KOMUNIKAT KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO (w sprawie GMO)
KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH Bruksela, dnia 9.3.2006 KOM(2006) 104 wersja ostateczna KOMUNIKAT KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Sprawozdanie w sprawie wdrożenia krajowych Å›rodków w zakresie współistnienia upraw genetycznie modyfikowanych oraz upraw tradycyjnych i ekologicznych {SEC(2006) 313} PL PL 1. WSTP Współistnienie upraw polega na zapewnieniu rolnikom praktycznej możliwoÅ›ci wyboru pomiÄ™dzy hodowlÄ… upraw tradycyjnych i ekologicznych oraz upraw genetycznie zmodyfikowanych (GMO). Stanowi jednoczeÅ›nie podstawÄ™ wyboru, jakiego dokonuje konsument. Komisja zdecydowanie uważa, iż konsumenci i producenci powinni mieć możliwość realnego wyboru rodzaju produktów rolnych oraz rodzaju produkcji, jaki preferujÄ…. Krajowe akty prawne w zakresie współistnienia upraw powinny zezwalać na swobodne funkcjonowanie podmiotów na rynku, zgodnie z prawodawstwem wspólnotowym. Jako że rolnictwo uprawiane jest na otwartej przestrzeni, nie można wykluczyć przypadkowego wystÄ…pienia upraw genetycznie zmodyfikowanych w uprawach nie poddanych genetycznej modyfikacji, co może wywrzeć skutki ekonomiczne z uwagi na fakt, iż wspomniane dwa typy upraw majÄ… inne wartoÅ›ci rynkowe. Oznacza to, że istnieje potrzeba wprowadzenia wykonalnych i opÅ‚acalnych Å›rodków w zakresie współistnienia upraw, które to Å›rodki zagwarantujÄ…, że produkcja upraw zmodyfikowanych genetycznie i upraw niezmodyfikowanych odbywa siÄ™ zgodnie z normami prawnymi, jakie majÄ… zastosowanie na szczeblu wspólnotowym. Ponieważ w Unii Europejskiej można hodować jedynie zatwierdzone organizmy zmodyfikowane genetycznie, a aspekty Å›rodowiskowe i zdrowotne zostaÅ‚y uregulowane w aktach wspólnotowych, w szczególnoÅ›ci dyrektywÄ… 2001/18/WE w sprawie zamierzonego uwalniania do Å›rodowiska organizmów zmodyfikowanych genetycznie1 oraz rozporzÄ…dzeniem (WE) nr 1829/2003 w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywnoÅ›ci i paszy2, kwestie, jakie należy poruszyć w kontekÅ›cie współistnienia upraw dotyczÄ… wyÅ‚Ä…cznie ekonomicznych aspektów mieszania siÄ™ upraw genetycznie zmodyfikowanych z uprawami niezmodyfikowanymi oraz odpowiednich Å›rodków zmierzajÄ…cych do zapobieżenia mieszaniu siÄ™ tych upraw. Art. 26a dyrektywy 2001/18/WE wzywa paÅ„stwa czÅ‚onkowskie do opracowania krajowych przepisów w zakresie współistnienia upraw, które pozwolÄ… uniknąć niezamierzonego wystÄ…pienia organizmów genetycznie zmodyfikowanych w innych produktach. Postanowienia tego artykuÅ‚u nie nakÅ‚adajÄ… jednak na paÅ„stwa czÅ‚onkowskie obowiÄ…zku podjÄ™cia dziaÅ‚aÅ„. Wspomniany artykuÅ‚ należy interpretować w poÅ‚Ä…czeniu z postanowieniami innych wspólnotowych aktów prawnych oraz Traktatu WE. W szczególnoÅ›ci, na mocy art. 22 dyrektywy 2001/18/WE, paÅ„stwa czÅ‚onkowskie nie mogÄ… zakazywać, ograniczać ani utrudniać wprowadzenia do obrotu zatwierdzonych organizmów GMO. W dniu 23 lipca 2003 r. Komisja przyjęła zalecenie 2003/556/WE w sprawie wytycznych dotyczÄ…cych rozwoju krajowych przepisów i wzorców w celu zapewnienia współistnienia upraw genetycznie zmodyfikowanych, tradycyjnych i ekologicznych3, które ma na celu wesprzeć paÅ„stwa czÅ‚onkowskie przy opracowywaniu, w formie aktów prawnych lub w innej formie, krajowych przepisów w zakresie współistnienia upraw. Zalecenie przedstawia zestaw zasad ogólnych, jakie należy uwzglÄ™dnić w trakcie opracowywania przepisów krajowych, a także wykaz Å›rodków technicznych. 1 Dz.U. L 106 z 17.4.2001, str. 11, zmieniona rozporzÄ…dzeniem (WE) nr 1829/2003 (Dz.U. L 268 z 18.10.2003, str. 1). 2 Dz.U. L 268 z 18.10.2003, str. 1. 3 Dz.U. L 189 z 29.7.2003, str. 36. PL 2 PL Odpowiednie Å›rodki w zakresie współistnienia upraw zależą od wielu czynników, które różniÄ… siÄ™ od siebie w zależnoÅ›ci od regionu, takich jak warunki klimatyczne i glebowe, wielkość i rozÅ‚ożenie pól, struktura upraw oraz pÅ‚odozmian, etc. PodejÅ›cie do kwestii współistnienia upraw oparte o zasadÄ™ pomocniczoÅ›ci pozwoli paÅ„stwom czÅ‚onkowskim dostosować Å›rodki do warunków lokalnych. 