Co to jest filozofia? LITERATURA 1. Ajdukiewicz K., Zagadnienia i kierunki filozofii (różne wydania) 2. Blackburn S., Oksfordzki sÅ‚ownik filozoficzny, Warszawa 1998 3. Copleston F., Historia filozofii (kolejne tomy) 4. Diogens Laertios, Å»ywoty i poglÄ…dy sÅ‚ynnych filozofów, Warszawa, 1982 5. Filozofia. Podstawowe ptytania, (red.) E. Martens, H. Schnädelbach, Warszawa 1995 6. Gilson E., Duch filozofii Å›redniowiecznej 7. Jonas H., Religia Gnozy, 1994 8. Krokiewicz A., Zarys filozofii greckiej (od Talesa do Platona), Warszawa 1971 9. Kunzmann P., Burkard F. P., Wiedmann F., Atlas filozofii, Warszawa 1999 10. Leksykon filozofii klasycznej, Lublin 1997 11. Leksykon PWN, Filozofia, Warszawa 2000 12. MacIntyre A., Krótka historia etyki, Warszawa 2002 13. MiÅ›. A., Główne nurty filozofii współczesnej, Warszawa 1995 14. Oksfordzka ilustrowana historia filozofii, PoznaÅ„ 2001 15. Reale G., Historia filozofii starożytnej, t. I-V, Lublin 1996-2001 16. SÅ‚ownik filozofii, (red.) J. Hartman, Kraków 2004 17. Åšwieżawski S., Dzieje europejskiej filozofii klasycznej, Warszawa 2000 18. Szymanek K., Sztuka argumentacji. SÅ‚ownik terminologiczny, Warszawa 2000 19. Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. I-III (różne wydania) 20. Tejchman J., Evans K. C., Filozofia. Przewodnik dla poczÄ…tkujÄ…cych, Warszawa 1994 21. Kuksewicz Z., Zarys filozofii Å›redniowiecznej, Warszawa, 1973 Filozofia - podziaÅ‚ Filozofia LOGIKA ONTOLOGIA TEORIA POZNANIA Metafizyka ETYKA ESTETYKA EPISTEMOLOGIA Filozofia - podziaÅ‚ Filozofia umiÅ‚owanie mÄ…droÅ›ci METAFIZYKA z gr. ŚąµÉ, (fileo) miÅ‚ujÄ™, dążę z gr. ÄÄ… µµÄÄ… ÄÄ… ĆÅÃÄ…ºÄ… (ta meta ta fysika)- to co po fizyce z gr. ÃżĆąą (sofia) mÄ…drość, wiedza ONTOLOGIA - ogólna teoria bytu LOGIKA z gr. Äż ż½ (to on) to co jest z gr. logike techne umiejÄ™tność rozumowania FILOZOFIA PRAKTYCZNA logos sÅ‚owo TEORIA POZNANIA EPISTEMOLOGIA ETYKA gr. ķżÂ, Å‚ac. moralis z gr. µÄ„Ä…ÃÄ·µ· (episteme) wiedza obyczaj lub ESTETYKA gnoseologia z gr. Å‚½ÉÃÄ…Â (gnosis) z gr. Ä…Ä…ÂÄ·µÄÄ…ºÅ¼Â dotyczÄ…ca poznanie postrzegania Filozofia - podziaÅ‚ FILOZOFIA FILOZOFIA FILOZOFIA FILOZOFIA CZAOWIEKA SPOAECZNA KULTURY Filozofia - podziaÅ‚ Filozofia czÅ‚owieka Filozofia kultury " filozofia religii " filozofia umysÅ‚u - filozofia Boga " filozofia jÄ™zyka " filozofia nauki " filozofia emocji - filozofia logiki " filozofia introspekcji - filozofia matematyki " filozofia dialogu - filozofia fizyki - filozofia chemii Filozofia spoÅ‚eczna - filozofia geologii " filozofia historii - filozofia biologii " filozofia prawa - filozofia medycyny " filozofia edukacji - filozofia psychologii " filozofia polityki - filozofia socjologii " filozofia humanistyki " filozofia pracy " filozofia techniki " filozofia ekonomii " Etyka " filozofia sportu " Estetyka - filozofia literatury - filozofia filmu " Metafilozofia Epistemologia. Zagadnienie zródeÅ‚ poznania wersja psychologiczna Racjonalizm genetyczny Genetyczny empiryzm (natywizm) - nie ma pojęć i przekonaÅ„ - istniejÄ… pojÄ™cia wrodzone: wrodzonych np. prawa logiki, idea Boga - umysÅ‚ jak tabula rasa - zmysÅ‚y nie majÄ… wpÅ‚ywu na - zródÅ‚em wszystkiego treść niektórych naszych doÅ›wiadczenie pojęć i przekonaÅ„ - impresje - umysÅ‚ ludzki odpowiednio - dane zmysÅ‚owe pobudzony odkrywa pewne - idee prawdy - niczego nie ma w umyÅ›le - Sokrates (metoda czego wczeÅ›niej nie byÅ‚oby akuszerska) w zmysÅ‚ach - Platon, Kartezjusz, Leibniz - Locke, Hume, Condillac Zagadnienie zródeÅ‚ poznania wersja epistemologiczna pytamy jakimi metodami możemy dojść do wartoÅ›ciowej poznawczo wiedzy dwa przeciwstawne stanowiska " racjonalizm (aprioryzm) - empiryzm " racjonalizm (aprioryzm) irracjonalizm aprioryzm metodologiczny (epistemologiczny) empiryzm metodologiczny (epistemologiczny) Zagadnienie zródeÅ‚ poznania wersja epistemologiczna Spór aprioryzmu i empiryzmu " pytanie o rolÄ™ introspekcji w ludzkim poznaniu " pytanie o rolÄ™ doÅ›wiadczenia w ludzkim poznaniu " aprioryzm poznanie niezależne od doÅ›wiadczenia " empiryzm dominujÄ…ca rola doÅ›wiadczenia w poznaniu Zagadnienie zródeÅ‚ poznania wersja epistemologiczna Aprioryzm skrajny Empiryzm skrajny ofensywa starożytna każde uzasadnione twierdzenie Platon (427 r. p.n.e - 347 musi opierać siÄ™ bezpoÅ›rednio r. p.n.e) lub poÅ›rednio na (doksa epistema) doÅ›wiadczeniu (sceptycyzm zÅ‚udzenia John Locke (1632 1704) zmysłów) to co rzeczywiste musi być " od empiryzmu genetycznego niezmienne do empiryzmu radykalnego tylko ROZUM (sensualizm) Kartezjusz " odrzucony przez skrajna postać zanikÅ‚a umiarkowanych empirystów i pytanie o twierdzenia a umiarkowanych apriorystów priori Zagadnienie zródeÅ‚ poznania wersja epistemologiczna Empiryzm umiarkowany Aprioryzm umiarkowany Francis Bacon (1561 1626) Immanuell Kant (1724-1804) Czy istniejÄ… zdania a priori istniejÄ… twierdzenia w nauce, nie bÄ™dÄ…ce twierdzeniami które nie opierajÄ… siÄ™ na doÅ›wiadczeniu twierdzenia a analitycznymi? priori " zdania analityczne zdania tylko twierdzenia analityczne sÄ… syntetyczne uprawnionymi twierdzeniami a " zdania a priori zdania a priori posteriori eksperyment zmysÅ‚y indukcja - rozum Zagadnienie zródeÅ‚ poznania wersja epistemologiczna I. syntetyczne a posteriori fakty empiryczne II. syntetyczne a priori warunek doÅ›wiadczenia (kategorie oraz czas i przestrzeÅ„) III. analityczne a priori prawa logiki IV. analityczne a posteriori niemożliwe sÄ…dy doÅ›wiadczalne syntetyczne a posteriori sÄ…dy spostrzeżeniowe analityczne a priori Zagadnienie zródeÅ‚ poznania wersja