C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 1 (Black plate) Spo"eczełstwo na tle dziejów Dziedzictwo kulturowe C 2.11 BoŻe Narodzenie na Ęwiecie Joanna Bienia-Fijas, Danuta Pyrdo" Pomys" na ciekawą lekcj Cele Uczeł: wymienia tradycje i zwyczaje związane ze Ęwitami BoŻego Narodzenia, pielgnowane w wybranych pałstwach wyjaĘnia, dlaczego trudno by"o ustali prawid"ową dat obchodzenia BoŻego Narodzenia okazuje szacunek dla obcych tradycji i zwyczajów Kszta"cone umiejtnoĘci wyszukiwanie informacji w tekĘcie praca w zespole odpowiedzialnoĘ za swoją czĘ grupowego zadania argumentowanie i wnioskowanie Metody/techniki pogadanka praca z tekstem ęród"owym praca w grupach rodki dydaktyczne kserokopie kart pracy (M1 M2) kserokopie tekstów ęród"owych (T1 T8) kartki do losowania grup (Za"ącznik 1) 6 arkuszy brystolu albo kart z bloku flipchart, flamastry, kredki, kolorowe kartki A4, klej, masa mocująca albo taĘma klejąca, noŻyczki, pude"ko Czas trwania zaj 1 godzina lekcyjna Historia i spo"eczełstwo. Efektywne lekcje kszta"cenie umiejtnoĘci s. 1 Scenariusz lekcji U111108 C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 2 (Black plate) Spo"eczełstwo na tle dziejów Dziedzictwo kulturowe C 2.11 Przebieg zaj Przygotowania Przed lekcją poproĘ kilku uczniów, aby zestawili po dwie "awki, a wokó" nich ustawili krzese"ka. Liczba zespo"ów zaleŻy od liczeb- noĘci klasy. Najlepiej jest utworzy 5-osobowe grupy. PoproĘ uczniów, Żeby oznaczyli sto"y nieduŻymi kartkami z cyfrą od 1 do 6. Niech kaŻdy uczeł wylosuje jedną karteczk z nazwą pałstwa (Za"ącznik 1, s. 16). Cyfra oznacza grup i stolik, przy którym mają pracowa uczniowie. PoproĘ uczniów, aby zajli miejsca zgodnie z wylosowanymi karteczkami. Wprowadzenie Opowiedz, Że dzisiejsza lekcja odbywa si w specyficznym czasie przygotował do Ęwiąt BoŻego Narodzenia. W szkole troch mniej myĘlimy o nauce, ocenach, dekorujemy sal, ubieramy choink. W tym czasie dobrze bdzie przyjrze si, jakie tradycje Ęwią- teczne pielgnowane są w innych krajach. K"opoty z datami WyjaĘnij uczniom, Że zanim dowiedzą si, jak obchodzone są najwaŻniejsze, obok Wielkanocy, chrzeĘcijałskie Ęwita, zasta- nowicie si wspólnie nad tym, kiedy mają one miejsce, czy zawsze by"y obchodzone w tym samym czasie. Rozdaj uczniom tekst ęród"owy (T1, s. 6) i poproĘ kolejno kilkoro uczniów o jego g"oĘne odczytanie. Nastpnie niech kaŻdy uczeł samodzielnie wykona zadanie 1. Po okreĘlonym czasie poproĘ uczniów, aby w swoich grupach sprawdzili jego poprawnoĘ. G"oĘno odczy- tajcie prawid"owe odpowiedzi. Nastpnie wspólnie odpowiedzcie na pytania (zadanie 2). Jak to jest w innych Powiedz uczniom, Że za chwil bdą pracowa w grupach. Rozdaj krajach? kaŻdemu zespo"owi tekst (T3 T8, s. 10 12) oraz po jednym arkuszu brystolu, flamastry, klej, kolorowe kartki. WyjaĘnij, Że zadaniem kaŻdej z grup jest wybranie z tekstu najciekawszych ich zdaniem zwyczajów związanych ze Ęwitami BoŻego Narodzenia, a nastpnie zapisanie ich w formie równowaŻników zdał na kolorowych paskach. Tak przygotowane informacje na- leŻy naklei na wycity z arkusza papieru duŻy kszta"t prezentu, choinki lub bombki. Nastpnie poproĘ uczniów o wykonanie zadania. W trakcie pracy grup sprawdzaj poprawnoĘ informacji zapisywanych przez uczniów. Historia