2. DOÅšWIADCZENIA W HODOWLI UPRAW ZMODYFIKOWANYCH GENETYCZNIE Dotychczas komercyjna hodowla zmodyfikowanych genetycznie upraw w Unii Europejskiej ograniczaÅ‚a siÄ™ do dwóch przypadków genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy (linia Bt176 oraz MON810). W Hiszpanii hodowlÄ™ kukurydzy linii Bt prowadzono na obszarze 58 000 ha w 2004 r., co stanowi okoÅ‚o 12 % obszarów przeznaczonych w tym kraju na hodowlÄ™ kukurydzy. W innych paÅ„stwach czÅ‚onkowskich hodowla zmodyfikowanej genetycznie kukurydzy ogranicza siÄ™ do kilkuset hektarów. Dlatego doÅ›wiadczenia krajów Unii Europejskiej w zakresie hodowli upraw zmodyfikowanych genetycznie sÄ… bardzo ograniczone. 3. PODEJÅšCIA PRZYJTE W USTAWODAWSTWIE PACSTW CZAONKOWSKICH Niniejszy raport przygotowano w oparciu o trzy główne zródÅ‚a informacji: przyjÄ™te ustawodawstwo krajowe i projektowane ustawodawstwo krajowe, zgÅ‚oszone Komisji; informacje podane w odpowiedziach na pytania kwestionariusza przesÅ‚anego do wÅ‚aÅ›ciwych organów krajowych; oraz informacje przedstawione przez ekspertów krajowych w ramach grupy roboczej ds. koordynacji w zakresie współistnienia upraw (COEX-NET). Do koÅ„ca 2005 r. konkretne akty prawne w zakresie współistnienia upraw przyjÄ™to w czterech paÅ„stwach czÅ‚onkowskich (Niemcy, Dania, Portugalia oraz sześć landów austriackich, por. ZaÅ‚Ä…cznik). Jednak w wiÄ™kszoÅ›ci pozostaÅ‚ych paÅ„stw czÅ‚onkowskich opracowano jedynie projekty Å›rodków w zakresie współistnienia upraw. W niektórych paÅ„stwach czÅ‚onkowskich ustawodawstwo regulujÄ…ce współistnienie upraw opracowuje siÄ™ na szczeblu regionalnym. Do koÅ„ca 2005 r., zgodnie z dyrektywÄ… 98/34/WE ustanawiajÄ…cÄ… procedurÄ™ udzielania informacji w zakresie norm i przepisów technicznych, zgÅ‚oszono 20 projektowanych aktów prawnych z siedmiu paÅ„stw czÅ‚onkowskich. W 10 przedstawionych przypadkach Komisja uznaÅ‚a, że zgÅ‚oszone Å›rodki mogÄ… stanowić przeszkodÄ™ dla swobodnego przepÅ‚ywu towarów; w czterech przypadkach Komisja nie zgÅ‚osiÅ‚a tego typu zastrzeżeÅ„. Dwie notyfikacje wycofano, a cztery pozostaÅ‚e byÅ‚y pod koniec 2005 r. wciąż analizowane. Dialog pomiÄ™dzy KomisjÄ… a wÅ‚adzami powiadamiajÄ…cymi w ramach procedury notyfikacji przyczyniÅ‚ siÄ™ do znacznego ulepszenia proponowanych Å›rodków w zakresie współistnienia upraw, nawet wówczas, gdy uwagi Komisji nie zostaÅ‚y w peÅ‚ni uwzglÄ™dnione w przyjÄ™tym ustawodawstwie. Czechy powiadomiÅ‚y o tymczasowych Å›rodkach w zakresie współistnienia upraw, które odnosiÅ‚y siÄ™ do hodowli genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy w 2005 r., podjÄ™tych w ramach czeskiego programu rozwoju obszarów wiejskich. W uzupeÅ‚nieniu do wyżej wymienionych Å›rodków w zakresie współistnienia upraw, paÅ„stwa czÅ‚onkowskie i samorzÄ…dy lokalne podjęły dalsze kroki, które wywarÅ‚y wpÅ‚yw na hodowlÄ™ upraw zmodyfikowanych genetycznie. Austriackie landy Oberösterreich i Salzburg odwoÅ‚aÅ‚y siÄ™ do art. 95 ust. 5 TWE i powiadomiÅ‚y KomisjÄ™ o projektowanych aktach prawnych, które nakÅ‚adajÄ… caÅ‚kowity zakaz hodowli genetycznie zmodyfikowanych upraw w tych regionach, odstÄ™pujÄ…c w ten sposób od zharmonizowanych przepisów okreÅ›lonych w dyrektywie PL 3 PL 2001/18/WE. Salzburg pózniej wycofaÅ‚ notyfikacjÄ™. Komisja odrzuciÅ‚a notyfikacjÄ™ przedstawionÄ… przez land Oberösterreich, twierdzÄ…c, iż warunki okreÅ›lone w art. 95 ust. 5 TWE nie zostaÅ‚y speÅ‚nione. Decyzja ta zostaÅ‚a nastÄ™pnie podtrzymana w pazdzierniku 2005 r. wyrokiem TrybunaÅ‚u Pierwszej Instancji4. W grudniu 2005 r. land Oberösterreich i Republika Austrii odwoÅ‚aÅ‚y siÄ™ od wyroku do Europejskiego TrybunaÅ‚u SprawiedliwoÅ›ci. SÅ‚owenia uzależniÅ‚a objÄ™cie rolników Å›rodkami z zakresu rolnictwa i ochrony Å›rodowiska w ramach programu rozwoju obszarów wiejskich na lata 2004-2006 od tego, czy wstrzymajÄ… siÄ™ z zastosowaniem genetycznie zmodyfikowanych organizmów. Komisja poinformowaÅ‚a wÅ‚adze sÅ‚oweÅ„skie, że taka restrykcja jest niezgodna z rozporzÄ…dzeniem (WE) nr 1257/1999 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOGR), zmieniajÄ…cym i uchylajÄ…cym niektóre rozporzÄ…dzenia5, ponieważ stosowanie genetycznie zmodyfikowanych organizmów nie wywiera w widoczny sposób niekorzystnego wpÅ‚ywu na Å›rodowisko, jeżeli organizmy te sÄ… stosowane zgodnie z warunkami dotyczÄ…cego ich zezwolenia. WÅ‚adze sÅ‚oweÅ„skie potwierdziÅ‚y, że niestosowanie genetycznie zmodyfikowanych organizmów nie bÄ™dzie już warunkiem uzyskania wsparcia w ramach programu rozwoju rolnictwa i ochrony Å›rodowiska dla tradycyjnej hodowli upraw. Niektóre przyjÄ™te przez PaÅ„stwa CzÅ‚onkowskie Å›rodki dotyczÄ…ce genetycznie zmodyfikowanych organizmów nie zostaÅ‚y zgÅ‚oszone. Zazwyczaj przepisy krajowe nie sÄ… wiążące wobec osób fizycznych, jeżeli zostaÅ‚y przyjÄ™te bez odpowiednich procedur notyfikacji zgodnie z jurysdykcjÄ… TrybunaÅ‚u SprawiedliwoÅ›ci. W przypadkach, w których przepisy krajowe wprowadzajÄ… caÅ‚kowity zakaz hodowli zmodyfikowanych genetycznie upraw, sÄ… one niezgodne z prawodawstwem wspólnotowym i nie można ich uważać za legalne przepisy regulujÄ…ce współistnienie upraw na podstawie art. 26a dyrektywy 2001/18/WE. WÅ‚oski dekret z mocÄ… ustawy, przyjÄ™ty w listopadzie 2004 r. i zmieniony w styczniu 2005 r., nakÅ‚ada caÅ‚kowity zakaz hodowli we WÅ‚oszech upraw zmodyfikowanych genetycznie do czasu uchwalenia przez regiony wÅ‚oskie przepisów regulujÄ…cych współistnienie upraw. Przed uchwaleniem krajowych aktów prawnych kilka regionów wÅ‚oskich wprowadziÅ‚o zakazy stosowania genetycznie zmodyfikowanych organizmów na obszarach tych regionów. Aby przeanalizować prawo wÅ‚oskie pod kÄ…tem jego zgodnoÅ›ci z dyrektywÄ… nr 2001/18/WE, Komisja zwróciÅ‚a siÄ™ do WÅ‚och o przedstawienie wiÄ™cej informacji. Wskutek niedostarczenia przez WÅ‚ochy tych informacji Komisja wysÅ‚aÅ‚a do WÅ‚och w pazdzierniku 2005 r. pisemne ostrzeżenie w zwiÄ…zku z naruszeniem art. 10 TWE. W lutym 2005 r. 20 regionów z różnych paÅ„stw czÅ‚onkowskich, z których wiele nie ma uprawnieÅ„ do stanowienia prawa w zakresie współistnienia upraw, podpisaÅ‚o we Florencji kartÄ™, w której wyrażono sprzeciw wobec hodowli genetycznie zmodyfikowanych upraw na obszarach tych regionów. Od tego czasu do grupy tej doÅ‚Ä…czyÅ‚y inne regiony. PrzeglÄ…d krajowych Å›rodków w zakresie współistnienia upraw PrzeglÄ…d Å›rodków wdrożonych lub proponowanych przez paÅ„stwa czÅ‚onkowskie lub regiony jest uporzÄ…dkowany wedÅ‚ug ogólnych zasad okreÅ›lonych w zaleceniu 2003/556/WE. 4 PoÅ‚Ä…czone sprawy T-366/03 i T-235/04: wyrok TrybunaÅ‚u Pierwszej Instancji z 5.10.2005 Land Oberösterreich i Austria przeciwko Komisji. 5 Dz.U. L 160 z 26.6.1999, str. 80. PL 4 PL Aspekty ekonomiczne współistnienia upraw a aspekty ochrony Å›rodowiska i kwestie zdrowotne O ile wiÄ™kszość paÅ„stw czÅ‚onkowskich w trakcie procedury udzielania zezwoleÅ„ dla genetycznie zmodyfikowanych organizmów wyraznie rozdziela ekonomiczne aspekty współistnienia upraw i aspekty ochrony Å›rodowiska i zdrowia, niektóre paÅ„stwa zaproponowaÅ‚y umieszczenie w krajowym ustawodawstwie regulujÄ…cym współistnienie upraw okreÅ›lonych przepisów na temat ochrony Å›rodowiska. W szczególnoÅ›ci niektóre paÅ„stwa czÅ‚onkowskie zaproponowaÅ‚y, by zakazać hodowli lub ograniczyć hodowlÄ™ upraw genetycznie zmodyfikowanych w regionach chronionych i ekologicznie wrażliwych. W tych przypadkach Komisja wyraznie stwierdziÅ‚a, że krajowe Å›rodki w zakresie współistnienia upraw nie mogÄ… wprowadzać wymogów ochrony Å›rodowiska, które wykraczaÅ‚yby poza zakres postanowieÅ„ prawodawstwa wspólnotowego. Przejrzystość i udziaÅ‚ zainteresowanych stron WiÄ™kszość paÅ„stw czÅ‚onkowskich przeprowadziÅ‚a konsultacje na szerokÄ… skalÄ™ z szeregiem zainteresowanych stron, co oznacza przejrzystość procedur w opracowywaniu Å›rodków w zakresie współistnienia upraw. Decyzje oparte na wiedzy naukowej WiÄ™kszość paÅ„stw czÅ‚onkowskich przedstawiÅ‚a ukoÅ„czone lub planowane badania, które wykorzystano przy opracowywaniu tych Å›rodków. Oparcie o istniejÄ…ce metody/praktyki segregacji upraw Zważywszy na ograniczone doÅ›wiadczenia praktyczne w zakresie hodowli upraw zmodyfikowanych genetycznie, niewiele paÅ„stw czÅ‚onkowskich oparÅ‚o swoje Å›rodki o istniejÄ…ce metody lub praktyki produkcji