WIELKOMIEJSCY SINGLE
JULITA CZERNECKA
ISBN: 978-83-7561-158-8
format 165/235, oprawa miękka ze skrzydełkami
liczba stron: 254
cena: 39,90 zł
Patronat: Sympatia.pl
Książka pogłębia dotychczasową wiedzę o wielkomiejskich singlach, ich stylu
życia oraz przyczynach bycia  solo . Single mówią o swoich wymaganiach wo-
bec potencjalnego partnera i wyobrażeniu idealnej miłości, dzielą się refleksjami
dotyczącymi ich związków. Mówią też o znaczeniu kariery zawodowej, pasjach,
i w końcu o zaletach i wadach życia w pojedynkę. Książka ujawnia podobień-
stwa i różnice między polskimi singlami oraz wyjaśnia, czemu jednych nazywa
siÄ™  bezkompromisowymi , a innych  oswojonymi lub  romantykami .
Autorka podjęła próbę znalezienia przyczyn życia w pojedynkę. Z uzyskanych
danych wyłaniają się trzy przyczyny: praca zawodowa, środowisko rodzinne
zarówno z dobrymi, jak i złymi wzorami, osobiste doświadczenia. Ten materiał
badawczy jest bardzo rozbudowany, został poddany wnikliwej analizie według
przyjętych grup powodów.
Część pracy dotyczy stylu życia singli (& ). Praca jest  dominującym elementem ich
stylu życia , jest ich pasją, sensem życia, zabiera im wiele czasu  po godzinach jest
kontynuowana w domu, trwa w weekendy, zaburza granice między pracą a czasem
wolnym. (& ) Przedstawiana praca ma swoją niezaprzeczalną wartość, jest ważnym
wkładem w socjologiczne rozważania dotyczące przemian życia społecznego. Ta ana-
liza rozwijającego się zjawiska życia w pojedynkę (& ) nie zamyka tematu, a raczej
pobudza do własnych refleksji.
 z recenzji prof. zw. dr hab. Anny Kwak,
Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Uniwersytet Warszawski
O AUTORCE
Dr Julita Czernecka jest adiunktem w Zakładzie Socjologii Płci i Ruchów Spo-
Å‚ecznych Uniwersytetu A
ódzkiego. Jej zainteresowania badawcze dotyczą alter-
natywnych wobec rodziny form życia, budowania związków intymnych, wy-
obrażeń na temat miłości i partnera, a także sytuacji kobiet na rynku pracy oraz
zarządzania różnorodnością w organizacjach i instytucjach.
www.poltext.pl
WIELKOMIEJSCY SINGLE
Spis treści
Wstęp .......................................................................................................................... 9
1. Życie w pojedynkę jako zjawisko społeczne na świecie i w Polsce ... 15
1.1. Życie w pojedynkę w społeczeństwie przednowoczesnym ........................ 15
1.2. Życie bez stałego partnera w społeczeństwie nowoczesnym .................... 17
1.3. Single w społeczeństwie ponowoczesnym ........................................................ 23
1.4. Upowszechnianie się kategorii społecznej singli
we współczesnej Polsce ............................................................................................ 33
1.5. Konkluzje ......................................................................................................................... 49
2. Przegląd badań dotyczących zjawiska życia w pojedynkę .................. 51
2.1. Problemy z definicją pojęcia  singiel ................................................................... 51
2.2. Zjawisko życia w pojedynkę w świetle wyników badań światowych ....... 55
2.3. Polskie badania życia w pojedynkę jako zjawiska społecznego ................. 67
2.4. Konkluzje ........................................................................................................................ 72
3. Wybór życia w pojedynkę jako wynik tendencji ponowoczesnych ... 74
3.1. Bycie singlem jako konsekwencja realizacji wartości
indywidualistycznych ................................................................................................. 74
3.2. Silne zaangażowanie w pracę zawodową ........................................................... 76
3.3. Idealizacja miłości oraz oczekiwanie określonych cech
i zachowań partnera ................................................................................................... 83
3.4. Zmiana oczekiwań wobec modelu związku ...................................................... 89
3.5. Konkluzje ........................................................................................................................ 94
4. Bycie singlem jako skutek doświadczeń funkcjonowania w rodzinie
pochodzenia i w grupach przyjacielskich .................................................. 95
4.1. Nieudane małżeństwo rodziców ........................................................................... 95
4.2. Negatywny obraz formalnych i nieformalnych związków przyjaciół ....... 99
4.3. Idealne małżeństwo rodziców jako niedościgniony wzór ......................... 102
www.poltext.pl
WIELKOMIEJSCY SINGLE
6 Spis treści
4.4. Zbyt silne więzi z rodziną pochodzenia ............................................................ 103
4.5. Nawyk życia w pojedynkę utrwalony u jedynaków ..................................... 106