i spo"eczełstwo. Efektywne lekcje kszta"cenie umiejtnoĘci s. 2 U111108 Scenariusz lekcji C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 3 (Black plate) Spo"eczełstwo na tle dziejów Dziedzictwo kulturowe C 2.11 BoŻe Narodzenie Rozdaj grupom mas mocującą i poproĘ, aby przedstawiciele w skrócie zespo"ów przyczepili wykonane prace do Ęciany. Ca"oĘ prac moŻecie ozdobi podczas nastpnej lekcji, doczepiając "ałcuchy i wykonane samodzielnie ozdoby choinkowe. PoproĘ uczniów, którzy przyczepiali prace, o odczytanie zapisów. Zapowiedz, Że prace bdą wisie przez kilka dni, aby wszyscy uczniowie, rów- nieŻ z innych klas, mogli si z nimi zapozna. Podsumowując t czĘ lekcji, poproĘ uczniów o zapoznanie si z wypowiedziami dzieci pochodzących z róŻnych pałstw. Zadaniem uczniów jest odgadnicie, skąd kaŻde dziecko pochodzi (M1, s. 4). Na co najbardziej JeĘli na lekcj przeznaczysz wicej czasu, zapytaj uczniów, na co czekają dzieci? najbardziej czekają dzieci, kiedy zbliŻają si Ęwita BoŻego Naro- dzenia. Zaproponuj zapoznanie si z tekstem, który pomoŻe rozwia wątpliwoĘci dotyczące postaci przynoszącej dzieciom prezenty. Rozdaj uczniom tekst ęród"owy (T2, s. 8) i poproĘ o uwaŻne zapoznanie si z nim. Niech uczniowie w parach wyko- nają znajdujące si pod nim polecenia. Na zakołczenie poproĘ kilku uczniów o odczytanie odpowiedzi. Zadanie to moŻe by równieŻ pracą domową. Ciekawostki Kolda to pieĘł religijna o tematyce związanej z BoŻym Narodzeniem. Wed"ug tradycji pierwszą kold stworzy" Ęw. Franciszek z AsyŻu. Początkowo pieĘł ta by"a Ępiewana tylko w koĘciele, jednak szybko zaczto Ępiewa koldy takŻe w domach. wity Franciszek z AsyŻu jest równieŻ twórcą pierwszej szopki boŻonaro- dzeniowej. Nastpnie tradycja ustawiania szopek powdrowa"a z francisz- kałskich klasztorów do w"oskich miast, a póęniej wraz z franciszkanami rozprzestrzeni"a si na inne kraje europejskie. Podsumowanie Zach uczniów do zbierania informacji, zdj na temat tradycji boŻonarodzeniowych w róŻnych, nawet bardzo od nas oddalo- nych krajach. WyjaĘnij, Że cenne informacje moŻna uzyska od osób, które spdzi"y Ęwita poza granicami Polski albo w towa- rzystwie kogoĘ, kto przyby" z innego kraju. PoproĘ uczniów, aby w ramach pracy domowej porozmawiali z najbliŻszymi osobami na ten temat (M2, s. 5). Na nastpnej lekcji moŻesz przeprowadzi krótki sprawdzian (s. 13 14), aby skontrolowa poziom opanowania podstawo- wych wiadomoĘci przez uczniów. Historia i spo"eczełstwo. Efektywne lekcje kszta"cenie umiejtnoĘci s. 3 Scenariusz lekcji U111108 C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 4 (Black plate) Spo"eczełstwo na tle dziejów Dziedzictwo kulturowe C 2.11 PomyĘl i wykonaj M1. Przeczytaj, jak najbliŻsze Ęwita spdzą dzieci przedstawione na ilustra- cjach. Wpisz nazw pałstwa, z którego pochodzi kaŻde dziecko. Po pasterce pójdziemy na festyn odbywający si na deptaku naszego miasteczka. Zosta" on ozdobiony choinkami. Bdą tałce i wspólne Ępiewanie kold. Feliz Navidad. Jose ........................... Lato w tym roku jest pikne. Przyjemnie bdzie na plaŻy przy wspólnym grillu. Ciekawe, czy Ęw. Miko"aj znowu bdzie mia" swoją desk windsurfingową. Marry Christmas. Sarah ........................... Mój ma"y braciszek dobrze si sprawi" jako Dzieciątko w