upraw zmodyfikowanych genetycznie. W przedstawionych przypadkach uzasadnienie dla podjÄ™cia okreÅ›lonych Å›rodków w zakresie współistnienia upraw oparte byÅ‚o głównie o techniki certyfikowanej produkcji nasion, które zostaÅ‚y częściowo zmodyfikowane, aby uwzglÄ™dnić różnice pomiÄ™dzy produkcjÄ… nasion a produkcjÄ… upraw, lub które, w innych przypadkach, zostaÅ‚y przejÄ™te i obecnie funkcjonujÄ… jako Å›rodki w zakresie współistnienia upraw. Niektóre Å›rodki wykraczajÄ… poza strategie zazwyczaj wykorzystywane w istniejÄ…cych praktykach segregacji rolnej. Takie Å›rodki obejmujÄ… procedury indywidualnego zatwierdzania dla poszczególnych gospodarstw rolnych lub procedury notyfikacji hodowli upraw zmodyfikowanych genetycznie, które mogÄ… prowadzić do procesu podwójnych zezwoleÅ„ na użytkowanie upraw zmodyfikowanych genetycznie, które wczeÅ›niej uzyskaÅ‚y zezwolenie na mocy prawodawstwa wspólnotowego. Proporcjonalność Zalecenie Komisji nr 2003/556/WE stanowi, że Å›rodki w zakresie współistnienia upraw nie powinny wykraczać poza to, co niezbÄ™dne, aby zagwarantować, że przypadkowe wystÄ™powanie Å›ladów organizmów zmodyfikowanych genetycznie nie przekracza progów okreÅ›lonych w rozporzÄ…dzeniu (WE) nr 1829/2003 i dyrektywie 2001/18/WE, co pozwoli na unikniÄ™cie niepotrzebnych obciążeÅ„ dla zainteresowanych stron. O ile niektóre paÅ„stwa czÅ‚onkowskie uwzglÄ™dniÅ‚y to zalecenie, inne paÅ„stwa zaproponowaÅ‚y lub przyjęły przepisy, które majÄ… na celu zmniejszenie przypadkowego wystÄ™powania organizmów zmodyfikowanych genetycznie poniżej tego poziomu. W niektórych przypadkach wydaje siÄ™, że zaproponowane Å›rodki, takie jak przepisy regulujÄ…ce odlegÅ‚oÅ›ci segregujÄ…ce PL 5 PL pomiÄ™dzy polami, na których rosnÄ… uprawy genetycznie zmodyfikowane, i polami z uprawami niezmodyfikowanymi, wymagajÄ… od hodowców upraw genetycznie zmodyfikowanych wiÄ™cej wysiÅ‚ków niż jest to konieczne, co z kolei nasuwa pytanie co do proporcjonalnoÅ›ci niektórych Å›rodków. Niektóre paÅ„stwa czÅ‚onkowskie zaproponowaÅ‚y różne wymogi dotyczÄ…ce odlegÅ‚oÅ›ci pomiÄ™dzy polami, na których rosnÄ… uprawy genetycznie zmodyfikowane, a polami z uprawami niezmodyfikowanymi, w zależnoÅ›ci od tego, czy te ostatnie zostaÅ‚y wyhodowane w sposób tradycyjny czy ekologiczny lub zgodnie ze standardami dla organizmów niezmodyfikowanych, mimo iż te same progi przypadkowego wystÄ™powania organizmów genetycznie zmodyfikowanych stosujÄ… siÄ™ zarówno do rolnictwa tradycyjnego jak i ekologicznego. Inne paÅ„stwa czÅ‚onkowskie zaproponowaÅ‚y lub przyjęły identyczne Å›rodki segregacji upraw. Zważywszy, że w kwestii współistnienia upraw wiÄ™kszość paÅ„stw czÅ‚onkowskich nie zaproponowaÅ‚a jeszcze Å›rodków technicznych odnoszÄ…cych siÄ™ do pól, oraz że doÅ›wiadczenie praktyczne w tej dziedzinie jest niewielkie, peÅ‚na ocena przedstawionych Å›rodków nie jest na razie możliwa. UznajÄ…c prawo paÅ„stw czÅ‚onkowskich do regulowania hodowli upraw zmodyfikowanych genetycznie w celu zapewnienia współistnienia upraw, Komisja pragnie jednak podkreÅ›lić, iż wszelkie podejÅ›cia powinny być proporcjonalne do celu, jakim jest doprowadzenie do współistnienia upraw. Åšrodki w zakresie współistnienia upraw, przyjÄ™te lub zaproponowane przez paÅ„stwa czÅ‚onkowskie, powinny być monitorowane pod kÄ…tem ich wykonalnoÅ›ci i skutecznoÅ›ci, a także dostosowane do wyników, jakie w przyszÅ‚oÅ›ci przyniosÄ… programy monitorujÄ…ce. Odpowiednia skala Zgodnie z zaleceniem Komisji, wiÄ™kszość paÅ„stw czÅ‚onkowskich oparÅ‚a swoje podejÅ›cie do kwestii współistnienia upraw o Å›rodki w zakresie zarzÄ…dzania, które majÄ… zastosowanie na szczeblu indywidualnych gospodarstw rolnych lub do tych gospodarstw we współpracy z sÄ…siednimi gospodarstwami. PaÅ„stwa czÅ‚onkowskie nie przedstawiÅ‚y żadnych konkretnych propozycji co do Å›rodków majÄ…cych zastosowanie na szczeblu regionalnym. Portugalia i Luksemburg umożliwiÅ‚y zdefiniowanie regionów, gdzie hodowla okreÅ›lonych rodzajów genetycznie zmodyfikowanych organizmów nie bÄ™dzie dozwolona, jeżeli okaże siÄ™ to jedynÄ… drogÄ… do zapewnienia współistnienia upraw. Szczegółowość Å›rodków W tych