2010-02-28
Zakażenia układu oddechowego
Bakterie atypowe i prÄ…tki
Katedra i Zakład Mikrobiologii Lekarskiej
Warszawski Uniwersytet Medyczny
mgr biol. Robert Kuthan
Etiologia i epidemiologia najważniejszych zakażeo
układu oddechowego /ZUO/
" ZUO  najczęstsza przyczyna porad ambulatoryjnych / 50-60
% zakażeo pozaszpitalnych /
" Główna przyczyna gorączek niemowląt i małych dzieci
" Niemowlęta  krwiopochodne zap. Płuc; powikłanie w
przebiegu zespołu zaburzeo odporności, wady serca,
refluks żołądkowo-przełykowy
" Dzieci / 2-5 lat / - kohortowanie - przedszkola, żłobki;
niedojrzałośd ukł. odpornościowego, alergie
" Dorośli >60 r. ż.  choroby towarzyszące /podstawowe/
1
2010-02-28
Etiologia bakteryjna ZUO
" Zależna od wieku, czynników ryzyka, miejsca nabycia
zakażenia
" Typowe patogeny: Streptococcus pneumoniae,
Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis,
Streptococcus pneumoniae  ich hodowla i
identyfikacja może się odbyd w każdym laboratorium
" Rzadsze typowe: Klebsiella pneumoniae, Enterobacter
spp. Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli,
Staphylococcus aureus, oraz bakterie beztlenowe.
" ATYPOWE: Chlamydophila pneumoniae, Mycoplasma
pneumoniae, Legionella pneumophila
Patofizjologia zakażeo ZUO
" W warunkach fizjologicznych, drobnoustroje sÄ… eliminowane
dzięki miejscowym mechanizmom obronnym
 flora fizjologiczna, transport rzęskowo-śluzowy,
 aktywne niszczenie drobnoustrojów  sekrecyjne IgA; nieswoiste
substancje chemiczne  lizozym, białka ukł. Dopełniacza;
 komórki żerne: makrofagi, granulocyty obojętnochłonne
 Odruchy kaszlu i kichania
" Czynniki sprzyjające zakażeniu:
 Upośledzenie mech. nabłonkowo-rzęskowego, wady anatomiczne i
zaburzenia czynnościowe, substancje szkodliwe, skrajny wiek,
zaburzenia odporności, intubacja
2
2010-02-28
Patofizjologia zakażeo ZUO
" Drogi wnikania drobnoustrojów:
 Powietrzna /gruz
lica/
 Kropelkowa /wirusy, bakterie/
 Krwiopochodna i limfatyczna
" Etapy zakażenia:
 Kolonizacja jamy nosowo-gardowej, inwazja tkanek miękkich
gardła / bł. śluzowych nosa, zatok lub jamy ucha środkowego
 Zakażenia dolnego odcinka ukł. Oddechowego  aspiracja
wydzieliny z górnych dróg oddechowych;
 Czynniki sprzyjajÄ…ce: intubacja, sztuczna wentylacja => wzrost
występowania o 2-3% / dzieo sztucznej wentylacji
Objawy kliniczne ZUO
" Miejscowa reakcja zapalna
" Objawy ogólne o różnym nasileniu
" Ból gardła, kaszel, zwiększona ilośd wydzieliny
w drogach oddechowych
3
2010-02-28
Diagnostyka laboratoryjna ZUO
" Wymazy z gardła / nosa
" Plwocina, aspirat tchawiczy, BAL, aspirat z
zatok i in.