przygotowanej przez nas szopce boŻonarodzeniowej. Teraz mama piecze chleb, którym bdziemy si dzieli. Ciekawe, kto w tym roku znajdzie figurk Pana Jezusa. Felices Navidades. Rosita ........................... Czas nakrywa do sto"u. Jak zwykle znajdą si na nim m.in. fasola z boczkiem oraz kasza ryŻowa z mlekiem, migda"ami i cynamonem. A wieczorem prezenty! God Jul. Benjamin ........................... DziĘ o pó"nocy pójdziemy na msz Ęw., a po powrocie bdziemy ucztowa. Mama juŻ upiek"a pyszny misny .. placek, a tata czekoladowe ciasto. Joyeux Noel. Xavier ........................... Od wielu dni rano mŻczyęni z naszej miejscowoĘci dmą w duŻe drewniane rogi. To znak, Że juŻ nied"ugo Ęwita. Zalig Kerstefest. Sanne ........................... Historia i spo"eczełstwo. Efektywne lekcje kszta"cenie umiejtnoĘci s. 4 U111108 Materia"y dydaktyczne M C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 5 (Black plate) Spo"eczełstwo na tle dziejów Dziedzictwo kulturowe C 2.11 M2. WĘród bliskich i znajomych znajdę osob, która spdzi"a Ęwita BoŻego Narodzenia poza granicami Polski albo w towarzystwie kogoĘ, kto przy- by" z innego kraju. Porozmawiaj z nią na temat zwyczajów i tradycji związanych ze Ęwitami. MoŻesz wykorzysta poniŻsze pytania. BoŻe Narodzenie w & & & & & & & & & & 1. Kiedy rozpoczynają si Ęwita w tym pałstwie? ................................................................................................. 2. Jak wyglądają przygotowania? ................................................................................................. ................................................................................................. 3. Czy ludzie otrzymują prezenty? JeĘli tak, to kiedy i gdzie je znajdują? ................................................................................................. ................................................................................................. 4. Jakie są tradycyjne potrawy Ęwiąteczne? ................................................................................................. ................................................................................................. 5. Jak ludzie w tym pałstwie spdzają Ęwita? ................................................................................................. ................................................................................................. Historia i spo"eczełstwo. Efektywne lekcje kszta"cenie umiejtnoĘci s. 5 M dydaktyczne Materia"y U111108 C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 6 (Black plate) Spo"eczełstwo na tle dziejów Dziedzictwo kulturowe C 2.11 Co mówią ęród"a? T1. Przeczytaj uwaŻnie poniŻszy tekst i wykonaj zadania znajdujące si pod nim. Dlaczego BoŻe Narodzenie obchodzimy 25 grudnia? Pierwsi chrzeĘcijanie nie interesowali si chronologią Życia Jezusa Chrys- tusa. Nie przekazali wic informacji, w którym roku si urodzi", ile lat Ży" ani jak datowa jego Ęmier. MoŻna okreĘli jedynie rok, w którym zaczą" swą kaznodziejską dzia"alnoĘ po przyjciu chrztu z rąk Jana Chrzciciela nastą- pi"o to w 15. roku panowania cesarza Tyberiusza, czyli midzy 1 wrzeĘnia 27 r. a 1 paędziernika 28 r. n.e. Znamy dat chrztu, poniewaŻ Chrzciciel by" postacią uwik"aną w