nielicznych przypadkach, kiedy paÅ„stwa czÅ‚onkowskie opracowaÅ‚y Å›rodki w zakresie segregacji technicznej, Å›rodki te odnoszÄ… siÄ™ do poszczególnych rodzajów upraw. Uprawy te obejmujÄ… kukurydzÄ™, olej rzepakowy, buraki cukrowe i ziemniaki. W niektórych przypadkach opracowano odrÄ™bne Å›rodki w zakresie segregacji w odniesieniu do produkcji nasion. Wdrożenie Å›rodków W wiÄ™kszoÅ›ci przypadków odpowiedzialnoÅ›ciÄ… za wdrożenie Å›rodków w zakresie współistnienia upraw paÅ„stwa czÅ‚onkowskie obarczyÅ‚y hodowców upraw genetycznie zmodyfikowanych. Oznacza to, że po wprowadzeniu upraw genetycznie zmodyfikowanych hodowcy upraw niezmodyfikowanych nie muszÄ… zmieniać ustalonych technik rolniczych. PL 6 PL W wiÄ™kszoÅ›ci przypadków projektowane ustawodawstwo krajowe zezwala hodowcom z sÄ…siednich gospodarstw rolnych na to, aby, wedÅ‚ug uznania, zadecydowali o niesegregowaniu produkcji upraw genetycznie zmodyfikowanych i niezmodyfikowanych, co oznacza konieczność oznaczenia upraw niezmodyfikowanych jako zmodyfikowane (GM). ZaÅ‚ożenie, wedÅ‚ug którego segregacja upraw nie jest obowiÄ…zkowa, jeżeli zgodzÄ… siÄ™ na to hodowcy z sÄ…siednich gospodarstw, jest zgodne z zaleceniem Komisji. Wszystkie paÅ„stwa czÅ‚onkowskie utworzyÅ‚y krajowy rejestr upraw genetycznie zmodyfikowanych, który jest publicznie dostÄ™pny, przy czym istniejÄ… różnice w poziomie szczegółowoÅ›ci dostÄ™pnych informacji na temat hodowli upraw genetycznie zmodyfikowanych. WiÄ™kszość paÅ„stw czÅ‚onkowskich wymaga również, aby hodowcy upraw genetycznie zmodyfikowanych informowali hodowców z sÄ…siednich gospodarstw rolnych o swoim zamiarze hodowli organizmów genetycznie zmodyfikowanych. Å»adne z paÅ„stw czÅ‚onkowskich nie zaproponowaÅ‚o dotychczas współpracy transgranicznej z krajami sÄ…siadujÄ…cymi w kwestiach współistnienia upraw na obszarach przygranicznych. NarzÄ™dzia polityki WiÄ™kszość paÅ„stw czÅ‚onkowskich opowiedziaÅ‚a siÄ™ za uregulowaniem kwestii współistnienia upraw w ramach ustawodawstwa. W Hiszpanii genetycznie zmodyfikowana kukurydza jest hodowana od 1998 r. w ramach niewiążącego zbioru wzorców. Zasady odpowiedzialnoÅ›ci Straty ekonomiczne, jakie może spowodować domieszka organizmów genetycznie zmodyfikowanych w produktach niezmodyfikowanych zazwyczaj wchodzi w zakres krajowych przepisów o odpowiedzialnoÅ›ci cywilnej. Z uwagi na specyficzny charakter takich strat, niektóre paÅ„stwa czÅ‚onkowskie zadecydowaÅ‚y o ustanowieniu szczegółowych aktów prawnych w tym zakresie. Niektóre paÅ„stwa czÅ‚onkowskie rozważajÄ… wprowadzenie planów kompensacyjnych. W listopadzie 2005 r. Komisja zatwierdziÅ‚a, w ramach unijnych zasad pomocy paÅ„stwa, zÅ‚ożone przez DaniÄ™ zawiadomienie o planie kompensacyjnym na wypadek strat ekonomicznych poniesionych wskutek wystÄ…pienia domieszki organizmów genetycznie zmodyfikowanych. Plan ten jest finansowany z podatku od hodowli upraw genetycznie zmodyfikowanych6. Inne paÅ„stwa czÅ‚onkowskie zachÄ™cajÄ… lub wymagajÄ… od hodowców upraw genetycznie zmodyfikowanych, by ci uzyskali ubezpieczenie z tytuÅ‚u szkód wyrzÄ…dzonych osobom trzecim. Obecnie w Unii Europejskiej nie jest możliwe nabycie ubezpieczenia pokrywajÄ…cego straty ekonomiczne wynikajÄ…ce z przypadkowego wystÄ…pienia organizmów genetycznie zmodyfikowanych. Takie ubezpieczenie nie powinno być zatem obowiÄ…zkowe, ponieważ w brak odpowiedniego rynku ubezpieczeniowego uniemożliwiÅ‚by hodowlÄ™ upraw zmodyfikowanych genetycznie. W Hiszpanii komercyjna hodowla kukurydzy genetycznie zmodyfikowanej odbywa siÄ™ zgodnie z ogólnymi przepisami w zakresie odpowiedzialnoÅ›ci cywilnej, przy braku szczegółowych zasad dotyczÄ…cych odpowiedzialnoÅ›ci zwiÄ…zanej z kwestiÄ… współistnienia upraw. 