Strefę pożarową stanowi budynek albo jego część oddzielona od innych budynków lub innych części budynku elementami oddzielenia przeciwpożarowego, bądź też pasami wolnego terenu o szerokości nie mniejszej niż dopuszczalne odległości od innych budynków.
Rysunek 19. Strefy pożarowe
Częścią budynku, o której mowa powyżej, jest także jego kondygnacja, jeżeli klatki schodowe i szyby dźwigowe spełniają co najmniej wymagania określone w ż256 ust. 2 "warunków technicznych" dla klatek schodowych; zapobiegnie to możliwości rozprzestrzeniania się dymu w razie pożaru poprzez pionowe drogi komunikacyjne z jednej kondygnacji na drugą. Klatki schodowe i szyby dźwigowe powinny więc być odpowiednio obudowane, zamykane drzwiami co najmniej EI 30 i zabezpieczone przed zadymieniem, za wyjątkiem klatek schodowych w budynkach wysokich i wysokościowych, stanowiących drogę ewakuacyjną wyłącznie dla stref pożarowych ZL IV, gdzie dopuszcza się zamiast drzwi EI 30 zastosowanie drzwi dymoszczelnych, ale pod warunkiem że każde mieszkanie lub pomieszczenie jest oddzielone od poziomej drogi komunikacji ogólnej drzwiami co najmniej EI 30.
Należy podkreślić, że przepisy nie wymagają wykonywania każdej kondygnacji budynku jako odrębnej strefy pożarowej. Umożliwiają one dokonanie wyboru w tej sprawie na podstawie analizy techniczno-ekonomicznej, w której powinny być uwzględnione m.in. dopuszczalna powierzchnia strefy pożarowej, dopuszczalna długość dojść ewakuacyjnych i przewidywany sposób zabezpieczenia przed zadymieniem dróg ewakuacyjnych.
Dopuszczalne powierzchnie stref pożarowych
Powierzchnia strefy pożarowej jest obliczana jako powierzchnia wewnętrzna budynku lub jego części (wlicza się do niej także powierzchnię antresoli).
Strefy pożarowe ZL
Dopuszczalne powierzchnie stref pożarowych ZL określa tabela nr 6.
Dopuszcza się powiększenie powierzchni stref pożarowych, o których mowa w tabeli nr 6, z wyjątkiem stref pożarowych w budynkach wysokich (W) i wysokościowych (WW), pod warunkiem zastosowania:
stałych urządzeń gaśniczych tryskaczowych - o 100%,
samoczynnych urządzeń oddymiających uruchamianych za pomocą systemu wykrywania dymu - o 100%.
Przy jednoczesnym stosowaniu wymienionych urządzeń dopuszcza się powiększenie powierzchni stref pożarowych o 200%.
Oczywistym jest, że ochroną stałym urządzeniem gaśniczym musi być objęta cała powierzchnia strefy pożarowej. Zastosowanie innych urządzeń gaśniczych, np. gazowych, nie pozwala na powiększenie powierzchni strefy pożarowej.
Analogicznie - także samoczynne urządzenia oddymiające powinny chronić przed zadymieniem powierzchnię całej strefy pożarowej. Dodatkowo strefa ta musi być wyposażona w system wykrywania dymu, zapewniający uruchomienie urządzeń oddymiających, co jest istotną zmianą dotychczas obowiązujących w tym zakresie zasad. Nie należy przy tym zapominać, iż urządzenia oddymiające stanowią układ, na który składają się nie tylko urządzenia do usuwania dymu, ale i urządzenia zapewniające dopływ powietrza uzupełniającego. Tym samym obowiązek samoczynnego uruchamiania dotyczy wszystkich elementów tego układu. Dodatkowe informacje na ten temat można znaleźć m.in. w czasopiśmie Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Pożarnictwa16 "Ochrona Przeciwpożarowa" nr 1/2004.
Ze strefy pożarowej ZL II o powierzchni przekraczającej 750 m2 w budynku wielokondygnacyjnym powinna być zapewniona możliwość ewakuacji ludzi do innej strefy pożarowej na tej samej kondygnacji.
