Ekonomia menedżerska - zaliczenie Finanse i Rachunkowość, I rok, II stopnia, stacjonarne 1. Zadanie do wykonania: Określenie różnic w szacowaniu subiektywnych prawdopodobieństw dotyczących decyzji ekonomicznych w zależności od zastosowanej metody szacowania (metoda intuicyjna vs metoda urnowa). Porównanie oszacowanych subiektywnych prawdopodobieństw z obiektywnymi miarami wartości bazowej. 2. Cel zadania: Praktyczne zapoznanie się z behawioralnymi metodami szacowania subiektywnych prawdopodobieństw odnoszących się do decyzji ekonomicznych oraz porównanie efektywności metody behawioralnej i metody intuicyjnej w kontekście danych obiektywnych. 3. Sposób wykonania zadania: Praca w grupach 6 osobowych. Projekt polega na przebadaniu 60 osób, które będą podzielone na dwie grupy (po 30 osób każda). W celu przebadania osób konieczne będzie stworzenie opisu wydarzenia dotyczącego oszacowania prawdopodobieństwa wystąpienia wybranego zjawiska ekonomicznego (w szeroko pojętym rozumieniu, np. mogą to być decyzje menedżerskie, decyzje zakupowe, decyzje inwestycyjne, decyzje dotyczące emerytury, przedsiębiorstwa, pracy itp.) Przykładowy opis wydarzenia (za: Tyszka, Zaleśkiewicz, Racjonalność decyzji , 2001): W przedsiębiorstwie SKÓRBUT, wytwarzającym obuwie damskie, przeprowadza się procedurę restrukturyzacji. Po dokonaniu analizy finansowej okazało się, że niezbędne jest zwolnienie 300 pracowników (20% załogi), gdyż stanowiska, które zajmują, są sztucznie stworzone i powodują zbędne koszty. Związki zawodowe sprzeciwiają się redukcji zatrudnienia i grożą wywołaniem strajku. Ponieważ dyrektorowi udało się właśnie wynegocjować korzystny kontrakt, każdy dzień przestoju będzie przynosił straty finansowe i zarazem powodował utratę wiarygodności wobec kontrahenta. Dyrektor SKÓRBUT-u, po przeprowadzeniu wielu rozmów z pracownikami, wie jednak, że pewna część załogi nie popiera strajku i do niego nie przystąpi, gdyż zależy jej na uratowaniu zakładu. Menedżer zastanawia się więc, czy podjąć decyzję o zwolnieniu 300 pracowników, czy nie. Zwolnienie oznacza albo możliwy strajk i straty finansowe w wysokości 200 000 zł a zarazem utratę wiarygodności wobec kontrahenta albo brak strajku i w konsekwencji zyski na poziomie 1 500 000 zł oraz przyszły rozwój firmy. Natomiast powstrzymanie się od zwolnień pracowników to mnożenie kosztów przedsiębiorstwa i zmniejszone zyski w wysokości 150 000 zł miesięcznie. Pytaniem odnoszącym się do tego opisu wydarzenia będzie: Na ile szacujesz prawdopodobieństwo wystąpienia strajku. Więcej przykładów opisów wydarzeń można znalezć w książkach: Tadeusz Tyszka, Tomasz Zaleśkiewicz, Racjonalność decyzji ; Tadeusz Tyszka, Psychologia ekonomiczna ; Tomasz Zaleśkiewicz, Psychologia ekonomiczna 1 Wspomniane wcześniej metody szacowania prawdopodobieństw polegają na: Metoda intuicyjna szacowanie na zasadzie wydaje mi się itp., bez wykorzystanie jakichkolwiek dodatkowych informacji ani narzędzi. Prosta odpowiedz na pytanie: na ile szacujesz prawdopodobieństwo danego wydarzenia. Metoda urnowa technika polegająca na wykorzystaniu urny (może być wyimaginowana) z kulami w dwóch kolorach w środku (np. biały i czarny), których proporcje możemy ustalać dowolnie (np. 70 kul białych i 30 kul czarnych) W celu oszacowania prawdopodobieństwa tą metodą odniesiemy się do przykładu powyżej. Dla menedżera, który zastanawia się, czy zwolnić pracowników, czy też nie, kluczowym czynnikiem będzie prawdopodobieństwo wystąpienia strajku. Obecna sytuacja menedżera odnosi