4.6. Inne powody bycia singlem w kontekście uwarunkowań rodzinnych ... 107
4.7. Konkluzje ...................................................................................................................... 109
5. Życie  solo jako rezultat niepowodzeń w budowaniu
życia we dwoje ................................................................................................. 111
5.1. Brak porównywalnego zaangażowania partnerów
w budowanie zwiÄ…zku .............................................................................................. 111
5.2. Doznanie zdrady lub porzucenia ........................................................................ 114
5.3. Stawianie wysokich wymagań potencjalnym partnerom .......................... 118
5.4. Brak gotowości do założenia rodziny ................................................................ 120
5.5. Odpoczynek po okresie życia we dwoje .......................................................... 122
5.6. Doświadczenie niespełnionej miłości ................................................................ 124
5.7. Trudności w nawiązywaniu kontaktów z osobami płci przeciwnej ........ 125
5.8. Konkluzje ...................................................................................................................... 127
6. Praca zawodowa jako główny wyznacznik stylu życia singli ............ 129
6.1. Samorealizacja i pasja  praca jako wartość autoteliczna ........................... 129
6.2. Zarabianie pieniędzy  praca jako wartość instrumentalna ...................... 135
6.3. Dwa etaty jako połączenie wartości instrumentalnej
i autotelicznej pracy ................................................................................................. 138
6.4. Konkluzje ....................................................................................................................... 142
7. Formy spędzania czasu wolnego przez singli ........................................ 144
7.1. Udział w spotkaniach towarzyskich ................................................................... 144
7.2. Robienie zakupów .................................................................................................... 149
7.3. Domowe formy rozrywki ....................................................................................... 154
7.4. Uczestnictwo w życiu kulturalnym ..................................................................... 160
7.5. Czas na kształcenie i realizowanie oryginalnych pasji ................................. 162
7.6. Wykonywanie obowiązków domowych ........................................................... 165
7.7. Korzystanie z zabiegów upiększających ........................................................... 167
7.8. Uprawianie sportu i innych aktywności fizycznych ...................................... 170
www.poltext.pl
WIELKOMIEJSCY SINGLE
Spis treści 7
7.9. Sposoby spędzania urlopów i świąt .................................................................. 173
7.10. Konkluzje .................................................................................................................... 180
8. Znaczenie kontaktów społecznych w życiu  solo ............................... 182
8.1. Sieć relacji rodzinnych i towarzyskich ................................................................ 182
8.2. Wsparcie rodziny i przyjaciół w funkcjonowaniu w pojedynkę ............... 189
8.3. Stosunek rodziny i przyjaciół do życia bez stałego partnera ..................... 194
8.4. Relacje intymne ........................................................................................................ 200
8.5. Obawy związane z samotną starością .............................................................. 203
8.6. Konkluzje ...................................................................................................................... 208
9. Stosunek singli do życia w pojedynkę ...................................................... 210
9.1. Czynniki skłaniające do bycia singlem .............................................................. 210
9.2. Czynniki skłaniające do życia w stałym związku ........................................... 217
9.3. Stopień zadowolenia singli z życia bez stałego partnera ............................ 221
9.4. Konkluzje ..................................................................................................................... 225
Zakończenie  typologia singli ........................................................................ 227
Spis tabel ................................................................................................................. 235
Literatura cytowana i inspirujÄ…ca .................................................................... 237
www.poltext.pl
WIELKOMIEJSCY SINGLE
1
Życie w pojedynkę jako
zjawisko społeczne
na świecie i w Polsce
1.1.