Rysunek 20. Strefy pożarowe w budynkach ZL II
Jest to nowe wymaganie, w pełni uwzględniające specyfikę stref pożarowych, przeznaczonych do użytku przez ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się. Możliwość przemieszczenia się, zwłaszcza w pierwszej fazie pożaru, poziomymi drogami do bezpiecznej strefy w dużym stopniu zwiększa poziom bezpieczeństwa ludzi. Konieczne jest jednak, aby każda ze stref pożarowych na danej kondygnacji posiadała niezależne wyjście ewakuacyjne, prowadzące bezpośrednio lub pośrednio na zewnątrz budynku.
Strefy pożarowe PM (z wyjątkiem garaży)
Dopuszczalne powierzchnie stref pożarowych PM, z wyjątkiem garaży, określa tabela nr 7.
Tabela 7. Dopuszczalne powierzchnie stref pożarowych PM (z wyjątkiem garaży)
Rodzaj stref pożarowych
Dopuszczalna powierzchnia strefy pożarowej [m2]
Gęstość obciążenia ogniowego Q [MJ/m2]
W budynku o jednej kondygnacji nadziemnej (bez ograniczenia wysokości)
W budynku wielokondygnacyjnym
Niskim i średniowysokim
(N) i (SW)
Wysokim i wysokościowym (W) i (WW)
1
2
3
4
5
Strefy pożarowe z pomieszczeniem zagrożonym wybuchem
Q > 4000
1000
*
*
2000 <Q ≤ 4000
2000
*
*
1000 < Q ≤ 2000
4000
1000
*
500 < Q ≤ 1000
6000
2000
500
Q ≤ 500
8000
3000
1000
Strefy pożarowe pozostałe
Q > 4000
2000
1000
*
2000 < Q ≤ 4000
4000
2000
*
1000 < Q ≤ 2000
8000
4000
1000
500 < Q ≤ 1000
15000
8000
2500
Q ≤ 500
20000
10000
5000
* - Nie dopuszcza się takich przypadków.
Strefy pożarowe, o których mowa w tabeli nr 7, w podziemnej części budynków nie powinny przekraczać 50% powierzchni określonych w tabeli.
Dopuszcza się powiększenie powierzchni stref pożarowych, o których mowa w tabeli nr 7, pod warunkiem zastosowania:
stałych urządzeń gaśniczych wodnych - o 100%,
samoczynnych urządzeń oddymiających - o 50%.
Przy jednoczesnym stosowaniu wymienionych urządzeń dopuszcza się powiększenie stref pożarowych o 150%.
Rysunek 21. Możliwości powiększenia powierzchni stref pożarowych PM
Na powiększenie powierzchni strefy pożarowej nie pozwala zastosowanie innych urządzeń gaśniczych niż wodne, ponadto urządzenia te muszą chronić powierzchnię całej strefy pożarowej.
W przypadku urządzeń oddymiających nie jest konieczne uruchamianie ich poprzez system wykrywania dymu, a w niektórych sytuacjach, np. przy ochronie magazynów wysokiego składowania instalacją gaśniczą tryskaczową opartą na tryskaczach ESFR wykonaną w oparciu o standard amerykańskiej firmy ubezpieczeniowej Factory Mutual, jest to wręcz zabronione (więcej szczegółów w nr 1/04 kwartalnika SITP "Ochrona przeciwpożarowa"17).
Wynika to ze stosowanych w tym przypadku priorytetów ochrony, podyktowanych specyfiką obiektów PM, gdzie zazwyczaj zagrożenia dla ludzi są znacznie mniejsze niż w budynkach ZL. Nie wyklucza to zastosowania dodatkowych rozwiązań, podnoszących skuteczność ochrony, ale może to nastąpić tylko w wyniku analizy techniczno-ekonomicznej, bez bezpośredniego uzasadnienia prawnego.