się do sytuacji niepewności, czyli braku jakichkolwiek danych o prawdopodobieństwie wydarzenia. Dzięki metodzie urnowej w łatwy sposób możliwa jest zmiana tych warunków na warunki ryzyka (czyli sytuacji z określonym prawdopodobieństwem wydarzenia). W tym celu osobie oceniającej przedstawiamy urnę i informujemy ją o proporcji kul w środku. Przyjmijmy, że w tym przypadku będzie to 70 kul białych i 30 kul czarnych. Następnie osobie oceniającej stawiamy proste pytanie. Którą opcję preferujesz: Opcja A Jeżeli załoga rozpocznie w najbliższych dniach strajk, wygrywasz 10 000 zł. Jeśli nie przystąpi do strajku, nic nie otrzymujesz. Opcja B Losowanie kuli z urny. Jeżeli wylosujesz kulę koloru białego, to otrzymujesz 10 000 zł. Jeśli wylosowana kula będzie miała kolor czarny, nic nie otrzymujesz. Jak można zauważyć, jeżeli osoba decydująca wybierze Opcję A, oznacza to, że szacuje prawdopodobieństwo strajku powyżej 70%. W urnie znajdowało się 70 białych kul ze 100 wszystkich, zaś wygrana w przypadku wylosowania kuli białej i rozpoczęcia strajku jest identyczna (10 000 zł). Widzimy więc, że wybór Opcji A oznaczać musi, że osoba decydująca szacuje prawdopodobieństwo rozpoczęcia strajku jako wyższe niż wylosowanie białej kuli. Stąd też subiektywnie jest ono wyższe niż 70%. W tym przypadku w celu określenia dokładnego poziomu prawdopodobieństwa procedurę powtarzamy zwiększając liczbę kul białych, aż do momentu, kiedy preferencje pomiędzy obydwoma opcjami będą równoważne. Przykładowa instrukcja przeprowadzenia badania metodą urnową: 1. Przedstawiamy osobie badanej opis wydarzenia. 2. Przedstawiamy pytanie odnoszące się do szacowania prawdopodobieństwa wraz z zapoznaniem osoby badanej z proporcją kul białych i czarnych. W urnie znajduje się 70 kul białych i 30 kul czarnych. Mając to na uwadze, którą opcję byś wybrał/a? Opcja A Jeżeli zaistnieje wydarzenie x (wydarzenie w odniesieniu do którego szacujemy prawdopodobieństwo), wygrywasz 10 000 zł. Jeśli nie zaistnieje wydarzenie x, nic nie otrzymujesz. Opcja B Losowanie kuli z urny. Jeżeli wylosujesz kulę koloru białego, to otrzymujesz 10 000 zł. Jeśli wylosowana kula będzie miała kolor czarny, nic nie otrzymujesz. 3. W przypadku, gdy osoba badana zdecyduje się na opcję A, to znaczy, że szacuje prawdopodobieństwo wydarzenia x powyżej 70%. Aby oszacować dokładny poziom prawdopodobieństwa, przedstawiamy 2 osobie badanej pytanie ponownie, ze zwiększoną ilością kul białych. Przykładowo może to być 80 kul białych i 20 kul czarnych. Następnie ponawiamy pytanie o preferowaną opcję. W przypadku gdy osoba badana wybierze opcję B, postępujemy w sposób odwrotny, czyli zmniejszamy liczbę kul białych. Może to być 60 białych i 40 czarnych. 4. Procedurę powtarzamy do momentu, w którym osoba badana będzie preferowała obie opcje w równym stopniu. Innymi słowy, jeżeli osobie badanej będzie wszystko jedno, która opcję wybierze, to oznacza, że na takim poziomie prawdopodobieństwa określa możliwość wystąpienia wydarzenie x. Jeżeli osoba badana uzna, że nie ma dla niej różnicy, którą opcję wybierze, gdy liczba kul białych wynosi 55, oznacza to, że szacuje prawdopodobieństwo wystąpienia wydarzenia x na 55%. Przebadanie 30 osób metodą intuicyjną i 30 osób metodą urnową (mają to być różne osoby) spełni wymóg wykonania zadania pierwszego. W celu wykonania zadania drugiego konieczne będzie odnalezienie danych statystycznych o prawdopodobieństwie wystąpienia danego wydarzenia. Proponuję, aby wykonywanie zadania rozpocząć od tego