Mikołaj Sęp - Szarzyński (1550-1581)

Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego, studenta uniwersytetu w Wittenberdze i Lipsku,
najpierw protestanta, a potem gorliwego katolika, zmarłego w wieku 31 lat,
nazywa Julian Krzyżanowski "zwiastunem baroku". Cały jego dorobek twórczy to
kilka pieśni, psalmów, epitafiów i sześć sonetów. Dorobek ten w 20 lat po
śmierci poety wydał brat Szarzyńskiego w tomiku pt. "Rytmy albo wiersze
polskie".
Szarzyński zmarł jeszcze przed Janem Kochanowskim, ale w twórczości jego doszły
do głosu tendencje, które miały się dopiero przyjąć w epoce baroku. W sonetach
doszła do głosu jego głęboka pobożność, poczucie marności i nietrwałość
doczesnego życia oraz kult Matki Boskiej. Życie ludzkie pojmował poeta jako
ustawiczny bój, ciągłą walkę ducha z szatanem. W sonetach także ujawniły się
spotęgowane przez chorobę skłonności mistyczne, wyrażające się w pragnieniu
bezpośredniego obcowania z Bogiem, które łagodzi gorycz i trud wojowania z
własnymi słabościami w życiu codziennym.
Pełen pesymizmu obraz człowieka i jego losu przedstawił poeta w sonecie V "O
nietrwałej miłości rzeczy świata tego". Człowiek jest zmuszony przeżywać wciąż
dramatyczny konflikt, ponieważ tkwią w nim sprzeczne uczucia, a mianowicie "z
żywiołów utworzone ciało (...) zawodzi duszę, której wszystko mało".
Otóż ciało, pojmowane zgodnie ze średniowiecznymi poglądami ja siedlisko
grzechu, pragnie "miłości rzeczy świata tego", a więc bogactwa, władzy, sławy i
rozkoszy. Natomiast tęsknoty duszy są trudne do zaspokojenia, ponieważ celem
jej pragnień jest "wieczna i prawa piękność" czyli Bóg i zjednoczenie z nim.
Autor przedstawia wewnętrzne zmagania, walkę sprzecznych dążeń, wchodząc w ten
sposób w obręb tematyki filozoficznej. Świat ulega ciągłym zmianom ("wydarzenie
i mienić i muszą się psować"), a zmienność ta jest również udziałem człowieka,
który jest "rozdwojony w sobie", ciągle szuka w samotności właściwej drogi,
wciąż walczy z własnymi słabościami.