Maturzyści! W poniedziałek wydrukowaliśmy specjalny raport o punktach na studia - ile
trzeba ich zdobyć, aby dostać się na wymarzony kierunek. Znajdziecie go na stronie
Gazeta.pl/edukacja. Od dziś do soboty drukujemy przykładowe arkusze maturalne dla
poziomu podstawowego. Na początek - język polski. Jutro - angielski i niemiecki
Matura z polskiego
przykładowy test dla poziomu podstawowego
Czas 170 min
Część I. Rozumienie czytanego tekstu
Przeczytaj uwa\
nie tekst, a następnie wykonaj polecenia. Odpowiadaj tylko na podstawie
tekstu i tylko własnymi słowami, chyba \
e polecenie wymaga cytowania. Udzielaj tylu
odpowiedzi, o ile jesteś proszony.
Moj\
esz przewraca się w grobie
Aleksandra Krawczyk
1. W kwietniu na stołecznych billboardach pojawiły się hasła:  Nie zabijaj ,  Nie wkręcaj
bliz
niego ,  Nie donoś . Po jakimś czasie do tych haseł dołączyły mniej wyrafinowane
slogany:  Nie zabijaj... dechami, tylko kup panele za 19,99 zł/m2 ,  Nie donoś& tylko
kup przyczepkę ,  Nie bujaj& tylko kup huśtawkę . Sprawa stała się jasna. To reklamy
marketu pt.  10 przykazań dla domu na 10. urodziny Praktikera .
2. Nieco wcześniej archidiecezja warszawska ogłosiła konkurs na cykl plakatów
promujących 10 przykazań. Wybrano ascetyczny projekt Janusza Płachny, który na
plakacie umieścił treść przykazania z krótkim komentarzem. Billboardy zawisły na
warszawskich ulicach po Wielkanocy i od razu wzbudziły zamieszanie, zwłaszcza w
zestawieniu z  przykazaniową kampanią Praktikera.
3. Dekalog (z gr. dekalogos   dziesięć słów ) jest zbiorem najwa\
niejszych nakazów
moralnych, obowiązujących najpierw wyznawców judaizmu, potem te\
chrześcijan, dla
których stał się podstawowym kanonem wiary. Odstępstwo od przykazań to grzech cię\
ki,
za który trzeba odpokutować. Na dowód, \
e nakazy są wieczne i nienaruszalne, zostały
wyryte przez samego Jahwe na kamiennych tablicach i przekazane Moj\
eszowi na górze
Synaj. Potem zamknięto je w Arce Przymierza, która miała zachować je dla następnych
pokoleń. Dzięki temu sama Arka stała się jedynym dozwolonym, fizycznym obiektem
kultu w judaizmie.
4. Dziś te najświętsze przykazania trafiają na billboardy. Ich wykoślawione wersje
rozsyłane są w \
artobliwych e-mailach, powielane na stronach internetowych,
wykorzystywane w reklamach. Zagubiliśmy się ju\
kompletnie w tym, co wa\
ne.
5. Kampania marketu budowlanego to nie pierwszy pomysł komercyjnego wykorzystania
formy dekalogu. W 2005 roku w Polsce pojawiły się plakaty firmowane przez władze
lokalne, Stra\
Po\
arną i Lasy Państwowe, z hasłem:  STOP! Nie wypalaj  nie zabijaj! .
Chodziło o nagłośnienie niebezpieczeństwa płynącego z wypalania traw. Cel był więc
zbo\
ny, ale czy nie strzelano z armaty do komara?
6. Jeśli intencje twórców tej akcji jakoś usprawiedliwiają formę, to przykazania
rozsyłane przez Internet są ju\
czystą profanacją. A to  10 przykazań szczęśliwego
człowieka , a to  10 przykazań  jak wychować rasowych chuliganów . Rady typu
 Kochaj swe łó\
ko jak siebie samego czy  Co masz zrobić dziś, zrób pojutrze weszły
ju\
na stałe do języka potocznego. Pewną oryginalnością wykazali się twórcy
 10 przykazań nastolatka ... głównie dzięki podtekstom, np.:  Nie będziesz podbierać
pieniędzy rodzicom (wszyscy wiedzą, \
e babcia ma ich znacznie więcej) .
