc
3. Metoda dedukcji a metoda indukcji:
·ð Metoda indukcyjna - poznawanie przez dotyk, smak, wzrok,powonienie (zmysÅ‚y).
·ð Metoda dedukcyjna - poznawanie przez odwoÅ‚ywanie siÄ™ do pojęć ogólnych (warzywo), wykorzystanie
pamięci (posiadanej już wiedzy) i procesu przypominania.
DEDUKCJA INDUKCJA
Reguła ogólna
Obserwacje zdarzeń
Np. prawo ciążenia
Np. Jabłko spada z drzewa na ziemię
Prawo ciążenia
Samolot z zepsutym silnikiem musi spaść na ziemię
Od szczegółu do ogółu
Od ogółu do szczegółu
Od zdarzeń do pojęć
Od pojęć do zdarzeń
4. Metoda idealizacji i konkretyzacji:
·ð Polega na konstruowaniu abstrakcyjnych teorii i na stopniowym przybliżaniu ich do rzeczywistoÅ›ci.
·ð WystÄ™pujÄ… 2 rodzaje twierdzeÅ„ (praw):
üð Twierdzenia idealizacyjne  zostaÅ‚y sformulowane dla warunków nie wystepujÄ…cych w
rzeczywistości, czyli dla warunków idealnych
üð Twierdzenia faktualne  powstaÅ‚y na skutek przybliżenia twierdzeÅ„ idealizacyjnych do rzeczywistoÅ›ci,
tzn. zostały sformułowane dla warunków oczywistych
üð Np. prawo bezwÅ‚adnoÅ›ci  dla ciaÅ‚, na które nie dziaÅ‚a żadna siÅ‚a
üð Np. prawo swobodnego spadania ciaÅ‚  dla ciaÅ‚, na które nie dziaÅ‚a żadna siÅ‚a poza siÅ‚Ä… grawitacji
wnioskowanie
wnioskowanie
üð Np. prawo Ohma  dla przewodników jednorodnych
üð Np. prawo Boyle a Marriotte a  dla gazów doskonaÅ‚ych
üð Prawo Clapeyrona  pv= N*T
·ð Schemat konkretyzacji:
Tk  I Tk-1  I Tk-2& T2  I T0 ^ P
Tk  tw. Idealizujące dla K założeń idealizujących
Tk-1  tw. Ideal. Po uchyleniu jednego założenia
T0  tw. Faktualne, 0 założeń ideal.
P  warunki poczÄ…tkowe zachodzenia T0
5. Rodzaje badań:
·ð Badania diagnostyczne:
- przedmiotem badań diagnostycznych jest wieloaspektowy, szczegółowy opis przedmiotu badań.
Wnioskowanie ma charakter indukcyjny,
- diagnoza może byc badaniem samodzielnym lub stanowi pierwszy etap badań weryfikacyjnych
·ð Badania prognostyczne:
- to seria badań pozwalającyh określić trend, czyli w odwołaniu do tego trendu przewidzieć zjawisko przyszłe. -
- Przy badaniach trendu stosuje się ekstrapolację tzn przeniesienie "przedłużenie trednu" lub interpolację , która
polega na wprowadzeniu elementu objaśnień wewnątrz ciągu zdarzeń.
- Badania prognostyczne stosują różne nauki : klimatologia, demografia, ale także nauki społeczne próbujące do
czego prowadzi występujący ciąg zjawisk,
np . jaka będzie rola rodziców za kilkadziesiąt lat skoro stwierdzamy rosnące uzależnienie się dzieci jeśli chodzi o
podejmowanie decyzji, w tym edukacyjnych. Badania prognostyczne są szczególnie porządane gdyż ukazują co
stanie się w przyszłości.
·ð Badania eksplanacyjne:
- w odróżnieniu od badań diagnostycznych odpowiadają na pytanie :"dlaczego tak jest?"
- ich celem jest wyjaśnienie genezy, przyczyny występowania zjawisk, np. dlaczego w społeczeństwie występuje
odrzucenie pewnych wartości.
- Eksplonacja to znaczy wyjaśnienie. Czasem badania eksplanacyjne są bardzo samodzielne i odrazu koncentrują
się na wyjaśnianiu ,bywa jednak tak, że ich pierwszy etap to badania diagnostyczne. Dzieje się to wtedy kiedy badacz
niezbyt zna przedmioty , które chce badać, np. (zachowania więz
nió, któzy odsiadują dużą karę)
·ð Badania weryfikacyjne:
- Pierwszą fazą badań weryfikacyjnych jest diagnoza.
Etapy badań:
- stawianie problemu badawczego i jego uszczegółowianie.
- Problem główny to pytanie, które stawia sobie badacz i na które będzie usiłował odpowiedzieć na podstawie
wyników badań.
