Monopol
1. Podstawowe cechy modelu monopolu na rynku wyrobu gotowego
2. Ilustracja graficzna optymalizacji wyniku ekonomicznego producenta w krótkim okresie
analizy
3. Siła rynkowa producenta
4. Polityka różnicowania cen
Monopol - podstawowe cechy:
1. Na rynku danego dobra jest jeden producent, ktory jest cenodawcą.
2. Produkt nie ma bliskich substytutow.
Z cechy pierwszej i drugiej wynika, że:
�� monopolista - jedyny na rynku producent dobra, ktore nie ma bliskich substytutow,
odbiera cały rynkowy popyt na dobro, ilustrowany krzywą o ujemnym nachyleniu,
�� monopol może zatem zwiększyć sprzedaż tylko wowczas, gdy obniży cenę dobra,
�� w zależności od elastyczności cenowej popytu obniżenie ceny dobra przyczynia się
do:
1. wzrostu przychodu całkowitego ze sprzedaży, gdy popyt na dobro jest elastyczny
(|EDP| > 1 , TR rośnie, gdy P maleje),
2. osiągania maksymalnego poziomu przychodu całkowitego, gdy popyt na dobro
jest neutralny
(|EDP| = 1 , TR jest maksymalny),
3. spadku przychodu całkowitego, gdy popyt na dobro jest nieelastyczny
(|EDP| < 1 , TR maleje, gdy P maleje).
Przeanalizujmy rysunek przedstawiający sytuację monopolu:
50
Monopol
WARTO PAMI
TAĆ!
�� Produkt wytwarzany przez monopol nie ma bliskich substytutów, co oznacza, że
konsumenci mogą go nabyć tylko u tego jednego producenta/sprzedawcy, stąd
rynkowy popyt jest popytem odbieranym przez monopol (krzywa popytu jest krzywą
o ujemnym nachyleniu), D = d.
�� Ujemnie nachylona krzywa popytu pokazuje, że jeżeli monopol chce sprzedać więcej
dobra musi obniżyć cenę. W tym przypadku cena dobra jest większa od przychodu
krańcowego ze sprzedaży, P > MR (każda dodatkowa jednostka dobra sprzedawana
jest po niższej cenie, stąd przychód całkowity przyrasta coraz wolniej, osiąga
maksymalny poziom, a następnie maleje. W związku z tym krzywa MR leży poniżej
krzywej popytu).
�� Krzywa przychodu przeciętnego jest tożsama z krzywą popytu, P = AR > MR.
3. Silne bariery naturalne (koszty) i sztuczne (prawa własności, koncesje, patenty, prawa do
marki) chronią wejścia na rynek.
Wyznaczanie ceny w punkcie równowagi monopolu
Graficzna ilustracja optymalizacji wyniku ekonomicznego monopolu
Przeanalizujmy kolejno krotkookresowe sytuacje monopolu w rownowadze.
Producent wytwarza dobro po danych kosztach (w krotkim okresie analizy, koszty nie
zmieniają się), wyznacza punkt rownowagi i ustala cenę, po ktorej będzie sprzedawał.
51
Monopol
Pozostałe sytuacje krotkookresowe monopolu w rownowadze:
WAŻNE!
Na rynku monopolu wyznacza się tylko wielkość podaży (nie ma krzywej podaży)!
52
Monopol
Siła rynkowa monopolu
Monopolista pomimo tego, że jest cenodawcą nie ma pełnej swobody w kształtowaniu ceny
dobra, ktore sprzedaje.
Cena dobra zależy od:
1. popytu na dobro (każda zmiana popytu pociągnie za sobą zmianę ceny dobra),
2. elastyczności cenowej popytu. Siłę rynkową monopolu mierzy wskaz
nik zwany
indeksem Lernera:
Ponieważ w punkcie rownowagi MR = MC oraz
Po uproszczeniu :
WAŻNE!
Im większa elastyczność cenowa popytu, tym mniejsza siła rynkowa monopolu!
Polityka różnicowania cen:
1. Rożnicowanie cen ma miejsce wowczas, gdy producent sprzedaje swoj produkt rożnym
nabywcom po rożnych cenach.
2. Rożnicowanie cen pozwala na przechwycenie całej lub części nadwyżki konsumenta i
zwiększenie przychodu całkowitego ze sprzedaży.
3. Wyrożnia się trzy sposoby rożnicowania cen:
I. Doskonałe różnicowanie cen, ktore polega na sprzedaży każdej jednostki dobra
po innej cenie  cenie, ktorą jest skłonny zapłacić kupujący.
W przypadku doskonałego różnicowania cen monopolista przechwytuje całą nadwyżkę
konsumenta, która powiększa przychód całkowity ze sprzedaży.
53
Monopol
Polityka ta może być stosowana tylko wówczas, gdy możliwe jest poznanie preferencji i
możliwości finansowych odbiorców.
W przypadku zastosowania polityki doskonałego różnicowania cen, MR = P co oznacza, że
krzywa popytu jest tożsama z krzywą przychodu krańcowego i monopol dążąc do punktu
równowagi zwiększy sprzedaż.
�� Jeżeli monopol sprzedaje dobro wszystkim odbiorcom po jednej cenie, to:
P = 7j.p.; X = 3; TR = 21j.p.
TR = 21
�� Jeżeli monopol doskonale różnicuje ceny, to:
1. krzywa MR* jest tożsama z krzywą popytu D,
2. w nowym punkcie równowagi X = 4,
3. TR* = 9+8+7+6 = 30j.p.
54
Monopol
II. Ilościowe różnicowanie cen, ktore polega na oferowaniu rożnych ilości danego dobra po
rożnych cenach.
�� Zrożnicowanie cen zależy tu od ilości nabywanego dobra.
�� Monopol nie zna preferencji odbiorcy tzn., że nie dysponuje doskonałą informacją na
temat zachowania nabywcy.
�� Nabywca dobra sam decyduje, jaką cenę chce zapłacić za dane dobro.
Przedsiębiorstwo telekomunikacyjne rożnicuje cenę połączenia telefonicznego w zależności
od czasu trwania rozmowy:
Monopolista przechwytuje tylko część nadwyżki konsumenta
III. Segmentacja rynku, ktora polega na podziale rynku na segmenty zgodnie z przyjętym
kryterium, np. wieku, płci czy położenia geograficznego.
�� Każdy segment rynku musi charakteryzować się inną elastycznością cenową popytu.
�� Nabywcy dobra nie mogą przepływać z jednego segmentu rynku do drugiego.
�� Monopolista pobiera inną cenę w każdym segmencie, nie zwiększając w rezultacie
łącznej wielkości sprzedaży.
�� Monopolista przechwytuje część nadwyżki konsumenta.
Rownowaga w przypadku segmentacji rynku:
MC = MR = MRI = MRII
55