1. Ekonomia - jest nauką, która zajmuje się działalnością pojedynczych osób, grup i całych społeczeostw, skierowaną na osiągnięcie
określonych celów  głównie w odniesieniu do produkcji dóbr. Cele te można osiągnąd w różny sposób, zaś ekonomia bada jak do
nich dążyd najmniejszym kosztem. Innymi słowy, ekonomia to nauka o tym, jak ludzie wytwarzają i dzielą dobra.; jest nauką o
prawidłowościach rządzących procesem gospodarowania czyli gospodarczą działalnością ludzi.
2. Oprócz ekonomii do nauk ekonomicznych zalicza się też zwykle historię gospodarczą, zajmującą się badaniem rozwoju procesów i
zjawisk gospodarczych w czasie, geografię ekonomiczną, badającą konkretne procesy gospodarcze z punktu widzenia ich
rozmieszczenia na ziemi, statystykę ekonomiczną, ujmującą procesy i zjawiska gospodarcze w sposób liczbowy, oraz tzw. Ekonomiki
szczegółowe, badające poszczególne dziedziny lub aspekty procesu gospodarowania. Nauki te pełną wobec ekonomii rolę służebną,
gdyż dostarczają jej niezbędnej wiedzy o faktach i przebiegu konkretnych procesów gospodarczych. Dzięki tej wiedzy dokonywane
przez ekonomię uogólnienia mogą byd zgodne z rzeczywistością. Również ekonomia pełni służebną rolę wobec pozostałych nauk
ekonomicznych. Korzystają one z wyników badao ekonomii chociażby w tym sensie, że tworzone przez nią ogólne pojęcia i
formułowane tezy stanowią niezbędny punkt wyjścia badao poszczególnych dziedzin lub aspektów procesów gospodarowania. Tak
więc wszystkie nauki ekonomiczne uzupełniają się nawzajem.
3. Ekonomiczna polityka, ogół działao paostwa mających na celu stymulowanie procesów gospodarczych zgodnie z celami
ogólnogospodarczymi i ogólnospołecznymi. W ujęciu makroekonomicznym polityka ekonomiczna zmierza do utrzymania produkcji
na poziomie zapewniającym pełne wykorzystanie czynników produkcji (zwłaszcza siły roboczej), stabilnego poziomu cen i wzrostu
gospodarczego.
4. Ekonomia normatywna oznacza wartościowanie zaobserwowanych zależności ekonomicznych, ich interpretację i oceny. Chodzi tu
o ustalenie norm, zasad, którym powinny odpowiadad zjawiska i procesy ekonomiczne; dostarcza zaleceo i rekomendacji opartych
na subiektywnych sądach wartościujących. Ekonomia normatywna formułuje zalecenia dotyczące tego, co powinno się czynid w
gospodarce, koncentruje się na tworzeniu określonego systemu poglądów wartościujących, na opracowaniu określonej ideologii
umożliwiającej interpretację różnych zjawisk i procesów gospodarczych.
Ekonomia pozytywna oznacza bezinterpretacyjny opis otaczającej rzeczywistości gospodarczej. Zajmuje się zatem światem takim jaki
jest, a nie takim jakim powinien byd; zajmuje się obiektywnym, naukowym objaśnieniem zasad funkcjonowania gospodarki. Celem
ekonomii pozytywnej jest wyjaśnienie w jaki sposób społeczeostwo gospodarujące podejmuje decyzje dotyczące konsumpcji,
produkcji i wymiany dóbr. Ekonomia pozytywna bada rzeczywiste działanie gospodarki, koncentrując się na wypracowaniu
najbardziej uniwersalnych narzędzi i metod analizy ekonomicznej w celu możliwie bezstronnego uogólnienia procesów
gospodarczych i mechanizmów ekonomicznych.
5. Możemy wyróżnid trzy podstawowe grupy zasobów: ludzkie, naturalne i kapitałowe.
Zasoby ludzkie tworzą ludzie i ich specyficzne predyspozycje. Ludzie stanowią siłę roboczą, która uruchamia każdą produkcję i każdą
działalnośd poprzez świadczenie przez ludzi pracy.
Zasoby naturalne nie są wytworem pracy ludzi, są darem natury. Zasoby te obejmują ziemię i wszystko to, co jest użyteczne dla
człowieka w jej wnętrzu (surowce mineralne) oraz na jej powierzchni (przestrzeo, gleba, woda, powietrze, ciepło słoneczne).
Zasoby kapitałowe - to wartości rzeczowe i finansowe wytworzone przez człowieka, potrzebna w czasie produkcji. Do rzeczowych
zasobów kapitałowych należą tzw. środki produkcji składające się ze środków pracy i przedmiotów pracy.
6. Gospodarstwo domowe jest kategorią ekonomiczną, kryterium: posiadanie oraz zarządzanie wspólnym majątkiem oraz wspólnym
budżetem w celu zaspokajania głównych potrzeb członków gospodarstw domowych. Gospodarstwem domowym w Systemie
Rachunków Narodowych jest każda grupa osób, które mieszkają razem i podejmują wspólne decyzje ekonomiczne dotyczące m.in.
spożycia, oszczędności oraz ilości świadczonej pracy. Obok przedsiębiorstwa i rządu jest to kolejny podmiot decyzyjny w
gospodarce.
Przedsiębiorstwo  wyodrębniona prawnie, organizacyjnie i ekonomicznie jednostka, prowadząca działalnośd gospodarczą.
Najczęściej definiowanym celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku poprzez zaspokajanie potrzeb konsumentów.
obok gospodarstwa domowego, rządu i zagranicy jest podmiotem podejmującym decyzje w gospodarce. W Systemie Rachunków
Narodowych jest ono organizacją, która wynajmuje od gospodarstw domowych czynniki produkcji  pracę i kapitał, aby wytworzyd
dobra lub świadczyd usługi, które z kolei są sprzedawane konsumentom, innym firmom, rządowi lub zagranicy.
Paostwo - polityczne zorganizowanie społeczeostwa, wyposażone w suwerenną władzę oraz zajmujące określone terytorium.
Przynależnośd do paostwa ma charakter sformalizowany (obywatelstwo). W obrębie paostwa występuje stosunek: władza -
podporządkowane jej osoby i grupy. Atrybutem paostwa jest suwerennośd rozumiana jako całkowita niezależnośd od jakiejkolwiek
siły zewnętrznej i wewnętrznej.
7. Gospodarowanie  to działalnośd ludzka, indywidualna i zbiorowa, która prowadzi do zaspokojenia potrzeb człowieka. Działalnośd
ta polega na porównywaniu korzyści oraz kosztów i jest połączona z wyborem najlepszej dostępnej możliwości.
8. Popyt - ilośd towaru, którą nabywcy są skłonni kupid w określonym czasie przy ustalonej cenie.
Krzywa popytu  Krzywa popytu przedstawia odwrotną zależnośd między ceną a
rozmiarami zapotrzebowania przy innych wielkościach stałych.
Krzywa popytu jest krzywą malejącą (funkcją ceny).
9. Podaż - ilośd towaru, którą dostawcy są skłonni dostarczyd na rynek w określonym czasie.
Krzywa podaży - jedna z podstawowych krzywych, używanych w mikroekonomii,
pokazująca dla danego dobra ile jego jednostek (Q) są skłonni wyprodukowad
producenci przy danej cenie (P.); przedstawia jednokierunkową zależnośd
między ceną a ilością oferowaną przy pozostałych czynnikach nie zmienionych.
Krzywa podaży jest krzywą rosnącą
10. Własnośd  najszersze, podstawowe prawo rzeczowe, pozwalające właścicielowi korzystad z rzeczy i rozporządzad nią z
wyłączeniem innych osób.
11. Własnośd prywatna  rzeczowe i autonomiczne prawo jednostki do władania rzeczą materialna, w treści swej nieograniczone o
ile nie narusza obowiązującego prawa.
Własnośd spółdzielcza - dobrowolne, samorządne zrzeszenie osób (fizycznych i/lub prawnych) powołane do prowadzenia wspólnej
działalności.
Własnośd publiczna - w najwęższym znaczeniu jest to twórczośd, z której można korzystad bez ograniczeo wynikających z uprawnieo
jakie mają posiadacze autorskich praw majątkowych, gdyż prawa te wygasły lub twórczośd ta nigdy nie była lub nie jest
przedmiotem prawa autorskiego.
12. Sektor prywatny jest pojęciem określającym częśd gospodarki narodowej, która nie jest finansowana ani kapitałem paostwowym
ani samorządowym. Innymi słowy są to przedsiębiorstwa oraz organizacje gospodarcze, które należą do rąk prywatnych.
Sektor publiczny jest częścią gospodarki, która zajmuje się dostarczaniem dóbr i usług dla paostwa i obywateli. Jego działalnośd ma
zastosowanie na poziomie paostwowym, regionalnym oraz lokalnym.
13. Dobra - to wszystkie środki, które mogą byd wykorzystane, bezpośrednio lub pośrednio, do zaspokojenia potrzeb ludzkich.
Dobra konsumpcyjne - dobra wytworzone w celu niezwłocznego ich wykorzystania (zużycia) przez konsumenta.
Dobra produkcyjne pośrednio zaspokajają potrzeby człowieka, gdyż służą do wytwarzania nowych dóbr gospodarczych. Są to na
przykład maszyny i urządzenia produkcyjne, surowce i materiały lub narzędzia.
14. Czynnik wytwórczy - to dobro lub usługa wykorzystywana w procesie produkcji; materialne lub niematerialne zasoby niezbędne
do wytwarzania dóbr w postaci towarów i usług.
ziemia oraz naturalne surowce posiadane przez ludzi. Ceną ziemi jest renta gruntowa.
praca to wysiłek ludzki włożony w wytworzenie danego dobra, ceną pracy jest płaca,
kapitał to dobra wytworzone uprzednio przez ludzi używane do produkcji innych dóbr. Są to budynki, narzędzia i maszyny. Ceną
kapitału są odsetki.
15. System ekonomiczny - zespół instytucji oraz mechanizmów koordynujących i kontrolujących podejmowanie i realizację decyzji
ekonomicznych w danym paostwie.
Wyróżniane są 3 systemy ekonomiczne: gospodarki centralnie planowanej, czysty kapitalizm i mieszany. Pierwszy charakteryzuje się
publiczną własnością czynników produkcji oraz centralnym planowaniem celów ekonomicznych. Przedsiębiorstwa należą do
paostwa i ono decyduje o tym, co ma byd produkowane, dla kogo, w jakiej ilości i w jaki sposób. Czysty kapitalizm charakteryzuje się
prywatną własnością czynników produkcji, a wszelkie decyzje związane z działalnością gosp. Oba modele są czysto teoretyczne.
W praktyce współczesna gospodarka jest oparta na trzecim systemie  mieszanym, w którym decyzje związane z produkcją, a także
wykorzystaniem i własnością czynników produkcji są podzielone między paostwo a prywatnych przedsiębiorców.
16. System gospodarczy ma za zadanie określid to, kto, a także jak decyduje o tym, które z dóbr powinny byd wytwarzane i w jakich
ilościach.
Gospodarka - całokształt działalności gospodarczej prowadzonej w danym regionie (gospodarka regionalna), kraju (gospodarka
narodowa) lub na całym świecie (gospodarka światowa). Działalnośd ta polega na wytwarzaniu dóbr i świadczeniu usług zgodnie
z potrzebami ludności. Najprostszy podział gospodarki wyróżnia trzy sektory: usługi, przemysł,rolnictwo.
Ekonomia komparatystyczna - ????
Typologie gospodarek :
Rynkowa - System gospodarczy, w którym decyzje dotyczące gospodarki podejmowane są przez niezależne podmioty gospodarcze
(ludzi, firmy i rząd).
Tradycyjna - Jest najstarszym sposobem organizacji życia gospodarczego. Członkowie społeczeostwa żyli zgodnie z obyczajami
swoich przodków, powtarzając decyzje ekonomiczne podjęte przez poprzednie pokolenia. Obecnie taki system gospodarczy nie
występuje już w żadnym paostwie, jedynie jego elementy można obserwowad w systemach gospodarczych słabo rozwiniętych
krajów azjatyckich czy afrykaoskich.
Towarowa - typ gospodarki, który charakteryzuje się tym, że producenci wytwarzają produkty na wymianę, czyli na sprzedaż.
Ten typ gospodarki pojawia się u schyłku okresu wspólnoty pierwotnej, natomiast w niewolnictwie i feudalizmie występowała na
skraju działalności ludzkiej. Przeważad zaczęła w systemie gospodarki kapitalistycznej. Początki gospodarki towarowej datuje się 6-8
tysięcy lat przed naszą erą.
W gospodarce towarowej przedmiot wymiany (produkt pracy ludzkiej) staje się towarem. Pojęcie towaru obejmuje wszystkie dobra
konsumpcyjne i produkcyjne i usługi.
Towarowo  pieniężna - w ekonomii wytwarzanie produktów przeznaczonych do wymiany przez różnego typu transakcje kupna-
sprzedaży. Jest ona związana ze społecznym podziałem pracy i wyodrębnieniem się producentów. Gospodarka towarowo-pieniężna
jest przeciwieostwem gospodarki naturalnej.
Światowa - system powiązao produkcyjnych, technologicznych, handlowych, finansowych i instytucjonalnych między gospodarkami
narodowymi różnych krajów, na różnym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego, włączający je w ogólnoświatowy proces
produkcji i wymiany.