" Metody hodowlane
" Serologiczne wykrywanie:
 antygenów
 przeciwciał ciał
Plwocina - właściwości
" Plwocina
" Właściwości plwociny:
" Biała lub szara:
 palenie
 proste przewlekłe zapalenie oskrzeli
 astma
" Żółta lub zielona:
 ostre zapalenie oskrzeli
 zaostrzenie przewlekłego zapalenia oskrzeli
 astma
 - rozstrzenie oskrzeli
 zwłóknienie torbielowate
" Pieniasta z pasemkami krwi:
 obrzęk płuc
4
2010-02-28
Następstwa zakażeo UO
" Ostrego ZUO:
 ropieo płuca, posocznica, ropniak opłucnej, ostra
niewydolnośd oddechowa
" Nawracających zakażeo górnego odcinka układu
oddechowego:
 zmiany włókniste w płucach, blizny, zmiany
okołooskrzelowe,rozstrzeo oskrzeli, ropnie
Pacjent z ZUO
 proces diagnostyczno-terapeutyczny
" Diagnoza zakażenia (wstępna)
 wywiad i badanie przedmiotowe
" Diagnostyka różnicowa
 Zakażenie o etiologii wirusowej / bakteryjnej
" Ocena wskazao do hospitalizacji
" Identyfikacja etiologii zakażenia
" Wybór antybiotyku
5
2010-02-28
Pozaszpitalne zapalenie płuc /PZP/u
dzieci
 Większośd przypadków PZP jest kontynuacją ostrego zapalenia oskrzeli
/wirusy RS, paragrypy, grypy/
Wiek Etiologia
Noworodki (do 20 dnia życia) Paciorkowce gr. B,
Enterobacteriaceae,
Cytomegalowirus, Listeria
monocytogenes
3 tyg.  3 mies. Å». Chlamydia trachomatis, RSV, wirus
paragrypy, S. pneumoniae,
Bordetell pertusis, S. aureus
4 mies.  4 rok ż. RSV, wirusy grypy i paragrypy,
adenowirusy, rhinowirusy, S.
pneumoniae, H. influenzae,
Mycoplasma pneumoniae
5  15 r. ż. Mycoplasma pneumoniae,
Chlamydophilia pneumoniae, S.
pneumoniae
Pozaszpitalne zapalenie płuc /PZP/u
dorosłych
" Najczęstsze czynniki etiologiczne:
 Streptococcus pneumoniae
 Mycoplasma pneumoniae
 Chlamydophila pneumoniae
 Haemophilus infuenzae /POChP/
 Staphylococcus aureus /pogrypowe; krwiopochodne u narkomanów/
 Enterobacteriaceae /gł. Kl. pneumoniae/
 P. aeruginosa /mukowiscydoza, POChP/
 Legionella pneumophilia /niedobory odporności/
 Bakterie beztlenowe / zachłystowe zapalenie płuc; niska
higiena uzębienia
6
2010-02-28
Bakterie atypowe
" Rodzaj:
 Mycoplasma
" M. pneumoniae, M. hominis, M. genitalium
 Ureaplasma
" Ureaplasma urealyticum
" Rodzaj:
 Chlamydia
" Chlamydia trachomatis
 Chlamydophilia
" Chlamydophila pneumoniae
" Chlamydophila psittaci
Mycoplasma - biologia
" Najmniejsze bakterie
 M. pneumoniae 1-2 mðm x 0,1-0,2 mðm
 Bacillus sp. 1-4 mðm x 0,5-1 mðm
" Pozbawione ściany komórkowej
" Patogeny i komensale (jama ustna) człowieka
7
2010-02-28
Kolonie Mycoplasma
 Sadzone jaja
Chorobotwórczośd
" Mycoplasma pneumoniae
 atypowe zapalenie płuc, zapalenie górnych dróg
oddechowych, zapalenie ucha i zatok
" M. genitalium
 Chorobotwórczośd niepotwierdzona
" Ureaplasma urealyticium
 Zakażenia układu moczowo-płciowego,
 Nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej /NGU/ zapalenie
płuc, zapalenie stawów, bakteriemia, zapalenie wsierdzia
" Mycoplasma hominis
 zakażenia dróg moczowo-płciowych
8
2010-02-28
Diagnostyka laboratoryjna
®ð RTG
®ð Badanie krwi (surowice parzyste)