epistemologiczna Spór empiryzmu i aprioryzmu o charakter twierdzeÅ„ matematyki " empiryzm skrajny wszystkie twierdzenia matematyki sÄ… oparte na doÅ›wiadczeniu " aprioryzm wszystkie twierdzenia matematyki majÄ… charakter a priori (wzglÄ™dnie syntetycznych a priori) " empiryzm umiarkowany - matematyka czysta sÄ…dy analityczne a priori - matematyka stosowana obok sÄ…dów analitycznych wystÄ™pujÄ… sÄ…dy syntetyczne a posteriori " konwencjonalizm (umowa) H. Poincare Zagadnienie zródeÅ‚ poznania wersja epistemologiczna Racjonalizm irracjonalizm Istota poznania apriorycznego wedÅ‚ug " Kartezjusz (1596 1650) fenomenologów " cogito erg sum Edmund Husserl " kult poznania racjonalnego prymat rozumu OÅ›wiecenie (1859-1938) - ojciec fenomenologii " poznanie na drodze przyrodzonej odrzucenie poznania " doÅ›wiadczenie ekstraspekcyjne nadprzyrodzonego introspekcyjne " wzorem poznanie naukowe " poznanie istoty rzeczy " intersubiektywna powtarzalność, bytowanie realne (poza czasem sprawdzalność i i przestrzeniÄ…) komunikowalność wiedzy " wglÄ…d w istotÄ™ " poznanie abstrakcyjne " czysta Å›wiadomość Zagadnienie zródeÅ‚ poznania wersja epistemologiczna Racjonalizm irracjonalizm " Å›w. Bernard z Clairvaux (1090 - 1153) " ekstaza mityczna " bezpoÅ›redni kontakt z przedmiotem poznania " Plotyn, Å›w. Augustyn, Å›w. Jan od Krzyża, Å›w. Franciszek z Asyżu, " H. Bergson (1859 1941) " intuicjonizm pÄ™d życiowy " rozum pozwala poznawać rzeczy w dziaÅ‚aniu, a nie w ich istocie Zagadnienie granic poznania Czy w akcie poznawczym można wyjść poza (przekroczyć) wÅ‚asne granice? Dwa rozumienia transcendencji " przekroczyć zagadnienie transcendencji " przedmiot poza granicami poznania przedmiot transcendentny Zagadnienie granic poznania II. czy przedmioty naprawdÄ™ I. czy podmiot jest w stanie istniejÄ…ce sÄ… dostÄ™pne poznać cokolwiek, co nie poznaniu, czy też poznajemy jest jego wÅ‚asnym tylko wÅ‚asne konstrukty przeżyciem? myÅ›lowe? " przedmiot transcendentny " przeżycie immanentne przedmiot istniejÄ…ce (poznanie wewnÄ™trzne) naprawdÄ™ (niezależnie od " zagadnienie podmiotu) a konstukty myÅ›lowe (nie istniejÄ…ce immanentnych granic niezależnie od podmiotu) poznania " epistemologiczny idealizm " epistemologiczny realista transcendentalny immanentny " epistemologiczny realizm " epistemologiczny idealista transcedentalny immanentny Zagadnienie granic poznania Epistemologiczny idealizm Epistemologiczny idealizm transcendentny immanentny " Immanuell Kant " Georg Berkeley (1685 -1753) " przedmiot intencjonalny to co " istnieć to być postrzeganym postrzegane, wyobrażane, " przedmiotem poznania sÄ… tylko myÅ›lane nasze przeżycia wrażenia " umysÅ‚ nie może poznać czegoÅ› zmysÅ‚owe niezależnie istniejÄ…cego od niego Å›wiat rzeczy samych w sobie " Dawid Hume (1711 1776) " myÅ›li bez treÅ›ci sÄ… puste, a dane " doÅ›wiadczenie wewnÄ™trzne naoczne bez pojęć Å›lepe " nie wykraczamy poza sferÄ™ " bez zmysÅ‚owoÅ›ci przedmiot nie immanentnÄ… wÅ‚asnych stanów byÅ‚by nam dany, bez intelektu psychicznych żaden przedmiot nie byÅ‚by pomyÅ›lany Zagadnienie granic poznania Pozytywizm Realizm August Comte (1798-1857) " rzeczywiste istnienie " ogólne zaÅ‚ożenia przedmiotów poznania 1. empiryzm " doÅ›wiadczenie 2. fenomenalizm 3. indukcjonizm najsilniejszym 4. naturalizm uzasadnieniem dla realnego 5. nominalizm istnienia Å›wiata niezależnie pozytywizm ewolucyjny od aktów poznawczych Herberta Spencera (1822-1903) podmiotu empiriokrytycyzm Ernsta Macha (1838-1916) Neopozytywizm KoÅ‚o WiedeÅ„skie Zagadnienie prawdy UJCIA PRAWDY Epistemiczne Nieepistemiczne relacyjne nierelacyjne Zagadnienie prawdy Epistemiczne Nieepistemiczne nierelacyjne " bycie prawdziwym jest w jakikolwiek sposób zależne " Platon od tego, czy uważamy coÅ› " Arystoteles za prawdziwe czy nie " teorie redundancyjne Nieepistemiczne - relacyjne schemat jest prawdÄ… że p " bycie prawdziwym w jego ma ten sam sens co eksplikacji wystÄ™puje odpowiednia instancja predykat dwuargumentowy, wypowiadajÄ…ca schemat p który wyraża relacjÄ™ miÄ™dzy " teoria adekwatnoÅ›ci czymÅ› co jest prawdziwe a (Å›w. Tomasz z Akwinu) czymÅ› ten stan orzekajÄ…cym wychodzi od Arystotelesa miÄ™dzy myÅ›lÄ… a Å›wiatem Zagadnienie prawdy Teorie nierelacyjne nieepistemiczne Platon Arystoteles " teoria idei " drugie żeglowanie " asercja, wypowiedz " mit jaskini oznajmujÄ…ca " doksa, logos, episteme - dziÅ› jest poniedziaÅ‚ek lub " poznanie inteligibilne kto bÅ‚Ä™dnie mniema wtorek (dysjunkcja) (doksa), ten mniema, a kto bÅ‚Ä™dnie mówi (logos), ten - zasada wyÅ‚Ä…czonego mówi, Å›rodka p lub nie że nie istnieje byt, czy też, że jakoÅ› istnieje to czego w prawda, że p żaden sposób nie ma? [Platon, Sofista] Zagadnienie prawdy Teorie nierelacyjne nieepistemiczne Klasyczna definicja prawdy Zarzuty przeciwko KDP Veritas est adaequatio rei et gÅ‚ownie skierowane w teoriÄ™ intellectus adekwatnoÅ›ci (Å›w. Tomasz z Akwinu) Definicja Arystotelesa " na czym ma polegać zgodność Zdanie oznajmujÄ…ce, w którym myÅ›li z rzeczywistoÅ›ciÄ… jakiemuÅ› przedmiotowi przyznaje siÄ™ jakÄ…Å› wÅ‚aÅ›ciwość (lub jej " nie można sprowadzić jej do odmawia), jest wtedy prawdziwe, identycznoÅ›ci (myÅ›l przedmiot), kiedy tenże przedmiot ma podobieÅ„stwa wskazanÄ… wÅ‚aÅ›ciwość (lub jej nie " jak stwierdzić adekwatność myÅ›li ma) i przedmiotu noÅ›nikiem wartoÅ›ci logicznej nie " argument sceptyczny skoro jest zdanie oznajmujÄ…ce ale to co dostÄ™pne sÄ… nam tylko nasze wypowiedziane w zdaniu myÅ›li? oznajmujÄ…cym S Zagadnienie prawdy Teorie relacyjne nieepistemiczne