Rozwój międzynarodowego podziału pracy, specjalizacji i wymiany międzynarodowej wykształca system trwałych związków,
obejmujących coraz większą liczbę krajów, tworząc międzynarodowe rynki, regionalne i światowe.
Narodowa - całokształt działalności gospodarczej prowadzonej na terytorium danego paostwa. Dzieli się na działy, do których
zaliczamy przemysł, rolnictwo,budownictwo, transport, łącznośd, handel itp. Niektóre działy dzielą się na gałęzie, w których skład
wchodzą różne przedsiębiorstwa.
Lokalna - jest zbiorem współzależnych podmiotów gospodarujących, działających na terenie gminy, z których każdy pełni określone
funkcje i dąży do realizacji własnych celów. Jej podmiotami są: jednostki gospodarcze, gospodarstwa domowe, instytucje i władze
lokalne.
Terenowa/przestrzenna - to całokształt działao biernych i czynnych dotyczących podmiotów i przedmiotów związanych z organizacją
użytkowania przestrzeni. Celem gospodarki przestrzennej jest zarówno ochrona określonych wartości przestrzeni, jak i racjonalne
kształtowanie przestrzeni przez stymulowanie procesów gospodarczych. Działania ochronne obejmują dążenie do zachowania
równowagi pomiędzy elementami naturalnymi środowiska, a wytworami działalności ludzkiej.
Przedsiębiorstw 
Prywatna - ogół podmiotów gospodarczych, branż, czy też gałęzi przemysłu, które są własnością prywatną. Cechą
charakterystyczną gospodarek krajów kapitalistycznych jest dominacja działalności prywatnej.
Publiczna / mieszana
Socjalistyczna 
Nakazowa - występuje w niej paostwowa własnośd czynników wytwórczych, co związane jest z centralnym podejmowaniem decyzji,
które przekazywane są jednostkom gospodarczym w formie obowiązujących szczegółowych planów gospodarczych.
17. Cena  ilośd pewnego dobra (najczęściej pieniądza), za przyjęcie której sprzedający jest gotów zrzec się swoich praw do danego
dobra.
Rodzaje:
" producenta  kwota płacona przez nabywcę producentowi
" hurtowe  pośrednia, np. bez marży sklepu,
" detaliczne  wliczone są wszystkie elementy kosztów produkcji, marketingu i dystrybucji,
" wolnorynkowe  kształtują się swobodnie, w związku z prawem popytu i podaży.
18. Gospodarka rynkowa  rodzaj gospodarki, w której decyzje dotyczące zakresu i sposobu produkcji podejmowane są przez
podmioty gospodarcze, kierujące się własnym interesem i postępujące zgodnie z zasadami racjonalności gospodarowania. Rynek to
całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają.
Funkcji:
Funkcja informacyjna  rynek dostarcza oferującym swoje towary producentom i oczekującym na zaspokojenie swoich potrzeb
klientom informacji o podstawowych parametrach : popycie, podaży i cenie,
Funkcja równowagi  rynek jest mechanizmem dostosowującym wielkośd produkcji, jej asortyment, jakośd wyrobów do oczekiwao
klientów; oznacza to, że producenci podejmują decyzje na podstawie informacji otrzymanej z rynku,
Funkcja akceptacji produktów  dzięki istnieniu rynku następuje społeczne potwierdzenie przydatności wytworzonych dóbr, w
wyniku czego stają się one towarami, ale istnieje też możliwośd odrzucenia produktu przez rynek, czyli ludzie po prostu nie kupią
produktów,
Funkcja alokacyjna  rynek dokonuje regulacji produkcji nie tylko w krótkim czasie, ale także w okresie długim przez alokację
kapitału.
Funkcja selekcyjna  na rynku dokonuje się selekcja towarów i producentów. Nabywcy dokonują akceptacji produktów z punktu
widzenia ich przydatności w procesie zaspokajania potrzeb, poniesionych kosztów ich wytwarzania, nowoczesności, jakości itd. Brak
akceptacji oznacza koniecznośd wycofania produktów z rynku. Jednocześnie następuje selekcja producentów z punktu widzenia
efektywności ich działania.
Warunki istnienia dojrzałego rynku:
1.Dominacja własności prywatnej i swoboda transferu praw własności,
2.Swoboda prowadzenia działalności gospodarczej,
3.Istnienie sprawnie działających instytucji obsługujących rynek,
4.Integralnośd rynku, czyli wzajemne uzależnianie się od siebie rynków,
5.Istnienie konkurencji między podmiotami.
19&20.
Negatywne efekty zewnętrzne występują w sytuacji, gdy producent jest w stanie przerzucid częśd kosztów na osoby trzecie.
Powoduje to powstanie strat u innych podmiotów, które nie są związane z działalnością, która doprowadziła do powstania kosztu i
nie uczestniczą w odnoszeniu korzyści z tej działalności.
Pozytywne efekty zewnętrzne: niektóre rodzaje działalności mogą powodowad korzyści u osób trzecich. Jeżeli podmiot prowadzący
działalnośd nie jest w stanie otrzymad pełnego wynagrodzenia za te korzyści, wówczas występują pozytywne efekty zewnętrzne.
21. Kapitalizm wolnokonkurencyjny jest odmianąsystemu kapitalistycznego. Najważniejsza jest podstawowa zasada całego
kapitalizmu: skupienie środkówprodukcji w rękach prywatnych. Dodatkowo zaznaczana jest równośd wszystkich wobec prawa, a
także gwarancja wolności osobistej.
Najważniejszym celem, do którego dąży się w kapitalizmie wolnokonkurencyjnym, jest osiągnięcie zysku. W jego czasie ingerencja
paostwa w gospodarkę była mała, liczba działających przedsiębiorstw każdej gałęzi była duża, jednak były małe, nikt nie mógł
dominowad a zatem panowała stała konkurencja; łatwośd przenoszenia kapitału z jednej dziedziny do innej.
22. Monopol, forma rynku, na którym działa jeden sprzedawca przy nieograniczonej liczbie nabywców. Może przybierad formę
związków producentów (kartel, trust, koncern) dających przewagę ekonomiczną nad konkurentami poprzez osiąganie wyższych
zysków, dzięki korzystnemu kształtowaniu cen sprzedaży, jak i wobec możliwości narzucania niskich cen dostawcom.
Monopson  forma rynku, na którym istnieje tylko jeden odbiorca (pr zedsiębiorstwo pośredniczące w handlu) oraz wielu
dostawców pewnego towaru lub usługi. Monopsonami są zazwyczaj firmy paostwowe, np. kupujące ropę naftową, gaz ziemny lub
usługi zdrowotne. Przedsiębiorstwo mające taką pozycję dąży do zakupu po zaniżonych cenach podczas negocjacji z dostawcami.
23. Oligopol  forma struktury rynkowej, różna od doskonałej konkurencji, gdzie występuje znaczna liczba małych konkurentów,
oraz od czystego monopolu, gdzie istnieje tylko jedna potężna firma; dominująca forma w krajach rozwiniętych; sytuacja na rynku, w
której występuje tylko kilku dużych producentów danego dobra czy też dostawców usługi.
Charakterystyczną cechą dla oligopolu jest brak konkurencji cenowej między uczestnikami takiego rynku. Rywalizacja
przedsiębiorstw odbywa się na innych płaszczyznach (jakośd, reklama, usługi dodatkowe itp.). Zachowania uczestników oligopolu
próbuje się tłumaczyd przy użyciu teorii gier. Istnieją tutaj duże bariery wejścia i wyjścia. Oligopol jest formą konkurencji
niedoskonałej, charakteryzuje się najwyższym stopniem monopolizacji.
24. Instrument finansowy  forma zobowiązania pieniężnego jednego podmiotu względem drugiego. Zobowiązanie to może przyjąd
postad zapisu księgowego lub papieru wartościowego.
Rodzaje: 1. Papiery wartościowe:
wierzycielskie  weksel, czek, obligacja, list zastawny, świadectwo udziałowe NFI, publiczny papier wartościowy emitowany na
podstawie przepisów o finansach publicznych i o banku centralnym (bon skarbowy, obligacja skarbowa, komunalny papier
wartościowy, papier wartościowy NBP), bankowy papier wartościowy, warrant subskrypcyjny,
udziałowe (korporacyjne)  akcja, certyfikat inwestycyjny,
towarowe  konosament, dowód składowy;
imienne (zbywalne przez przelew),
na okaziciela (zbywalne przez przeniesienie posiadania dokumentu),
na zlecenie (zbywalne przez indos).
25. Proces gospodarczy, podejmowanie takich decyzji związanych zgospodarowaniem, aby osiągnąd wyznaczone cele, np.: zdobycie
nowych rynków, zwiększenie produkcji, dotarcie do nowych klientów, znalezienie bardziej wydajnych sposobów sprzedaży,
produkcji itd. Są sezonowe, przypadkowe i cykliczne wahania w procesach gospodarczych.
26. Cykl koniunkturalny  zjawisko występowania w gospodarce wahao różnych mierników ekonomicznych charakteryzujących
poziom koniunktury, wokół rosnącegotrendu wzrostu gospodarczego, analizowanego w długim okresie. Znaczący wkład w badaniu
cyklów koniunkturalnych ma austriacka szkoła ekonomii, głównie dzięki Ludwigowi von Misesowi.
Najczęściej tymi zmiennymi są: PKB, zatrudnienie, ceny, wielkośd eksportu i importu, wskaz
niki rynku kapitałowego, nakłady
inwestycyjne i zapasy przedsiębiorstw, dochody i wydatki ludności, obroty i zyski
przedsiębiorstw.
27. Cykle Kitchina - Kitchin oparł się na analizie wybranych wskaz
ników z okresu 1890
1922 dla Wielkiej Brytanii i USA. Były to wskaz
niki dotyczące pieniężnego sektora
gospodarki (indeksów obrotów clearingowych, cen hurtowych i stóp procentowych).
Analiza tych
wskaz
ników doprowadziła do sformułowania twierdzenia o występowaniu w gospodarce
cykli krótkich, o przeciętnym okresie wynoszącym 3.5 roku. Jednak co drugi lub co trzeci krótki cykl zwraca na siebie uwagę większą
amplitudą i dlatego powstaje, zdaniem Kitchina, wrażenie występowania cykli o dłuższych tzn. 7 lub 11 letnich okresach.
Cykl Juglara koncentrował się przede wszystkim na przyczynach pieniężno - kredytowych, zaś kolejni badacze rozszerzyli analizę,
głównie w kierunku badania wpływu inwestycji i innowacji na poziom aktywności gospodarczej.
Według opinii Juglara podstawową przyczyną zmian w gospodarce było ograniczenie ekspansji kredytowej banków w okresie
rozkwitu, co negatywnie wpływało na utrzymanie tendencji wzrostu popytu. W połowie XIX wieku zjawisko cykliczności gospodarki
było zauważalne i brane pod uwagę w prowadzeniu działalności gospodarczej, jednak nazywano je cyklami handlowymi od zmian w
poziomie zapasów hurtowych.
Przeprowadzone badanie wykazało występowanie wielu regularności w procesach gospodarczych, które przybierają formę długiego
cyklu trwającego od 50 do 60 lat w którym można zaobserwowad fazy wzrostu i spadku koniunktury gospodarczej. Kondratiew
przeanalizował 25 szeregów czasowych, analizując zmiany we wskaz
nikach cen towarów, w przychodach z obligacji paostwowych, w
rocznej płacy robotników rolnych, w obrotach handlu zagranicznego w przeliczeniu na jednego mieszkaoca. Przeprowadzone
doświadczenie pozwoliło na wyodrębnienie 3 cykli o zbliżonej długości faz wzrostu i spadku.
28. faza kryzysu
faza depresji
faza ożywienia
faza rozkwitu
29. Współczesny cykl koniunkturalny składa się z 2 faz:Faza spadku łączy kryzys i depresje, a faza ekspansji łączy ożywienie i rozkwit.
A
agodne wahania wokół trendu występują na skutek interwencji paostwa w dolny i górny punkt zwrotny.
30. Teorie egzogeniczne cyklu koniunkturalnego szukają przyczyn sprawczych cyklu w zewnętrznych czynnikach w stosunku do
danego systemu gospodarczego ( przyczyny: wojny, rewolucje, wybory, ceny surowców, innowacje, plamy na słoocu)
Meteorologiczna teoria (teoria plam na słoocu) W.S.Jevensona
Teoria cyklu politycznego M.Kalecki
Endogeniczne - ich przyczyną jest wewnętrzna niestabilnośd systemu gospodarczego. Teorie te poszukują mechanizmu cyklu
wewnątrz systemu gospodarczego.
Teorie pieniężne (J.S.Mill, A.Marshall, R.G. Hawtrey, K. Wicksell)- przyczyną cyklu błędy w polityce pieniężnej.
Teorie popytowe ( E.F.Laderdale, T.R Malthus)
przyczyną cyklu są nadmierne oszczędności
- Teorie inwestycyjne ( A.Siethoffa, J. Schumpetera,M.Kaleckiego)
przyczyną cykli są wahania inwestycji wynikające z wahao w stopie zysku, stopie procentowej i sprawności kapitału.
31. Gospodarka światowa - system powiązao produkcyjnych, technologicznych, handlowych, finansowych i instytucjonalnych
między gospodarkami narodowymi różnych krajów, na różnym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego, włączający je w
ogólnoświatowy proces produkcji i wymiany.
Rozwój międzynarodowego podziału pracy, specjalizacji i wymiany międzynarodowej wykształca system trwałych związków,
obejmujących coraz większą liczbę krajów, tworząc międzynarodowe rynki, regionalne i światowe.