7. W Sieci krą\
ą te\
powa\
niejsze zalecenia, np.  10 przykazań dla rodziców", które
zawierają wcale niegłupie rady:  1. Spokój: niezale\
nie od tego, co zrobi dziecko, nie
pozwól mu się wyprowadzić z równowagi . W ten nurt wpisuje się wydana niedawno
ksią\
ka Urszuli Nuber  10 przykazań dla silnych kobiet . Przez recenzentów nazywana
 małym dekalogiem dla kobiet sukcesu, w istocie jest poradnikiem asertywności.
8.  Zapomnijmy o frytkach, zawiesistych sosach i polewaniu ziemniaków tłuszczem 
radzą autorzy artykułu  Przykazania dla łakomczuchów w portalu Interia.pl. Słowa
 przykazanie i  porada zdają się mieć tutaj takie samo znaczenie.
9. Klasę samą w sobie stanowią  przykazania bran\
owe typu:  Pamiętaj, \
e pierwszym
przykazaniem marketingowców jest: nasz klient  nasz pan czy  Przykazanie PR-owca
to: nie iść na wojnę z mediami . Powstały te\
 Przykazania dla dobrego nauczyciela
matematyki ( Staraj się czytać w twarzach uczniów, dostrzegać ich oczekiwania
i trudności ),  Przykazania Google a ( Skup się na u\
ytkowniku. Wszystko inne
przyjdzie samo ) czy  10 przykazań SEO , czyli główne zasady marketingu
internetowego w wyszukiwarkach. Czy naprawdę zbiór porad dla twórców stron WWW
zasługuje na miano Dziesięciu Przykazań? Na szczęście, oprócz kultury niskiej,
masowej, mamy jeszcze nurt kultury wy\
szej, która przykazania traktuje tak, jak na to
zasługują.
10.  Dekalog Krzysztofa Kieślowskiego to cykl 10 filmów nakręconych w jednym tylko
1988 roku.
11. W pierwszej części bohater, przekonany o swojej nieomylności naukowiec, oblicza
komputerowo grubość pokrywy lodowej na jeziorku, która wydaje się wystarczająco
gruba na ślizgawkę dla dzieci. Hierarchia wartości naukowca załamuje się jednak wraz
z lodem, pod który wpada grupa młodych ły\
wiarzy... To komentarz Kieślowskiego
do przykazania:  Nie będziesz miał bogów cudzych przede mną .
12. Za jedną z najlepszych części cyklu uchodzi  Dekalog V , szczegółowa anatomia
morderstwa i motywów jego sprawcy, przejmująca ilustracja do przykazania
 Nie zabijaj . Ka\
dy z dziesięciu filmów opowiada jakąś historię, wplatając posągowe
przykazania w zwykłe \
ycie póz
nego PRL-u.  Te nakazy istnieją kilka tysięcy lat, nikt
nigdy nie spierał się z nimi, a jednocześnie codziennie, od tysięcy lat, wszyscy łamiemy te
przykazania  komentował swoje motywy re\
yser filmu.
13. Filozof Leszek Kołakowski w miejsce 10 Przykazań przedstawił 17 własnych
( sformułował je Jacek śakowski). Kołakowski odwraca się w nich plecami do tego
wszystkiego, co uwa\
amy za synonim sukcesu: młodości, atrakcyjności
i bezkompromisowości. Jego przykazania zaczynają się od stwierdzenia: ,,Po pierwsze:
przyjaciele. A poza tym: chcieć niezbyt wiele .
14. Własne 12 przykazań, znanych jako ,,Kodeks Miłości , sformułował tak\
e wybitny
filozof włoskiego renesansu Giovanni Pico della Mirandola. Opierał się on głównie
na neoplatońskim przekonaniu, \
e miłość stanowi główną siłę we wszechświecie, dlatego
nale\
y jej się całkowicie poddać, a ukochaną osobę otoczyć uwielbieniem, wręcz kultem:
,,Kochać jedną tylko osobę i nigdy nie zdradzać .
15. Dekalog to uniwersalny sposób na przekazanie tego, co uwa\
amy za wa\
ne. Jednak
jak ka\
da formuła równie\
i ta, przesadnie eksploatowana, mo\
e się zu\
yć.
