strona 11
er iec 2
ElektronIka półprzewodnIkowa
zaczęła sIę od germanu.
Teraz zaInteresowanIe germanem
Z KRAJU i ZE R
WIATA .............................. 4
powraca. Nowe elementy krzemowo-
germanowe charakteryzują sIę dużą PODZESPOŁY
P
O
D
Z
E
S
P
O
Ł
Y
SiGe
S
i
G
e
szybkoS
cIą dzIałanIa przy nIezbyt
po r t ermanu .......................................... 9
dużym poborze mocy.
AX 25 c li apobie anie konfliktom
9.....................................................................
na ma i trali I2 .................................................................. 12
Z PRAKTYKI
ZasIlacz przydatny
Stabili o an a ilac tero an
w laboratorIum, a także
mikroproce orem .................................................. 14
w serwIsIe. Daje napIęcIe
enerator na pro tok tn ch .................... 18
regulowane w szerokIm zakresIe
od 0,1 do 20 V z regulacją
ELEKTRONIKA
ogranIczenIa prądu
w RÓŻNYCH ZASTOSOWANIACH
od 0,1 do 2,5 A.
Ur enie ap ono e o ilnika 4 c lin ro e o 2 ... 20
Telefonia kom rko a ia no t ce me c nej .......... 22
..................................................... 14
iltr pr eci ak cenio e o ia c enia
ek ploatacji .......................................................................... 24
MIERNICTWO
AIBO _ sławny pIesek
No e o c lo kop Tektroni ................................ 26
elektronIczny, rewelacja
PORADNIK ELEKTRONIKA
ostatnIch mIesIęcy. Jest
Pro ram Bla erouter .5 ................................................. 28
kolejnym sukcesem
nowoczesnej elektronIkI.
ELEKTRONIKA w PRZEMYR
LE
41 ...................................................
i LABORATORIACH
Uk a ap ono e o okopr n ch lamp
a o c ch ................................................. 30
o u lo ic n O O ijarce h raulic nej
o pap ................................................................. 32
Kamery analogowe I cyfrowe nadal
sIę rozwIjają. PrzyszlI Ich użytkownIcy
RÓŻNE
będą mIelI trudny wybór, ponIeważ
i a mikroproce orem ...................................... 35
modernIzowane są systemy
Inteli entna aba ka ............................................ 41
analogowe I cyfrowe.
Oferowane są nowe kamery
ELEKTROAKUSTYKA
w systemIe S-VHS ET I DIgItal 8.
Ro ielac na fonic n ch tero an
..............................................................44
c fro o .................................................................. 38
Pronto jest pIlotem do wszystkIch
urządzeń audIowIzualnych.
Złącze portu szeregowego RS-232
umożlIwIa aktualIzację
AKTUALNOR
CI .................................................. 43
oprogramowanIa za poS
rednIctwem
komputera osobIstego oraz
NA RYNKU AV
Internetu.
amer analo o e i c fro e ............................... 44
Ra ioo t ar ac e amocho o e 2 ................. 52
60 ......................................................
POZNAJEMY SPRZĘT
fro a tele i ja atelitarna .......................... 56
ZwolennIcy kIna domowego
olumn o niko e Yello ine Dior ........... 58
mogą zapoznać sIę
z możlIwoS
cIamI zestawu kolumn
OCENY UŻYTKOWNIKÓW
głoS
nIkowych I amplItunera
Pronto inteli entn tero nnik be pr e o o ... 60
z wbudowanym odtwarzaczem
Pana onic S HT8 i k kino omu ... 62
płyt DVD, bardzo dobrym
do mIeszkań S
rednIej wIelkoS
cI. SPIS R A ODAW W ................................. 65
............................................ 62
Na okładce: reklama fIrmy PHILIPS
ADRES REDAKCJI i WYDAWCY
RADIOELEKTRONIK Sp. z o.o.
ul. Filtrowa 77, lok. 51
02-032 Warszawa,
tel. [phone],
817-65-21, 875 06 48
fax: [phone]
http // .ra ioelektronik.pl
ZESPÓŁ REDAKCYJNY:
red. nacz. _ r in . icha Na acho ki
mn@ra ioelektronik.pl
z-ca red. nacz. m r in . er u tat
jj@ra ioelektronik.pl
sekr. red. m r in . aria Tronina,
mt@ra ioelektronik.pl
redaktorzy działów
m r in . aciej e c uk,
r in . er r r cho ic ,
u enia ru iń ka,
m r in . e ek Halicki,
r in . r tof ellonek,
in . anu u tat,
m r in . eon o obu ki,
in . aria opu niak,
m r in . e ar Ru nicki
Stali współpracownicy:
m r in . iro a ieroń,
m r in . r t na Pr ń ka
Laboratorium: m r in .