Innymi słowy gospodarka światowa to zbiorowośd różnorodnych organizmów i instytucji, które funkcjonują na poziomach krajowych
oraz na szczeblu międzynarodowym, prowadzących działalnośd gospodarczą (pośrednią lub bezpośrednią) oraz które są ze sobą
powiązane w pewien całościowy system za pomocą sieci międzynarodowych stosunków ekonomicznych.
Elementami gospodarki światowej są:
podmioty (np. przedsiębiorstwa krajowe, przedsiębiorstwa międzynarodowe, gospodarki narodowe wraz z instytucją paostwa,
ugrupowania integracyjne, organizacje międzynarodowe)
stosunki, czyli powiązania ekonomiczne (przepływy towarowe, usługowe, kapitałowe, siły roboczej, myśli naukowo-technicznej).
Gospodarka światowa jest kategorią dynamiczną (gdyż podlega zmianom w czasie) i historyczną (gdyż pojawiła się na pewnym
etapie rozwoju historycznego).
Światowe PKB w 2007 wynosiło ponad 65 bilionów dolarów[1].
32. Podmioty współczesnej gospodarki światowej:
PRZEDSI
BIORSTWA KRAJOWE:
Stają się podmiotami gospodarki światowej, jeśli utrzymują międzynarodowe stosunki ekonomiczne, powiązania:
" Handlowe (import-export)
" Produkcyjne: kooperacja
" Technologiczne; licencja, współpraca
" Finansowe, kredytowe, kapitałowe: joint ventures, wspólne inwestycje
PRZEDSI
BIORSTWA MI
DZYNARODOWE:
Umiędzynarodowienie przedsiębiorstw:
" Umiędzynarodowienie wymiany (import-export)
" Wejście na rynek międzynarodowy poprzez podjęcie lub działalnośd gospodarczą zagranicą (motywy: rozszerzenie skali produkcji
lub zbytu, zdobycie nowych rynków, ominięcie barier handlowych i administracyjnych)
" Przedsiębiorstwo staje się korporacją transnarodową
" Globalizacja i umiędzynarodowienie przedsiębiorstwa i jego działalności
" Globalny zasięg działalności
" Globalna strategia produkcyjna, handlowa
" Globalna polityka
GOSPODARKI NARODOWE:
Rola paostwa:
" Kontrola i kształtowanie stosunków gospodarczych zagranicą
" Stosowanie środków polityki zagranicznej: wpływanie na wielkośd i strukturę obrotów towarowych
" Kształtowanie kursu walutowego: wpływanie na wymianę handlową i obroty kapitałowe
UGRUPOWANIA INTEGRACYJNE:
Wyraz
nie wyróżniające się na tle otoczenia, względnie jednolite organizmy gospodarcze obejmujące, co najmniej 2 kraje:
" proces integracji: dostosowanie się do struktur gospodarczych, gałęzi gospodarczych
" sąsiedztwo w regionie geograficznym, poziom rozwoju gospodarczego
" powiązania formalne (organizmy i struktury) i nieformalne
MI
DZYNARODOWE ORGANIZACJE GOSPODARCZE:
Spełniają funkcje regulacyjne, ustanawiają wzorce i normy postępowania
" egzekwowanie norm pod groz
bą sankcji
" pomoc społeczna i humanitarna (WHO, UNICEF)
" rozwój handlu (WTO)
" rozwój techniczny i gospodarczy (UNICTAD)
" pomoc finansowa (bank światowy)
33. W kształtowaniu się gospodarki światowej ogromną rolę odgrywająprawidłowości, wyznaczające kierunek rozwoju systemu. Do
najistotniejszych należą:
tendencja do otwierania się systemów gospodarczych poszczególnych paostw i ich grup; jedną z przyczyn tego procesu jest
szukanie coraz to nowych substytutów dla produkowanych wyrobów;
ułatwiony przepływ wiedzy i transfer technologii dzięki, czemu możliwe jest szybsze "przenoszenie" się postępu technicznego i
- co za tym idzie - szybsze zmiany w produkcji i całej gospodarce;
skłonnośd do naśladowania obcych wzorców, co prowadzi do unifikacji oczekiwao klientów (popytu) oraz struktury
oferowanych dóbr i usług (podaży), dotyczy to w równej mierze sfery konsumpcyjnej i inwestycyjnej (produkcyjnej).
34. Globalne problemy, określenie stosowane do problemów, które odnoszą się do całej ludzkości, ich skala ma charakter
ponadpaostwowy, ponadregionalny, odznaczają się olbrzymią wagą i wiążą z kwestią przetrwania ludzkości, a sposób ich
rozwiązywania musi polegad na wspólnych działaniach całej społeczności międzynarodowej.
Wymienione cechy, traktowane łącznie, umożliwiają tworzenie katalogów globalnych problemów oraz hierarchizację ich ważności.
Najczęściej wskazuje się na problemy związane z wojną i pokojem, a więc wyścig zbrojeo i rozbrojenie, konflikty
międzynarodowe mogące zagrozid powszechną zagładą; demograficzny problem, następnie ekologię oraz globalne problemy
żywnościowe, surowcowe i energetyczne, rozpiętośd między bogatymi (Północą) i biednymi (Południem), zadłużenie, bezrobocie, co
wiąże się z budową nowego ładu gospodarczego, problemy społeczne: choroby typu AIDS, narkomania, przestępczośd
międzynarodowa, terroryzm. Mówi się też o problemie imperializmu kulturowego, fundamentalizmu religijnego i nowej dziedzinie
związanej zrewolucją naukowo-techniczną i informacyjną.
35. transformacja systemowa, ekon. proces przechodzenia od ustroju tzw. realnego socjalizmu, opartego na autorytarnej władzy
partii komunistycznych oraz centralnym zarządzaniu gospodarką, do ustroju demokratycznego, połączonego z kapitalistyczną
gospodarką wolnorynkową, czyli tworzenia na nowo systemu gospodarki kapitalistycznej w warunkach odziedziczonych po
gospodarce scentralizowanej.
36. Tranzycja polityczna obejmuje przejście od systemu autorytarnego do systemu demokratycznego.
37. 31 grudnia 1989 roku
13 Cech Planu Balcerowicza:
- współautorami planu byli Gomułka, Balcerowicz i Kawalec
- uwolnienie cen
- rygorystyczna polityka budżetowa
- tzw. Wewn. Wymienialnośd złotego
- zaostrzona polityka pieniężna
- samodzielnośd przedsiębiorstw paostwowych
- liberalizacja handlu zagranicznego
- stworzono podstawy rynku kapitałowego
- ograniczenie administracyjnych barier wejścia na rynek
- zniesienie administracyjnego rozdzielnictwa np. produktów, surowców, towarów
- demonopolizacja gospodarki
- budowa/przebudowa systemu bankowego
- przebudowa systemu podatkowego
- prywatyzacja
Zwolennicy planu Balcerowicza:
Przeciwnicy planu Balcerowicza:
Nasza transformacja miała posłużyd jako przykład dla innych paostwa. Byliśmy tak jakby królikiem doświadczalnym.
Negatywne konsekwencje planu Balcerowicza:
- spadek PKB
- strukturalne bezrobocie
- przemysł uległ komercjalizacji / prywatyzacji
38.
Pozytywne
1. obniżenie inflacji(blisko 600% na początku 1990 roku do 170%)
2. przyspieszenie wzrostu gospodarczego i stabilizacja gospodarki
3.utworzenie w ciągu 2 lat około 6000 prywatnych przedsiębiorstw
4. likwidacja stanu ciągłego niedoboru towarów w sklepach
5. niwelowanie deficytu budżetowego
6. napływ inwestycji zagranicznych
7.Powstanie rynku kapitałowego 8.ustabilizowanie kursu dolara.
Negatywne
1. brak ochrony wewnętrznego rynku doprowadził do upadku wielu zakładów przemysłowych
2. spadek płac realnych i dochodów wielu grup społecznych
3. zjawisko wysokiego bezrobocia
4. częśd obywateli nigdy nie przyzwyczaiła się do nowej sytuacji gospodarczej i bez wsparcia paostwa nie jest w stanie dysponowad
5. likwidacja paostwowych gospodarstw rolnych(PGR) co doprowadziło do upadku gospodarczych miejscowości w których się
znajdowały.
39. Rynek finansowy, rynek, na którym przedmiotem wymiany jest kapitał w formie finansowej. Na rynku finansowym podmioty
gospodarczeposiadające wolne środki pieniężne, zwane inwestorami finansowymi, udostępniają je innym podmiotom
gospodarczym w zamian za papiery wartościowe zapewniające im uzyskanie w przyszłości określonego dochodu. Podmioty
gospodarcze, które potrzebują kapitału w formie pieniężnej (inwestorzy rzeczowi lub pośrednicy finansowi), uzyskują go na rynku
finansowym, emitując papiery wartościowe mogące stad się przedmiotem dalszej wymiany na tym rynku. Na rynku finansowym
dokonuje się zatem wymiana kapitału w formie pieniężnej na kapitał w postaci papierów wartościowych.
Przez rynek finansowy rozumie si$ miejsce, gdzie zawiera sie różnego rodzaju umowy pożyczkowe bądz
kredytowe czy inne, będące
w ogólnym rozumieniu z
ródłem finansowania działalności gospodarczej. We współczesnym świecie wynikające z tych umów
przepływy środków między uczestnikami rynku finansowego następują przez określone kanały. Pomiędzy uczestnikami rynku
finansowego realizuje si$ szereg transakcji oraz występuje wiele wzajemnych powiązao. Przedsiębiorstwa wytwarzające określone
dobra i usługi oferują je gospodarstwom domowym, innym przedsiębiorstwom, jednostkom administracji oraz podmiotom
zagranicznym, w zamian za co otrzymują dochody, z których płacą wynagrodzenie zatrudnionym pracownikom oraz opłaty i podatki
na rzecz paostwa. Gospodarstwa domowe za prac$ oraz wytworzone dobra i usługi otrzymują dochody, które następnie wydatkują
na zakup innych dóbr i usług oraz na wymagane podatki.
40. Rynek kapitałowy  segment rynku finansowego, na którym dokonywane są emisje średnio- i długoterminowych instrumentów
finansowych takich jak akcje i obligacje, przeznaczone na finansowanie inwestycji. Zwyczajowo (ale też w przepisach prawnych wielu
krajów), cezurą czasową oddzielającą rynek pieniężny od kapitałowego jest termin zapadalności instrumentu finansowego
wynoszący jeden rok.
Podstawowe funkcje rynku kapitałowego:
pozyskiwanie kapitału przez emitentów,
uzyskiwanie dochodów przez inwestorów, którzy udostępniają kapitał emitentom (np. dywidendy),
efektywna alokacja środków w gospodarce,
właściwa wycena instrumentów finansowych (papierów wartościowych).
Na rynku kapitałowym (w odróżnieniu od rynku pieniężnego) dokonuje się wymiany instrumentów o czasie trwania (zapadalności)
dłuższym niż rok. Przykładami takich aktywów są długoterminowe obligacje rządowe czy komunalne (miast, gmin), obligacje
przedsiębiorstw czy kredyty hipoteczne (pod zastaw nabytej bądz
posiadanej nieruchomości). Rynki akcji są także rynkami
kapitałowymi, gdyż akcje są instrumentami bezterminowymi.
Dla instytucji emitujących papiery wartościowe (emitentów) rynek kapitałowy umożliwia zdobycie środków na długoterminowe
inwestycje. W zamian za to emitenci oferują albo udział w zyskach przedsiębiorstwa (w przypadku akcji), albo korzystnie
oprocentowane papiery dłużne (obligacje). Jest to dla nich jednak zazwyczaj taoszy sposób zdobycia kapitału od kredytów
zaciąganych w bankach. Emitentami na rynku kapitałowym są zarówno przedsiębiorstwa, jak rząd i władze lokalne. Rząd emituje
obligacje na rynek krajowy albo zagraniczny, aby sfinansowad deficyt budżetu paostwa. Tak finansowana częśd deficytu
powiększa dług publiczny. Władze lokalne zdobywają w ten sposób środki na długoterminowe projekty inwestycyjne takie jak
szpitale, szkoły, drogi lub transport publiczny. Przedsiębiorstwa i banki mogą emitowad akcje lub obligacje, aby sfinansowad
długoletnie projekty inwestycyjne, na które nie wystarczają ich odłożone zyski.
41.
I. Uczestnicy rynku kapitałowego:
a) instytucje finansowe:
- banki (zarówno komercyjne jak i centralny)
- fundusze inwestycyjne
- fundusze emerytalne
- towarzystwa ubezpieczeniowe
- samodzielni kupcy - dealers, traders (maklerzy działający we własnym imieniu i na własny rachunek)
b) indywidualni inwestorzy - osoby fizyczne
c) instytucje prowadzące i wspierające handel papierami wartościowymi oraz nadzorujące rynek:
- publiczne rynki regulowane - GPW, CeTO
- domy maklerskie
- animatorzy rynku
- doradcy inwestycyjni
- Komisja Papierów Wartościowych i Giełd
- Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych
42.
Rynek pozagiełdowy powstał na wskutek dynamicznych procesów rozwoju rynku kapitałowego. Są na nim notowane papiery
wartościowe emitentów, którzy nie chcą lub nie mogą spełnid warunków koniecznych do dopuszczenia ich aktywów do obrotu
giełdowego. Rynek pozagiełdowy jest rynkiem publicznym, więc jest on również regulowany poprzez odpowiednie przepisy
prawne i procedury postępowania. Na skutek mniej rygorystycznych wymogów formalnych wobec spółek charakteryzuje się
on stosunkowo większym ryzykiem niż rynek giełdowy. Z drugiej strony czyni go to rynkiem atrakcyjnym dla inwestorów,
ponieważ spółki na nim notowane uważane są bardziej perspektywiczne.