- W badaniach diagnostycznych problem główny ma postać, np. jaki jest stosunek mieszkańców Polski do aborcji.
W badaniach weryfikacyjnych problem główny zostaje wzbogacony i obejmuje wyniki różnicujące ó stosunek,
- Ma postać jakie czynniki różnicują stosunek do aborcji mieszkańców Polski. Każdy problem główny zostaje
uszczegółowiony. Problem główny i problemy szczegółowe to problematyzacja.
6. Elementy badań diagnostycznych i weryfikacyjnych(główne podobieństwa i różnice):
- Diagnoza to najprostsze badanie poznawcze, problem główny ma postać np. jaki jest stosunek mieszkańców Polski
do aborcji
- W badaniach weryfikacyjnych problem główny zostaje zostaje wzbogacony i obejmuje wyniki różnicujące ów
stosunek. Ma postać jakie czynniki różnicują postać mieszkańców Polski do aborcji, każdy problem główny zostaje
uszczegółowiony (problem główny i problemy szczegółowe to problematyzacja)
- badania diagnostyczne stanowią pierwszy etap badań weryfikacyjnych
- pierwszą fazą badań weryfikacyjnych jest diagnoza
7. Problematyka badań. Problem badawczy ogólny i szczegółowy:
-Jeśli problem brzmi: jakie czynniki różnicują postawy mieszkańców Polski wobec aborcji? to uszczegółowienie
przebiega w nastepujący sposób: postawa obejmuje trzy komponenty:
- poznawczy
- emocjonalno - afektywny
-behawioralny
Innymi słowy powstają 3 zasadnicze pytania:
1) jaka jest wiedza o aborcji?
2) jaki jest stosunek mieszkańców wobec różnych rodzajów aborcji?
3) jakie zachowania cechują mieszkańców Polski (poddawanie się aborcji, stosowanie środków antykoncepcyjnych)
- Nastepnie każde z tych pytań ulega dalszemu uszczegółowieniu przez wprowadzenie czynników różnicujących,
więc badacz formuuje kolejne pytania: czy wiedza mieszkańców Polski na temat aborcji zalezy od : wieku,
wykształcenia, płci itd.
- Podobnie uszczegółowieniu ulegają pytania o pozostałe komponenty, np. czy aborcji częściej poddają sie młodsze
osoby itd.
- To badacz odpowiada na sformułowane pytania, a nie osoba pytana.
8. Przedmiot badań:
·ð Badacz dokonuje konceptualizacji przedmiotu badaÅ„, czyli tzw, upojÄ™ciowienia. Polega to na tym, że próbuje
wyrazić przedmiot badań w języku pojęć teoretycznych.
·ð JeÅ›li, np . wyobrazimy sobie sytuacjÄ™, że w miejscowoÅ›ci X kobiety noszÄ… Å›lady pobicia i badacz próbuje
dociec przyczyny to z literatury przedmiotu dowiaduje się, że agresja może być spowodowana
przeniesieniem prwnych wzorów życia rodzinnego oraz flustracją społeczną wywołaną między innymi przez
niski status materialny - w tym bezrobocie.
·ð W takiej sytuacji po konceptualizacji problem badawczy brzmi - jakie sÄ… przyczyny agresji w rodzinach w
miejscowości X.
9. Obiekty badań:
·ð dobór obiektów do badaÅ„:
üð sÄ… to te osoby, instytucje, które podlegajÄ… badaniom.
üð Obiektami badaÅ„ mogÄ… być ludzie, instytucje, prasa, audycje telewizyjne, reklamy itd.
üð W typowych badaniach spoÅ‚ecznych najczęściej obektami sÄ… ludzkie zbiorowoÅ›ci; samym obiektem badaÅ„
jest populacja, o której w badaniach reprezentatywnych badacz będzie formułował wnioski, węższym
obiektem jest próba - powinna być reprezentatywna.
üð Wyznaczenie obiektu badaÅ„ zÅ‚aszcza szerszego wyznacza część problemów badacwzych,
np. jeśli zamierzamy badać licealistów w Poznaniu- to nie możemy głównego problemu sformułować tak jak
to było na początku , jakie sa postawy młodzieży z wlkp do aborcji, jakie czynniki to wywołują , tylko jakie są
postawy licealistów w Poznaniu.
10. Hipotezy badawcze:
·ð Hipoteza jest podstawowym twierdzeniem jeszcze niepotwierdzonym, które testuje siÄ™ w badaniach
weryfikacyjnych.
·ð Celem tych badan jest weryfikacja hipotez teoretycznych, a nie twierdzeÅ„ wystÄ™pujÄ…cych w studiach
opisowych, np. twierdzeń typu: w wlkp dominuje rodzina wielopokoleniowa , przykładowo hipoteza może
mieć postać: im więkdzy podział pracy w społeczeństwie tym mniejsze potępienie osó niespełniających norm
w nim obowiÄ…zujÄ…cych.