wydarzenia polityczne Palestyny i pisano o nim w teks- tach niechrzeĘcijałskich. Na prze"omie II i III wieku zaczto ustala kalendarz Ęwiąt chrzeĘcijałskich. Trzeba by"o ustali, kiedy obchodzi narodziny Jezusa Chrystusa. Począt- kowo proponowano kilka dat. Zwyczaj uroczystego Ęwicenia 25 grudnia jako dnia narodzin Jezusa powsta" w Rzymie u schy"ku III lub na początku IV wieku. W IV wieku BoŻe Narodzenie obchodzono w zaleŻnoĘci od regionu 25 grudnia lub 6 stycznia. Jednak juŻ w V wieku BoŻe Narodzenie, obchodzone 25 grudnia, sta"o si jednym z najwaŻniejszych Ęwiąt chrzeĘ- cijałskich. E. Wipszycka, BoŻe Narodzenie. Dlaczego Ęwicimy je 25 grudnia, Mówią Wieki nr 12, 2001. 1. Na podstawie tekstu oraz posiadanej wiedzy zapisz: a) wiek, w którym Jezus Chrystus zosta" ochrzczony .............................. b) dwie proponowane daty obchodzenia BoŻego Narodzenia ................................. lub ................................. c) ostatni rok III wieku ................................ d) pierwszy rok IV wieku .............................. e) dat roczną V wieku ................................. Historia i spo"eczełstwo. Efektywne lekcje kszta"cenie umiejtnoĘci s. 6 U111108 Teksty ęród"owe T C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 7 (Black plate) Spo"eczełstwo na tle dziejów Dziedzictwo kulturowe C 2.11 2. Odpowiedz na pytania. a) Dlaczego nie znamy dok"adnej daty narodzin Jezusa Chrystusa? ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ b) Dlaczego na prze"omie II i III wieku chciano ustali dok"adną dat narodzin Jezusa Chrystusa? ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ Historia i spo"eczełstwo. Efektywne lekcje kszta"cenie umiejtnoĘci s. 7 T Teksty ęród"owe U111108 C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 8 (Black plate) Spo"eczełstwo na tle dziejów Dziedzictwo kulturowe C 2.11 T2. Przeczytajcie uwaŻnie tekst. Na jego podstawie wykonajcie zadania z nim związane. wity Miko"aj jest patronem m.in. Żeglarzy, rybaków, więniów, piekarzy, krawców, z"odziei, dziewcząt pragną- cych wyjĘ za mąŻ. W religii prawos"awnej jest wielkim Ęwitym. wity Miko"aj Ży" w IV wieku. By" biskupem Miry w Azji Mniejszej. Zmar" oko"o 350 r. Kiedy w XI wieku Mira zosta"a zajta przez muzu"manów, relikwie Ęwitego przeniesiono do Bari we W"oszech. Mia"o to miejsce 9 maja 1087 roku. Na pamiątk tego wydarzenia w KoĘ- ciele wschodnim obchodzi si Ęwita ku czci Miko"aja cudotwórcy 6 grud- nia i w"aĘnie 9 maja. Stąd Miko"aj zimowy i wiosenny. Od czasu przeniesienia relikwii do W"och kult Ęwitego zaczą" si szybko szerzy po Europie. Obecne wyobraŻenie Ęwitego Miko"aja jest mieszanką elementów róŻnych kultur ludowych. Wizerunek Miko"aja grubego, pyzatego, z d"ugą brodą, w z"otych okularach pochodzi ze Stanów Zjednoczonych. Obdarowuje on prezentami nie tylko 6 grudnia, ale takŻe 24 lub 25 grudnia, w Wigili lub BoŻe Naro- dzenie. Wtedy k"adzie je pod choink. Gdzieniegdzie jeszcze próbuje si rozróŻni Miko"ajów przynoszących prezenty. W niektórych regionach Polski, np. w Wielkopolsce i na Kaszu- bach, 24 grudnia prezenty przynosi Gwiazdor lub Gwiazdka. Holendrzy przy- noszącego prezenty w BoŻe Narodzenie nazywają Kerstmann (Kerst BoŻe Narodzenie, mann mŻczyzna). T. Lewiłska, Tajemnice witego Miko"aja, Wiedza i ycie nr 12, 1999. 