Życie w pojedynkę w społeczeństwie
przednowoczesnym
Życie samotne z wyboru nie jest zupełnie nowym zjawiskiem, istniało w każdym
społeczeństwie niezależnie od epoki i typu kultury. Występowanie osób bezżennych
i niezamężnych w dawnych społecznościach było dość powszechne szczególnie
w krajach europejskich i krajach o rodowodzie europejskim (m.in. Stany Zjedno-
czone, Australia, Kanada), a zdecydowanie rzadsze w innych populacjach [Tymicki
2000]. Zjawisko  starokawalerstwa i  staropanieństwa charakterystyczne dla kra-
jów kultury zachodniej można łączyć z przemianami społecznymi, kulturowymi,
ekonomicznymi, które w nich zachodziły w ciągu ostatnich stuleci.
W czasach przednowoczesnych niewiele jednostek decydowało się wieść życie
poza wspólnotą i rodziną. W ich gronie znajdowały się m.in. osoby wybitne, utalen-
www.poltext.pl
WIELKOMIEJSCY SINGLE
16 1. Życie w pojedynkę jako zjawisko społeczne na świecie i w Polsce
towane, które niejednokrotnie pełniły ważne funkcje w społecznościach i wspólno-
tach  byli to kapłani, szamani, uzdrowiciele, wróżbici, artyści, myśliciele, filozofowie.
Innym rodzajem samotników byli ci, którzy egzystowali na marginesie życia społecz-
nego: wędrowcy, pielgrzymi, dziwacy, pustelnicy, włóczędzy, żebracy. Tacy ludzie
zazwyczaj budzili w otoczeniu niepokój i lęk, wynikające z ich nietypowej sytuacji
życiowej. W Europie jedynie tradycja celibatu wśród duchowieństwa  szczególnie
katolickiego  była powszechnie akceptowaną alternatywą dla życia rodzinnego.
W owych czasach bardzo trudno było żyć jednostce poza rodziną. Społeczeństwo
feudalne opierało się na prostym systemie produkcji dóbr, w którym ogromną rolę
odgrywały małe warsztaty lub gospodarstwa rodzinne. Zatem to rodzina zapewniała
bezpieczeństwo ekonomiczne, stabilizację materialną, nadawała jednostce określo-
ny status społeczny oraz zapewniała przewidywalną przyszłość. Dominowały rodziny
wielopokoleniowe i wielodzietne, które cechowały się przewagą stosunków mate-
rialno-rzeczowych nad emocjonalno-osobistymi [Tyszka 2001b]. Rodzina była także
silnie zakorzeniona w środowisku lokalnym i poddawana kontroli społecznej. Czasy
przednowoczesne charakteryzowała bardzo sztywna struktura społeczna, a men-
talność ludzi tej epoki w znikomym stopniu była podatna na jakiekolwiek zmiany.
Potrzeby czy pragnienia jednostek były zaspokajane o tyle, o ile wpisywały się w in-
teres grupowy.
Instytucja małżeństwa była nadrzędną formą życia rodzinnego, mającą na celu
zabezpieczenie ekonomiczne jednostki i reprodukcję biologiczną; małżeństwo miało
charakter kontraktu, w dodatku zawieranego z inicjatywy rodziców, a nie samych
narzeczonych. Decydującym i wystarczającym warunkiem do zawarcia związku mał-
żeńskiego była porównywalna pozycja społeczna i ekonomiczna obu rodzin. Z anali-
zy danych historycznych wynika, że w społeczeństwie feudalnym rzadko spotykano
osoby niezamężne i bezżenne [Tymicki 2000].
