1. Deklaratywne i konstytutywne
Wyroki ze względu na skutki prawne jakie wywołują dzielą się na:
·ð deklaratywne (deklaratoryjne, stwierdzajÄ…ce),
·ð konstytutywne (prawotwórcze).
Wyrok ma charakter deklaratywny, gdy nie stwarza niczego nowego, ale tylko potwierdza istniejÄ…cy stan prawny, ustala
stosunek prawny lub prawo bÄ…dz
obowiązek prawny świadczenia. Wyroki takie zapadają m.in. na skutek powództwa o
ustalenie istnienia lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego, np. wyrok ustalajÄ…cy istnienie stosunku najmu.
Konstytutywny  analogicznie.
2. ZobowiÄ…zujÄ…ce / rozporzÄ…dzajÄ…ce
Ze względu na skutek prawny, jaki czynność wywołuje w sferze majątkowej osoby składającej oświadczenie woli:
·ð czynnoÅ›ci prawne zobowiÄ…zujÄ…ce  pociÄ…gajÄ… za sobÄ… powstanie zobowiÄ…zania, czyli zwiÄ™kszenie pasywów;
·ð czynnoÅ›ci prawne rozporzÄ…dzajÄ…ce  pociÄ…gajÄ… za sobÄ… zniesienie, obciążenie lub przeniesienie prawa, czyli
zmniejszenie aktywów.
·ð czynnoÅ›ci prawne o podwójnym skutku - wywoÅ‚ujÄ… zarówno skutek czynnoÅ›ci rozporzÄ…dzajÄ…cej i zobowiÄ…zujÄ…cej
(np. art. 535 w zw. z art. 155 k.c.)
3. Realne / konsensualne
Ze względu na to, w jaki sposób dochodzi do skutecznego złożenia oświadczenia woli:
·ð czynnoÅ›ci realne - poza oÅ›wiadczeniem woli, konieczne jest dziaÅ‚anie powodujÄ…ce zmianÄ™ faktycznego wÅ‚adztwa
nad rzeczÄ… lub innymi przedmiotami materialnymi.
·ð czynnoÅ›ci konsensualne  mogÄ… dochodzić do skutku przez samo tylko zÅ‚ożenie oÅ›wiadczenia (solo consensu).
Niekiedy ustawa wymaga również spełnienia się innych okoliczności (np. wpis do ksiąg wieczystych).
4. Kazualne / abstrakcyjne
Ze względu na wymóg istnienia causa (podział ten odnosi się tylko i wyłącznie do czynności prawnych
przysparzajÄ…cych):
·ð czynnoÅ›ci prawne przyczynowe, kauzalne  dla skutecznoÅ›ci czynnoÅ›ci konieczne jest istnienie causa, czyli
przyczyny prawnej tej czynności.
·ð czynnoÅ›ci prawne oderwane, abstrakcyjne - istnienie causa nie jest konieczne dla skutecznoÅ›ci czynnoÅ›ci
prawnej.
Ze względu na to, czy przysporzenie następuje po obu stronach czynności prawnej, czy tylko po jednej, (podział ten
dotyczy wyłącznie czynności prawnych dwustronnych):
·ð czynnoÅ›ci prawne odpÅ‚atne (obciążajÄ…ce)  przysporzenie nastÄ™puje po obu stronach czynnoÅ›ci;
·ð czynnoÅ›ci prawne nieodpÅ‚atne (pod tytuÅ‚em darmym)  przysporzenie nastÄ™puje tylko po jednej stronie
czynności.
5. Oznaczone co do tożsamości
Rzecz oznaczona co do tożsamości (in species) to rzecz nie zastępowalna, charakteryzująca się swoistymi
(indywidualnymi) właściwościami. Może to nastąpić na skutek indywidualnych cech danego przedmiotu albo poprzez
wyodrębnienie z masy rzeczy oznaczonych co do gatunku. Ocena, czy dana rzecz jest oznaczona tylko co do gatunku, czy
tylko co do tożsamości zależy od woli stron, oświadczonej wyraz
nie lub w sposób dorozumiany (wyrok SN z dnia
18.12.1973 r., I CR 363/73, niepubl.).