·ð By ta hipoteza mogÅ‚a być zweryfikowana musi przbrać postać operacyjnÄ…, np. im wieksza ilość zawodów tym
mniejsza proporcja praw żądających kary śmierci , deportacji lub długotrwałego więzienia. W tym wypadku
przyjęto, że wskaz
nikiem podziału pracy jest ilość zawodów, a wskaz
nikiem potępienia łamania norm jest
ilość praw domagających się ciężkich kar.
·ð Ostatecznie celem badaÅ„ weryfikacyjnych jest sprawdzenie jednego lub wiÄ™kszej liczby twierdzeÅ„ o
związkach między klasami zjawisk.
·ð Hipoteza jest to twierdzenie orzekajÄ…ce, że pomiÄ™dzy pewnymi zjawiskami lub zmiennymi zachodzi zwiÄ…zek
w sakali uniwersalnej bÄ…dz
ostatecznie rozległej.
·ð ZwiÄ…zek w skali uniwersalnej oznacza, że wystÄ™puje zawsze, zdarza siÄ™ jednak, że zwiÄ…zek wystÄ™puje, lecz
tylko w pewnych typach społeczeństw, czy grup albo tylko w określonym czasie. Związek ten może być
następstwem czyli, że po zjawisku A występuje B, lub też może mówić o współwystępowaniu zjawisk, gdy nie
wiadomo, które jest przyczyną.
·ð Hipoteza nie może być banaÅ‚em, ani też tautologiÄ…, np. nie ma sensu w formuowaniu hipotezy, że istnieje
zależność pomiędzy siłą więzi społecznej w grupie , a ilością stosunków społecznych w grupie dlatego, że na
mocy definicji więzi społecznej jest to to samo.
11. Twierdzenie nauki a generalizacje historyczne:
·ð Prawa nauki- sÄ… to twierdzenia które powinny realizować nastÄ™pujÄ…ce wymogi:
1) być ściśle ogólne ni powinny być równoważne skończonej liczbie zdań atomowych lub podstawowych
2) zawsze muszą być epistemologicznie otwarte
3) przeważnie są ontologicznie otwarte
4) poprzednik twierdzenia powinien formułować w terminach ogólnych warunki spełnienia następnika bez
podawania obszaru czasoprzestrzennego czasoprzestrzennego którym owe warunki zachodzą
5) spełnia funkcje:
a) opisu zjawisk, cech, zdarzeń, relacji
b) wyjaśniania zjawisk,cech,zdarzeń, relacji
c) przewidywania zjawisk, cech, zdarzeń relacji
Generalizacje historyczne- sÄ… to twierdzenia :
1) przeważnie numerycznie ogólne, równoważne skończonej klasie zdań jednostkowych,
2) zazwyczaj epistemologicznie otwarte
3) przeważnie ontologicznie zamknięte
4) których poprzednik jako warunki podaje obszar czasoprzestrzenny spełnienia następnika lecz nie są to
warunki wystarczajÄ…ce
- warunki te służą głównie opisowi i wyjaśnianiu , a przewidywanie dotyczy raczej zjawisk przeszłych
12. Pojęcia:
·ð badacz musi nadać pojÄ™ciom teoretycznym empiryczny sens, by móc zbudować narzÄ™dzie badawcze
·ð przykÅ‚adowo by ustalić jakie panowaÅ‚y wzorce rodziny w rodzinach pochodzenia mężczyzn bÄ™dzie pytanie o
to kto podejmował decyzje w tych rodzinach, czy dochodziło między rodzicami do kłótni, kto miał ost zdanie
w tych sporach, kto zarządzał budżetem.
·ð operacjonalizacja - polega na wykorzystaniu wskaz
nikó
·ð formuÅ‚owanie hipotez -( nie wystÄ™puje w badaniach diagnostycznych); w których nie pyta siÄ™ o zwiÄ…zki
między zjawiskami
13. Zmienne. Rodzaje zmiennych:
·ð Zmienna jest to w wÄ…skim rozumieniu pomiaru każda wielkość, która zmienia siÄ™ w sensie matematycznym,
tzn. może przyjąć każdą wartość z dowolnego zbioru wartości, jak np, wiek.
·ð Zmienne mogÄ… być zmiennymi dychotomicznymi tzn. takimi, które przywierajÄ… tylko dwie wartoÅ›ci,
np. płeć , miasto - wieś, biedni - bogaci; zmiennym tym można przypisać liczby (ich wartościom),
np. kobieta to 1, a mężczyzna to 2.
·ð Można ponumerować, przypisać liczby zawodom, województwom itp, natomiast na tych liczbach nie wolno
dokonywać operacji matematycznych, gdyż, np. to, że kobieta to 2 nie oznacza, że jest równa 2 mężczyznom.