Ponieważ życie społeczne opierało się na rodzinie, osoby niepozostające w związ-
ku małżeńskim często natrafiały na instytucjonalne przeszkody, które uniemożliwiały
im realizowanie ważnych dla siebie celów życiowych, zarezerwowanych dla osób
będących w związkach i posiadających rodziny. Ludzie, którzy nie mieli własnej ro-
dziny z powodu zdarzeń losowych i w konsekwencji podjętych przez siebie decyzji,
najczęściej byli postrzegani jako osamotnieni, pokrzywdzeni przez los, nieszczęśliwi,
niemający perspektyw na udane i dostatnie życie. Ten negatywny wizerunek do-
tyczył przede wszystkim niezamężnych kobiet, ponieważ określenie  stara panna
przez wieki budziło zdecydowanie negatywne konotacje, związane nie tylko z jed-
noznaczną oceną nieprzydatności dla rodziny, ale także dla innych grup i całego spo-
łeczeństwa. Kobieta samotna była postrzegana jako ta, która nie znalazła na rynku
www.poltext.pl
WIELKOMIEJSCY SINGLE
1.2. Życie bez stałego partnera w społeczeństwie nowoczesnym 17
małżeńskim partnera albo z przyczyn ekonomicznych, ponieważ nie dysponowała
odpowiednim majątkiem, który jako posag wnosiła do rodziny męża, albo z po-
wodu jakiejś niedoskonałości natury fizycznej, psychicznej czy społecznej [Żurek
2008, s. 48]. Jedynym przywilejem niezamężnych kobiet była możliwość wspólne-
go zamieszkiwania z członkami swojej bliższej lub dalszej rodziny. Status społeczny
kobiety, która nie wyszła za mąż, był zdecydowanie niższy niż matek i żon.  Stare
panny nie miały żadnych praw społecznych ani szans na osiągnięcie znaczącej po-
zycji w swoim otoczeniu. Nieżonaci mężczyz
ni, niezależnie od powodu, dla którego
pozostawali w stanie wolnym  mógł to być brak atrakcyjności fizycznej lub opinia
hulaki, bawidamka czy hazardzisty  mogli za przyzwoleniem społecznym wchodzić
w dość niezobowiązujące związki, mogli też na dowolnym etapie swojego życia za-
łożyć rodzinę, o ile oczywiście posiadali wystarczający do tego majątek.
1.2.
Życie bez stałego partnera w społeczeństwie
nowoczesnym
W społeczeństwie nowoczesnym warunki życia zaczęły być kształtowane w więk-
szym niż dotychczas stopniu przez czynniki zewnętrzne, a jednostka w dużej mie-
rze oddała kontrolę nad swoją egzystencją mechanizmom rynkowym. Tradycyjny
wizerunek rodziny zmienił się nieodwracalnie pod wpływem procesów industria-
lizacji i urbanizacji [Tyszka 1995, 1997]. Działalność produkcyjna odłączyła się od
sfery gospodarstwa domowego. Zmiany zapoczątkowane na przełomie XVIII i XIX
wieku spowodowały przejście od społeczeństw typu rolniczego (gospodarki samo-
wystarczalnej) do społeczeństw przemysłowych. Szybkie tempo rozwoju techniki
umożliwiło powstanie nowych form produkcji opartych na wykorzystaniu maszyny
parowej i zastosowaniu unowocześnionych narzędzi, co z kolei wpłynęło na zme-
chanizowanie systemu pracy. Pojawiło się wiele nowych specjalistycznych zawodów.