W budynku jednokondygnacyjnym lub na ostatniej kondygnacji budynku wielokondygnacyjnego wielkości stref pożarowych PM można powiększyć o 100%, jeżeli budynek nie zawiera pomieszczenia zagrożonego wybuchem i jest wykonany z elementów nierozprzestrzeniających ognia oraz zastosowano samoczynne urządzenia oddymiające. Nie dotyczy to jednak garaży.
W budynku jednokondygnacyjnym wielkości stref pożarowych PM nie ogranicza się, pod warunkiem zastosowania stałych urządzeń gaśniczych wodnych i samoczynnych urządzeń oddymiających. Nie dotyczy to garaży.
Strefy pożarowe IN
Dopuszczalne powierzchnie stref pożarowych IN określa tabela nr 8.
W przypadku stosowania w budynku ścian silnie rozprzestrzeniających ogień strefę pożarową należy zmniejszyć do 25% wartości podanej w powyższej tabeli, a w przypadku jednokondygnacyjnego budynku przeznaczonego do hodowli bezściółkowej strefę ogranicza się do 5000 m2.
Elementy oddzielenia przeciwpożarowego
Ściany i stropy stanowiące elementy oddzielenia przeciwpożarowego mogą być wykonane wyłącznie z materiałów niepalnych. Znajdujące się w nich otwory powinny być obudowane przedsionkami przeciwpożarowymi lub zamykane za pomocą drzwi przeciwpożarowych bądź innego zamknięcia przeciwpożarowego. W ścianie oddzielenia przeciwpożarowego łączna powierzchnia takich otworów nie powinna przekraczać 15% powierzchni ściany, a w stropie oddzielenia przeciwpożarowego - 0,5% powierzchni stropu.
Przedsionek przeciwpożarowy powinien mieć wymiary rzutu poziomego nie mniejsze niż 1,4x1,4 m; ściany i strop stanowiące obudowę przedsionka powinny być wykonane z materiałów niepalnych i posiadać klasę odporności ogniowej co najmniej EI 60; przedsionek powinien być zamykany drzwiami i wentylowany co najmniej grawitacyjnie z zastrzeżeniem ż 246 ust. 2 i 3 "warunków technicznych". Przewody elektroenergetyczne prowadzone przez przedsionek - z wyjątkiem wykorzystywanych w przedsionku - wymagają odpowiedniego zabezpieczenia w postaci niepalnych osłon lub obudowy o klasie odporności ogniowej co najmniej EI 60.
Rysunek 22. Przedsionek przeciwpożarowy
Wymaganą klasę odporności ogniowej elementów oddzielenia przeciwpożarowego oraz zamknięć znajdujących się w nich otworów określa tabela nr 9.
Tabela 9. Klasa odporności ogniowej elementów oddzielenia przeciwpożarowego
Klasa odporności pożarowej budynku
Klasa odporności ogniowej
Elementów oddzielenia przeciwpożarowego
Drzwi przeciwpożarowych lub innych zamknięć przeciwpożarowych
Drzwi z przedsionka przeciwpożarowego
Ścian i stropów, z wyjątkiem stropów w ZL
Stropów w ZL
Na korytarz i do pomieszczenia
Na klatkę schodową*
1
2
3
4
5
6
"A"
REI 240
REI 120
EI 120
EI 60
E 60
"B" i "C"
REI 120
REI 60
EI 60
EI 30
E 30
"D" i "E"
REI 60
REI 30
EI 30
EI 15
E 15
* - Dopuszcza się osadzenie tych drzwi w ścianie (znajdującej się między przedsionkiem a klatką schodową) o klasie odporności ogniowej, określonej dla drzwi w kol. 6.
W porównaniu z poprzednio obowiązującymi przepisami wprowadzono dwie istotne zmiany w wymaganiach dotyczących elementów oddzielenia przeciwpożarowego.
Pierwsza z nich dotyczy stropów, stanowiących oddzielenie przeciwpożarowe w budynkach ZL i jest konsekwencją nowej definicji strefy pożarowej. Dotychczas wystarczało, aby kondygnacja była oddzielona zwykłymi stropami, obecnie musi to być strop oddzielenia przeciwpożarowego.