Focus, sierpień 2007
ZADANIA DO TEKSTU
1. Jaką funkcję pełnią w tekście ak.1 i 2 ? 0-1pkt
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
2. Czemu słu\
y przywołanie definicji i genezy Dekalogu? 0-2pkt
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
3. Jaką tezę, dotyczącą Dekalogu, stawia A. Krawczyk w ak. 4? 0-1pkt
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
4. Czym uzasadnisz ujęcie w cudzysłów słowa  przykazania w ak. 6? 0-1pkt
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
5. Wyjaśnij pojęcia: 0-2pkt
komercyjny - & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
profanacja - & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...
asertywny - & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
uniwersalny - & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
6. Wypisz z ak. 5-9 cztery przykłady działań potwierdzających opinię autorki, \
e  Dekalog
nie oparł się kulturze masowej . 0-1pkt
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...
7. Wyjaśnij sens ostatniego zdania ak. 9, wykorzystując ak. 10-12. 0 lub
2pkt
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...
8. Jakie znaczenie dla rozwa\
ań autorki ma przywołanie  Dekalogu K. Kieślowskiego?
0-1pkt
 a) ilustruje tezę zawartą w ak. 9
b) jest antytezą wcześniejszych rozwa\
ań
c) uatrakcyjnia wypowiedz

d) wprowadza nową myśl
9. Jak rozumiesz komentarz K. Kieślowskiego do I przykazania (ak. 10-11)? 0 lub
2pkt
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
10. Artykuł A. Krawczyka zalicza się do tekstów: 0-1pkt
a) popularnonaukowych
b) naukowych
c) publicystycznych
d) socjologicznych
11. Zacytuj zdanie kluczowe dla rozwa\
ań Kieślowskiego o  Dekalogu . 0-1pkt
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
12. Podaj synonimy do słowa  przykazanie . 0-1pkt
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
13. W tytule artykułu  Moj\
esz przewraca się w grobie A. Krawczyk wykorzystał: 0-1pkt
a) peryfrazę
b) hiperbolę
c) frazeologizm
d) metaforę
14. Uzasadnij, \
e Dekalog jest z
ródłem inspiracji. Odpowiedz na podstawie ak. 10-14. 0-1pkt
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
15. Jaka jest wymowa akapitu 15. w kontekście całego artykułu? 0-2pkt
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Część II
pisanie własnego tekstu
Temat 1. T. Borowski i G. Herling-Grudziński wobec  moralności obozowej . Rozwa\

problem, dokonując analizy podanych fragmentów opowiadań i  Innego świata .
Odwołaj się do całości utworów.
Fragment I
Wbrew namiętnościom wojny \
yliśmy w innym świecie. Mo\
e dla tego, który
nadejdzie. Jeśli są to zbyt śmiałe słowa  wybacz. A to, \
e teraz tu jesteśmy  to chyba te\
dla
tego świata. Czy myślisz, \
e gdyby nie nadzieja, i\
ten inny świat nadejdzie, \
e wrócą prawa
człowieka  \
ylibyśmy w obozie choć jeden dzień? To właśnie nadzieja ka\
e ludziom
apatycznie iść do komory gazowej, ka\
e nie ryzykować buntu, pogrą\
a w martwotę. To
nadzieja rwie więzy rodzin, ka\
e matkom wyrzekać się dzieci, \
onom sprzedawać się za chleb
i mę\
om zabijać ludzi. To nadzieja ka\
e im walczyć o ka\
dy dzień, bo właśnie ten dzień
przyniesie im wyzwolenie. Ach, i ju\
nawet nie nadzieja na inny, lepszy świat, ale po prostu
na \
ycie, w którym będzie spokój i odpoczynek. Nigdy w dziejach ludzkich nadzieja nie była
silniejsza w człowieku, ale nigdy te\
nie wyrządziła tyle zła, ile w tej wojnie, ile w tym
obozie. Nie nauczono nas wyzbywać się nadziei i dlatego giniemy w gazie.
Patrz, w jakim oryginalnym świecie \
yjemy: jak mało jest w Europie ludzi, którzy nie
zabili człowieka! I jak mało jest ludzi, których by inni ludzie nie pragnęli zamordować(& )
- A, to ty? Potrzebujesz czegoś? Jak masz jabłka&
- Nie, jabłek nie mam dla ciebie  odrzekłem przyjaz
nie. Nie umarłeś jeszcze,
Abramek? Co słychać?
- Nic ciekawego. Czeski my zagazowali.
 - To wiem i bez ciebie. A osobiście?
- Osobiście? Jakie u mnie mo\
e być  osobiście ?
Komin, blok i znowu komin? Albo ja mam tu kogo? A, chcesz wiedzieć  osobiście:
wykombinowali my nowy sposób palenia w kominie. A wiesz jaki?