®ð Plwocina, BAL, krew, mocz, wymazy
®ð Hodowla
®ð Immunofluorestencja
®ð Metody molekularne
Leczenie
" Antybiotykoterapia
 makrolidy
 fluorochinolony
 tetracykliny
9
2010-02-28
Chlamydia i Chlamydophila
" Patogeny wewnątrzkomórkowe
" Cykl rozwojowy:
 ciałko elementarne (EB)  zakaz
ne, nie rosnÄ…ce
 ciałko retikulocytarne (RB)  nie zakaz
ne, rosnÄ…ce
" WielkoÅ›d: 300 nm (EB), 0,2-1,3 µm (RB)
" Chorobotwórcze dla człowieka i zwierząt
Chlamydia trachomatis
" Chlamydioza  STD;
 Zapalenie narządów moczowo-płciowych
" Biotyp TRIC D-K  serotypy okulogenitalne/
" Biotyp LGV  ziarniniak weneryczny
 Ciąża pozamaciczna, poronienia,
 Zakażenia okołoporodowe
 Zespół Reitera /zapalenie: spojówek, cewki moczowej, stawów/
 Wtrętowe zapalenie spojówek, jaglica /serotyp TRIC/
" Ang. Trachoma inclusion conjunctivitis
 zapalenie dróg oddechowych,
 Zapalenie mięśnia sercowego, wsierdzia
10
2010-02-28
Chlamydia trachomatis
Biotyp TRIC
Biotyp LGV
Chlamydioza -STD (Sexually Transmitted Disease)
11
2010-02-28
Trachoma, jaglica
Wtrętowe zapalenie
spojówek
Objawy zakażenia
" Kobiety
 Częstomocz i ból podczas mikcji
 Nietypowa wydzielina z pochwy
 Ból w podbrzuszu (zap. Jajo-
wodów)
 Ból podczas stosunku
 Krwawienie (nie miesiÄ…czkowe;
infekcja w obrębie macicy)
" Mężczyz
ni
 Bolesne oddawanie moczu
 Bezbarwna lub mleczna wydzielina z cewki moczowej
 Ból, tkliwośd jąder
12
2010-02-28
Diagnostyka
" C. trachomatis  wymaz z cewki moczowej, kanały
szyjki macicy, spojówek, gardła, odbytu; mocz,
nasienie
" C. pneumoniae  wymazy z gardła, jamy nosowo-
gardłowej, BAL, bioptaty
" C. psittaci - krew (badanie serologiczne)
Metody badao
" Hodowle komórkowe - linia MacCoy
" Immunofluorescencyjne
" Immunoenzymatyczne
" Genetyczne
" Modyfikacje ww. metod
" Zakażanie zwierząt laboratoryjnych
13
2010-02-28
Leczenie
" Antybiotykoterapia
 Makrolidy
 Tetracykliny
 Chinolony
Profilaktyka
" Badanie okresowe
" Bezpieczne kontakty seksualne
" Unikanie kontaktu z wydalinami ptaków
" Edukacja, zwiększenie higieny
14
2010-02-28
Gruz
lica (TB)
Krzyż Lotaryński
Od 1902 roku znak organizacji
i zakładów przeciwgruz
liczych
Gruz
lica
Robert Koch
1882 r., odkrycie Mycobacterium tuberculosis
15
2010-02-28
Rodzaj: Mycobacterium
®ð MYKOBAKTERIOZY
®ð GRUy
LICA
grupy Runyon (MOTT)
®ð Mycobacterium
 I  M. kansasii
tuberculosis Complex
(MTC)  II  M. xenopi
 M. tuberculosis  III  M. avium (MAIC)
 M. bovis  IV  M. smegmatis
 M. bovis BCG /szczepionki/
M. leprae TR
D
 M. africanum
M. ulcerans WRZÓD BURULI
 M. microti
Gruz
lica płuc
" Choroba ZAKAy
NA, społeczna,
" W pełni wyleczalna ! (gdy wcześnie
rozpoznana i właściwie leczona)
" Droga zakażenia: kropelkowa
" Jeden chory zakaża 10-15 osób / rok
" U 3-5 % zarażonych rozwija się choroba
16
2010-02-28
Gruz
lica - OBJAWY
" Kaszel > 3 m-ce
" Odksztuszanie plwociny
" Nocne poty
" Stany podgorÄ…czkowe
" Osłabienie i łatwe męczenie się
" Duszności i/lub ból w klatce piersiowej
" Krwioplucie
ASPERGILLOMA  zajęcie jam gruz
liczych przez grzyby