43. Ad. 24
44. Akcja  papier wartościowy łączący w sobie prawa o charakterze majątkowym i niemajątkowym, wynikające z uczestnictwa
akcjonariusza w spółce akcyjnej. Także ogół praw i obowiązków akcjonariusza w spółce lub częśd kapitału akcyjnego. Akcja jest
instrumentem finansowym, który daje prawo do własności części przedsiębiorstwa, nazywanego spółką akcyjną. Posiadacz akcji
danej firmy jest właścicielem tej firmy w takiej części, jak duży jest udział posiadanych przez niego akcji w całości akcji firmy.
Przykładowo, jeżeli akcjonariusz posiada 100 akcji w spółce, która wydała ich 1 milion, to jest właścicielem jednej
dziesięciotysięcznej części firmy .
Akcja - jako prawo do własności - upoważnia właściciela do wpływu na funkcjonowanie firmy, ale tylko proporcjonalnie do
posiadanych przez niego udziałów. Daje też prawo do odpowiedniej części zysków firmy, tzn. tej części przychodów, która zostaje po
odjęciu kosztów i podatków, jak również aktywów przedsiębiorstwa. Poprzez aktywa rozumiemy tu zarówno roszczenia finansowe
przedsiębiorstwa wobec innych podmiotów, jak i własnośd fizyczną (maszyny i urządzenia, zapasy materiałów i wyrobów gotowych,
części zamienne, budynki i nieruchomości).
Cena sprzedaży akcji na rynku pierwotnym to cena emisyjna, natomiast cena rynkowa (wartośd rzeczywista) to cena jaką musimy
zapłacid za akcję na rynku wtórnym (na giełdzie lub w obrocie pozagiełdowym). Cena emisyjna nie może byd niższa od wartości
nominalnej akcji.
Ilośd wyemitowanych akcji pomnożona przez wartośd nominalną to kapitał zakładowy spółki. Gdy wartośd emisyjna akcji będzie
wyższa od wartości nominalnej to cała różnica pomiędzy tymi wartościami zasila kapitał zapasowy spółki tzw. aggio emisyjne.
Finansowane są z niego na przykład koszty emisji akcji.
45, 46 Patoła
47. Giełda towarów*edytuj]
Jest to rynek, na którym w określonym czasie i miejscu zawierane są transakcje kupna-sprzedaży towarów jednorodnych pod
względem jakości. Przedmiotem handlu na giełdach towarowych są więc towary masowe o wspólnych cechach typowych dające się
ująd w standardy. Na giełdzie dokonuje się transakcji bez fizycznej obecności towarów, a jedynie na podstawie ich charakterystyki i
standaryzacji określonej w kontrakcie. W giełdowych składach towarowych, producenci mogą zdeponowad swój towar, który
zostanie przebadany pod kątem jakości i otrzyma określony standard. Deponujący jako potwierdzenie przyjęcia towaru otrzymuje
kwit składowy, tak zwany warrant, który jako papier wartościowy może byd przedmiotem obrotu na giełdzie.
Cechami towarów giełdowych są:
jednorodnośd dająca się ująd w standardy,
trwałośd,
istnienie masowości podaży i popytu dla danego towaru.
Giełda walorów
Pod względem wartości zawieranych transakcji, obroty na giełdach walorów znacznie przewyższają obroty towarami i usługami.
Podmiotami uczestniczącymi w giełdach walorów są przede wszystkim banki, władze monetarne paostwa, a
także przedsiębiorstwa i osoby fizyczne  reprezentowane przez brokerów. Wśród giełd walorów najważniejszą rolę odgrywają
rynki obligacji.
Giełda usług
Przedmiotem kontraktu na międzynarodowych giełdach usług są przede wszystkim:
usługi transportowe,
usługi ubezpieczeniowe,
pośrednictwo transakcyjne.
Giełda papierów wartościowych[edytuj]
Giełda papierów wartościowych to rynek, na którym maklerzy dokonują na rachunek klientów transakcji kupna-
sprzedaży akcji, obligacji (skarbowych i korporacyjnych), warrantów,opcji i certyfikatów inwestycyjnych.
W Polsce działanie giełdy w Warszawie wznowione zostało 16 kwietnia 1991.
48. W obecnych czasach, w kapitalizmie giełda pełni bardzo istotną funkcję przede wszystkim dlatego, że sama w sobie jest pewnego
rodzaju rynkiem, który podlega wszystkim prawom i popytu i podaży. To sprawia, że giełda jako taka nie jest zainteresowana tym czy
występuje na niej tendencja bardziej spadkowa czy też wzrostowa, a jedynie czy zapewnia ona swoim uczestnikom możliwośd
sprawnego zawierania transakcji. Do najważniejszych funkcji giełdy zaliczyd należy przede wszystkim funkcja alokacyjna. Jest to
funkcja, która umożliwia przepływ kapitału w stronę jego najbardziej efektywnego wykorzystania. I tak na przykład na giełdzie
pewne środki finansowe otrzyma ten podmiot, który jest w stanie je najlepiej wykorzystad i przynieśd najlepsze zyski. Kolejną ważną
funkcją giełdy jest funkcja wartościująca. To z kolei umożliwia giełdzie przeprowadzad rynkowe wyceny zakładanych decyzji
ekonomicznych jakie zostaną podjęte przez poszczególne podmioty gospodarcze. Następna warta wymienienia funkcja to funkcja
kontrolna, która tworzy swoisty mechanizm kontrolny efektów działao spółki oraz pozwala na ocenę efektywności pracy
managerów. Dodatkowo dzięki giełdzie można pomnożyd swój kapitał, a także wzbudzid w poszczególnych podmiotach skłonności
do oszczędzania.
49. Giełda jest rynkiem, na którym sprzedaje się i kupuje aktywa finansowe lub inne towary.
Giełda jest rynkiem zorganizowanym na zasadzie aukcji  nabywcą staje się ten, kto w momencie dokonania transakcji jest gotów
zapłacid najwięcej za przedmiot notowao. Najlepiej znane są giełdy papierów wartościowych, zwłaszcza akcji. W języku finansowym
zwrot  na giełdzie prawie zawsze oznacza giełdę akcji. Równie rozwinięte są giełdy surowców takich jak ropa naftowa czy metale:
miedz
, cynk oraz giełdy surowców rolnych.
Giełda papierów wartościowych pozwala firmom zdobyd niezbędny kapitał poprzez sprzedaż akcji. Dzięki temu przedsiębiorstwa
mogą uzyskad środki finansowe na rozwój i inwestycje bez konieczności zaciągania długu  zakup akcji jest po prostu ofertą
wykupienia części własności firmy (każdy właściciel akcji staje się współwłaścicielem firmy, oczywiście w procencie odpowiadającym
jego udziałowi w całości wyemitowanych akcji). Po to, by skłonid inwestorów do zakupu akcji, firma musi publicznie przedstawid
wiele informacji na temat jej sytuacji finansowej i planów rozwoju. W momencie pierwszej emisji akcji na giełdzie, sporządza w tym
celu tzw. prospekt emisyjny. Póz
niej zobowiązana jest publikowad cykliczne raporty. Rolą giełdy jest skierowanie kapitału tam, gdzie
będzie najefektywniej wykorzystany. Giełdę nazywamy rynkiem zinstytucjonalizowanym, gdyż ma ona swoją organizację - gromadzi
wielu handlujących w jednym miejscu i w jednym czasie, czyli w godzinach jej otwarcia (na sesji). Ma także władze: zarząd, który nią
na bieżąco kieruje, radę nadzorczą, oraz właścicieli, często prywatnych. Z reguły sama giełda jest także spółką akcyjną.
Warszawska Giełda Papierów Wartościowych (WGPW) jest spółką skarbu paostwa. Ustalaniem reguł (regulacją) handlu na WGPW i
nadzorem nad nim zajmuje się Komisja Nadzoru Finansowego. Komisja ta ustala jak powinien wyglądad i co powinien zawierad
prospekt firmy, która chce sprzedawad swoje akcje na giełdzie ( wejśd na giełdę ), a także jakie informacje i jak regularnie muszą
przekazywad firmy, których akcje są już notowane na giełdzie. Giełda jest rynkiem wtórnym, na którym wyceniane są akcje już
wprowadzone do obrotu, ale odbywają się na niej także pierwsze notowania (debiuty) akcji nowych spółek, które są wcześniej
rozprowadzane w publicznych ofertach. Giełdy publikują informacje o cenach poszczególnych akcji, ich zmianach i wielkości obrotów
podczas każdej sesji giełdowej.
50. W ekonomii definiujemy pieniądz jako dobro, które jest powszechnie akceptowane jako forma płatności za inne towary i usługi.
Pieniądz posiada niezwykle ważną rolę w gospodarce, wypełniając 3 funkcje:
" środka wymiany, czyli pośrednika w wymianie towarów i usług między tymi, którzy je posiadają w nadmiarze (bo np. je produkują),
a tymi którzy ich potrzebują. Gdyby nie było pieniądza, wymiana dóbr byłaby bardzo trudna, bo posiadając jakieś dobro w
nadmiarze, musielibyśmy znalez
d kogoś, kto je akurat potrzebuje  a jednocześnie posiada w nadmiarze dobro, które jest nam
potrzebne. Pieniądz tę sprawę ogromnie upraszcza  wystarczy zaakceptowad w wymianie za nasze dobro pieniądze, za które
następnie będziemy mogli kupid to, co nam jest potrzebne;
" jednostki rozrachunkowej, czyli wspólnej miary wartości dla wszystkich innych dóbr. Wartośd dóbr wyrażona w jednostkach
pieniądza to po prostu cena;
" środka tezauryzacji, czyli dobra, za pomocą którego możemy przechowywad nasze oszczędności i majątek.
Każde dobro, które wypełnia te trzy funkcje i jest powszechnie akceptowane może byd pieniądzem. Początkowo rolę pieniądza pełnił
po prostu jeden z towarów: w starożytnej Mezopotamii były to suszone skóry, a przez parę tysięcy lat z powodzeniem funkcję tę
pełniły szlachetne metale: złoto i srebro. Jeśli rolę pieniądza pełni jakiś towar, to jego wartośd w wymianie  to po prostu wartośd
tego towaru. Złoto i srebro mają znaczną i stabilną wartośd, kiedy więc były używane jako pieniądz, stabilne były również ceny.
Od mniej więcej 250 lat coraz szerzej zaczął jednak byd stosowany pieniądz papierowy. Jest to tzw. pieniądz symboliczny  w tym
sensie, że jego wartośd w wymianie nie ma nic wspólnego z rzeczywistą wartością dobra, z którego jest wyprodukowany. Za jego
emisję odpowiedzialne jest paostwo, które zleca tę rolę bankowi centralnemu. Wartośd pieniądza symbolicznego, a zatem również
stabilnośd cen zależy od tego, jak się kształtuje relacja pomiędzy ilością pieniędzy na rynku a ilością dostępnych towarów i usług.
Zgodnie z równaniem wymiany Fishera zachwianie równowagi między tymi dwiema wielkościami (np. spowodowane silnym
wzrostem podaży pieniądza) powoduje niestabilnośd cen (inflację lub deflację).
51. Pieniądza funkcje, zadania, jakie spełnia pieniądz w procesie swojego obiegu. Pieniądz jest:
1) miernikiem wartości - za pomocą ceny pozwala różnorodne towary sprowadzid do porównywalności, wyrażając ich wartośd w
tych samych jednostkach.
2) środkiem cyrkulacji (obiegu) - pośredniczy w transakcjach, w których następuje równoczesne wzajemne przekazanie towaru i
pieniądza między ich uczestnikami.
3) środkiem tezauryzacji, czyli gromadzenia skarbu, rezerw.
4) środkiem płatniczym - w sytuacji regulowania zobowiązao typu transferowego (płatności transferowe) lub w transakcjach
wymiennych, w których przepływ towaru i pieniądza nie jest jednoczesny (opłaty za energię elektryczną, gaz, telefon, wypłata
wynagrodzeo itp.).
5) pieniądz niektórych wysoko rozwiniętych krajów może byd również pieniądzem światowym (międzynarodowym), co oznacza
wypełnianie przez niego wymienionych wcześniej funkcji w odniesieniu do transakcji i rozliczeo pomiędzy krajami (np. dolar
amerykaoski).
52. Barter - to wymiana bezgotówkowa, czyli towar (bądz
usługa) za towar. Strony uzgadniają wartośd towarów lub usług i dążą do
tego, żeby bilans był zerowy.
Barter był pierwszym systemem ekonomicznym społeczeostw nie posiadających jeszcze lub nie znających pojęcia pieniądza; w
starożytnym Rzymie powodem jego stosowania była utrata wartości pieniądza. W dzisiejszych czasach barter używany jest w
wymianie handlowej w celu obejścia restrykcji walutowych lub z krajami cierpiącymi na brak zasobów walut wymienialnych.
53. pieniądz zdawkowy (gotówkowy)
pieniądz kruszcowy
pieniądz metalowy (monety)
pieniądz papierowy (banknoty)
pieniądz rozrachunkowy (bezgotówkowy)
czeki
weksle
obligacje
bony
karty płatnicze i kredytowe
pieniądz bankowy
pieniądz elektroniczny
pieniądz międzynarodowy
54. Stopa procentowa jest to rynkowy koszt kapitału, albo inaczej cena, którą płaci się za pożyczenie kapitału na określony czas.