Nastąpił szybki rozwój miast, w których zaczął rozkwitać nie tylko przemysł, ale tak-
że instytucje związane z oświatą, kulturą i rozrywką. Do aglomeracji miejskich coraz
tłumniej napływała ludność ze wsi i małych miasteczek w poszukiwaniu nowych
możliwości zatrudnienia i lepszych warunków egzystencji [Tyszka 1995, 1997].
W czasach nowoczesnych zmieniły się ekonomiczne podstawy funkcjonowa-
nia tradycyjnej rodziny i została znacznie zredukowana kontrola społeczna wobec
www.poltext.pl
WIELKOMIEJSCY SINGLE
18 1. Życie w pojedynkę jako zjawisko społeczne na świecie i w Polsce
poszczególnych członków społeczności. Jednostki uzyskały większą niż w społe-
czeństwie przednowoczesnym możliwość podejmowania decyzji dotyczących ich
aktywności pozarodzinnej. Wielu młodych ludzi zdecydowało się na zmianę miej-
sca zamieszkania w poszukiwaniu pracy zarobkowej. Migracje ugruntowały zmiany,
które przekształciły wielką rodzinę wielopokoleniową w rodzinę małą, nuklearną,
którą dzisiaj określa się mianem rodziny współczesnej1. Rodzina stała się grupą bar-
dziej intymną, o słabszych niż wcześniejsze więziach łączących ją z dalszymi krew-
nymi. Pojawiły się duże i istotne różnice międzypokoleniowe. Przemianom zaczęły
ulegać preferencje wobec rodzaju i jakości związku, aspiracje, motywacje, warto-
ści, co zaowocowało przeobrażeniami w stylu życia. Na przykład w XIX-wiecznej
Irlandii wstępowanie w związki małżeńskie było opóz
niane przede wszystkim ze
względu na złe warunki ekonomiczne i konieczność odziedziczenia gospodarstwa
domowego. Często zdarzało się, że dzieci mieszkały z rodzicami aż do osiągnięcia
dorosłości, nie zakładając własnych rodzin, głównie z braku środków materialnych
[Guinnane 1991, za: Koropeckyj-Cox 2005]. Możliwość samodzielnego zarabiania
pieniędzy w młodym wieku eliminowała konieczność długiego wyczekiwania na
kapitał w postaci odziedziczonego majątku, niezbędny do wyjścia z domu rodzin-
nego. Stała pensja pozwalała samodzielnie utrzymać się i wcześnie założyć własną
rodzinÄ™.
Warto zauważyć, że nie tylko mężczyz
ni pracowali w przemyśle, coraz częściej
w fabrykach zatrudniane były także kobiety [Doniec 2001; Tyszka 2001a]. Wzrost
zapotrzebowania na wykwalifikowanych pracowników spowodował upowszech-
nienie się edukacji, szczególnie wśród kobiet, które coraz chętniej podejmowały
pracę zarobkową. Rodzina industrialna2 stała się bardziej tolerancyjna, wyrozumiała
i akceptująca zmiany w sposobie pełnienia ról i wypełniania obowiązków społecz-
nych. Wszystkie wymienione powyżej procesy  pozostawały ze sobą w sprzężeniu.
Tworząc zintegrowany blok wpływów, którym podlegała m.in. rodzina (& ), owe re-
wolucyjne przemiany techniczne generowały przełomowe przemiany ekonomiczne
i spoÅ‚eczne zmieniajÄ…ce radykalnie «tÅ‚o życia rodzinnego, a także poÅ›rednio  jak
również bezpośrednio  samą rodzinę [Tyszka 2001a, s. 195]. Jednostki zaczęły po-
dejmować autonomiczne decyzje dotyczące ich życia, dla których  nie bez znacze-
nia były antyfeudalne idee wolności, demokracji i równości [Tyszka 2001a, s. 196].
1
Z. Tyszka (2001) określa rodzinę współczesną jako rodzinę dwupokoleniową, mieszkającą oddziel-
nie we własnym mieszkaniu.