6 Sprawa pomocy paÅ„stwa N 568/2004. PL 7 PL Monitorowanie i ocena Zważywszy na ograniczony zakres hodowli upraw genetycznie zmodyfikowanych w Unii Europejskiej, w wiÄ™kszoÅ›ci paÅ„stw czÅ‚onkowskich nie wdrożono jeszcze programów monitorowania i oceny. W Hiszpanii rolnicy czÄ™sto dostarczajÄ… na ten sam rynek paszÄ™ genetycznie zmodyfikowanÄ… jak i niezmodyfikowanÄ…. Z tego powodu hodowcy majÄ… niewielkÄ… motywacjÄ™ do segregacji, na szczeblu gospodarstwa rolnego, kukurydzy genetycznie zmodyfikowanej i niezmodyfikowanej przy produkcji pasz. W przypadkach, w których wdrożono Å›rodki w zakresie współistnienia upraw, zÅ‚ożono nieliczne skargi dotyczÄ…ce niekorzystnych skutków ekonomicznych przypadkowego wystÄ…pienia genetycznie zmodyfikowanej kukurydzy w uprawach kukurydzy niezmodyfikowanej. UdostÄ™pnianie i wymiana informacji na szczeblu europejskim DecyzjÄ… 2005/463/WE7 Komisja utworzyÅ‚a grupÄ™ roboczÄ… ds. wymiany i koordynacji informacji dotyczÄ…cych współistnienia upraw genetycznie zmodyfikowanych, tradycyjnych i ekologicznych (COEX-NET). Na pierwszym posiedzeniu we wrzeÅ›niu 2005 r. paÅ„stwa czÅ‚onkowskie wyraziÅ‚y zadowolenie z tej inicjatywy, która pozwala im na dostÄ™p do wzorców wypracowanych w innych paÅ„stwach czÅ‚onkowskich, oraz wyraziÅ‚y potrzebÄ™ prowadzenia zacieÅ›nionej współpracy przy opracowywaniu technicznych Å›rodków w zakresie współistnienia upraw. Badania i udostÄ™pnianie wyników badaÅ„ Na szczeblu krajowym przeprowadzono i w dalszym ciÄ…gu realizuje siÄ™ liczne projekty badawcze. Prowadzone badania sÄ… uzupeÅ‚niane dziaÅ‚aniami podjÄ™tymi w ramach szóstego programu ramowego Wspólnoty na rzecz badaÅ„ i rozwoju (FP6) oraz badaniami realizowanymi przez Wspólne Centrum Badawcze Komisji. Najnowsze badania w coraz wiÄ™kszym stopniu dotyczÄ… ekonomicznych aspektów współistnienia upraw. Wnioski DoÅ›wiadczenie paÅ„stw czÅ‚onkowskich w zakresie hodowli upraw genetycznie zmodyfikowanych jest wciąż bardzo niewielkie i ogranicza siÄ™ do okreÅ›lonych regionów we Wspólnocie, z chlubnym wyjÄ…tkiem Hiszpanii. W wiÄ™kszoÅ›ci paÅ„stw czÅ‚onkowskich ramy prawne w zakresie współistnienia upraw sÄ… wciąż opracowywane, przy czym w wielu przypadkach przygotowano już projekty aktów prawnych. Zakres, w jakim dotychczas hodowano uprawy genetycznie zmodyfikowane na mocy nowego ustawodawstwa w zakresie współistnienia upraw, przyjÄ™tego przez pierwsze paÅ„stwa czÅ‚onkowskie (AustriÄ™, Niemcy, DaniÄ™ i PortugaliÄ™) okazaÅ‚ siÄ™ w rzeczywistoÅ›ci maÅ‚o znaczÄ…cy. Wciąż konieczne jest utworzenie programów monitorowania, aby zweryfikować skuteczność i ekonomicznÄ… wykonalność ustanowionych Å›rodków. Wszystkie Å›rodki w zakresie współistnienia upraw, przyjÄ™te lub zaproponowane przez paÅ„stwa czÅ‚onkowskie, majÄ… pewne wspólne elementy: ich celem jest ochrona hodowców upraw niezmodyfikowanych genetycznie przed ewentualnymi konsekwencjami ekonomicznymi przypadkowej domieszki organizmów zmodyfikowanych genetycznie. JednoczeÅ›nie hodowla upraw zmodyfikowanych genetycznie nie jest zakazana. NiewÄ…tpliwie istniejÄ… różnice w rygorystycznoÅ›ci podejść do tej kwestii, jednak generalnie paÅ„stwa czÅ‚onkowskie zezwalajÄ… na 7 Dz.U. L 164 z 24.6.2005, str. 50. PL 8 PL współistnienie, w ramach jednego regionu, różnych rodzajów produkcji hodowli tradycyjnej, ekologicznej i genetycznie zmodyfikowanej. Ciężar wdrożenia przepisów dotyczÄ…cych segregacji upraw genetycznie zmodyfikowanych i niezmodyfikowanych spoczywa zazwyczaj na hodowcach upraw genetycznie zmodyfikowanych. PomiÄ™dzy poszczególnymi podejÅ›ciami krajowymi wystÄ™pujÄ… istotne różnice. Różnice te dotyczÄ… przede wszystkim kwestii odpowiedzialnoÅ›ci w przypadku strat ekonomicznych wynikajÄ…cych z przypadkowego wystÄ…pienia organizmów genetycznie zmodyfikowanych w innych uprawach. Niektóre paÅ„stwa czÅ‚onkowskie nie zaproponowaÅ‚y aktów prawnych dotyczÄ…cych tej kwestii, co oznacza, iż w takich przypadkach zastosowanie majÄ… przepisy ogólne kodeksów cywilnych. Jako że kwestia odpowiedzialnoÅ›ci cywilnej leży w gestii paÅ„stw czÅ‚onkowskich, można siÄ™ spodziewać pewnych różnic w przepisach dotyczÄ…cych współistnienia upraw, w taki sam sposób jak w przypadku innych dziaÅ‚aÅ„. Inne paÅ„stwa czÅ‚onkowskie proponujÄ… opracowanie szczegółowych przepisów dotyczÄ…cych odpowiedzialnoÅ›ci i/lub planów kompensacyjnych. Różnice wystÄ™pujÄ… również w odniesieniu do zakresu segregacji upraw. W niektórych paÅ„stwach czÅ‚onkowskich Å›rodki w zakresie współistnienia upraw majÄ… na celu zapewnienie, że ustanowione na szczeblu