Byłem bardzo uprzejmie ciekaw.
- A taki, \
e bierzemy cztery dzieciaki z włosami, przytykamy głowy do kupy i
podpalamy włosy. Potem pali się samo i jest gemach.
- Winszuję  rzekłem sucho, bez entuzjazmu.
Roześmiał się dziwnie i popatrzył mi w oczy:
- Te, fleger, u nas, w Auschwitzu, my musimy bawić się, jak umiemy. Jak by szło
inaczej wytrzymać?
I wsadziwszy ręce w kieszeń, odszedł bez po\
egnania. Ale to jest nieprawda i groteska, jak
cały obóz, jak cały świat(& )
T. Borowski, U nas, w
Auschwitzu&
Fragment II
- A zabijałeś ludzi? A wieszałeś ich na słupku za głupią ukradzioną kostkę margaryny
albo za bochenek chleba?
- Wieszałem złodziejów.
- Beker, mówią, \
e jest na kwarantannie twój syn.
Ręce Bekera kurczowo ujęły trzon od łopaty, a wzrok jego począł uwa\
nie obejmować
mój tułów,
szyję , głowę.
- Ty, puść tę łopatę, nie patrz tak bojowo. Mo\
e to nieprawda, \
e to syn kazał ciebie
zabić za tamtych z Poznania?
- Prawda  rzekł głucho.  A drugiego syna powiesiłem w Poznaniu, ale nie za ręce,
tylko za szyję, bo ukradł chleb.
- Bydlę!  wybuchnąłem(& )
- Czego stoisz jak głupi pies?  wrzasnął kapo na mnie.  Andrej ma zrobić z nim
porządek.
Los!
Poleciałem ście\
ką.
 - Andrej, onczak ich! Kapo kazał!
Andrzej chwycił kij i uderzył na odlew. Grek zasłonił się ręką, zaskowyczał i upadł.
Andrzej poło\
ył mu kij na gardło, stanął na kiju i zakołysał się.
Odszedłem prędko w swoją stronę. (& )
Dzień na Harmenzach
Fragment III
- Słuchaj, Henri, czy my jesteśmy ludzie dobrzy?
- Czemu się głupio pytasz?
- Widzisz, przyjacielu, wzbiera we mnie zupełnie niezrozumiała złość na tych ludzi, \
e
przez nich muszę tu być. Nie współczuję im wcale, \
e idą do gazu. śeby się ziemia pod nimi
wszystkimi rozstąpiła. Rzuciłbym się na nich z pięściami. Przecie\
to jest patologiczne chyba,
nie mogę zrozumieć.
- Och, wprost przeciwnie, to normalne, przewidziane i obliczone. Męczy cię rampa,
buntujesz się, a złość najłatwiej wyładować na słabszym. Po\
ądane jest nawet, abyś ją
wyładował. (& )
Proszę państwa do gazu
Fragment IV
(& ) - Jewriej.
W czerwcu 1945 roku zderzyłem się z nim prawie w Rzymie, wychodząc w południe z
redakcji pisma wojskowego, w którym podówczas pracowałem.
- Dowiedziałem się, \
e tu pracujesz - powiedział nieśmiało - i przyjechałem z Florencji, \
eby
cię zobaczyć...
- Ale skąd, skąd ty tutaj?
- Och, to dłu\
sza historia - odpowiedział z uśmiechem - chodz
my gdzieś na kawę.(& )
- W tej historii - zaczął ostro\
nie - jest pewna sprawa, którą przemilczałem i którą chciałbym
ci teraz powiedzieć. Nie mówiłem o niej dotąd z nikim, bo prawdę powiedziawszy, nie
miałem z kim. Kiedy wróciłem do Polski, nie znalazłem przy \
yciu nikogo, dosłownie nikogo
z mojej bli\
szej i dalszej rodziny. Ale przez tyle bezsennych nocy marzyłem o tym, aby
spotkać kogoś, kto mógłby mnie zrozumieć, kto był tak\
e w obozie sowieckim... Nie \
ądam
od ciebie niczego, nie proszę o nic. Zmieniłem po wojnie nazwisko i za parę miesięcy, mo\
e
za rok, rozpocznę w Ameryce nowe \
ycie. Ale zanim to się stanie, chciałbym, abyś
wysłuchawszy mojej opowieści, powiedział tylko jedno słowo: rozumiem...