2
Zdaniem Z. Tyszki (2001) model rodziny industrialnej występował do połowy XX wieku w krajach
dziś uważanych za postindustrialne, natomiast w krajach średnio rozwiniętych ciągle jest obecny.
www.poltext.pl
WIELKOMIEJSCY SINGLE
1.2. Życie bez stałego partnera w społeczeństwie nowoczesnym 19
Rozwój przemysłu i miast przyczynił się do przemian w sferze wartości. Spo-
łeczeństwa zachodnie zaczęły przechodzić proces transformacji od społeczności
opartych na wartościach kolektywistycznych do tych bazujących na wartościach
indywidualistycznych.  Nowy sposób myślenia o swoim życiu  swoboda w jego
kreowaniu i wzrost poczucia niezależności  stał się jednym z głównych powodów
zwiększania się liczby osób (oprócz zmuszonych do tego przez sytuacje losowe),
które decydowały się na pozostawanie w stanie bezżennym.  Właśnie rozwój zurba-
nizowanych, przemysłowych społeczeństw to ten moment w dziejach, w którym pod
wpływem warunków społeczno-ekonomicznych ludzie coraz częściej podejmowali
decyzję o życiu w pojedynkę. Wyrażało się to wzrastającą liczbą osób niezamężnych
i nieżonatych oraz takich, które opuszczały dom rodzinny i zamieszkiwały samot-
nie (& ), radykalne zwiększenie się ilości jednoosobowych gospodarstw domowych,
uznaje się za jedną z podstawowych cech społeczeństw, w których zaszły procesy
urbanizacji i industrializacji [Żurek 2008, s. 49].
W Europie od początku XVIII wieku liczba dostępnych na rynku matrymonialnym
mężczyzn malała w stosunku do liczby kobiet, które częściej pozostawały w stanie
Zachęcamy do lektury!
bezżennym. J. Hajnal upatrywał przyczyn tego zjawiska przede wszystkim w du-
żej fali emigracji w owym czasie, która stała się domeną mężczyzn [Hajnal 1953, za:
Tymicki 2000].  W wielu krajach europejskich zanotowano w tym okresie spadek
zawieranych małżeństw zarówno przez kobiety, jak przez mężczyzn. Spadek ten
był postrzegany jako odpowiedz
na głosy nawołujące do ograniczenia wzrostu po-
pulacji. Na skutek tych zjawisk proporcja niezamężnych kobiet wzrosła do poziomu
nienotowanego w Europie Północno-Zachodniej przed końcem XIX wieku [Tymicki
2000, s. 24]. Kobiety samotne zyskały wówczas możliwość odgrywania ról społecz-
nych, których nie mogły pełnić kobiety zamężne, m.in. mogły pracować jako guwer-
nantki, nauczycielki, pielęgniarki, pracownice socjalne [Watkins 1984, za: Koropeckyj-
Cox 2005]. W czasach wiktoriańskich separacja męskich i żeńskich sfer życia pomogła
zredukować negatywne skutki staropanieństwa. Życie społeczne kobiet skupiało
się na podtrzymywaniu relacji z krewnymi oraz znajomymi. Pozwalało to niezamęż-
nym kobietom mieszkać w większych gospodarstwach domowych wraz z bliższą lub
dalszÄ… rodzinÄ…, czasami nawet osobami zaprzyjaz
nionymi, ale niespokrewnionymi
[Smith-Rosenberg 1975, za: Koropeckyj-Cox 2005]. W Europie w XIX i na poczÄ…tku XX
wieku kobiety niezamężne były obligowane do niesienia pomocy rodzinie, u której
mieszkały. Często cieszyły się poważaniem i szacunkiem pozostałych domowników,
choć ich pozycja nie dorównywała pozycji kobiet zamężnych.
W Stanach Zjednoczonych w tym samym czasie samotne kobiety uzyskiwały sa-
modzielność finansową, handlując importowanymi towarami, książkami oraz tkani-
www.poltext.pl