elementu, aby nie okazało się pózniej, że po przeprowadzeniu badania, nie mają Państwo możliwości porównania wyników do danych obiektywnych. Wyniki przeprowadzonego badania proszę przesłać w formie uzupełnionego formularza Excel wraz z krótkim opisem wyników w Wordzie. Szablon do uzupełniania wyników znajdą Państwo w drugim załączniku. Oprócz pytania osób badanych o szacowanie prawdopodobieństw proszę, aby zapytali Państwo o podstawowe dane demograficzne, jak płeć, wiek itp. (wszystkie kategorie znajdą Państwo w szablonie Excel). 4. Czas wykonania zadania: Zadanie proszę przesłać w nieprzekraczalnym terminie do dnia 24 stycznia do godziny 23:59. Każde opóznienie będzie skutkować obniżeniem oceny. Im dłuższe, tym większe. Pliki w wykonanym zadaniem proszę tytułować: ImięNazwisko1_ImięNazwisko2_... W razie jakichkolwiek pytań, mogą Państwo śmiało pisać na mój adres: rafal.muda@umcs.pl lub rafal_muda@wp.pl 5. Przykładowe opisy wydarzeń (dodatkowe) (za: Tyszka, T., Zaleśkiewicz, T., 2001, Racjonalność decyzji , PWE, Warszawa): 1. Spółka akcyjna POLBUD S.A. przez ostatnie kilka lat działalności regularnie wypłacała swoim udziałowcom dywidendy. Był to najsilniejszy atut, który zachęcał inwestorów do kupienia akcji tej spółki. W ubiegłym roku wypłacona dywidenda była już znacznie mniejsza, ponieważ firma osiągnęła tylko niewielki zysk. Część inwestorów zapowiedziała, że w razie powtórzenia się tej sytuacji pozbędzie się akcji POLBUD-u. W obecnym roku firma ponownie wypracowała większy zysk, ale zdaniem ekspertów finansowych musi on być zainwestowany w rozwój działalności, gdyż w przeciwnym razie kłopoty finansowe mogą się powtórzyć w następnym okresie ze znacznie większą siłą. Wypływa stąd wniosek, że reinwestycja zysku oznacza niewypłacenie dywidendy i możliwość odpływu atrakcyjnych inwestorów; natomiast wypłata dywidendy może prowadzić do pojawienia się kłopotów w przyszłości. Menedżerowie zastanawiają się, czy zaproponować walnemu zgromadzeniu wypłatę dywidendy, czy reinwestowanie zysku. 3 2. Przedsiębiorstwo VELVET, produkujące napoje chłodzące korzysta z usług dużej i znanej na rynku agencji reklamowej SUPERMEDIA. Dotychczasowe kampanie owej agencji były perfekcyjnie przygotowane i bardzo dużo kosztowały, ale z biegiem czasu stały się nieco statyczne i mało agresywne. Obecnie przedsiębiorstwo otrzymało propozycję zawarcia umowy od innej agencji reklamowej NOVA, której oferta wydaje się być bardzo przebojowa i miałaby szansę podbić rynek. Największe wątpliwości budzi jednak to, że nowa agencja ma bardzo małe doświadczenie, a kontrakt z przedsiębiorstwem byłby jedną z jej pierwszych umów. Kierownictwo przedsiębiorstwa zastanawia się, czy zerwać dotychczasową umowę i podjąć współpracę z nową agencją reklamową. 3. Zarząd SUPER-SELLING sp. z o.o., prowadzącej działalność handlową, rozważa możliwość rozbudowania firmy I uruchomienia nowego oddziału. Jednak do tej pory nie dysponował on wystarczająca dużymi środkami na podjęcie takiej inwestycji. W ostatnim czasie zapoznano się z ofertą firmy budowlanej, która może wykonać prace za wyjątkowo korzystną cenę. Wymaga to natychmiastowego wpłacenia dość znacznej zaliczki. Rozpoczęcie prac jest jednak uzależnione od tego, czy zarząd uzyska zgodę zarządu miejskiego, który może, na przykład, ogłosić przetarg. Zarząd spółki otrzyma odpowiedz jednak dopiero za miesiąc, a zaliczkę należy wpłacić natychmiast. Jeżeli władze miasta negatywnie zaopiniują projekt, to pieniądze wpłacone na zaliczkę zostaną stracone. 4