- Mów - zachęciłem go, dolewając do szklanki wina - siedzieliśmy przecie\
w jednej celi. (& )
- Nie tak łatwo utrzymałem się na stanowisku dziesiętnika w brygadzie budowlanej. W Rosji,
jak wiesz, trzeba za wszystko płacić. (& )W mojej brygadzie pracowało czterech Niemców
(& ) Pracowali doskonale: nie miałem im nic do zarzucenia, chyba to tylko, \
e unikali jak
ognia rozmów na tematy polityczne. Za\
ądano ode mnie, abym zło\
ył zeznanie, \
e słyszałem
ich rozmawiających po niemiecku o bliskim nadejściu Hitlera. (& ) Oficer NKWD nie
ukrywał przede mną, \
e jeśli odmówię, wrócę na ogólne roboty, do lasu... Miałem więc do
wyboru własną śmierć lub śmierć tych czterech...(& )
- I wybrałem. Miałem dość lasu i tego przeraz
liwego, codziennego wywijania się od śmierci -
chciałem \
yć. Zło\
yłem zeznanie. Rozstrzelano ich za zoną w dwa dni potem.(& )
- Gdybym to powiedział komukolwiek z ludzi, wśród których teraz \
yję - podjął cicho -
nie uwierzyłby lub uwierzywszy, nie podałby mi ręki. Ale ty, ty przecie\
wiesz, do czego nas
doprowadzono. Powiedz tylko to jedno słowo: rozumiem...
Poczułem, jak krew uderza mi do skroni, a wraz z nią cisną się przed oczy dawne obrazy,
wspomnienia. Ale o ile\
bardziej były zatarte wówczas, gdy tłumiłem je siłą, by uratować
wiarę w ludzką godność, ni\
teraz, gdy nareszcie uspokojony - spoglądam na nie
jak na ostygłą przeszłość! Mo\
e wymówiłbym bez trudu to jedno słowo nazajutrz po
zwolnieniu z obozu. Mo\
e... Miałem ju\
jednak za sobą trzy lata wolności, trzy lata
wędrówek wojennych, udziału w bitwach, normalnych uczuć, miłości, przyjaz
ni,
\
yczliwości... Dni naszego \
ycia nie są podobne do dni naszej śmierci i prawa
naszego \
ycia nie są równie\
prawami naszej śmierci. Wróciłem z takim trudem między ludzi
i miałbym teraz od nich dobrowolnie uciekać? Nie, nie mogłem wymówić tego słowa. (& )
G. Herling  Grudziński, Inny świat, Wydawnictwo Literackie
Temat 2. Czas jako siła niszcząca. Porównaj sposób funkcjonowania tego motywu w
poezji D. Naborowskiego ( Krótkość \
ywota ) i Ch. Baudelaire a ( Portret ). Odwołaj
się do zało\
eń epoki baroku i modernizmu.
Śmierć i choroba czynią garść popiołu
Z tego płomienia, który dla mnie płonął.
Z oczu ognistych i czułych pospołu,
Z tych ust, na których jam tak sercem tonął,
Z tych pocałunków mocnych jak balsamy,
Z uniesień \
ywszych od promieni słońca -
Okropnie, duszo moja! - có\
dziś mamy?
Co pozostało? Szkic, kartka niknąca,
Która wraz ze mną samotnie zamiera
I którą starzec złośliwy, Czas srogi,
Z dniem ka\
dym cię\
kim skrzydłem swym zaciera...
Morderco chmurny, \
yciu, sztuce wrogi,
W pamięci mojej nie zatrze twa siła
Tej, co mym szczęściem i chlubą mą była!
Ch. Baudelaire, Portret (1857)
Godzina za godziną niepojęcie chodzi:
Był przodek, byłeś ty sam, potomek się rodzi.
Krótka rozprawa: jutro - coś dziś jest, nie
będziesz,
A \
eś był, nieboszczyka imienia nabędziesz;
Dz
więk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt -
\
ywot ludzki słynie.
Słońce więcej nie wschodzi to, które raz minie,
Kołem niehamowanym lotny czas uchodzi,
Z którego spadł niejeden, co na starość godzi.
Wtenczas, kiedy ty myślisz, ju\
eś był, niebo\
e;
Między śmiercią, rodzeniem byt nasz, ledwie
mo\
e
Nazwan być czwartą częścią mgnienia; wielom
była
Kolebka grobem, wielom matka ich mogiła.
D. Naborowski, Krótkość \
ywota
(1593)