Przeciwieństwem tej kategorii są rzeczy oznaczone co do gatunku.
6. Oznaczone co do gatunku
Rzeczami oznaczonymi co do gatunku są przedmioty określone wg ich cech rodzajowych (in genere), właściwych dla
większej liczby przedmiotów. Są to  w przeciwieństwie do rzeczy oznaczonych co do tożsamości  rzeczy zastępowalne.
.
Created by J. Woz
niak Strona 1
7. Indywidualnie oznaczone
Rzeczy indywidualnie oznaczone - to rzeczy posiadające cechy indywidualne, im tylko właściwe, np. obraz konkretnego
malarza, samochód zarejestrowany na kogoś, gatunkowo oznaczone - to rzeczy określone jedynie przez wskazanie ich
cech rodzajowych oraz oznaczenie ilości, miary i ciężaru, np. zboże, węgiel, kalendarz.
8. Konstytutywny  pojęcie słowa
«bÄ™dÄ…cy głównym skÅ‚adnikiem czegoÅ›
«o decyzji, akcie prawnym itp.: ustanawiajÄ…cy coÅ›
9.Prawo rzeczowe
Dział prawa cywilnego regulujący powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności i innych praw do rzeczy (w
wyjątkowych sytuacjach także nie do rzeczy - np. użytkowanie prawa). Prawo rzeczowe jest prawem bezwzględnym,
czyli skutecznym erga omnes - "wobec wszystkich". Charakterystyczne jest również zamknięcie przez ustawodawcę
katalogu tych praw - tzw. zasada numerus clausus praw rzeczowych.
·ð MajÄ… charakter praw bezwzglÄ™dnych.
·ð SkutkujÄ… wzglÄ™dem wszystkich (erga omnes).
·ð Z praw rzeczowych wynika dla każdego obowiÄ…zek powstrzymania siÄ™ od czynienia czegokolwiek, co mogÅ‚oby
godzić w ich treść.
·ð WiÄ™kszość współczesnych prawodawstw przyjęło zasadÄ™ zamkniÄ™tej listy (numerus clausus) praw rzeczowych:
zainteresowani mogą ustanowić jedynie takie prawo rzeczowe i tylko w takim kształcie, w jakim dopuszcza je
dany system prawny.
·ð Prawa rzeczowe "idÄ… za rzeczÄ…" (sÄ… zwiÄ…zane z rzeczÄ…) - mogÄ… być realizowane bez wzglÄ™du na to, w czyim rÄ™ku
rzecz siÄ™ znajduje.
·ð Zasadniczo nie polegajÄ… na obowiÄ…zku czynnych Å›wiadczeÅ„ (facere) - wyjÄ…tek: ciężary realne, przy których
właściciel zobowiązany był do pozytywnych działań.
·ð Uprawniony ma bezpoÅ›rednie wÅ‚adztwo nad rzeczÄ… (wyjÄ…tkiem zastaw bez dzierżenia).
·ð Jawność i trwaÅ‚ość praw rzeczowych.
10. Służebność
Ograniczone prawo rzeczowe, obciążające nieruchomość służebną w celu zwiększenia użyteczności innej nieruchomości
zwanej władnącą (służebność gruntowa), albo zapewnienie zaspokojenia określonych potrzeb osoby fizycznej
(służebność osobista). Jak każde ograniczenie prawo rzeczowe służebność ogranicza możność dysponowania obciążoną
nieruchomością przez jej właściciela.
11.Zastaw
Ograniczone prawo rzeczowe, ustanawiane w celu zabezpieczenia wierzytelności.
