LEKI PRZECIWPIERWOTNIAKOWE 1. Leki stosowane w zimnicy " zimnica wywoływana przez Plasmodium, które są przenoszone przez komary; " pierwotniaki rozmnażają się w erytrocytach; " rozpad krwinek czerwonych i wysiew postaci potomnych powoduje napady gorączki i dreszcze; " choroba ma charakter przewlekły i nawracający. A. Chinina " skuteczna szczególnie w zakażeniach Plasmodium falciparum; " może powodowad zaburzenia laryngologiczne, upośledzenie widzenia, nudności, wymioty; " szczególna ostrożnośd w zaburzeniach rytmu serca. B. Chlorochina " hamuje aktywnośd enzymów oddechowych pierwotniaków i zaburza oddychanie tkankowe; " działa na P. vivax, P. malariae, oraz niektóre szczepy P. falciparum; " wykazuje również aktywnośd bójczą wobec pełzaka czerwonki oraz lamblii (Gardia lamblia); " hamuje proliferację fibroblastów i może zahamowad postęp choroby w niektórych kolagenozach i chorobach reumatologicznych; " dobrze i szybko wchłania się z przewodu pokarmowego; " przeciwwskazania: nadwrażliwośd na chlorochinę, uszkodzenia siatkówki, nerwu wzrokowego; ostrożnie stosuje się u chorych z uszkodzeniem wątroby lub nerek, porfirią, łuszczycą " działania niepożądane: nudności, wymioty, wzdęcia, biegunki; rzadko bóle i zawroty głowy, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, zaburzenia słuchu, uszkodzenia narządu wzroku. C. Pirymetamina " nieodwracalnie hamuje syntezę kwasów nukleinowych przez hamowanie reduktazy kwasu dihydrofoliowego (duże powinowactwo do enzymów pierwotniaków); " większe dawki mogą powodowad u ludzi objawy niedoboru kwasu foliowego; " wchłania się całkowicie z przewodu pokarmowego; " stosowana w leczeniu: zimnicy, toksoplazmozy, pneumocystodozy, czerwienicy; " przeciwwskazania: nadwrażliwośd na pirymetaminę, niewydolnośd wątroby; " działania niepożądane: nadwrażliwośd, objawy hematologiczne zaburzenia neurologiczne, zmiany na skórze i błonach śluzowych; " w trakcie leczenia należy często kontrolowad obraz krwi; podczas leczenia wskazane jest podawanie kwasu foliowego. 2. Leki stosowane w pełzakowicy " zakażenie Entamoeba histolytica; " zmiany w jelitach, powikłania ropnie wątroby i płuc; " przebieg ostry lub przewlekły. A. Emetyna " alkaloid korzenia wymiotnicy; " stosowana tylko, gdy leczenie metronidazolem jest nieskuteczne; " podawana s.c. lub i.m. (ból lub ropieo w miejscu wstrzyknięcia); " działania niepożądane ze strony układu sercowo-naczyniowego, nerwowo-mięśniowego i OUN; " koniecznośd nadzoru (EKG); " przeciwwskazana w ciąży, u osób z chorobami serca, nerek i układu nerwowo-mięśniowego. B. Metronidazol C. Paromomycyna " antybiotyk aminoglikozydowy; D. Mepakryna " lek z wyboru w leczeniu lambliozy E. Dehydroemetyna 3. Leki stosowane w lambliozie (Giardia intestinalis) A. Furazolidon " pochodna nitrofuranu; " działa bakteriobójczo, pierwotniakobójczo (G. lamblia, T. vaginalis); " jest inhibitorem monoaminooksydazy; " podczas leczenia furazolidonem nie spożywad pokarmów zawierających tyraminę (sery żółte, wędzone ryby i mięso, czekolada, czerwone wino); " nie należy pid alkoholu podczas leczenia furazolidonem i 4 dni po leczeniu (reakcja disulfiramowa). B. Mepakryna " pochodna akrydyny; " ostrożnie u osób po 60 r.ż., z zaburzeniami psychotycznymi, u osób z uszkodzoną wątrobą; " przeciwwskazana w ciąży (uszkadza płód); " może wywoływad objawy ośrodkowe (pobudzenie, psychozy); " wywołuje żółte zabarwienie skóry i moczu. 