Koszt ten wyraża się zazwyczaj jako procent od pożyczonej sumy, mierzony w ujęciu rocznym (tzn. gdyby suma została pożyczona  i
zwrócona  dokładnie po roku). Jeśli ktoś pożycza pieniądze na krótszy okres, to zapłaci jedynie częśd tej sumy. Pożyczka taka może
mied zarówno charakter kredytu, lub zakupu obligacji wyemitowanych przez potrzebującą kapitału instytucję.
55. Bank  osoba prawna wykonująca działalnośd gospodarczą, polegającą na przyjmowaniu depozytów, udzielaniu kredytów,
wydawaniu instrumentów pieniądza elektronicznego oraz innych czynności, określonych przepisami ustawy Prawo bankowe i
wymienionych w statucie banku. Banki należą do tak zwanych instytucji zaufania publicznego[1].
Pierwotnie banki miały za zadanie ułatwiad obrót pieniędzmi. Słowo bank pochodzi o włoskiego określenia  banco , które po
włosku znaczy ławka. To przy nich zbierali się włoscy handlarze (pierwowzór bankierów), którzy przyjmowali i wydawali monety na
podstawie przyjmowanych weksli. Jeśli ktoś nie chciał podróżowad z kruszcem w ręku wręczał handlarzowi pieniądze a ten
wystawiał mu swego rodzaju weksel, który był podstawą odbioru pieniędzy u celu podróży. Tak rodziły się dzisiejsze banki.
Oczywiście działanie banków obecnie są o wiele bardziej skomplikowane a cały system bankowości jest mocno rozbudowany.
56. Rola banku we współczesnej gospodarce jest ogromna. Podstawowe funkcje banków to:
przyjmowanie depozytów w zamian za odsetki
świadczenie usług finansowych związanych z obiegiem pieniądza
udzielanie kredytów przedsiębiorstwom i osobom fizycznym
kreacja pieniądza
57. Banki komercyjne zalicza się do grupy instytucji nazywanych pośrednikami finansowymi, które specjalizują się w gromadzeniu
depozytów od gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, aby pożyczad z kolei te środki innym przedsiębiorstwom i gospodarstwom
domowym  tym, które potrzebują ich na inwestycje, zakup dóbr trwałego użytkowania lub po prostu na pokrycie kosztów bieżącej
działalności. Bank komercyjny jest więc instytucją powołaną do przyjmowania depozytów i udzielania kredytów.
Bank komercyjny, podobnie jak inni pośrednicy finansowi, spełnia cztery główne funkcje:
minimalizuje koszt pozyskania funduszy, czyli wyręcza osobę lub organizację w szukaniu podmiotu, który byłby skłonny pożyczyd
pieniądze. W ten sposób firma, która chciałaby np. sfinansowad projekt inwestycyjny wartości 10 milionów złotych, nie musi sama
szukad kilkuset osób w celu zebrania odpowiedniej kwoty. Bank rozkłada koszty tych poszukiwao na dużą liczbę pożyczkobiorców,
gdyż zajmuje się poszukiwaniem funduszy dla wielu firm jednocześnie.
minimalizuje koszt oceny sytuacji finansowej pożyczkobiorców, czyli sprawdza, czy mają oni wystarczające dochody na spłatę
zobowiązao. Pożyczanie pieniędzy jest ryzykownym zajęciem, bo pożyczkobiorca może z różnych przyczyn nie spłacid pożyczki. W
celu obniżenia tego ryzyka trzeba sprawdzid, czy ma on wystarczające dochody na spłatę zobowiązao i kontrolowad jego działania w
trakcie korzystania z kredytu. Te czynności byłyby bardzo kosztowne dla pojedynczego depozytariusza, dlatego bank wyręcza
pożyczkodawcę, wykorzystując wyspecjalizowane kadry do monitorowania dłużników. Koszty kontroli sprawowanej przez banki są
niższe, ponieważ jednocześnie obejmuje ona wielu dłużników.
dywersyfikuje ryzyko pożyczek, czyli zmniejsza ryzyko operacji dla pojedynczego właściciela depozytu. Wyobraz
my sobie, że
pieniądze pożycza od nas jedna firma i bankrutuje; nasze oszczędności przepadają. Tymczasem bank komercyjny pożycza fundusze
dużej liczbie podmiotów, więc jeśli złożymy w nim nasz depozyt, to możemy sobie wyobrazid, że jakąś jego niewielką częśd pożyczy
duża liczba klientom banku. Niewypłacalnośd jednego z dłużników banku nie zagrozi zatem bezpieczeostwu złożonych w banku
depozytów.
zapewnia płynnośd, czyli przyjmuje krótkoterminowe depozyty, a pożycza fundusze na długie terminy. Płynnośd definiuje się jako
łatwośd i pewnośd, z jaką dane aktywa finansowe wymienia się na pieniądz. Depozyty na krótki termin czy na żądanie oznaczają, że
bank jest gotów je niezwłocznie wypłacid. Z kolei długoterminowe pożyczki zapewniają płynnośd dłużnikom banku.
Podsumowując, banki komercyjne pełnią pożyteczną rolę w gospodarce, bez nich przepływ wolnych środków finansowych byłby o
wiele droższy i powolniejszy, na czym znacznie cierpiałby wzrost gospodarczy.
58. Kreacja pieniądza, wprowadzanie do obiegu przez banki komercyjne dodatkowych (ponad wartośd bazy monetarnej) ilości
pieniądza, w wyniku operacji kredytowych, których podstawą są depozyty bankowe. Ten dodatkowy pieniądz ma charakter
bezgotówkowy. Dla zapewnienia bezpieczeostwa depozytariuszy i niedopuszczenia do inflacji bank centralny reguluje rozmiary
kreacji pieniądza kredytowego poprzez ustalanie stopy rezerw obowiązkowych i stóp oprocentowania kredytów udzielanych
bankom komercyjnym.
59. Rezerwa obowiązkowa  częśd rezerw pieniężnych, co do utrzymywania których banki są zobligowane prawem. Obejmuje częśd
rezerw zdeponowaną w banku centralnym oraz rezerwy w skarbcach własnych. Jako instrument wpływania na płynnośd bankową,
kontrola poziomu rezerw obowiązkowych jest instrumentem polityki pieniężnej. Służy ograniczaniu nadpłynności banków.
Zmiana poziomu rezerw wpływa na podaż pieniądza. Odbywa się to za pomocą stopy rezerwy obowiązkowej - miernik kwoty rezerw
obowiązkowych, jaką banki komercyjne są zobowiązane wpłacid do banku centralnego (w Polsce jest nim NBP) w celu
zabezpieczenia ich wypłacalności (banków komercyjnych). W zależności od tego jaki jest wskaz
nik rezerwy obowiązkowej bank
centralny decyduje o tym jaka jest podaż pieniądza. Jej wzrost powoduje zmniejszenie podaży pieniądza, zaś jej spadek  ekspansję
kredytową banków komercyjnych, która przyczynia się do wzrostu ilości pieniądza w obiegu.
60. Bank centralny jest instytucją paostwową, której powierzono zadanie emisji pieniądza i prowadzenia polityki pieniężnej kraju.
Najważniejszym zadaniem banku centralnego jest najczęściej dbałośd o wartośd pieniądza i stabilnośd cen, czyli przeciwdziałanie
narastaniu inflacji. Historia banków centralnych - Sama nazwa 'bank' pochodzi od włoskiego słowa banco  oznaczającego kontuar
czy ławkę. Pierwsze operacje bankowe były przeprowadzone już w starożytności. Jednakże pierwszy bank, we współczesnym tego
słowa znaczeniu, powstał w 1407 roku w Genui (Banca di San Georgio).
Kolejne banki, które nazywane były domami handlowymi powstały również w innych średniowiecznych miastach włoskich (Wenecja,
Mediolan) oraz w miastach hanzeatyckich (Amsterdam, Hamburg). Jednak sam bank centralny jest instytucją stosunkowo młodą.
Funkcjonujące dziś banki centralne powstawały na przełomie XIX i XX wieku (japooski Nippon Ginko w 1882 r.,
Schweizenrische Nationalbank w 1907 r., Reserve Bank of Australia w 1907 r.), niektóre pojawiły się dopiero 20-30 lat temu (np. na
Bahamach w 1976 r.), a tylko nieliczne mają dłuższą historię (np. założony w 1694 r. Bank Anglii, Bank Francji  1800 r., najstarszy w
Ameryce Bank Antyli Holenderskich założony w 1828 r. pod nazwą Curacaosche Bank ). W 1900 r. było na świecie tylko 18 banków
centralnych, w 1930 r.  34, w 1960 r.  80, w 1990 r. już 161 .
61. Cele banku centralnego  cel nadrzędny (w każdym systemie dza; cele szczegółowe (różne w różnych
systemach): m.in. szybki i stabilny wzrost gospodarczy, podaż kredytu, inflacja, niski poziom bezrobocia, cen.
62. Funkcje banku centralnego
Bank centralny emituje pieniądz gotówkowy. Następnie wprowadza go do obiegu poprzez skup metali szlachetnych, walut obcych
oraz w formie długu, czyli udzielając kredytów bankom komercyjnym (w niektórych paostwach również rządowi). Jest jedyną
instytucją uprawnioną do emitowania znaków pieniężnych w danym paostwie.
Bank centralny jest bankiem rozliczeniowym banków komercyjnych i innych instytucji finansowych. Każdy bank komercyjny posiada
w banku centralnym rachunek, na którym rejestruje rozliczenia z innymi bankami. Bank centralny świadczy usługi bankowe innym
bankom (przyjmuje depozyty po tzw. stopie depozytowej oraz udziela im kredytów). Bank centralny realizuje również transakcje z
zagranicznymi bankami centralnymi i instytucjami międzynarodowymi.
Bank centralny jest bankiem skarbu paostwa. Prowadzi rachunki instytucji paostwowych. Utrzymuje rachunki depozytowe paostwa,
prowadzi kasową obsługę budżetu, obsługuje dług publiczny. W wyjątkowych przypadkach bank centralny może udzielid paostwu
kredytu (w formie kredytu bezpośredniego lub zakupu skarbowych papierów wartościowych). Jednak z racji na zagrożenie inflacją,
do której mogą doprowadzid tego typu transakcje, jest to obecnie bardzo rzadko stosowane rozwiązanie[1].
63. Narodowy Bank Polski (NBP) 1945; prezes Marek Belka  polski bank centralny z siedzibą w Warszawie. Podstawowym celem
działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie
ogranicza to podstawowego celu NBP.
NBP przysługuje wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych Rzeczypospolitej Polskiej. Do zadao NBP należy także:
organizowanie rozliczeo pieniężnych, prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi, prowadzenie działalności dewizowej,
prowadzenie bankowej obsługi budżetu paostwa, regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie, kształtowanie warunków
niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego, opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz
międzynarodowej pozycji inwestycyjnej.
System Rezerwy Federalnej Stanów Zjednoczonych, bank nazywany także Rezerwą Federalną lub Fed (z ang.Federal Reserve)
jest bankiem centralnym Stanów Zjednoczonych. Powstał na mocy Ustawy o Rezerwie Federalnej z1913 roku, która była efektem
prac komisji Aldricha związanej z paniką bankową z 1907 roku. Zadania Rezerwy Federalnej to:
Nadzór nad bankami (kompetencja ta jest dzielona z innymi organami nadzoru, m.in. FDIC i OCC)
Prowadzenie polityki pieniężnej
Utrzymanie silnego systemu płatniczego
Kontrola nad ilością wyemitowanej gotówki
Badania ekonomiczne
Edukacja ekonomiczna
Europejski Bank Centralny 1998  prezes Mario Draghi; bank centralny Unii Europejskiej, a także bank emisyjny w odniesieniu
do waluty euro, przyjętej przez 17 krajów Unii. Siedzibą EBC jestFrankfurt nad Menem. Jest on m.in. odpowiedzialny za ustalanie
polityki pieniężnej paostw strefy euro, przeprowadzanie transakcji dewizowych, utrzymywanie rezerw dewizowych i zarządzanie
nimi, wyłączne sprawowanie polityki emisyjnej w stosunku do waluty euro, np. poprzez wydawanie pozwoleo na emisje banknotów
euro, czy też ustalanie wielkości emisji.
EBC przyczynia się także do ułatwianie funkcjonowania systemów płatniczych i nadzoru bankowego, ma prawo do działalności
prawotwórczej (wydając decyzje, zalecenia, i wytyczne), opiniodawczej i doradczej w kwestiach należących do jego kompetencji.
Innym ważnym zadaniem jest uzyskiwanie i przetwarzanie danych statystycznych, na podstawie których przygotowywane są
prognozy i opracowania makroekonomiczne. ESBC składa się z Europejskiego Banku Centralnego (EBC) oraz wszystkich narodowych
banków centralnych paostw członkowskich UE, także tych które nie wprowadziły euro. System ten ma następujące elementy:
Eurosystem składa się z EBC i banków centralnych tych krajów Unii Europejskiej (UE), które przyjęły euro.
Europejski System Banków Centralnych, który tworzą EBC i narodowe banki centralne wszystkich krajów członkowskich UE.
Powołany został 1 czerwca 1998 roku i skupia także banki centralne tych paostw, które nie przyjęły Euro.