Są to po prostu odmienne wartości.
·ð Zwyczajowo zmiennymi sÄ… także nazywane pewne charakterystyki niemierzalne, np. pÅ‚eć. Jest zmiennÄ… tylko
w takim sensie, że każdy człowiek charakteryzuje się jedną z dwóch wartości może być mężczyzną lub
kobietÄ….
14. Zmienne zależne i niezależne:
·ð Zmienna niezależna jest tÄ… zmiennÄ…, którÄ… w badaniu manipulujemy (naszym dziaÅ‚aniem, zamierzeniem
zmieniamy jej wartości, kierunek, siłę).
·ð Zmienna zależna jest tÄ… zmiennÄ… którÄ… mierzymy, dokonujemy jej pomiaru, którÄ… nie manipulujemy w
badaniu, której wartość jest "zależna" od wartości zmiennej niezależnej.
·ð te, które sÄ… dostÄ™pne od poczÄ…tku procesu i przez niego ukonstytuowane nazywane sÄ… zmiennymi
niezależnymi;
·ð te, które pojawiajÄ… siÄ™ póz
niej i są w ten sposób zależne od poprzednich nazywa się zmiennymi zależnymi.
15. Rodzaje wskaz
ników:
·ð definicyjne- to takie sytuacje gdzie miÄ™dzy zjawiskiem a indykatem zachodzi relacja.Nazwy starych
odpowiedników definiują nowe
·ð rzeczowe- takie gdy zwiÄ…zek miÄ™dzy zjawiskiem a indykatem nie jest zagwarantowany przez zwiÄ…zek miedzy
nimi.W nich sÄ…:
üð empiryczne- wskaz
nik i indykatum maja charakter zjawisk obserwowalnych.Wskaz
nik jest inny niż
indykatum i oznaczone przez różne terminy oraz połączone zależnością empiryczną. Np. jeżeli
przyjmiemy liczbę spóz
nień jako wskaz
nik rzeczowy, empiryczny to indykatum może być niewydolność
komunikacyjna.
üð inferencyjny- ze stwierdzenia wystÄ™powania wskaz
nika wnoskujemy, że zaszło jakieś zdarzenie
bezpośrednio nie obserwowane.Pozwala na wnioskowanie na podstawie symptomów-objawów. Np. na
podstawie pewnych oznak w zachowaniu czy dana osoba kłamie(nie patrzy w oczy).
16. Wskażniki i ich zastosowanie:
·ð Wskaz
nikowanie jest konieczne, gdy chcemy zastosować pomiar zapośredniczony .
·ð Schemat postÄ™powania:
- po pierwsze wyodrębniamy czynnik, który chcemy mierzyć czyli indicatum
- jest to czynnik, który mierzyć się nie daje z przyczyn merytorycznych lub technicznych (nieobserwowalne są
takie zjawiska jak, np. postawy czy świadomość ; obserwowalne, ale trudne technicznie jest stwierdzenie : czy
członkowieroziny przebywają w nocy w domu (przyczyna techniczna)
- poszukuje się twierdzeń, np. w literaturze przedmiotu, w którym mowa jest o związkach między czynnikiem,
który chcemy zmierzyć, a który zmierzyć się nie daje, a innym czynnikiem (wskaz
nikiem)
- po trzecie oceniamy rodzaj łączącego te zjawiska związku, siłę współwystępowania, czyli inaczej
prawdopodobieństwo, że wskaz
nik połączony jest w określony sposób z indicatum (porównujemy miary
statystyczne)
- po czwarte wybieramy związek najbardziej efektowny, czyli twierdzenie mówiące o najwyższej koleracji
- poddajemy pomiarowi wskaz
nik zastępczo, a wnioskujemy o indicatum, niektórzy metodolodzy postulują by
zamiast pojęcia: wskaz
nik, używać pojęcia konstrukt wskaz
nikowo- indicatowy
(KRÓTKI SCHEMAT W ZESZYCIE)
·ð Wg Stefana Nowaka wskaz
nikiem zjawiska Z, jako indicatum nazwiemy takie zjawisko W różne od 2, a
także od pytań i odpowiedzi wchodzących w skład operacji badawczych na podstawie, którego
wnioskujemy, że wystąpiło Z z wystarczającym prawdopodobieństwem. Definicja ta podkreśla , że pytania
i odpowiedzi w kwestionariuszach nie sÄ… wskaz
nikami tzn. wskaz
nikiem zamożności nie jest odpowiedz

jaki samochód posiada respondent, lecz fakt posiadania samochodu odpowiedniej wartości. Należy
pamiętać o tym, że wskaz
nik jest zawsze czegoś, nie wolno mówić ,że w badaniach wykorzystano
następujące wskaz
niki. Z tego powodu bardziej uzasadnione jest posługiwanie się pojęciem konstruktu.