4. Leki stosowane w rzęsistkowicy (Trichomonas vaginalis) A. Chlorchinaldol (Chlorchinaldin) " ma działanie przeciwpierwotniakowe, przeciwgrzybicze oraz przeciwbakteryjne; " niewielka częśd leku wchłania się z przewodu pokarmowego, przedostaje do krwiobiegu i podobnie jak inne pochodne chinoliny może wywoływad ciężkie uszkodzenia OUN; " zastosowanie: miejscowe leczenie stanów zapalnych skóry i błon śluzowych wywołanych rzęsistkiem oraz zakażeniami bakteryjnymi, grzybiczymi; " działania niepożądane: ciężkie uszkodzenia neurologiczne, nudności, bóle, zawroty głowy, alergiczne reakcje skórne, objawy dyspeptyczne; " po 4 tyg. leczenia należy przeprowadzid badanie neurologiczne i okulistyczne. B. Natamycyna " antybiotyk o działaniu grzybobójczym oraz pierwotniakobójczym zależnym od dawki; " po podaniu p.o. prawie nie wchłania się z przewodu pokarmowego; zastosowana miejscowo na skórę lub błony śluzowe również nie ulega wchłonięciu. C. Policresulen " ma działanie bakteriobójcze, rzęsistkobójcze i hemostatyczne. D. Metronidazol LEKI PRZECIWROBACZE 1. Leki stosowane przeciw przywrom " choroby wywoływane głównie przez Schistosomatidae; " środki te należą do: - organicznych związków antymonu (stibofen), - pochodnych tioksantonu (lukanton), - pochodnych nitrotiazolu (niridazol), - pochodnych chinoliny (prazykwantel). " mechanizm działania zaburzanie metabolizmu przywr. 2. Leki stosowane w zakażeniach tasiemcami A. Niklozamid " hamuje cykl beztlenowego wytwarzania ATP; " skuteczny w zakażeniach tasiemcem nieuzbrojonym (T. saginata), bruzdogłowcem szerokim (D. latum) i tasiemcem karłowatym (H. nana); " nie wchłania się z przewodu pokarmowego, jest nietoksyczny; " podaje się na czczo w 2 dawkach co 1 h; po 2 h od drugiej dawki można podad środek przeczyszczający. B. Prazykwantel " wywołuje skurcz i unieruchomienie pasożytów oraz zmiany w oskórku wora powłokowo-mięśniowego; " działa na przywry patogenne dla człowieka, tasiemce i niektóre ich postaci larwalne; " dobrze i szybko wchłania się z przewodu pokarmowego; " wskazania: zarażenia Schistosoma, przywrami wątrobowymi i płucnymi, stosowany jest również w inwazjach tasiemcami T. saginata, T. solium, H. nana, D. pacificum; dotyczy to także OUN; " przeciwwskazania: wągrzyca gałki ocznej; niewydolnością serca, u chorych z uszkodzoną wątrobą i(lub) nerkami; " działania niepożądane: nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunki, bóle i zawroty głowy, uderzenia gorąca i podwyższenie temperatury, sennośd, reakcje alergiczne, świąd skóry; " w czasie leczenia i dobę po jego zakooczeniu nie należy prowadzid pojazdów mechanicznych ani obsługiwad maszyn. 3. Leki stosowane w zakażeniach robakami obłymi A. Pyrantel " pochodna benzoimidazolu; " działa na nicienie poprzez zablokowanie przewodnictwa nerwowomięśniowego pasożytów (blok typu depolaryzującego) znajdujących się w świetle przewodu pokarmowego; " skuteczny w zakażeniach glistą ludzką i owsikiem; działa też na tęgoryjce; " słabo wchłania się z przewodu pokarmowego; " w przypadku owsicy leczenie powtarza się po 2 tygodniach; " przeciwwskazania: niewydolnośd wątroby; " działania niepożądane: rzadko zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, niewielkie zwiększenie aktywności aminotransferaz, wyjątkowo bóle i zawroty głowy, sennośd lub bezsennośd, osutka. B. Mebendazol " nieodwracalnie zaburza przyswajanie glukozy przez pasożyty, powodując ich obumieranie z powodu braku związków energetycznych; " działa na owsiki, glistę ludzką, tęgoryjca amerykaoskiego i dwunastniczego, włosogłówkę i węgorka jelitowego; " słabo wchłania się z przewodu pokarmowego i podlega intensywnemu metabolizmowi w wątrobie; " przeciwwskazania: dzieci do 2 r.