Głównym celem ESBC jest utrzymanie stabilności cen (czyli kontrola inflacji). Bez uszczerbku dla tego celu wpiera politykę
gospodarczą Wspólnot Europejskich co ma prowadzid do osiągnięcia celów Wspólnoty i wysoki poziom zatrudnienia. Podstawowe
zadania Systemu to kreowanie i realizacja polityki walutowej UE, zarządzanie rezerwami walutowymi krajów członkowskich,
przeprowadzanie operacji dewizowych oraz wspieranie sprawnego działania systemów płatniczych.
Dodatkowym zadaniem jest decydowanie o autoryzacji emisji monet i banknotów wspólnej waluty na obszarze Euro i decydowanie
o wielkości ich emisji.
64. Niezależnośd banku centralnego decyduje również o tym, na ile wiarygodna jest polityka pieniężna, jaką ten bank prowadzi.
Mówiąc najkrócej, ludzie wierzą w to, że bank będzie w stanie zrealizowad taką politykę, jaką zaplanował tylko wówczas, jeśli widzą,
że nikt  ani rząd, ani parlament  nie jest w stanie zmusid banku do odejścia od jej realizacji.
Aby zapewnid niezależnośd banku centralnego, należy zadbad o kilka podstawowych uregulowao prawnych:
" bank centralny musi byd jedyną instytucją, mającą prawo emitowad pieniądz i prowadzid politykę pieniężną;
" walka z inflacją musi byd jasno sprecyzowanym, podstawowym celem działalności banku centralnego. Dbałośd o spełnienie innych
celów  np. walka z bezrobociem  może byd uzupełnieniem podstawowej funkcji banku, ale nie może ograniczad jej wypełniania;
" bank centralny musi mied zagwarantowane prawo do podejmowania decyzji niezależnie od stanowiska rządu, który może mied w
swojej polityce inne priorytety, niż dbałośd o wartośd pieniądza;
" bank centralny musi byd chroniony przed naciskiem politycznym, mającym na celu zmuszenie go do zmian polityki pieniężnej.
Standardem w krajach rozwiniętych jest to, że osoby kierujące polityką banku (zarząd lub Rada Polityki Pieniężnej) są
nieodwoływalne w czasie swojej kadencji.
65. Inwestycja to nakład gospodarczy na tworzenie lub zwiększanie majątku trwałego.
Inwestycja to wydatki przedsiębiorstw na dobra, które mogą byd użyte do produkcji innych dóbr i usług. Jest to tzw. "efekt korzyści
odroczonych w czasie".
Inwestycja to wyrzeczenie się obecnych, pewnych korzyści na rzecz niepewnych korzyści w przyszłości.
Inwestycje dzielą się na inwestycje w kapitał trwały oraz inwestycje w zapasy. Inwestycje w kapitał trwały są to inwestycje
mieszkaniowe (zakup mieszkao i bloków mieszkalnych niezależnie od podmiotu nabywającego) oraz inwestycje niemieszkaniowe,
gdzie wchodzą pozostałe zakupy przedsiębiorstw niepowiększające zapasów. Inwestycje są strumieniem nowego kapitału w ciągu
roku i są dodawane do zasobu kapitału. Są to inwestycje brutto. Inwestycje brutto pomniejszone o amortyzację tworzą inwestycje
netto.
Do grupy inwestycji długoterminowych należą:
nieruchomości
wartości niematerialne i prawne
długoterminowe aktywa finansowe
Ze względu na czas realizacji wyróżnia się:
inwestycje długoterminowe (ponad 1 rok)
inwestycje krótkoterminowe (do 1 roku)
Ze względu na cel wyróżnia się:
inwestycje odtworzeniowe
inwestycje modernizacyjne
inwestycje rozwojowe
inwestycje strategiczne
inwestycje interesu publicznego
inwestycje dotyczące ustroju społecznego
Ze względu na przedmiot inwestycji:
Inwestycje rzeczowe
Inwestycje finansowe
Inwestycje w kapitał ludzki
66. Podstawowe cele inwestycji finansowych to:
 w tym przypadku określona jest pożądana wartośd koocowa inwestycji, np.
równa przewidywanej cenie przedmiotu;
 w tym wypadku celem jest uzyskanie maksymalnej możliwości wartości kapitału na koniec
inwestowania;
 w tym wypadku inwestycja daje regularne, w przybliżeniu stałe dochody;
 w tym wypadku celem jest uniknięcie częściowej lub całkowitej utraty kapitału;
 zapewnienie możliwości szybkiej zmiany instrumentu finansowego na gotówkę po oczekiwanej przez
inwestora cenie.
Inwestycje niematerialne i prawne dotyczą takich aktywów jak licencje czy znaki handlowe.
67. Bilans obrotów bieżących  zestawienie wszystkich transakcji międzynarodowych danego kraju, poza przepływami kapitału oraz
saldem błędów i opuszczeo. Obok bilansu obrotów kapitałowych i wyrównawczych stanowi częśd bilansu płatniczego.
Obejmuje transakcje handlowe, dochody i wydatki z tytułu inwestycji zagranicznych, transakcje związane ze sprzętem wojskowym,
wpływy z usług transportowych i turystyki, a także związane z nimi wydatki oraz dary.
Struktura bilansu obrotów bieżących według kryterium transakcji[1]:
bilans handlowy;
bilans usług;
bilans procentów i dywidend;
bilans transferów jednostronnych.
69. Fuzja  operacja łączenia dwóch lub więcej przedsiębiorstw, bądz
przejęcie jednych przedsiębiorstw przez inne, w wyniku
którego powstaje nowy podmiot.
Fuzja pozioma (horyzontalna)  gdy łączące się przedsiębiorstwa produkują podobne produkty w tej samej branży. Motywami
łączenia się przedsiębiorstw horyzontalnie mogą byd: chęd redukcji kosztów, podniesienie efektywności, korzyści skali czy wzrost
bezpieczeostwa. Skutkami tego typu fuzji są: wzrost stopnia koncentracji i wzrost siły rynkowej przedsiębiorstwa.
Fuzja pionowa (wertykalna)  gdy łączą się przedsiębiorstwa zajmujące się różnymi etapami powstawania tego samego produktu.
Motywem łączenia się przedsiębiorstw w sposób wertykalny jest zazwyczaj chęd zwiększenia kontroli nad etapami składowymi
prowadzonej działalności gospodarczej.
70. Korporacje transnarodowe - Stanowią jedną z głównych sił napędzających procesy globalizacji i ich działania prowadzą do
globalizacji rynków towarowych i usług, powstania globalnych sieci produkcji oraz zmian w funkcjonowaniu wielu gałęzi przemysłu.
Przyczyniają się one do restrukturyzacji gospodarek i wzrostu współzależności między krajami.
To one decydują o tym jakie miejsce w nowym międzynarodowym podziale pracy będą zajmowały kraje słabiej rozwinięte. Ze
względu na swój potencjał ekonomiczno-finansowy korporacje transnarodowe formalnie i nieformalnie oddziałują na pozostałe
podmioty zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej, w tym zwłaszcza na rządy i organizacje międzynarodowe.
71. Globalizacja jest to proces, który polega na tworzeniu gospodarki na całym obszarze Ziemi, dla którego granice paostw czy
bloków gospodarczych nie mają już podstawowego znaczenia. Jego warunkiem jest usuwanie barier dla wymiany i produkcji dóbr i
usług, przepływów kapitału i ludzi. Bariery te znosi się m.in. pomiędzy krajami OECD i krajami Unii Europejskiej. Znosi je także
większośd pozostałych krajów świata, określanych często mianem  rynków wschodzących (emerging markets). Głównymi
korzyściami z globalizacji jest obniżka kosztów produkcji  a zatem i cen wytwarzanych towarów i usług, oraz lepsze wykorzystanie
dostępnych na świecie zasobów pracy i kapitału.
Przyspieszenie procesu globalizacji na przełomie XX i XXI w. było możliwe dzięki skokowemu postępowi w rozwoju technik
komputerowych i telekomunikacyjnych (szybki wzrost mocy obliczeniowych komputerów, Internet, telefonia komórkowa i telewizja
satelitarna) oraz obniżeniu cen transportu lotniczego. Dzięki Internetowi wiele usług, które nie były przedmiotem wymiany
międzynarodowej, jak księgowośd czy tworzenie baz danych, może byd świadczonych z dużej odległości, co wystawia je na
konkurencję międzynarodową i sprzyja obniżce kosztów i cen.
Wyróżnid można cztery główne wymiary globalizacji: techniczny, gospodarczy/ekonomiczny, społeczno-kulturowy i polityczny.
Ekonomicznym  coraz więcej transakcji handlowych ma wymiar globalny; części do jednego modelu samochodu są produkowane w
wielu różnych krajach. Gospodarcza zależnośd między krajami widoczna była już w czasie krachu giełdowego w 1929 na Wall Street.
Politycznym  ograniczenie znaczenia paostw na rzecz organizacji międzynarodowych  UE, ONZ, NATO, OPEC itp. Pojedyncze
paostwa są zbyt słabe i małe, aby walczyd z problemami światowymi  jak np. przestępczośd międzynarodowa czy zanieczyszczenie
środowiska.
Kulturowym  o kierunku przepływu kulturowego decyduje siła ekonomiczna. W USA produkuje się najwięcej filmów, seriali,
programów rozrywkowych sprzedawanych następnie do innych krajów. To w Stanach Zjednoczonych powstają globalne stacje
informacyjne (np. CNN), a do tego kraj ten dysponuje największymi możliwościami marketingowymi dla produkcji filmowych.
Główne cechy globalizacji:
rosnąca mobilnośd kapitału, dóbr i usług,
dynamiczny postęp techniczny i szybkie rozprzestrzenianie się innowacji,
rozwój sieci światowego systemu transportowego, a co za tym idzie spadek kosztów transportu,
utworzenie światowego systemu informacyjnego i spadek cen łączności,
liberalizacja wielu sfer działalności gospodarczej,
otwieranie się gospodarek na handel międzynarodowy,
wzrost inwestycji zagranicznych,
powstawanie regionalnych organizacji integracyjnych, w postaci: stref wolnego handlu, unii celnych, czy wspólnych rynków (np. Unia
Europejska),
standaryzacja i masowośd produkcji przemysłowej i wzrost jednostkowej wydajności pracy,
dekoncentracja procesów produkcji i wytwarzania,
koncentracja kapitału i zarządzania, m. in. na skutek łączenia się (fuzji) przedsiębiorstw, zawierania porozumieo (aliansów) dla
wspólnego prowadzenia określonej działalności, tworzenie się tzw. miast globalnych, m. in.: Nowy Jork, Londyn, Frankfurt,
Tokio, Hongkong, Amsterdam.
wzrost konkurencyjności i innowacyjności podmiotów gospodarczych,
wzrost mobilności ludności (migracje).
72. Proces globalizacji - proces, który prowadzi i umacnia pozycję danej jednostki. Poprzez ten proces istnieje możliwośd rozwoju,
wynika to z normalnej ewolucji gospodarki. Motorem podstawowym są ludzie, ich dążenia, cele, środki, które posiadają do swojej
decyzji.
Korzyścią globalizacji jest szybki transfer technologii, wzrost inwestycji, napływ kapitału zagranicznego,
przyspieszenie rozwoju, rozszerzenie dobrobytu na inne części świat. Oczekiwanie, że kraje dominujące będą inwestowały w krajach
o gorszej pozycji, np. w Polsce.
Poprzez globalizację kraje mogą szybciej się rozwijad. Globalizacja nie jest procesem negatywnym.
Współczesna forma globalizacji ulega krytyce ze strony krajów przegranych w których niszczone są tradycyjne procesy produkcji.
Efektem tego są protestacje (religia islamu). Ze strony krajów przegranych globalizacja napotyka na opór. Obecnie technologią
można bardzo łatwo przenosid z kraju do kraju. Jej wykorzystywanie zależy od człowieka. Dlatego bardzo istotne jest kształtowanie
osobowości człowieka, jego wykształcenia (jest to element kulturowy). Jeżeli ludzi danego kraju cechuje niesolidnośd, nieuczciwośd.
To obcy kapitał będzie bardzo niechętnie napływał do dalszego kraju. Nie można byd przeciwnikiem globalizacja ponieważ jest to
działalnośd obiektywna.
Współczesna forma globalizacja podlega krytyce tych krajów, które stają w pozycji przegranej tych krajów kiedy są niszczone
tradycyjnie, wzorce kulturowe tych krajów, które muszą rezygnowad z działalności, które wiele lat prowadzili.
73. Polityczne skutki globalizacji
W dużym uproszczeniu globalizacja to pogłębianie się kulturowych, politycznych i gospodarczych powiązao pomiędzy paostwami,
ich społeczeostwami i gospodarką. Pogłębianie następujące w szybkim tempie, które nie doczekało się jeszcze formalnej kontroli na
poziomie ponadnarodowym. Globalizacja sama w sobie nie jest ani zła, ani dobra ma pozytywne i negatywne skutki. Pozytywne
skutki to między innymi wymiana informacji, która pomaga w tworzeniu społeczeostw obywatelskich, ułatwianie migracji,
przenoszenie zakładów produkcyjnych do krajów, gdzie inwestycje zagraniczne są warunkiem rozwoju całych społeczeostw,
narodziny marek znanych na całym świecie, które ułatwiają wybór konsumentom. Korzyścią globalizacji jest szybki transfer
technologii, wzrost inwestycji, napływ kapitału zagranicznego, przyspieszenie rozwoju, rozszerzenie dobrobytu na inne części świata.