Teoria semantyczna Alfreda Tarskiego " semantyka predykat jest semantyczny wtw gdy jest dwu argumentowy i wyraża relacjÄ™ miÄ™dzy znakiem jÄ™zykowym a czymÅ› co znakiem nie jest (obiekt oznaczany). znak jÄ™zykowy Sokrates predykat semantyczny oznacza obiekt oznaczany Sokrates (filozof grecki, itd.) " noÅ›nikiem wartoÅ›ci logicznej sÄ… wypowiedzi rozumne zdania oznajmujÄ…ce, sformuÅ‚owane poprawnie na gruncie jÄ™zyka L, w którym zostaÅ‚y wyrażone " jÄ™zyk przedmiotowy metajÄ™zyk JÄ™zyk L, dla którego definiowany jest predykat prawdziwy jest jÄ™zykiem przedmiotowym, jÄ™zyk w którym definiowany jest predykat prawdziwy jest metajÄ™zykiem Zagadnienie prawdy Teorie relacyjne nieepistemiczne " kryterium adekwatnoÅ›ci definicji prawdy KONWENTCJA T " schemat zdania w konwencji T S jest prawdziwe wtw, gdy s S - S jest zdaniem jÄ™zyka przedmiotowego - S - s jest przekÅ‚adem zdania S na metajÄ™zyk Snow is white jest prawdziwe wtw, gdy Å›nieg jest biaÅ‚y - zdanie Snow is white jest zdaniem sformuÅ‚owanym w jÄ™zyku przedmiotowym - zdanie Å›nieg jest biaÅ‚y jest zdaniem Snow is white sformuÅ‚owanym w metajÄ™zyku " równoważnoÅ›ci w konwencji T Zagadnienie prawdy Teorie relacyjne nieepistemiczne Ograniczenia formalne naÅ‚ożone przez Tarskiego " aby wskazać równoważność T konwencji w metajÄ™zyku M trzeba mieć możliwość utworzenia w metajÄ™zyku M okreÅ›leÅ„ dla wyrażeÅ„ jÄ™zyka przedmiotowego (nazwy cudzysÅ‚owowe, nazwy strukturalno-opisowe) w metajÄ™zyku muszÄ… być zdefiniowane staÅ‚e logiczne wszystkie zdanie jÄ™zyka przedmiotowego muszÄ… być przekÅ‚adalne na metajÄ™zyk w ramach jÄ™zyka przedmiotowego nie mogÄ… wystÄ™pować żadne predykaty semantyczne (oznaczać, prawdziwy itd,.) " schematy równoważnoÅ›ciowe konwencji T mogÄ… peÅ‚nić funkcjÄ™ czÄ…stkowych definicji prawdziwoÅ›ciowych zwrotów typu S jest zdaniem prawdziwym " tylko stosowalna dla nauk dedukcyjnych (przyrodniczych) Zagadnienie prawdy Teorie relacyjne nieepistemiczne Krytyka teorii Tarskiego " niestosowalność do jÄ™zyka potocznego tylko do jÄ™zyków nauk dedukcyjnych (każde wyrażenie jednoznacznie okreÅ›lone przez swojÄ… postać nieostrość, wartość logiczna skÅ‚adników wyrażenia - nie okreÅ›la wartoÅ›ci logicznej caÅ‚ego wyrażenia) " pytanie o stosowalność T konwencji dla metajÄ™zyka jÄ™zyki wyższego rzÄ™du " hierarchia jÄ™zyków wyższego rzÄ™du regres w nieskoÅ„czoność Zagadnienie prawdy Teorie epistemiczne - koherencja zgodność myÅ›li miÄ™dzy sobÄ… Krytyka prawdziwość bÄ…dz konsekwentna i spójna bajka faÅ‚szywość zdania czy jest prawdÄ…? rozstrzygana jest w Å›wietle jak rozstrzygać wczeÅ›niej uznanego aparatu prawdziwość bÄ…dz pojÄ™ciowego faÅ‚szywość danych dane doÅ›wiadczenia doÅ›wiadczenia ekonomia myÅ›lenia nie ma ostatecznego i nieodwoÅ‚alnego kryterium