pleśniowe z rodzaju Aspergillus
17
2010-02-28
Zakażenie i chorobotwórczośd
" Drogi i z
ródło zakażenia:
 oddechowa, pokarmowa, kontaktowa (skóra),
wewnÄ…trzmaciczna;
 człowiek, zwierzęta, żywnośd
" Gruz
lica (MTC, MAC / MAI)
 płuc,
 pozapłucna (tkanki, narządy, układy)
 rozsiana (lokalizacja mieszana)
" Mykobakteriozy (MOTT)
 płuc - gruz
licopodobna, ropnie węzłów chłonnych, owrzodzenia skóry, trąd
Diagnostyka  pobieranie materiału
" Z ogniska chorobowego i/lub jego okolic
" Gruz
lica płucna:
plwocina, wydzielina oskrzelowa,
popłuczyny pęcherzykowo-oskrzelowe /BAL/,
popłuczyny żołądkowe (u dzieci);
" Gruz
lica pozapłucna:
mocz, PMR, płyny (20-200 ml) wysiękowe, stawowe,
otrzewnowy, wydzieliny z ropni i przetok, bioptaty, krew (w tym
menstruacyjną), kał;
18
2010-02-28
Diagnostyka  przesyłanie materiału
" Odpowiednie naczynia
" Zabezpieczenie i oznakowanie (materiał zakaz
ny)
" Pismo przewodnie (skierowanie)
Data pobrania, dane pacjenta, objawy,
rodzaj materiału, aktualne leczenie,
wcześniejszy kontakt z MT,
pieczęd lekarza i jednostki
Diagnostyka  badanie laboratoryjne
" Bakterioskopia plwociny /preparat bezpośredni/
 Barwienie fluorescencyjne /auraminÄ…/
 Barwienie metodÄ… Ziehl-Neelsen a
19
2010-02-28
Diagnostyka  badanie laboratoryjne
" Hodowla konwencjonalna
 pożywka Loewenstein-Jensen, Stonebrink, Ogawa
 Inkubacja 10 tygodni, 37 ºC
 Ocena: czas wzrostu, morfologia koloni,
" Szybkie metody hodowlane
 Automatyczne i półautomatyczne systemy
hodowlane /MB/BacT, BACTEC Tb, SEPTI-CHEK AFB/
" Identyfikacja szczegółowa
 Biochemiczna, chromatograficzna, genetyczna
Gruz
lica - leczenie
" ObowiÄ…zkowe
" Szpitalne / ambulatoryjne
" Antybiotykoterapia skojarzona
 rifampicyna, izoniazyd, pirazynamid, streptomycyna,
etambutol
" Systematyczne i długotrwałe, nadzorowane
" Dwu fazowe
 leczenie odprÄ…tkowujÄ…ce
 leczenie podtrzymujÄ…ce
20
2010-02-28
Gruz
lica
" Narodowy Program Zwalczania Gruz
licy
" Directly Observed Treatment Short-course
bezpośrednie nadzorowanego leczenie krótkoterminowe 6-9 m-cy
 Wykrywanie chorych
 Diagnostyka
 Leczenie
 Leki
 RzÄ…d
 Informacja, sprawozdanie, ocena
" Krajowe Referencyjne Laboratorium PrÄ…tka 
Instytut Gruz
licy i Chorób Płuc w Warszawie
M. leprae
" Odkrywca: Gerhard Hansen, 1873 r.
" AFB
" Patogenny dla ludzi i pancernika długoogonowego
21
2010-02-28
M. leprae
" Choroba: TrÄ…d (choroba Hansen a)
" przewlekła, zakaz
na choroba obejmujÄ…ca
skorÄ™ oraz zakoocenia nerwowe
Odmiany trÄ…du :
tuberkuloidalna
lepromatyczna
 pośrednia
TrÄ…d tuberkuloidalny
(paucibacillary) leprosy
" Płaskie lub nieznacznie uwypuklone zmiany skórne o
zróżnicowanym rozmiarze
" Blade lub nieznacznie zaczerwienione, suche,
nieowłosione
" pozbawione czucia
22
2010-02-28
M. leprae
" Przenoszony przez drobne cząsteczki z górnych dróg
oddechowych (gardło, nos) zakażonych osób
" Nisko zakaz
ny (?)
" Nie leczony trÄ…d prowadzi
 do uszkodzenia nerów,
 osłabienia mięśni
 atrofii (=>autoamputacje),
 trwałego kalectwa.
23