1. Pe"nym zdaniem odpowiedzcie na pytania. a) Dlaczego relikwie Ęw. Miko"aja zosta"y przeniesione do W"och? ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ Historia i spo"eczełstwo. Efektywne lekcje kszta"cenie umiejtnoĘci s. 8 U111108 Teksty ęród"owe T C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 9 (Black plate) Spo"eczełstwo na tle dziejów Dziedzictwo kulturowe C 2.11 b) W jakie dni w róŻnych czĘciach Ęwiata Ęw. Miko"aj obdarowuje ludzi prezentami? ........................................................................................................ ........................................................................................................ c) Jak inaczej w Polsce nazywa si mŻczyzn przynoszącego prezenty w Wigili? ........................................................................................................ ........................................................................................................ ........................................................................................................ 2. wity Miko"aj pomiesza" prezenty, które mia" dostarczy dzieciom 6 grud- nia, z prezentami przygotowanymi na 24 grudnia przez Gwiazdora. Pokolorujcie te prezenty, które zawierają prawdziwe informacje o Ęwi- tym Miko"aju. Dziki temu wskaŻecie mu paczki, które musi zabra. biskup Bari we Ży" w XI w. W"oszech Ży" w IV w. biskup Miry w Azji zmar" Mniejszej 9.05.1807 r. patron zmar" Gwiazdora patron oko"o 350 r. i Gwiazdki np. piekarzy, krawców, z"o- dziei, Żeglarzy Historia i spo"eczełstwo. Efektywne lekcje kszta"cenie umiejtnoĘci s. 9 T Teksty ęród"owe U111108 C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 10 (Black plate) Spo"eczełstwo na tle dziejów Dziedzictwo kulturowe C 2.11 T3. Przeczytajcie uwaŻnie tekst. Wybierzcie z niego najciekawsze waszym zdaniem zwyczaje Ęwiąteczne. Zapiszcie je w formie równowaŻników zdał na kolorowych paskach. Nastpnie z arkusza papieru wytnijcie duŻy kszta"t prezentu. Na tak przygotowane t"o przyklejcie wasze kartki. Pamitajcie, aby prezent ozdobi. BoŻe Narodzenie w Meksyku Na dwa tygodnie przed Ęwitami rozpoczynają si przygotowania. Tradycją jest w Meksyku Żywa szopka boŻonarodzeniowa. Osoby przebrane za Matk Boską, Ęw. Józefa i Dzieciątko pukają do drzwi i proszą o schronienie. Na 12 dni przed Ęwitami odbywają si uroczyste procesje do koĘcio"ów, gdzie odprawiana jest msza Ęwita, a nastpnie odbywa si uroczysta uczta. W nocy 23 grudnia Meksykanie wychodzą na rynek, kupują boŻonarodzeniowe ozdoby rzeębione z ogromnych rzodkwi. Nastpnie odbywa si pokaz sztucz- nych ogni. 25 grudnia rodzina dzieli si specjalnie upieczonym chlebem, w Ęrodku którego ukryta jest laleczka symbol narodzonego Jezusa. Kto znaj- dzie figurk, urządza 2 lutego przyjcie dla wszystkich. Oprac. na podst.: Łród"o nr 51 (312). ' T4. Przeczytajcie uwaŻnie tekst. Wybierzcie z niego najciekawsze waszym zdaniem zwyczaje Ęwiąteczne. Zapiszcie je w formie równowaŻników zdał na kolorowych paskach. Nastpnie z arkusza papieru wytnijcie duŻy kszta"t choinki. Na tak przygotowane t"o przyklejcie wasze kartki. Pamitajcie, aby choink ozdobi. BoŻe Narodzenie w Szwecji Pod koniec paędziernika na ulicach i w sklepach