(w zeszycie tabelka ze wskaz
nikiem zwiÄ…zkiem i indicatum)
·ð WSKAy
NIK - koniecznośc uempirycznienia procesu badawczego
Wskaz
nik wg. Pawłowskiego
·ð Wskaz
nikiem nazywamy zjawisko , które pozostaje w stałym związku z innym zjawiskiem. fakt, że na
podstawie jego wystepowania jest się upoważnionym do wniosku o występowaniu zjawiska pierwszego.
·ð Rodzaje wskaz
ników:
- empiryczne - stanowią zjawiska obserwowalne, których indicatum jest również zjawiskiem
obserwowalnym
- definicyjne - powstaja poprzez zdefiniowanie indicatum, odbór wskaz
nika jest zarazem zdefiniowaniem
danego terminu, pomiedzy badanym zjawiskiem a wskaz
nikiem zachodzi relacja tożsamości
- inferencyjne- powstaja gdy na podstawie wystepowania obserwowalnych zjawisk lub cech wnioskujemy,
że zaszło inne zdarzenie, bądz
, że istnieje jakaś cecha mające charakter własności ukrytej, związku
wskaz
nika z indicatum nie da sie jednoznacznie okreslic na drodze empirycznej
·ð Miary trafnosci wskaz
ników
a) moc doskonała odrzucania - rozumiemy prawdobodbieństwo warunkowe zajscia indicatum ze wzgledu
na zajście wskaz
nika. Jest to stosunek liczby przypadków wystąpienia zarazem wskaz
nika i indicatum do
ogólnej liczebności zakresu wskaz
nika.
b) moc doskonała zawierania- jest to stosunek liczby przypadków wystąpienia zarazem wskaz
nika i
indicatum to ogólnej liczebności zakresu indicatum.Moc, ta oznacza, moc z jaką wskaz
nik zawiera w swym
zakresie wszystkie indicatum.
c) moc doskonała rozdzielania - to inaczej zbiorcza miara wskaz
nika W dla indicatum, która jest równa
współczynnikowi korelacji pomiędzy wskaz
nikiem i indicatum. Indicatum przyjmuje zawsze wartosci od -1
do 1.
17. Baterie wskaz
ników:
·ð Każdy pojedynczy wskaz
nik nie w 100% wskazuje na indicatum.
·ð Badacze przyjÄ™li, że wiÄ™kszÄ… moc ma zastosowanie baterii wskaz
ników, czyli kilku wskaz
ników na raz, które są
silnie skolerowane z indicatum, przyjmuje się , że na I wskazuje wystąpienie W1 ^ W2 ^ W3 lub dowolnej
ilości wskaz
ników , czyli na I wskazuje W1^W2^...Wn.
·ð Ostatecznie wystÄ…pienie wszystkich na raz Å›wiadczy o zajÅ›ciu indicatum ,
·ð przykÅ‚adowo jeÅ›li indicatum to pozycja spoÅ‚eczna, o jej wysokoÅ›ci Å›wiadczy wystÄ…pienie nastÄ™pujÄ…cych
wskaz
ników poziomu wykształcenia, wysokości dochodó oraz stanowiska w hierarchii służbowej, przy czym
tym wyższa jest pozycja im wyższe dochody, wyższe wykształcenie wyższe stanowisko.
·ð Baterie wskaz
ników służą do budowania indeksu,
·ð indeks można zdefiniować jako syntetyczny wskaz
nik własności, np. pozycję społeczną.
·ð Badacz ustala reguÅ‚y miary dla poszczególnych wskaz
ników, które pozwalają orzec jaka jest miara
wskaz
ników, np. ustala jak wysoko musi być poziom wykształcenia, dochody i stanowisko by uznać , że
badana osoba zajęła np. 5 miejsce na skali pozycji społecznej.
·ð Baterie wskaz
ników można stosować jako podstawę do budowy skali ilościowej lub conajmniej porządkowej
lecz indicatum może mieć charakter zmiennej jakościowej w takiej sytuacji skala pełni funkcję
probablistycznego testu rozdzielczego.
·ð Ta skala nie jest narzÄ™dziem pomiaru pozycji spoÅ‚Ä™cznej, czy zamożnoÅ›ci , lecz narzÄ™dziem pozwalajÄ…cym
oddzielić osobę o wysokiej i niskiej pozycji czy biednych i bogatych.
18. Pomiar i jego rodzaje:
·ð pomiar w naukach spoÅ‚ecznych : pomiar w wÄ…skim rozumieniu polega na przyporzÄ…dkowaniu obiektom ze
względu na ich stan cech liczb rzeczywistych jako ich miary liczbowe.
·ð Ma on miejsce wtedy, gdy wystÄ™puje warunek porównywania i Å‚Ä…czenia tych miar.