Å‚yżeczka zanurzona w prawdziwoÅ›ci szklance z wodÄ… prawda to proces nieskoÅ„czony Zagadnienie prawdy Teorie epistemiczne - konsensus Tabliczka mnożenia. Jeden idealna wartość graniczna nie ma nigdy sÅ‚usznoÅ›ci: Ograniczenia lecz od dwóch zaczyna siÄ™ " umowa konsensus prawda " zakres stosowalnoÅ›ci [F. Nietzsche, Wiedza radosna] definicja pragmatyczna prawdziwość twierdzenia prawdziwość polega na powszechnej jego zrelatywizowana do akceptacji pożytecznoÅ›ci twierdzenia kryterium zgody X mogÅ‚oby mieć W, chociaż powszechnej X nie jest prawdziwe, lub X intersubiektywna mogÅ‚oby być prawdziwe, zgodność chociaż X nie ma W Metafizyka podziaÅ‚ problematyki Dogmaty metafizyki PROBLEMATYKA: I. ontologiczna I. JedynoÅ›ci Å›wiata - spekulacyjna II. Substancjalizmu - przyrodnicza (rzeczy) II. refleksja nad poznaniem III. PozytywnoÅ›ci III. refleksja nad przyrodÄ… istnienia IV. refleksja wyrastajÄ…ca z IV. PozytywnoÅ›ci religii i rozważaÅ„ przyczynowoÅ›ci etycznych Metafizyka ontologia z gr. Äż ż½ (to on) to co jest pojÄ™cia analizowane w ogólna teoria wszystkiego ramach ontologii czegokolwiek przyrodniczej materia, " synonim metafizyki? przyczynowość, " dociekanie istoty rzeczy skoÅ„czoność, " definicje rzeczowe terminów nieskoÅ„czoność itd.. " wyjaÅ›nienie aparatu pojÄ™ciowego STW, OTW, TOE, KMPM, pojÄ™cia analizowane przez MK ontologiÄ™ (spekulacyjnÄ…) twierdzenia ontologiczne " substancja, byt rzeczywisty, byt pomyÅ›lany, byt realny, byt " zasada tożsamoÅ›ci idealny, idea (pierwotne, wtórne) " zasada niesprzecznoÅ›ci " zasada wyÅ‚Ä…czonego Å›rodka Metafizyka wnioski z refleksji nad poznaniem Spór o uniwersalia Zagadnienie przedmiotów realizm idealnych skrajny realizm pojÄ™ciowy aprioryzm i empiryzm Platon, Å›w. Augustyn Platon intelekcja umiarkowany realizm pojÄ™ciowy Arystoteles, Å›w. Tomasz z idee: Prawda, PiÄ™kno, Dobro Akwinu drugie żeglowanie nominalizm idee wrodzone nabyte skrajny nominalizm Roscelin idee proste zÅ‚ożone (XI w.) umiarkowany nominalizm uniwersalia pojÄ™cia ogólne (konceptualizm) Abelard, Ockham (XII w. XIV w.) Metafizyka wnioski z refleksji nad poznaniem. Zagadnienie idealizmu metafizycznego Idealizm subiektywny Idealizm obiektywny idealizm epistemologiczny konstrukty majÄ… charakter obiektywny " idealizm immanentny Å›wiat dany w doÅ›wiadczeniu " idealizm transcendentalny (przyrodniczy i psychiczny) jest tezy korelatem DUCHA " ciaÅ‚a ukÅ‚ad wrażeÅ„ OBIEKTYWNEGO przeżycia psychiczne byt istnieje niezależnie od aktu " ciaÅ‚a konstrukty (przedmioty stwierdzajÄ…cego istnienie tego intencjonalne) bytu " ciaÅ‚a nie istniejÄ… niezależnie od dialektyka Hegla podmiotu dialektyka Marksa " istnienie rzeczywiste istnienie nierzeczywiste (urojone) Metafizyka wnioski z refleksji nad poznaniem. Zagadnienie