To argumenty tradycyjnych ekonomistów i socjologów, dla których globalizacja jest dowodem na triumf demokracji i liberalnej
doktryny gospodarczej. Negatywne efekty kurczenia się świata są lustrzanym odbiciem pozytywów - mobilnośd kapitału zachęca do
spekulacji, a te mogą byd powodem kryzysów finansowych całych regionów - tak jak stało się podczas kryzysu azjatyckiego w 1997 r.;
globalna kultura jest świetnym wynalazkiem, ale kultura masowa coraz częściej kształtowana jest przez działy marketingu globalnych
korporacji; inwestycje w krajach rozwijających się mogą im pomóc wyrwad się z kręgu ubóstwa, ale często praca w fabrykach
przeniesionych z bogatych krajów to praca półniewolnicza. To właśnie zastrzeżenia antyglobalistów, którzy rzadko negują samo
zjawisko zbliżania się gospodarek i społeczeostw. Zwracają natomiast uwagę na to, że korzyści z tego procesu dzielone są bardzo
nierówno. - Z pozytywnych skutków w większości korzystają najbogatsi, zaś negatywne odczuwają przede wszystkim najbiedniejsi
tego świata.
Ważnym problemem, do jakiego może doprowadzid globalizacja, jest uzależnienie rynków rozwijających się od rynków rozwiniętych.
Pozornie jest to zjawisko dobre sprzyjające zacieśniani związków gospodarczych i znoszeniu barier między paostwowych, lecz jeżeli
sytuacja rynków rozwiniętych pogorszy się do tego stopnia, że będą zmuszone wycofad się z regionów gospodarczo słabszych to
może to doprowadzid do katastrofy gospodarczej krajów nastawionych na eksport swoich towarów. Wiąże się z tym także
niejednoznacznie postrzegany przez ekonomistów w czasie hossy tzw. efekt motyla. Polega on a tym, że wydarzenie z jednego kraju
wpływa na sytuacje gospodarczą w innym, co można łatwo przewidzied, lecz nie można nad tym zapanowad.
74. Budżet paostwa stanowi najważniejszą częśd dochodów i wydatków sektora finansów publicznych. Jest to roczny plan dochodów
i wydatków instytucji szczebla centralnego (tzn. instytucji rządowych), nazywany też często planem finansowym paostwa.
Budżet paostwa uchwalany jest corocznie przez parlament w formie Ustawy Budżetowej. Według Konstytucji RP jest to jedyna
ustawa, w stosunku do której prezydent nie ma prawa veta. Specjalną rolę Ustawy Budżetowej w systemie prawnym RP umacnia
również fakt, że w przypadku jej nieuchwalenia w odpowiednim czasie prezydent ma prawo rozwiązad parlament i ogłosid
przedterminowe wybory. Ustawa budżetowa uznawana jest za najważniejszy po konstytucji akt prawny również w innych krajach
OECD.
Budżet paostwa składa się z:
założeo makroekonomicznych, stanowiących (wraz z założeniami co do wysokości stawek podatkowych) podstawę do
prognozowania dochodów i wydatków;
dochodów budżetu paostwa, a więc prognozowanych wpływów z tytułu podatków bezpośrednich, podatków pośrednich, opłat
celnych oraz innych dochodów (w tym m.in. wpłat z zysku banku centralnego, dywidendy z przedsiębiorstw paostwowych, wpłat z
budżetu Unii Europejskiej);
wydatków budżetu paostwa, czyli planowanych wydatków na płace pracowników administracji paostwowej, zakup towarów i usług,
obsługę zadłużenia Skarbu Paostwa (długu publicznego powstałego w wyniku emisji skarbowych papierów wartościowych i
zaciągnięcia przez instytucje rządowe kredytów i zobowiązao), subwencje i dotacje do innych jednostek i szczebli sektora
publicznego oraz do przedsiębiorstw, transfery do gospodarstw domowych, wydatki majątkowe (głównie inwestycje publiczne);
przewidywanego wyniku budżetu paostwa (w przypadku wyższych wydatków niż dochodów deficytu budżetowego, w odwrotnej
sytuacji nadwyżki budżetowej);
sposobów sfinansowania deficytu budżetu (upoważnienie rządu do emisji skarbowych papierów wartościowych, zaciągania
kredytów, realizacji przewidywanych dochodów z tytułu prywatyzacji) paostwa lub rozdysponowania nadwyżki budżetowej.
75. Funkcje ekonomiczne
redystrybucyjna  budżet paostwa, przejmując podatki, cła i inne opłaty od przedsiębiorstw i gospodarstw domowych dokonuje ich
rozdziału pomiędzy inne podmioty, zarówno w wyniku transferów nieodpłatnych (renty, emerytury, pomoc publiczna,
nieoprocentowane kredyty) jak i przez zakup dóbr i usług na rynku.
stabilizacyjna  budżet łagodzi wahania cyklu koniunkturalnego i zapewnia zrównoważony wzrost gospodarki kapitalistycznej
skarbowa  budżet przejmuje podatki, cła i inne opłaty
alokacyjna  budżet służy rozmieszczeniu dóbr i usług w gospodarce, przez finansowanie inwestycji publicznych
bodz
cowa  przez redystrybucję dochodu budżet (zwłaszcza zakupy dóbr i usług, ale także dotacje i subwencje) stymuluje
działalnośd podmiotów gospodarczych, podaż, popyt i ceny
Funkcje polityczne[edytuj]
planowości  budżet jest planem finansowym paostwa, do którego wykonania zobowiązana jest administracja
kontrolna  umożliwienie kontroli nad władzą wykonawczą co do prawidłowego wykonywania budżetu
polityczna  umożliwienie kontroli władzy wykonawczej przez ustawodawczą, gdyż budżet uchwalany jest w formie ustawy
Zasady budżetowe[edytuj]
uprzedniości  uchwalenie budżetu przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego.
równowagi budżetowej  (tzw. złota zasada) dochód powinien pokrywad wydatki, w praktyce jest to trudne do zrealizowania
roczności  budżet obejmuje rok (niekoniecznie kalendarzowy)
zupełności  budżet dotyczy wszystkich dochodów i wydatków paostwa
jedności  budżet powinien byd ujęty w jednym zestawieniu
jawności  budżet powinien byd ogólnodostępny
76. Zasady budżetowe[edytuj]
uprzedniości  uchwalenie budżetu przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego.
równowagi budżetowej  (tzw. złota zasada) dochód powinien pokrywad wydatki, w praktyce jest to trudne do zrealizowania
roczności  budżet obejmuje rok (niekoniecznie kalendarzowy)
zupełności  budżet dotyczy wszystkich dochodów i wydatków paostwa
jedności  budżet powinien byd ujęty w jednym zestawieniu
jawności  budżet powinien byd ogólnodostępny
77. Deficyt budżetowy  występuje, gdy wydatki w budżecie danej instytucji (najczęściej paostwa) są wyższe niż jej dochody.
Przeciwieostwem deficytu jest nadwyżka budżetowa - uma dochodów budżetowych przewyższająca wydatki budżetowe; jeden z
rodzajów nadwyżki finansowej. Powoduje wycofanie z obiegu określonej ilości pieniądza (działanie deflacyjne) i umożliwia
wprowadzenie do obiegu dodatkowej ilości pieniądza poprzez udzielenie kredytu (kreacja pieniądza).
Dług publiczny (albo zgodnie z definicją ustawową  paostwowy dług publiczny )  obejmuje nominalne zadłużenie
podmiotów sektora finansów publicznych, ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi
do tego sektora (skonsolidowane zadłużenie brutto), zaciągnięte z następujących tytułów:
papiery wartościowe opiewające wyłącznie na świadczenia pieniężne (poza papierami udziałowymi),
pożyczki (w tym papiery wartościowe, których zbywalnośd jest ograniczona),
kredyty,
przyjęte depozyty,
zobowiązania wymagalne (tzn. zobowiązania, których termin płatności minął, a które nie zostały przedawnione lub umorzone).
78. y
ródła dochodów budżetowych są różnorodne. Jedne z nich mają dla budżetu znaczenie podstawowe, inne ważą w tym budżecie
mniej. Wśród z
ródeł dochodów budżetowych wymienid można następujące:
wszelkiego rodzaju podatki
opłaty skarbowe
cła
odsetki i dywidendy od kapitału paostwowego zainwestowanego w przedsiębiorstwach
zysk z operacji banku centralnego  po potrąceniu części, którą zatrzymuje bank centralny na własne potrzeby
dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe (podmioty finansowane w całości ze środków budżetowych)
79. Podatek  obowiązkowe świadczenie pieniężne pobierane przez związek publicznoprawny (paostwo, jednostka samorządu
terytorialnego) bez konkretnego, bezpośredniego świadczenia wzajemnego. Zebrane podatki są wykorzystywane na potrzeby
realizacji zadao publicznych.
Współcześnie pieniądze z podatków trafiają do skarbu paostwa, województwa, powiatu albo gminy, które dzięki temu mogą
inwestowad w rozwój infrastruktury, wojska, policji, oświaty, służby zdrowia, itp. Obecnie uznaje się, iż podatki są świadczeniami
pieniężnymi, jednakże w historii znane są również podatki świadczone w innych niż pieniądz dobrach.
Zgodnie z polskim prawem daniny, aby zostały uznane za podatki muszą posiadad 4 cechy:
nieodpłatnośd
przymusowośd
powszechnośd
bezzwrotnośd
Podatki dzielą się na:
bezpośrednie  nałożone na dochód lub majątek podatnika, np. podatek dochodowy, gruntowy, spadkowy;
pośrednie  nakładane na przedmiot spożycia, np. VAT, akcyza  ostatecznie płaci konsument.
80. Rodzaje podatków
Ogół podatków funkcjonujących w paostwie w określonym czasie tworzy system podatkowy. Mnogośd i różnorodnośd stosowanych
współcześnie podatków wymaga dokonania klasyfikacji ich ogółu przy uwzględnieniu różnych kryteriów. Z punktu widzenia jedności
podmiotu opodatkowania wyróżnia się podatki bezpośrednie i podatki pośrednie.
Rodzaj przedmiotu opodatkowania jest podstawą podziału podatków napodatki dochodowe, podatki od obrotu i konsumpcji
(podatek VAT) orazpodatki majątkowe. W zależności od organu pobierającego podatki można je podzielid na podatki centralne
i podatki lokalne.
W zależności od sposobu opodatkowania dochodów pochodzących z różnych z
ródeł rozróżnia się podatek globalny i podatek
cedularny.
Podatek regresywny - jest metodą obliczania wymiaru podatku, według której w miarę wzrostu dochodów stawki podatkowe
maleją.
Podatek progresywny  metoda obliczania wymiaru podatku, w myśl której wysokośd należnego podatku rośnie szybciej niż
proporcjonalnie w stosunku do wielkości podstawy opodatkowania.
Podatek proporcjonalny
Podatek o stałej przeciętnej stopie podatkowej.
81. Inflacja jest to trwały wzrost ogólnego poziomu cen w gospodarce. Mierzy się ją przy pomocy stopy inflacji, która wyraża
procentowo jak szybko zwiększa się poziom cen w danym czasie. Dla przykładu wzrost cen w lipcu o 10% miesięcznie oznacza, że są
one przeciętnie o 10% wyższe niż w czerwcu (stanowią 110% poziomu cen w czerwcu).
przyczyny
nadmierna emisja pieniądza (możliwa tylko w systemie pieniądza dekretowego) nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego,
prowadzona poprzez:
dodruk banknotów niemających pokrycia
oprocentowanie pieniędzy
nieograniczoną działalnośd kredytową banków komercyjnych (tzw. "bankowa kreacja pieniądza")[2].
stosowanie polityki luzowania ilościowego (ang. Quantitative easing)
niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych), który prowadzi do ograniczenia
zagregowanej podaży
wzrost zagregowanego popytu w gospodarce
niezrównoważony budżet paostwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)
przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez paostwo)
ingerencja paostwa w politykę emisyjną Banku Centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.
wadliwa struktura gospodarki
import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym
idzie wzrost cen)
długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem)
monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosid na cenę)
zadłużenie głównych przedsiębiorstw w danym sektorze
Stagflacja  zjawisko makroekonomiczne, polegające na jednoczesnym występowaniu w gospodarce paostwa zarówno
znaczącej inflacji, jak i stagnacji gospodarczej . Przyczyn tego zjawiska upatruje się w negatywnym szoku podażowym, który
powoduje zarówno wzrost cen, jak też i ograniczenie produkcji.
82. Polityka fiskalna oznacza decyzje rządu na temat wielkości i struktury wydatków publicznych, z
ródeł ich sfinansowania (w tym
zwłaszcza wysokości i struktury dochodów podatkowych) oraz deficytu budżetowego. Polityka fiskalna stanowi, obok polityki
pieniężnej, jeden z głównych filarów polityki gospodarczej paostwa w krótkim i średnim okresie (polityki makroekonomicznej).
Celem polityki fiskalnej jest przede wszystkim dostarczanie dóbr publicznych i zagwarantowanie finansowania niezbędnych
wydatków paostwa. Tradycyjnie uważa się, że w drugiej kolejności celem polityki fiskalnej może byd też eliminacja nadmiernych
wahao rozwoju gospodarczego w krótkim i średnim okresie. Narzędziami tej polityki są: stopy opodatkowania, różnorodne wydatki
publiczne oraz deficyt budżetowy.