·ð Porównywanie jest to stwierdzenie relacji równoÅ›ci lub różnoÅ›ci pod jakimÅ› wzglÄ™dem. Wymóg Å‚Ä…czenia
polega na tym, że można dodawać przypisane obiektom liczby.
üð wyróżnia siÄ™ pomiar poÅ›redni oraz pomiar bezpoÅ›redni:
üð pomiar bezpoÅ›redni polega na zaliczaniu przedmiotów, obiektów bez użycia narzedzi, np. zliczaniu osób
należących do określonej klasy (zliczanie ilości kobiet pracujących w miejscowości X)
üð pomiar poÅ›redni dzieli siÄ™ na dwie kategorie:
1) pomiar pochodny: występuje wtedy gdy bezpośrednie zliczanie, zmierzenie nie jest możliwe, gdy istnieje
konieczność zastosowania operacji matematycznych (wzorów) np. obliczając ciężar właściwy stosujemy wzór
nakazujący podzielenie ciężaru przez objętość przedmiotu; czy w naukach społecznych, aby obliczyć pozycję
socjometryczną osoby stosujemy wzór: ilość wyborów danej jednostki przez członków grupy podzielona przez liczbę
członków grupy minus jeden itd.
2) pomiar zapośredniczony : ma miejsce wtedy , gdy niemożliwe jest zmierzenie badanego czynnika i w jego
zastępstwie mierzony jest inny czynnik (wskaz
nik). Ten rodzaj pomiaru nazywa się inaczej kłazi pomiarem.
19. Skala nominalna:
·ð Pozwala ona podzielić caÅ‚y zbiór wyników badaÅ„ statystycznych na podzbiory rozÅ‚Ä…czne i wyróżnić jednostki
ze względu na fakt posiadania lub nieposiadania danej cechy.
·ð W skali tej przypisuje siÄ™ liczbÄ™ lub etykietÄ™ poszczególnym wariantom cech. WażnÄ… cechÄ… skali nominalnej
jest brak możliwości uporządkowania poszczególnych cech w kolejności wartościującej.
20. Skala porzÄ…dkowa:
·ð Mamy z niÄ… doczynienia, gdy porzÄ…dkujemy jakieÅ› obiekty pod wzglÄ™dem stopnia jakim posiadajÄ… okreÅ›lonÄ…
cechę choc nie jesteśmy w stanie okreslic nateżenia tej cechy
·ð Nie wiadomo jak silna jest róznica pomiÄ™dzy przedmiotami, nie potrafimy powiedziec o ile jest wieksza
·ð Możemy powiedziec tylko, że cos jest wieksze, mniejsze, lepsze, gorsze itd.
·ð SkalÄ™ tÄ™ cechujÄ…: przechodnoÅ›c oraz asymetrycznoÅ›c
21. Skala interwałowa:
·ð sÄ… ioÅ›ciowe, nazwa pochodzi od tego, że na skalach tych wystÄ™puje jednostka, czyli interwaÅ‚, można wiÄ™c
powiedzieć tak jak na skali porządkowej, że jeden z dwóch przedmiotów posiada jakąś cechę w stopniu
wyższym niż drugi, np. jest mądrzejrzy , lecz możemy też powiedzieć o ile ten stopień jest wyższy, lecz nie
możemy powiedzieć ile razy .
·ð Dla tych zmiennych potrafimy wyróżnić równe , porównywalne interwaÅ‚y, ale nie majÄ… skale interwaÅ‚owe
punktu zerowego, np. skala termometru ma tylko zero umowne, które oznacza temperaturę zmiany stanu
skupienia wody, nie oznacza natomiast, że nie ma temperatury, z tego powodu mówi się , że jest o 5 stopni
więcej, a nie mówi się , że jest , np. dwa razy cieplej.
·ð Podobnie postÄ™puje siÄ™ ze skalÄ… inteligencji, można powiedzieć, że ktoÅ› ma o ileÅ› pkt wyższe IQ , ale nie
można powiedzieć , że jest 2 razy mądrzejszy.
·ð Umowne zero na tej skali nie oznacza, że ktoÅ› jest inteligencji pozbawiony, jest wyznaczone sztucznie.
Oznacza to ostatecznie, że nie można powiedzieć ile razy dany przedmiot ma cechę w stopniu bardziej
intensywnym czyli można dokonywać operacji dodawania i odejmowania, ale nie można mnożyć i dzielić.
22. Skala ilorazowa:
·ð skale te nie tylko umożliwiajÄ… porównywanie dystansu o ile, ale także proporcje miÄ™dzy różnymi wartoÅ›ciami
(ile razy);
·ð przykÅ‚adami takich zmiennych jest wiek, dochód staż pracy; uprawnione jest twierdzenie, że ktoÅ› jest 2 razy
młodszy, 3 razy więcej zarabia, 3 razy dłużej pracuje itd.