Druga zmiana dopuszcza stosowanie pomiędzy przedsionkiem a klatką schodową drzwi oraz ściany, w której są one osadzone, spełniających jedynie kryterium szczelności ogniowej (E). Pozwoli to bardziej powszechnie stosować przegrody przeszklone, obniżając koszt ich wykonania. Jednocześnie możliwe jest, aby rolę przedsionka pełnił odcinek korytarza, posiadający poza drzwiami prowadzącymi na klatkę schodową także drzwi do pomieszczeń lub do pozostałej części korytarza. Wymagane jest jednak w takim przypadku dodatkowo odpowiednie zabezpieczenie przewodów elektroenergetycznych prowadzonych w korytarzu, za wyjątkiem tych, które wykorzystywane są w korytarzu, a ponadto zapewnienie wentylacji co najmniej grawitacyjnej lub - jeśli jest wymagane - odpowiednie zabezpieczenie przed zadymieniem. Obudowa korytarza powinna posiadać klasę odporności ogniowej nie mniejszą niż EI 60 i być wykonana z materiałów niepalnych. (Na podstawie pisma KGPSP z dnia 18.04.2003 roku, znak BZ-IV-0262/43/2003)
Klasa odporności ogniowej elementów oddzielenia przeciwpożarowego oraz zamknięć znajdujących się w nich otworów w budynkach zwolnionych z wymagań dotyczących klasy odporności pożarowej (o których mowa w ż213 "warunków technicznych"), powinna być nie mniejsza od określonej w tabeli nr 9 dla budynków o klasie odporności pożarowej "D" i "E".
Przepusty instalacyjne w elementach oddzielenia przeciwpożarowego powinny mieć klasę odporności ogniowej (EI) wymaganą dla tych elementów.
Pod pojęciem "przepust instalacyjny" należy rozumieć miejsce przejścia instalacji użytkowych stosowanych w budynku przez przegrody, w tym także przewodów wentylacyjnych i klimatyzacyjnych. Wymóg zapewnienia odpowiedniej klasy odporności ogniowej dotyczy zarówno wypełnienia przestrzeni pomiędzy elementem konstrukcji, a przechodzącą instalacją, jak i samej instalacji, w zakresie szczelności pożarowej i izolacyjności cieplnej. Oznacza to, że w przypadku przewodów wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, poza zapewnieniem wymaganej odporności ogniowej połączenia przewodu z elementem konstrukcji, powinny one być wyposażone w przeciwpożarowe klapy odcinające o odpowiedniej klasie odporności ogniowej lub alternatywnie - być obudowane elementami o klasie odporności ogniowej (EI) wymaganej dla klap. (Na podstawie pisma KGPSP z dnia 04.09.2003, znak BZ-IV-0262/100/2003)
Dopuszcza się nieinstalowanie przepustów dla pojedynczych rur instalacji wodnych, kanalizacyjnych i ogrzewczych, wprowadzanych przez ściany i stropy do pomieszczeń higieniczno sanitarnych.
Ściany oddzielenia przeciwpożarowego - wymagania dodatkowe
Ścianę oddzielenia przeciwpożarowego należy wznosić na własnym fundamencie lub na stropie opartym na konstrukcji nośnej o klasie odporności ogniowej nie niższej od odporności ogniowej tej ściany.
Rysunek 24. Ściany oddzielenia przeciwpożarowego
Ścianę oddzielenia przeciwpożarowego należy wysunąć na co najmniej 0,3 m poza lico ściany zewnętrznej budynku lub na całej wysokości ściany zewnętrznej zastosować pionowy pas z materiału niepalnego o szerokości co najmniej 2 m i klasie odporności ogniowej EI 60.
Zwrócić należy uwagę, że wymaganie to nie jest związane z rodzajem materiału użytego do konstrukcji ściany zewnętrznej budynku.