wspólnotowym progi nie zostaÅ‚y przekroczone, co jest zgodne z zaleceniem Komisji. Inne paÅ„stwa czÅ‚onkowskie nie okreÅ›lajÄ… jasno poziomów wystÄ™powania w domieszkach organizmów genetycznie zmodyfikowanych, bÄ…dz ustalajÄ… docelowe poziomy poniżej progów ustanowionych na szczeblu wspólnotowym. Wprowadzeniu hodowli upraw zmodyfikowanych genetycznie nie zawsze towarzyszyÅ‚y wiążące przepisy lub Å›rodki w zakresie współistnienia upraw. W przypadku Hiszpanii wprowadzenia takich przepisów nie uznano za konieczne, ponieważ rynek nie wymaga segregacji kukurydzy genetycznie zmodyfikowanej i niezmodyfikowanej przy produkcji pasz. O ile proces ustanawiania ogólnych ram ustawodawczych w zakresie współistnienia upraw jest stosunkowo bardziej zaawansowany, prace nad ustanawianiem Å›rodków dotyczÄ…cych hodowli poszczególnych upraw sÄ… o wiele mniej zaawansowane i, w wiÄ™kszoÅ›ci przypadków, Å›rodki te ograniczajÄ… siÄ™ do niewielu upraw. Dzieje siÄ™ tak, ponieważ wiedza naukowa stanowiÄ…ca podstawÄ™ Å›rodków w zakresie współistnienia upraw nie jest w takim samym stopniu rozwiniÄ™ta w odniesieniu do różnych upraw. W przypadku kukurydzy, która obecnie jest jedynÄ… genetycznie zmodyfikowanÄ… uprawÄ…, jakÄ… można hodować, istnieje znaczny zasób wiedzy i doÅ›wiadczenia. Wynika z tego, że segregacja upraw kukurydzy genetycznie zmodyfikowanej i niezmodyfikowanej jest możliwa na mocy Å›rodków technicznych, które stosuje siÄ™ na szczeblu poszczególnych gospodarstw rolnych lub we współpracy z sÄ…siednimi gospodarstwami. Jednak warunki, w jakich pracujÄ… europejscy rolnicy, sÄ… bardzo zróżnicowane, jeżeli chodzi o wielkoÅ›ci gospodarstw rolnych i pól, systemy produkcji, pÅ‚odozmian, strukturÄ™ upraw, a także warunki naturalne. Ta różnorodność może wywrzeć wpÅ‚yw na opÅ‚acalność Å›rodków w zakresie segregacji upraw, które to Å›rodki powinny być dostosowane do warunków lokalnych. Zważywszy, że wprowadzanie hodowli upraw genetycznie zmodyfikowanych jest na wczesnym etapie oraz z uwagi na ograniczone informacje na temat wykonalnoÅ›ci i stosunku kosztów do zysków w odniesieniu do Å›rodków w zakresie współistnienia upraw, konieczne jest, aby paÅ„stwa czÅ‚onkowskie zachowaÅ‚y maksymalnÄ… elastyczność przy opracowywaniu okreÅ›lonych rozwiÄ…zaÅ„. PL 9 PL PodejÅ›cia krajowe lub regionalne do kwestii współistnienia upraw muszÄ… być w peÅ‚ni zgodne z prawodawstwem wspólnotowym, które nie zezwala paÅ„stwom czÅ‚onkowskim na zakazywanie hodowli upraw genetycznie zmodyfikowanych w poszczególnych regionach, ani na wprowadzanie nadmiernie restrykcyjnych przepisów wykraczajÄ…cych poza cel, jakim jest zapewnienie współistnienia upraw, które to przepisy mogÅ‚yby praktycznie uniemożliwić hodowlÄ™ upraw genetycznie zmodyfikowanych. Komisja podejmie kroki niezbÄ™dne dla zapewnienia, że prawodawstwo wspólnotowe jest przestrzegane w krajowych lub regionalnych aktach prawnych dotyczÄ…cych współistnienia upraw. DoÅ›wiadczenie hiszpaÅ„skie pokazuje, że nawet w paÅ„stwie czÅ‚onkowskim, w którym te same przepisy w zakresie współistnienia upraw obowiÄ…zujÄ… na caÅ‚ym obszarze kraju, hodowla upraw genetycznie zmodyfikowanych jest nierównomiernie rozÅ‚ożona w regionach z powodu, na przykÅ‚ad, różnic w warunkach rolniczych lub preferencji zainteresowanych hodowców. Nierównomierne rozÅ‚ożenie hodowli upraw zmodyfikowanych genetycznie w paÅ„stwach czÅ‚onkowskich i w regionach nie musi pociÄ…gać za sobÄ… zaburzeÅ„ rynku. W chwili obecnej wpÅ‚yw różnic w podejÅ›ciach do kwestii współistnienia upraw na rynku wewnÄ™trznym nie może zostać dostatecznie oceniony. Wyzwanie, jakie muszÄ… podjąć paÅ„stwa czÅ‚onkowskie, polega na opracowaniu ekonomicznie zrównoważonych Å›rodków w zakresie współistnienia upraw. Konieczne bÄ™dzie dostosowanie przepisów technicznych do przepisów dotyczÄ…cych uprawy pól w sposób elastyczny, na podstawie wyników programów monitorowania. O ile Komisja uznaje potrzebÄ™ dostosowania Å›rodków w zakresie współistnienia upraw do specyficznych warunków wystÄ™pujÄ…cych na szczeblu krajowym lub regionalnym danego kraju, Å›rodki te muszÄ… być oparte na wiarygodnych podstawach naukowych