Polityka pieniężna jest częścią polityki gospodarczej  obok polityki fiskalnej i polityki strukturalnej. Jej podstawowym celem jest
zapewnienie stabilności cen, czyli inaczej mówiąc niskiej inflacji.
Polityka pieniężna to decydowanie na temat tego, jak wiele pieniędzy powinno byd w gospodarce. Pieniądze są niezbędne do tego,
aby gospodarka sprawnie funkcjonowała, aby bez kłopotów można było dokonywad operacji zakupu i sprzedaży produktów. Jeśli
pieniędzy jest w gospodarce zbyt wiele, popyt na towary i usługi przewyższa ich podaż i zaczynają rosnąd ceny (pojawia się więc
inflacja). Jeśli jednak pieniędzy jest zbyt mało, narastają kłopoty ze sprzedażą i pojawia się ryzyko recesji oraz deflacji. Zadaniem
polityki pieniężnej jest więc zapewnienie odpowiedniej ilości pieniędzy na rynku, tak by gospodarka bez przeszkód się rozwijała, a
ceny były stabilne
83. Inflacja, obniżając siłę nabywczą pieniądza, zmniejsza realną wartośd dochodów i wierzytelności pieniężnych, dokonuje
redystrybucji realnej wartości. W gospodarce kapitalistycznej umiarkowana inflacja może korzystnie wpłynąd na stan koniunktury,
zachęcając przedsiębiorców do zwiększania produkcji. Inflacja przyspieszona, a zwłaszcza galopująca, zasadniczo zwiększając
niepewnośd działalności gospodarczej, staje się czynnikiem, który ją dezorganizuje. Szybka deprecjacja pieniądza wywołuje ucieczkę
od niego, prowadzi do zakłóceo wymiany towarowej, stosunków kredytowych itd. Gospodarka socjalistyczna nie cierpi na brak
popytu, dlatego umiarkowana inflacja nie przynosi jej korzyści, jakie może przynosid w gospodarce kapitalistycznej. Natomiast
utrudnia ona planowanie gospodarcze oraz ocenę działalności jednostek gospodarczych, m. in. dlatego, że zmiany wielkości
ekonomicznych w ujęciu wartościowym nie są zbieżne z ich zmianami ujmowanymi w jednostkach naturalnych. Inflacja zwiększa
także niepewnośd w działalności gospodarczej. Oczywiście im inflacja jest szybsza, tym dotkliwsze i głębsze są jej ujemne
następstwa. Jednak w przypadku niesprawności systemu regulowania dochodów, w szczególności płac, umiarkowana inflacja może
się okazad użyteczna. Pozwala bowiem korygowad nadmierny wzrost dochodów nominalnych i tworzyd środki na poprawę ich
struktury. Nie mniej negatywne skutki wywołuje inflacja ukryta. Luka inflacyjna stwarza wygodną pozycję producentom. A
atwośd
sprzedaży nie skłania ich do innowacji, do poprawy jakości wytwarzanych towarów itd., natomiast nabywców zmusza do
poszukiwania towarów, do oczekiwania w kolejkach, uciekania się do protekcyjnych zakupów, płacenia wyższych, nieoficjalnych cen
na czarnym rynku itd.
85. Deflator PKB to indeks określający zmiany poziomu cen, wskaz
nik cen. Deflator to miara przeciętnego wzrostu cen wszystkich
dóbr i usług wchodzących w sklad dochodu narodowego. Deflator PKB to relacja między produktem krajowym brutto w cenach
nominalnych (produkt brutto w cenach bieżących) a produktem krajowym brutto w cenach realnych (produkt brutto w cenach
stałych).
Koszyk dóbr i usług  kombinacja wszystkich dóbr i usług nabywanych przez konsumenta w danym czasie.
W skład koszyka dóbr i usług wchodzą wydatki na:
żywnośd,
eksploatację oraz wyposażenie mieszkania,
oświatę i wychowanie,
kulturę,
naprawy,
odzież i obuwie,
leki,
higienę,
sport i wypoczynek,
transport,
inne.
Indeks cen dóbr produkcyjnych (ang. Producer Price Index, PPI)  wskaz
nik cen hurtowych służący do pomiaru zmian cen ustalanych
przez producentów na różnych etapach wytwarzania. Zmiana wskaz
nika pozwala prognozowad zmiany inflacji.
Pojęcie stopy inflacji
Stopa inflacji jest to procentowa zmiana ogólnego poziomu cen w kolejnych okresach, najczęściej liczona rok do roku . Poziom cen
wyznaczany jest przez średnią ważoną cen towarów i usług w gospodarce. Uśrednienie jest uproszczeniem rzeczywistości, ponieważ
ceny nie wszystkich dóbr czy usług rosną (maleją) w tym samym stopniu. W praktyce jest to jednak bardzo wygodne i dlatego w
wielu statystykach posługujemy się wskaz
nikami cen tj. CPI czy PPI. Ogólny trend wzrostu przeciętnej ceny dóbr i usług określany
jest mianem inflacji (inaczej dodatnia stopa inflacji), a w przypadku spadku przeciętnej ceny dóbr i usług mówimy o deflacji (inaczej
ujemna stopa inflacji). Alternatywą przy obliczaniu poziomu cen może byd np. deflator PKB będący stosunkiem nominalnego PKB do
realnego PKB.
86. Inflacja umiarkowana (krocząca)  powolny, wynoszący od 5 do 10% wzrost cen w skali roku, który powoduje powstanie
określonych perturbacji ekonomicznych i społecznych. Inflacja umiarkowana nie wywołuje zniekształcenia relacji cenowych
(wzajemne stosunki cen na ogół właściwie odzwierciedlają stopieo względnej rzadkości dóbr i odpowiednio orientują
zarówno producentów, jak i nabywców przy podejmowaniu decyzji gospodarczych), konsumenci nie wyzbywają się oszczędności,
realna stopa procentowa (czyli różnica między stopą nominalną a stopą inflacji) jest lekko dodatnia lub bliska zeru, co powoduje, że
ruch cen w górę jest równomierny i przewidywalny, a rynek kapitałowo pieniężny funkcjonuje bez większych zakłóceo, gdyż szybko
dostosowuje się do procesu powolnej inflacji, która jest oczekiwana i uwzględniana w rachunku ekonomicznym. Inflacja krocząca
może byd częściowo kontrolowana i wykorzystywana jako narzędzie polityki gospodarczej przez rząd.
Inflacja galopująca  sięgający od 10 do 150% wzrost cen w skali roku.
Inflacja galopująca najczęściej wymyka się spod kontroli paostwa, powodując istotne zniekształcenie relacji cenowych, które
zakłócają i wypaczają normalne funkcjonowanie mechanizmu rynkowego, gdyż sygnały rynkowe dotyczące tego, co warto
produkowad w większej ilości, a co w mniejszej, i gdzie kierowad zasoby inwestycyjne, są nieprzejrzyste i mylące. Powstała sytuacja
przyczynia się do obniżenia efektywności procesów gospodarczych i tempa wzrostu gospodarczego.
Hiperinflacja, nagły, szybki wzrost cen (powyżej 100% lub więcej), który powoduje spadek wartości pieniądza. W Polsce tego
typu inflacjawystąpiła w okresie międzywojennym, a także pod koniec lat 80. i na początku 90.
87. Negatywne skutki inflacji:
- sprawia, że czujemy się niepewnie
Niska, stabilna inflacja sprawia, że zarówno obywatelom i rządzącym łatwiej jest podejmowad decyzje i przewidzied ich skutki. Kiedy
dochodzi do wahao inflacji pojawia się niepewnośd. Niestabilna inflacja powoduje duże wahania cen w krótkim czasie. Utrudnia to
konsumentom i przedsiębiorstwom długoterminowe planowanie. Niestabilna inflacja sprawia, że rynek staje się nieefektywny.
- zniechęca do oszczędzania
Gdy wrasta inflacja siła nabywcza pieniądza spada. Pieniądze tracą na wartości, a tym samym traci sens ich odkładanie, czyli
oszczędzanie. Im dłużej pozostają na koncie, tym mniej można za nie potem kupid.
- spada zainteresowanie kredytami
Wraz z inflacją wzrasta realna wartośd rat kredytu. Kiedy inflacja jest niestabilna i trudna do przewidzenia zainteresowanie
wieloletnimi pożyczkami maleje. W tzw. niepewnym czasie konsumenci wstrzymują się od tego typu zobowiązao. Przy dużej inflacji
częściej decydujemy się na inwestowanie w nieruchomości, złoto, dzieła, sztuki, czyli w tzw. środki trwałe, które w przeciwieostwie
do pieniędzy nie trącą na wartości. Dodajmy także, że przy dużym zainteresowaniu tego typu inwestycjami ich cena, czyli wartośd
wzrasta (czasem jedynie okresowo).
- banki ograniczają ofertę kredytową
Skutkiem lokowania pieniędzy poza systemem bankowym jest spadek liczby depozytów. Mniejsza suma depozytów przekłada się na
mniejsze środki przeznaczane przez banki na kredyty. Powoduje to zaostrzenie polityki kredytowej, której celem jest ograniczenie
dostępu konsumentów do kredytów. Zatem nie dośd, że inflacja osłabia zainteresowanie kredytami, to jeszcze może wpłynąd na
ograniczenie możliwości ich udzielania przez banki.
- wpływa negatywnie na gospodarkę paostwa
Wysoka inflacja może zakłócad procesy gospodarcze. Wahania cen powodują, że trudniej regulowad podaż i popyt. Niepewnośd
związana z wysokością inflacja odbija się niekorzystnie na procesach produkcji i wymiany towarowej.
- napędza wzrost kosztów produkcji
Wysoka inflacja może spowodowad szybszy wzrost kosztów w stosunku do wydajności, co przełoży się na mniejsze zyski
przedsiębiorstwa, a to z kolei może oznaczad ciecia w zatrudnieniu, a nawet bankructwo.
- wpływa na nasze zarobki
Wzrost cen powoduje spadek siły nabywczej pieniędzy, a w konsekwencji także spadek płac realnych. Za tę samą pensję można
nabyd coraz mniej dóbr  towarów i usług.
- wywołuje niezadowolenie społeczne
Zarabiamy tyle samo, a wszystko wokół drożeje. Pogarszające się warunki życia powodują, że mamy coraz mniejsze zaufanie do
władz i szukamy sposobów na polepszenie warunków bytowych. Najczęściej dochodzi wówczas do działao na tzw. czarnym rynku, w
szarej strefie, a może także skłonid do emigracji.
- najmocniej uderza w najmniej zamożnych
Ludzie zamożni zazwyczaj posiadają jakieś oszczędności, lokaty bądz
inwestycje. Poza tym ich dochody są na tyle wysokie, że zdołają
się utrzymad. Inflacja najdotkliwiej wpływa na życie mniej zamożnych. Przy wysokiej inflacji może się okazad, ze otrzymywane
minimalne wynagrodzenie za wykonywaną pracę może nie wystarczyd na zapewnienie podstawowych środków do życia.
Nie ma najmniejszych wątpliwości, że inflacja nie należy do najprzyjemniejszych zjawisk ekonomicznych. Jednak w każdej sytuacji
należy szukad też i tych dobrych stron&
 Pozytywne skutki inflacji:
- może ożywid konsumpcję
Kiedy pieniądz traci na wartości, społeczeostwo nie oszczędza i wydaje pieniądze na sprawy bieżące.  Konserwowanie pieniądza
podczas wysokiej inflacji staje się nieopłacalne, wartości nabierają dobra materialne. Konsumenci poprzez takie zachowania
zwiększają popyt na niektóre towary i usługi, napędzając tym samym niektóre sektory gospodarki.
- jest dobrą lekcją oszczędzania
Ceny rosną, a wraz z nimi maleje ilośd towarów, na jakie nas stad. Wysokie ceny sprawiają, że społeczeostwo szuka oszczędności.
Chętniej sprzedają się taosze towary i  zamienniki , a to, co za czasów tzw. dobrobytu konsumenci omijali szerokim łukiem nagle
zaczyna cieszyd się dużym zainteresowaniem.
- może motywowad do oszczędzania
Odkładanie pieniędzy lub ich inwestowanie w czasach wysokiej inflacji z pewnością nie jest łatwą sprawą. Jednak wysokie podwyżki
to z pewnością dobry moment, aby podjąd oszczędnościowo-inwestycyjne postanowienia. Ilu z nas obserwując rosnące ceny i
analizując kolejne podwyżki pomyślało - a trzeba było oszczędzad, należało inwestowad, kiedy były pieniądze.
88. Siła nabywcza  ilośd towarów i usług jakie można zakupid za dany nominał pieniądza. Zmiany rozmiarów siły nabywczej można
określid porównując ogólny poziom cen w poszczególnych okresach: wzrost ogólnego poziomu cen oznacza spadek siły nabywczej i
odwrotnie.
Parytet siły nabywczej, PSN (ang. purchasing power parity, PPP)  kurs walutowy wyliczony w oparciu o porównanie cen sztywno
ustalonego koszyka towarów i usług w różnych krajach w tym samym czasie, wyrażonych w walutach tych krajów.
Parytet siły nabywczej pozwala na rozwiązanie problemu dokonywania międzynarodowych porównao PKB. Zasadniczą kwestią jest
zebranie danych o cenach z zagregowanej listy towarów i usług, która zawiera produkty porównywalne i reprezentatywne dla
analizowanych krajów. Parytet siły nabywczej jest właściwszym wskaz
nikiem od finansowego (giełdowo-bankowego) kursu
walutowego, gdyż uwzględnia siłę nabywczą ludności.