W budynku z dachem rozprzestrzeniającym ogień ściany oddzielenia przeciwpożarowego należy wyprowadzić ponad pokrycie dachu na wysokość co najmniej 0,3 m lub zastosować pas z materiału niepalnego o szerokości co najmniej 1 m i klasie odporności ogniowej EI 60, równolegle do połaci dachu, bezpośrednio pod pokryciem, które na tej szerokości powinno być nierozprzestrzeniające ognia.
W budynku, z wyjątkiem zabudowy jednorodzinnej, w którego dachu znajdują się świetliki lub klapy dymowe, ściany oddzielenia przeciwpożarowego usytuowane od nich w odległości poziomej mniejszej niż 5 m, należy wyprowadzić ponad górną ich krawędź na wysokość co najmniej 0,3 m, przy czym wymaganie to nie dotyczy świetlików nieotwieranych o klasie odporności ogniowej co najmniej E 30. Zdjęcie 16. Przykłady skutków błędnego rozwiązania ścian oddzielenia przeciwpożarowego
W ścianie oddzielenia przeciwpożarowego dopuszcza się wypełnienie otworów materiałem przepuszczającym światło, takim jak luksfery, cegła szklana lub inne przeszklenie, jeżeli powierzchnia wypełnionych otworów nie przekracza 10% powierzchni ściany, przy czym klasa odporności ogniowej wypełnień nie powinna być niższa niż określona w tabeli nr 10.
Rysunek 25a. Otwory w ścianie oddzielenia przeciwpożarowego - wypełnienia
Tabela 10. Klasa odporności ogniowej wypełnień otworów w ścianie oddzielenia przeciwpożarowego
Wymagana klasa odporności ogniowej
ściany oddzielenia przeciwpożarowego
Klasa odporności ogniowej wypełnienia otworu w ścianie
będącej obudową drogi ewakuacyjnej
innej
1
2
3
REI 240
EI 120
E 120
REI 120
EI 60
E 60
REI 60
EI 30
E 30
Konieczność ochrony osób poruszających się drogami ewakuacyjnymi przed skutkami promieniowania cieplnego wymaga, aby materiały przepuszczające światło spełniały dwa kryteria odporności ogniowej, tj. szczelności (E) i izolacyjności ogniowej (I). Tym samym eliminuje to zastosowanie w takich przypadkach materiałów typu luksfery lub cegła szklana, niezapewniających izolacyjności.
Dopuszcza się stosowanie niezamykanego otworu w ścianie oddzielenia przeciwpożarowego, służącego przeprowadzeniu urządzeń technologicznych, w postaci tunelu o długości co najmniej 4 m chronionego na całej długości stałym urządzeniem gaśniczym zraszaczowym, obudowanego ścianami i stropem z materiałów niepalnych o klasie odporności ogniowej co najmniej EI 60; pomieszczenia połączone tunelem powinny być ponadto tak zabezpieczone, aby w przypadku pożaru nie było przepływu dymu z jednego pomieszczenia do drugiego.
Rysunek 25b. Otwory w ścianie oddzielenia przeciwpożarowego - przejścia technologiczne w strefach PM
Możliwość taka dotyczy jednak obecnie tylko stref pożarowych PM.
Kurtyny przeciwpożarowe
W obiektach, w których znajdują się sale widowiskowo-teatralne, wymagane jest stosowanie kurtyny przeciwpożarowej do oddzielenia:
widowni o liczbie miejsc przekraczającej 600 od sceny teatralnej o powierzchni wewnętrznej przekraczającej 150 m2 lub o kubaturze brutto przekraczającej 1200 m3,
kieszeni scenicznej o powierzchni przekraczającej 100 m2 od sceny teatralnej o powierzchni wewnętrznej przekraczającej 300 m2 lub o kubaturze brutto przekraczającej 6000 m3.
Rysunek 26. Kurtyny przeciwpożarowe
Sceny, o których mowa w pkt 2, powinny być wyposażone w samoczynne urządzenia oddymiające uruchamiane za pomocą systemu wykrywania dymu.