·ð Skala ta ma zarówno zero jak i jednostkÄ™.
·ð Uprawnione sÄ… na niej wszystkie dziaÅ‚ania matematyczne.
23. Poziomy pomiaru: jakosciowy i ilościowy:
·ð Przygotowanie do analizy iloÅ›ciowej:
üð przyporzÄ…dkowanie liczby sÅ‚ownym wypowiedziom, np. jeÅ›li pyta o pÅ‚ec instrukcja jest nastepujÄ…ca:
0  brak odp.
1  meżczyzna
2  kobieta
üð nastÄ™pnie tworzona jest baza danych i dane wprowadzane sÄ… do bazy. W kazdym wierszu znajduje siÄ™
odp. Na pytanie 1 respondenta, a w każdej kolumnie odp. Wszytkich respondentow na kolejne
pytania
·ð podobnie jest przy analizie jakoÅ›ciowej  dokonuje siÄ™ wstepnej selekcji materialu np. wywiadów z uwagi na
wystepujace na nich wÄ…tki
24. Dobór próby:
·ð jest częściÄ… badania statystycznego.
·ð Polega na wybraniu pewnych indywidualnych obserwacji, które tworzÄ…c tzw. próbÄ™ statystycznÄ… pozwolÄ…
uzyskać pewną wiedzę o całej populacji.
·ð Każda obserwacja może obejmować jednÄ… lub wiÄ™kszÄ… liczbÄ™ konkretnych wartoÅ›ci tzw. cech statystycznych
dotyczących jednego konkretnego obiektu badań, lub (w przypadku analiz zmian jakiegoś zjawiska w czasie)
jednej chwili czasowej.
·ð BÅ‚Ä™dy doboru próby powodujÄ… brak odzwierciedlenia rozkÅ‚adu cech populacji w próbie. RzutujÄ… na caÅ‚e
badanie: błędnie dobrana próba skutkuje nieprzydatnością badania do opisu zjawisk i prawidłowości w
populacji.
·ð Hipotezy sformuÅ‚owane wstÄ™pnie pozostajÄ… nierozstrzygniÄ™te. Skutki sÄ… podobne do przekÅ‚amaÅ„ w
zebranych danych.
·ð Wykrycie bÅ‚Ä™du doboru próby jest trudne i wymaga przeÅ›ledzenia metodologii badaÅ„ oraz znajomoÅ›ci
realiów tematu badania.
Dobór próby można podzielić na siedem etapów:
Definiowanie szerokiej populacji /Wybór operatu losowania /Określenie metody doboru /Określenie
wielkości próby /Implementacja założeń /Zbieranie danych /Sprawdzenie poprawności doboru
25. Reprezantatywnośc statystyczna. Błędy wnioskowania. Współczynnik ufności. Błąd szacowania.
·ð metoda reprezentatywna statystycznie jest jednÄ… z formuÅ‚ badania częściowego, tzn. takiego, w którym z
części zbiorowości wnioskujemy o całości, tą część nazywamy próbą, wybiera się drogą losowania. Losowanie
ma zgodnie z zasadami rachunku prawdopodobieństwa zagwarantować, że wszystkie elementy zbiorowości
generalnej (badanej) majÄ… szansÄ™ takÄ… samÄ… by znalez
ć się w grupie.
·ð Jest to analogiczna sytuacja do losowania zastosowanego w toto lotku, by tak siÄ™ staÅ‚o badacz musi
dysponować spisem elementów zbiorowości generalnej, np. pesele, czy pracownicy określonej instytucji. Nie
należy mylić takiego doboru z doborem przypadkowym, oraz naukowego rozumienia losowości z potoczną.
·ð Warunku losowoÅ›ci nie speÅ‚niajÄ… , np. próby telefoniczne, gdyż nie gwarantujÄ… szansy znalezienia siÄ™ w
grupie, np. badanych mieszkańców miasta.
·ð IstotÄ… metody reprezentatywnej jest to, że w rezultacie badaÅ„, nie otrzymujemy odpowiedzi jednoznacznej
jaki jest rezultat populacji, lecz zakreślamy granicę jak rzeczywista wartość może się zawierać. Tworzymy
więc przedział uwzględniając błąd szacowania, np. jeśli 60% kobiet wyraziło opinię, że kolejnym prezydentem
powinien zostać Aleksander Kwaśniewski to znaczy to, że w populacji generalnej uważa tak 60% plus minus
błąd szacowania.
üð PrzedziaÅ‚ wyglÄ…da tak:
60% - błąd szacowania
üð wysokość bÅ‚Ä™du szacowania wynika z arbitralnej decyzji badacza i wpÅ‚ywa na wielkość próby.
üð Ten bÅ‚Ä…d jest tym mniejszym im próba jest wiÄ™ksza.