realizmu metafizycznego Realizm naiwny " ciaÅ‚a istniejÄ… w dosÅ‚ownym sensie realizm przyrodzony Realizm krytyczny " odrzucenie idealizmu " zmysÅ‚y informujÄ… nas o Å›wiecie nieadekwatnie " odczucie np. barwy to subiektywna reakcja podmiotu " jakoÅ›ci wtórne jakoÅ›ci pierwotne " fizykalizm Zagadnienia metafizyczne wyrastajÄ…ce z rozważaÅ„ nad przyrodÄ… Zagadnienie substancji i struktury Å›wiata " starożytne pytanie o zasadÄ™ Å›wiata arche czy istniejÄ… substancje cielesne, jak i duchowe? determinizm czy indeterminizm? finalizm czy mechanizm? co to jest czaso-przestrzeÅ„? Zagadnienia metafizyczne wyrastajÄ…ce z rozważaÅ„ nad przyrodÄ… Dualizm Monizm " skrajny " jeden rodzaj substancji " Å›w. Augustyn, Kartezjusz " materializm " dusza i ciaÅ‚o to samoistna " antyirracjonalistyczny substancja " realistyczny " Platon ciaÅ‚o wiÄ™zieniem " fizykalistyczny " manichejski dualizm ducha i ciaÅ‚a " istniejÄ… tylko substancje " umiarkowany materialne " Arystoteles, Akwinata 1. materializm mechanistyczny (duch w maszynie) " materia i forma 2. materializm dialektyczny Zagadnienia metafizyczne wyrastajÄ…ce z rozważaÅ„ nad przyrodÄ… Mechanizm i finalizm Mechanizm biologiczny wszystkie prawa biologii można " Czy Å›wiat jest uporzÄ…dkowany wywieść z praw fizyki i chemii celowo? Witalizm nie można " mechanizm nie zredukować wyjaÅ›nienia Å›wiata " finalizm - tak do praw fizykochemicznych - Finalizm antropomorficzny (siÅ‚y witalne) Å›wiat zamierzonym dzieÅ‚em istoty " paleowitalizm myÅ›lÄ…cej (warunki) " psychowitalizm (Leibniz) Filozoficzny mechanizm " witalizm Arystotelesa odrzucenie tezy o istnieniu Stwórcy " holizm Ewolucjonizm teoria walki o " celowość utylitarystyczna byt " optymizm - pesymizm Zagadnienia metafizyczne wyrastajÄ…ce z rozważaÅ„ nad religiÄ… Religijne pojÄ™cie bóstwa Filozoficzne pojÄ™cie bóstwa " poli - monoteizm " Ksenofont faÅ‚szywość antropomorfizmu " prawodawca i stwórca " Platon IDEA DOBRA " najwyższa & .. " Arystoteles przyczyna " byt realizujÄ…cy wszystkie formalna atrybuty w stopniu doskonaÅ‚ym " Å›w. Augustyn Å›w. Tomasz " wszystko co powiem o " Deus est ens per se et a se Bogu bÄ™dzie faÅ‚szem existens " nieÅ›miertelność " istota i istnienie JAM JEST TEN KTÓRY JEST " wiara ojców Zagadnienia metafizyczne wyrastajÄ…ce z rozważaÅ„ nad religiÄ… Dowody na istnienie Boga " Å›w. Anzelm z Canterbury czÅ‚owiek może pomyÅ›leć najdoskonalszy byt, który z koniecznoÅ›ci musi istnieć wobec faktu posiadania idei Boga jako bytu najdoskonalszego należy uznać, iż Bóg istnieje drogi Å›w. Tomasza z Akwinu " analizy zjawisk (pierwszy poruszyciel) " analizy przyczynowoÅ›ci (pierwsza przyczyna) " istnienia bytu koniecznego do istnienia bytowoÅ›ci " hierarchia doskonaÅ‚oÅ›ci " analizy zasady celowoÅ›ci