Najważniejszą cechą zastawu jest to, że może być ustanowiony jedynie na rzeczach ruchomych (oraz na niektórych
prawach zbywalnych np: akcjach, obligacjach). Ponadto, wraz z ustanowieniem zastawu powstaje więz
Å‚Ä…czÄ…ca go z
wierzytelnością, którą zabezpiecza. Wraz z zaspokojeniem wierzyciela zastaw upada (jest więc prawem akcesoryjnym, a
więc jego istnienie jest zależne od istnienia wierzytelności).
12. Użytkowanie (łac. ususfructus)
Jedno z ograniczonych praw rzeczowych, znane polskiemu prawu cywilnemu, wyrażające się w obciążeniu rzeczy
prawem do jej używania i pobierania jej pożytków.
Created by J. Woz
niak Strona 2
13. Prawa rzeczowe ograniczone
W polskim prawie cywilnym jeden z trzech rodzajów praw rzeczowych, obok własności i wieczystego użytkowania.
Zwane są także prawami na rzeczy cudzej (iura in re aliena), co jednak nie jest ścisłym określeniem.
Kodeks cywilny nie zawiera definicji praw rzeczowych ograniczonych, a tylko ich enumeratywne wyliczenie. Nauka
prawa cywilnego definiuje prawa rzeczowe ograniczone jako prawa rzeczowe zapewniające uprawnionemu tylko ściśle
określony zakres uprawnień względem rzeczy. To właśnie jest zasadnicza różnica między prawami rzeczowymi
ograniczonymi a pozostałymi prawami rzeczowymi.
Jako charakterystyczne cechy praw rzeczowych ograniczonych wyróżnia się następujące:
·ð sÄ… skuteczne wobec wszystkich (erga omnes), co wynika z tego, że sÄ… to prawa rzeczowe,
·ð majÄ… za przedmiot tylko rzeczy (wyjÄ…tkowo  prawa) i polegajÄ… na korzystaniu z rzeczy (z wyjÄ…tkiem zastawu i
hipoteki),
·ð obowiÄ…zki wÅ‚aÅ›cicieli rzeczy, bÄ™dÄ…ce odpowiednikami (korelatami) uprawnieÅ„ sÅ‚użących beneficjentom praw
rzeczowych ograniczonych, majÄ… naturÄ™ biernÄ… i polegajÄ… tylko na znoszeniu (pati) i powstrzymaniu siÄ™ od
działań (non facere) naruszających prawa beneficjenta (z wyjątkiem ciężaru realnego, spółdzielczego prawa do
lokalu i niektórych wyjątkowo ukształtowanych służebności).
W polskim prawie cywilnym katalog ograniczonych praw rzeczowych jest zamknięty, tzn. strony nie mogą skutecznie
ustanowić ograniczonego prawa rzeczowego nie znanego ustawie  tzw. zasada numerus clausus (liczby zamkniętej)
ograniczonych praw rzeczowych. Również układ uprawnień i obowiązków stron takiego stosunku prawnego jest sztywny
 strony nie mają dowolności w kształtowaniu wzajemnych uprawnień i obowiązków.
Katalog praw rzeczowych ograniczonych zmieniał się z biegiem czasu, przy czym zmiany te dotyczyły tylko rozmaitych
wersji spółdzielczego prawa do lokalu. Obecnie prawami rzeczowymi ograniczonymi są:
·ð użytkowanie,
·ð sÅ‚użebność,
·ð zastaw,
·ð spółdzielcze wÅ‚asnoÅ›ciowe prawo do lokalu[1],
·ð hipoteka.
14. Hipoteka
Ograniczone prawo rzeczowe na nieruchomości oraz na wybranych prawach (własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu
mieszkalnego, własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni
mieszkaniowej, wierzytelność zabezpieczona hipotecznie), służące zabezpieczeniu oznaczonej wierzytelności, na mocy
którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości, z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi
każdoczesnego właściciela nieruchomości.
Created by J. Woz
niak Strona 3