ż. (można stosowad tylko w szczególnych przypadkach), stwierdzona nadwrażliwośd na lek; " działania niepożądane: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, bóle głowy, reakcje alergiczne, zwiększenie aktywności aminotransferaz, leukopenia, zmniejszenie stężenia hemoglobiny, zawroty głowy, łysienie; " w czasie leczenia i dobę po jego zakooczeniu nie można pid napojów alkoholowych. C. Tiabendazol " działa podobnie do mebendazolu. D. Albendazol " lek o szerokim spektrum działania przeciwpasożytniczego; " hamuje polimeryzację tubuliny; " może wchłaniad się z przewodu pokarmowego i częściej powoduje działania niepożądane. E. Lewamizol " szybko i krótkotrwale poraża mięśnie nicieni; " skuteczny wobec glisty ludzkiej i tęgoryjca amerykaoskiego; " poprawia wydolnośd immunologiczną przez zwiększenie aktywności fagocytarnej makrofagów, normalizuje zaburzoną czynnośd limfocytów T, przez co wywiera efekt immunostymulujący; " wzmaga odpornośd zarówno przeciwnowotworową, jak i ogólną przeciw zakażeniom i zarażeniom; " wskazania: zarażenia glistą ludzką i tęgoryjcem dwunastniczym oraz innymi nicieniami; jako lek immunostymulujący w wielu chorobach przebiegających z upośledzeniem odpowiedzi immunologicznej " przeciwwskazania: alergia na lek; ostrożnie w przypadku upośledzenia czynności wątroby lub nerek oraz chorób krwi; " działania niepożądane: nudności, wymioty, bóle brzucha i(lub) głowy; po dłuższym stosowaniu może dojśd do leukopenii, agranulocytozy, " w czasie leczenia nie spożywad alkoholu. LEKI STOSOWANE W ZAKAŻENIACH WYWOAANYCH PRZEZ STAWONOGI A. Lindan " preparat o działaniu kontaktowym, niszczy owady (nie działa na jaja) i roztocza; wnika bezpośrednio do ciała pasożytów; " stosowany zewnętrznie przeciw wszawicy i świerzbowi; " przeciwwskazania: nadwrażliwośd na lindan lub pozostałe składniki preparatu (glikol propylenowy), poważne uszkodzenie powierzchni naskórka; ostrożnie u chorych na padaczkę, nie stosowad u wcześniaków; " działania niepożądane: preparat toksyczny; przedostanie się do krwi podczas przypadkowego spożycia lub poprzez uszkodzony naskórek (głównie u dzieci poniżej 2 r.ż.) może powodowad drgawki, pobudzenie, wymioty, biegunkę, dusznośd, sinicę, spadek ciśnienia tętniczego, ciężkie uszkodzenie wątroby, uszkodzenie szpiku, a nawet zgon. B. Benzoesan benzylu " lek łatwo przenikający zrogowaciały naskórek, o działaniu przeciwświerzbowym i przeciwwszawiczym; " środek stosunkowo bezpieczny; " działania niepożądane: u osób uczulonych osutka, przemijające zmiany o charakterze pokrzywki, uczucie pieczenia. C. Krotamiton " środek o działaniu świerzbobójczym, przeciwświądowym i bakteriostatycznym, o nieznanym mechanizmie działania; " przeciwwskazania: ostre stany zapalne skóry przebiegające z sączeniem; nie wolno stosowad u dzieci do 2 r.ż.; nie stosowad w okolicy oczu i ust; " działania niepożądane: reakcje uczuleniowe, zaczerwienienie i podrażnienie skóry.