pojawiają si udeko- rowane choinki. wita obchodzone są w gronie rodzinnym, zaczynają si obiadem w wigilijne po"udnie. Tradycyjne potrawy to midzy innymi: chleb moczony w wodzie, w której uprzednio gotowa"o si miso, szynka pieczona z musztardą, fasola z boczkiem, chleby, pierniki, kasza ryŻowa z mlekiem, migda"ami i cynamonem, grzane wino. Prezenty zostawiane są pod choinką, kaŻdy opatrzony jest specjalną dedykacją. Dwa dni Ęwiąt obchodzone są w gronie rodzinnym, czas spdza si na jedzeniu i odwiedzinach. Nie brakuje równieŻ wyjazdów i zabaw na ĘwieŻym powietrzu. Oprac. na podst.: Łród"o nr 51 (312). Historia i spo"eczełstwo. Efektywne lekcje kszta"cenie umiejtnoĘci s. 10 U111108 Teksty ęród"owe T C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 11 (Black plate) Spo"eczełstwo na tle dziejów Dziedzictwo kulturowe C 2.11 T5. Przeczytajcie uwaŻnie tekst. Wybierzcie z niego najciekawsze waszym zdaniem zwyczaje Ęwiąteczne. Zapiszcie je w formie równowaŻników zdał na kolorowych paskach. Nastpnie z arkusza papieru wytnijcie duŻy kszta"t bombki. Na tak przygotowane t"o przyklejcie wasze kartki. Pamitajcie, aby bombk ozdobi. BoŻe Narodzenie w Hiszpanii Specjalnie na t okazj przygotowywany jest turron. To rodzaj cha"wy, którym jak w Polsce op"atkiem dzielą si Hiszpanie. Tradycyjną wigilijną potrawą jest pieczona morska ryba. W koĘcio"ach odbywają si pasterki, po których ludzie spotykają si na ulicznych festynach, Ępiewają koldy i tałczą. MoŻna powiedzie, Że Ęwita spdzane są na ulicach i placach. Wokó" usta- wionych tam choinek ozdobionych mnóstwem Ęwiate"ek ludzie tałczą, bawią si i Ępiewają. Szczególnie uroczyĘcie w Hiszpanii obchodzone jest Ęwito Trzech Króli. Odbywa si wówczas pochód magów, którzy rozdają s"odkoĘci. Oprac. na podst.: Łród"o nr 51 (312). ' T6. Przeczytajcie uwaŻnie tekst. Wybierzcie z niego najciekawsze waszym zdaniem zwyczaje Ęwiąteczne. Zapiszcie je w formie równowaŻników zdał na kolorowych paskach. Nastpnie z arkusza papieru wytnijcie duŻy kszta"t choinki. Na tak przygotowane t"o przyklejcie wasze kartki. Pamitajcie, aby choink ozdobi. BoŻe Narodzenie w Kanadzie Kraj ten jest wielonarodowoĘciowy. Najbardziej widoczny jest podzia" na czĘ francuską i angielską. W czĘci francuskiej najuroczyĘciej obchodzona jest Wigilia. Pod choinką ustawiany jest Ż"óbek, o pó"nocy odbywa si uroczysta msza Ęw., a po niej w domu rozpoczyna si uczta, na którą sk"adają si midzy innymi misny placek i czekoladowe ciasto. Prezenty umieszcza Ęw. Miko"aj w specjalnie przygotowanych, Ęwiątecznych skarpetach. W czĘci angielskiej obchody Ęwiąt zaczynają si rano, 25 grudnia, od roz- pakowywania prezentów. Nastpnie po uroczystoĘciach w koĘciele rozpo- czyna si równie uroczysty obiad. Musi si na nim znaleę pieczony indyk albo wo"owina i oczywiĘcie pudding. Zawieszone w domu ga"ązki jemio"y z przyczepionymi do niej dzwoneczkami są oznaką pomyĘlnoĘci. Oprac. na podst.: Łród"o nr 51 (312). Historia i spo"eczełstwo. Efektywne lekcje kszta"cenie umiejtnoĘci s. 11 T Teksty ęród"owe U111108 C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 12 (Black plate) Spo"eczełstwo na tle dziejów Dziedzictwo kulturowe C 2.11 T7. Przeczytajcie uwaŻnie tekst. Wybierzcie z niego najciekawsze waszym zdaniem zwyczaje