i uwzglÄ™dniać najlepsze dostÄ™pne wyniki badaÅ„ naukowych i badaÅ„ polowych. Wiele badaÅ„ dotyczÄ…cych współistnienia upraw przeprowadzono na szczeblu krajowym; czÄ™sto sÄ… to wyniki fragmentaryczne i nie zawsze dostÄ™pne wszystkim organom regulacyjnym. Planowane dziaÅ‚ania Na podstawie przedstawionych wyżej wniosków Komisja uznaje za konieczne zebranie dalszych doÅ›wiadczeÅ„ w zakresie wdrażania krajowych Å›rodków w zakresie współistnienia upraw. Komisja jednoczeÅ›nie widzi potrzebÄ™ aktywniejszej współpracy z paÅ„stwami czÅ‚onkowskimi, zmierzajÄ…cej do zapewnienia współistnienia upraw. Nie wydaje siÄ™, aby ograniczona liczba doÅ›wiadczeÅ„ oraz potrzeba zakoÅ„czenia procesu wdrażania krajowych Å›rodków w zakresie współistnienia upraw uzasadniaÅ‚a w chwili obecnej opracowywanie zharmonizowanego podejÅ›cia ustawodawczego. Jednak przed podjÄ™ciem jakiejkolwiek decyzji należy przeprowadzić konsultacje z zainteresowanymi stronami. Konferencja w sprawie współistnienia upraw, która odbÄ™dzie siÄ™ w Wiedniu w dniach 4-6 kwietnia 2006 r., bÄ™dzie okazjÄ… do przeprowadzenia takich rozmów. Tymczasem Komisja proponuje podjÄ™cie nastÄ™pujÄ…cych dziaÅ‚aÅ„: " Komisja proponuje zwiÄ™kszenie wysiÅ‚ków w celu udostÄ™pniania istniejÄ…cych informacji wszystkim paÅ„stwom czÅ‚onkowskim, aby wspierać prowadzenie badaÅ„, które pozwolÄ… uzupeÅ‚nić wiedzÄ™ o współistnieniu upraw. Pozytywna współpraca z paÅ„stwami czÅ‚onkowskimi już funkcjonuje w kontekÅ›cie grupy roboczej COEX-NET i stanowi odpowiedniÄ… podstawÄ™ dla dalszej współpracy; " Komisja proponuje przeglÄ…d i analizÄ™ najnowszych dostÄ™pnych informacji naukowych i ekonomicznych na temat segregacji przy produkcji upraw i nasion oraz na temat kosztów tej segregacji. Taka ocena powinna również uwzglÄ™dnić popyt rynkowy na segregacjÄ™ upraw oraz wzglÄ™dny udziaÅ‚ produktów spożywczych i pasz w PL 10 PL poszczególnych regionach; " poczÄ…wszy od 2006 r. Komisja proponuje, aby paÅ„stwa czÅ‚onkowskie we współpracy ze stronami zainteresowanymi opracowaÅ‚y wzorce w zakresie technicznej segregacji upraw, które doprowadzÄ… do powstania zaleceÅ„ dotyczÄ…cych poszczególnych upraw. DoÅ›wiadczenia praktyczne Hiszpanii i innych paÅ„stw czÅ‚onkowskich w dziedzinie komercyjnej hodowli genetycznie zmodyfikowanych upraw bÄ™dÄ… miaÅ‚y szczególne znaczenie. Zostanie uwzglÄ™dniony wpÅ‚yw czynników lokalnych (np. Å›rednia wielkość pola, udziaÅ‚ innych upraw, etc.) na stosowanie ogólnych Å›rodków w paÅ„stwach czÅ‚onkowskich; " Komisja zamierza uzyskać wiÄ™cej informacji na temat istniejÄ…cych krajowych systemów odpowiedzialnoÅ›ci cywilnej pod kÄ…tem krajowych przepisów stosujÄ…cych siÄ™ do przypadków wystÄ…pienia domieszki upraw zmodyfikowanych genetycznie w uprawach niezmodyfikowanych. Takie informacje pomogÄ… ocenić skuteczność i potencjalny wpÅ‚yw różnych przepisów na kwestiÄ™ odpowiedzialnoÅ›ci, a także planów kompensacyjnych w dziedzinie współistnienia upraw; " w 2008 r. Komisja przedstawi Radzie i Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie w sprawie postÄ™pów w zakresie wyżej przedstawionych dziaÅ‚aÅ„, wÅ‚Ä…cznie z aktualnym statusem prac nad przygotowaniem i wdrożeniem krajowych Å›rodków w zakresie współistnienia upraw. PL 11 PL ZAACZNIK: PRZEGLD KRAJOWYCH ÅšRODKÓW W ZAKRESIE WSPÓAISTNIENIA UPRAW AT8 BE CY CZ DE DK EE EL ES FI FR HU IE IT LT LU LV MT NL PL PT SE SI SK UK Ustawodawstwo dotyczÄ…ce współistnienia upraw: PrzyjÄ™te x x x x9 x Projekty zgÅ‚oszone na mocy dyrektywy x x x x 98/34/WE Projekty na etapie x x x x x x x x x x zaawansowanym Szczegółowe przepisy dotyczÄ…ce odpowiedzialnoÅ›ci w dziedzinie współistnienia upraw, wÅ‚Ä…cznie z planami kompensacyjnymi lub wymogami ubezpieczeniowymi: PrzyjÄ™te x x x Projekty na etapie zaawansowanym lub x x x x x x zgÅ‚oszone Przepisy dotyczÄ…ce uprawy pól w odniesieniu do poszczególnych upraw: PrzyjÄ™te x x Projekty na etapie zaawansowanym lub x x x x x x x x x x zgÅ‚oszone 8 Ustawodawstwo przygotowane przez rzÄ…d federalny i landy. 9 Przepisy ramowe przenoszÄ…ce odpowiedzialność za przepisy dotyczÄ…ce współistnienia upraw na szczebel regionalny. PL 12 PL