üð Drugim rodxzajem bÅ‚Ä™du jest prawdopodobieÅ„stwo, że zakreÅ›lone granice zostanÄ… przekroczone
(granice przedziału).
·ð współczynnik ufnoÅ›ci:
Dzięki zastosowaniu twierdzeń teorii prawdopodobieństwa można określić współczynnik ufności, czyli
prawdopodobieństwo, że granic tego podziału się nie przekroczy, jest ono tym większe, im większa próba jeśli,
np. współczynnik ufności wynosi 95%, to ryzyko błedu - 5% i to ryzyko nazywa się - poziom istotności
26. Dobór próby. Próba losowa:
27. Reprezentatywnośc statystyczna i typologiczna:
·ð SÄ… różne znaczenie reprezentatywnosci:
üð Gdy rozkÅ‚ady zmiennych w próbie odpowiadajÄ… rozkÅ‚adom zmiennych w populacji
üð Gdy wystÄ™pujace w próbie zależnoÅ›ci odpowiadajÄ… zależnoÅ›ciÄ… w populacji
üð Gdy w próbie wystepujÄ… wszytki wartosci zmiennej interesujacej badacza
·ð Pierwsze 2 rozumienia sÄ… charakterystyczne dla reprezentatywnoÅ›ci statystycznej a 3 odnosi siÄ™ do do
reprezentatywności typologicznej (w próbie reprezentowane są wszytkie typy wystepujace w populacji)
28. Wyjaśnienia nomologiczno  dedukcyjne:
·ð to wyjaÅ›nienie, które przebiega wedÅ‚ug schematu:
üð explanans ma dwojakÄ… postac:
1) zdania ogólnego mającego kształt okresu warunkowego, które w nastepniku przewiduja zajście
explanandum
2) z pewnych zdań lub zdania jednostkowego stwierdzających, że zaszło zdarzenie znajdujące się w
poprzedniku zdania ogólnego
29. Wyjaśnienia wieloczynnikowe:
·ð czÄ™sto bywa tak, że dla wyjaÅ›nienia interesujÄ…cego nas skutku musimy odwoÅ‚ać siÄ™ do zÅ‚ożonej struktury
expalnansu.
·ð mamy z nim doczynienia kiedy eksplanans ma znacznie bardziej zÅ‚ożonÄ… strukturÄ™. Wyróżniamy dwa rodzaje
takiego wyjÄ…sniania: koplementarne i konkurencyjne
30. Wyjaśnienie niekompletne  ich rodzaje:
·ð to takie w explonansie, którego brak jest odpowiednich twierdzeÅ„ ogólnych z których
wynikałoby zdanie stwierdzające zajście zdarzenia wyjaśnianego.
·ð Do wyjaÅ›nieÅ„ niekompletnych należą też wszelkie wyjaÅ›nienia intuicyjne.
·ð GłównÄ… zaletÄ… ich jest to że wyjaÅ›nienia takie nie wymagajÄ… żmudnych dociekaÅ„ i analiz, pojawiajÄ… siÄ™
nieraz samoistnie w sposób niemal automatyczny.
·ð WadÄ… jest to że nie podlegajÄ… one intersubiektywnej kontroli że ktoÅ› inny nie może
ich sprawdzić.
31. Wyjaśnienie hipoteczne:
·ð to takie wyjaÅ›nienia co do których możemy podać explonans (prawo ogólne).
·ð WyjaÅ›nienie z zachowaÅ„ ludzkich przez ich motywy jest też przy okazji wyjaÅ›nieniem hipotetycznym
ponieważ istnienia tego co nazywamy motywem zachowań bezpośrednio nie da
się zaobserwować.
32. Podejście funkcjonalne:
·ð charakteryzuje siÄ™ skupieniem uwagi na aspektach przedmiotowych każdego problemu, na tym w jaki
sposób system osiąga swoje cele, zmienia bądz
utrzymuje swojÄ… strukturÄ™.
·ð StosujÄ…c podejÅ›cie funkcjonalne należy najpierw odpowiedzieć na pytanie: jakie funkcje należy wypeÅ‚nić,
aby osiągnąć ustalony cel? Dopiero po uzyskaniu tej odpowiedzi należy dokonać podziału funkcji między
realizatorów.
·ð W podejÅ›ciu funkcjonalnym ksztaÅ‚t struktury organizacyjnej jest konsekwencjÄ… celów i funkcji systemu.
·ð Wyznaczone cele determinujÄ… podziaÅ‚ pracy, powiÄ…zania poziome i ukÅ‚ad zależnoÅ›ci hierarchicznych
systemu.
·ð Cele i funkcje ujmowane sÄ… w tym podejÅ›ciu jako zmienne niezależne, zaÅ› liczba i wielkość komórek
organizacyjnych oraz sposób ich pogrupowania i zhierarchizowania jako zmienne zależne.