Ęwiąteczne. Zapiszcie je w formie równowaŻników zdał na kolorowych paskach. Nastpnie z arkusza papieru wytnijcie duŻy kszta"t prezentu. Na tak przygotowane t"o przyklejcie wasze kartki. Pamitajcie, aby prezent ozdobi. BoŻe Narodzenie w Australii wita przypadają latem. Tam, gdzie to moŻliwe, obchodzone są na plaŻy przy wspólnym grillu. SpoŻywa si owoce morza i delikatne przekąski z szynki i misa indyka. Dla dzieci Ęwita są początkiem letnich wakacji. Prezenty przynosi Ęw. Miko"aj, który pojawia si w stroju p"etwonurka, niekiedy nawet wyposaŻony w desk windsurfingową. Choinką jest tam australijski krzaczek, roĘlina specjalnie na t okazj ubierana girlandami. Specyficzną tradycją Australijczyków jest wychodzenie w wigilijny wieczór przed dom i wspólne Ępiewanie kold. Oprac. na podst.: Łród"o nr 51 (312). ' T8. Przeczytajcie uwaŻnie tekst. Wybierzcie z niego najciekawsze waszym zdaniem zwyczaje Ęwiąteczne. Zapiszcie je w formie równowaŻników zdał na kolorowych paskach. Nastpnie z arkusza papieru wytnijcie duŻy kszta"t bombki. Na tak przygotowane t"o przyklejcie wasze kartki. Pamitajcie, aby bombk ozdobi. BoŻe Narodzenie w Holandii Przygotowania rozpoczynają si 6 grudnia. Wówczas to Ęw. Miko"aj przy- nosi dzieciom prezenty i wk"ada je do butów. Dopiero od niedawna dzieci dostają podarunki równieŻ pod choink. Adwent to czas zdobienia domów i oczekiwania. Codziennie rano, stojąc nad studnią, farmerzy dmą w duŻe drewniane rogi. Wydobywający si groęny dęwik zwiastuje nadejĘcie Zba- wiciela. Holenderskie Ęwita trwają dwa dni. Pierwszego dnia rodzina zapala Ęwiate"ka na choince, idzie do koĘcio"a, a nastpnie zasiada do sto"u przy- branego w ozdoby w kolorach zielonym, czerwonym i bia"ym. Tradycyjne potrawy to: miso z zająca, indyka, gsi, specjalny Ęwiąteczny chleb, puddingi. Po kolacji Ępiewane są koldy i czytane przypowieĘci. Oprac. na podst.: Łród"o nr 51 (312). Historia i spo"eczełstwo. Efektywne lekcje kszta"cenie umiejtnoĘci s. 12 U111108 Teksty ęród"owe T C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 13 (Black plate) Spo"eczełstwo na tle dziejów Dziedzictwo kulturowe C 2.11 ......................................................................... Wersja A imi i nazwisko Sprawdę, jak sobie poradzisz 1. W poniŻszej rozsypance wyrazowej odszukaj i zakreĘl ukryte s"owa (w pionie, w poziomie i na skos). U"óŻ z nich has"o. Dla u"atwienia podano niektóre litery poszczególnych s"ów has"a. C H R Z E C I J A N S E P M B S D F U J S W A E R A Z N C C B P W I O R U T E T A U A I O I P B O E R B N M K L ó F S D U D M I K O Y A J K C H Z O R O C H O M N K S O D E N Z K B G W I Z Z Z K U N G W E I C E I W O I G I O P S T R H P C H I N E R I M I O T O U 2 5 M P C P R E Z E D N U T N P R H W I K O B R Z O Z A J E A G R U D N I A I S A D Z B has"o: ó 1 2 3 4 5 6 7 8 9 C H 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 N C 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 D Z I B 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 A 2 5 A 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 Historia i spo"eczełstwo. Efektywne lekcje kszta"cenie umiejtnoĘci s. 13 S Sprawdzian U111108 C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 14 (Black plate) Spo"eczełstwo na tle dziejów Dziedzictwo kulturowe C 2.11 ......................................................................... Wersja B imi i nazwisko Sprawdę, jak sobie poradzisz 1. W poniŻszej rozsypance wyrazowej odszukaj i zakreĘl ukryte s"owa (w pionie, w poziomie i na skos). U"óŻ z nich has"o. Dla u"atwienia podano niektóre litery poszczególnych s"ów has"a. C H R Z E C I J A N S E P M B S D F U J S W A E R A Z N C C B P W I O R U T E T A U A I O I P B O E R B N M K L ó F S D U D M I K O Y A J K C H Z O R O C H O M N K S O D E N Z K B G W I Z Z Z K U N G W E I C E I W O I G I O P S T R H P C H I N E R I M I O T O U 2 5 M P C P R E Z E D N U T N P R H W I K O B R Z O Z A J E A G R U D N I A I S A D Z B has"o: 2 5 A ó 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 R Z N 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 C 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 O B B 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 N E 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 Historia i spo"eczełstwo. Efektywne lekcje kszta"cenie umiejtnoĘci s. 14 U111108 Sprawdzian S C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 15 (Black plate) Spo"eczełstwo na tle dziejów Dziedzictwo kulturowe C 2.11 Klucze do wiczeł i zadał R1. Rozwiązania do materia"ów dydaktycznych M1. Jose Hiszpania; Sarah Australia; Rosita Meksyk; Benjamin Szwecja; Xavier Kanada; Sanne Holandia R2. Rozwiązania zadał do tekstów ęród"owych T1. 1. a) I w. n.e.; b) 25 XII, 6 I; c) 300 r.; d) 301 r.; e) np. 456 r. 2. a) Pierwsi chrzeĘcijanie nie przekazali informacji, w którym roku urodzi" si Jezus Chrystus, ile lat Ży" ani kiedy zmar". b) Na prze"omie II i III wieku chciano ustali dok"adną dat narodzin Jezusa Chrystusa, poniewaŻ zaczto wówczas ustala kalendarz Ęwiąt chrzeĘcijałskich. T2. 1. a) Relikwie Ęw. Miko"aja zosta"y przeniesione do W"och, poniewaŻ miasto Mira, w którym by" pochowany, zosta"o zajte przez muzu"manów. b) wity Miko"aj obdarowuje ludzi prezentami np. 6 i 25 grudnia oraz 9 maja. c) W róŻnych regionach Polski mŻczyzn przynoszącego prezenty w Wigili nazywa si Gwiaz- dorem, Gwiazdką lub Miko"ajem. 2. powinny by pokolorowane: biskup Miry w Azji Mniejszej; Ży" w IV wieku; patron np. piekarzy, kraw- ców, z"odziei, Żeglarzy; zmar" oko"o 350 roku R3. Rozwiązania sprawdzianu Wersja A 1. has"o: WikszoĘ chrzeĘcijan na ca"ym Ęwiecie obchodzi BoŻe Narodzenie 25 grudnia Wersja B 1. has"o: 25 grudnia wikszoĘ chrzeĘcijan na ca"ym Ęwiecie obchodzi BoŻe Narodzenie Punktacja Numer Liczba Kryteria oceniania zadania punktów 1 za odnalezienie wszystkich s"ów 2 pkt 0 3 za odnalezienie ponad 6 s"ów 1 pkt za poprawnie wpisane has"o 1 pkt Uczeł moŻe uzyska maksymalnie 3 punkty. Historia i spo"eczełstwo. Efektywne lekcje kszta"cenie umiejtnoĘci s. 15 R Rozwiązania U111108 C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 16 (Black plate) Za"ącznik 1. Materia" do losowania dla grup C 2.11 ' 1. Meksyk 5. Australia 3. Hiszpania 2. Szwecja 6. Holandia 4. Kanada 3. Hiszpania 1. Meksyk 5. Australia 4. Kanada 2. Szwecja 6. Holandia 5. Australia 3. Hiszpania 1. Meksyk 6. Holandia 4. Kanada 2. Szwecja 1. Meksyk 5. Australia 3. Hiszpania 2. Szwecja 6. Holandia 4. Kanada 3. Hiszpania 1. Meksyk 5. Australia 4. Kanada 2. Szwecja 6. Holandia s. 16 U111108