e ar Ru nicki cr@ra ioelektronik.pl
Dział reklamy Tere a Bu ka,
a Wi nie ka e @ra ioelektronik.pl
DTP m r in . r tof W r cki
Redaktor techniczny
Beata W o arc k b @ra ioelektronik.pl
Projekt graficzny acek O ta e ki
W p a ciciele t tu u
Ra ioelektronik Au io Hi I i eo
e eracja Sto ar eń Nauko o Technic n ch NOT
i Sto ar enie lektr k Pol kich
Art ku nie am ion ch nie racam .
a tr e am obie pra o kracania
i a iu tacji na e an ch art ku .
Opi ur eń i uk a elektronic n ch ora ich
W NASTĘPNYCH NUMERACH
u pra nień amie c one Ra ioelektroniku Au
io Hi i i eo mo b kor t ane c
nie o a n ch potr eb. W kor t anie ich o
inn ch cel , a c a o ia alno ci arobko
ELEKTRONICZNA MOSKITIERA
ej, ma a o autora opi u. Pr e ruk ca o ci
lub fra ment publikacji amie c an ch
PROGRAMOWALNY TERMOSTAT MIKROPROCESOROWY Ra ioelektroniku Au io Hi i i eo je t
o olon po u kaniu o Re akcji.
tr cj ni n i
NOWY UKF W POLSCE
i i In ci.
WYKAZ TELEWIZYJNYCH STACJI NADAWCZYCH
Druk
KARAOKE PO POLSKU
Winko ki Sp ka o.o.
ul. Okr ei 5, 4 92 Pi a
FMD NASTĘPCA DVD?
ena 5,9
PRZEGLĄD RADIOODBIORNIKÓW PRZENOR
NYCH
SYGNAŁY WIZYJNE op ri ht b Ra ioelektronik p. o.o.,
War a a, 2 r.
H
"
Z KRAJU i ZE R
WIATA
PIERWSZY W POLSCE
INFINEON ZMIENIA PROFIL PRODUKCJI
TELEFON NA TRZY
U amo ielnion i pr e
ZAKRESY GSM
chr c on na Infineon
Siemen Semicon uctor
Telefon u akre o la S 9 i S
pr e ta b efic to .
8 to i norma, bo na norm
To nik pr epro a o
ieci u temo e. aki je t tr eci akre
nej je noc e nie re truk
i po co Ot tr eci S to P S r n
tur acji i mian profilu
n n S 9 amer kań
pro ukcji te o p pr e o
ka er ja temu. Pa mo na a c e ta
niko e o i anta. Infine
cji ruchom ch r no i tu 85 � 9
on re no a rob
H a o biorc e, 9 � 99 H .
nic , na ta iaj c i
O t p mi kana o je t taki am jak
nie na no oc e ne
europej kich S 2 kH , ale o t p
uk a calone la pr e
uplek o je t mniej 8 H . U na
m u i telekomunikacji
ora la ie in ec
o anie ro ojo ch. e
c on ch o tanich aplikacji ieciach lo
li po e po kretne, to la najno
kaln ch AN i ro le ch WAN . Tran
ch technik o u m potencjale ro o
cei er te maj form mo u u, a ilane o
jo m. Nab c o romn m i tale ro n
napi ciem , lub 5 , u o linii pro
c m je t telekomunikacja, bo no e tech
mienio ania IR no i nm, tr b pra
niki cho tam o t pach lic on ch
c je nomo o . Pr ep no 55
ju mie i cach, nie latach. I to ona otr
bit/ umo li ia to o anie ieciach te
muje ofert no oc e n ch ro i ań. Oto
lekomunikac jn ch i ieciach tran mi ji
pr k a . S bko ro ijaj i iat o o
o e ieci pakieto e AT A n r n - an ch. Wer ja tan ar o a ape nia
a i pr najmniej 5 km a er ja ale
r n f r M d i SDH S n r n d
ko i na 4 km. akre temperatur pra
H r r , i c la nich Infineon
c o i a ale nie o er ji klimat c nej
aofero a no ro in tran cei er
o
4 o 85o .
opt c n ch 2 82 8 fot. , pr e na
ten tem rac ej nie b ie to o an , ale
iato Internet to nac nie i cej, to
ZASILANIE INTERNETU
USA i ana ie poja iaj i cora to
ie ieci , na kt r k a aj i ieci ali
no e ieci, a kraju komunikat I ei o no
c ane o tej por o o ieln ch iat in
BPS Bu ine Po er S tem Sp. o.o.
ch roamin ach. Dot chc a b to roa
format ki i telekomunikacji. Dlate o trate
to nana pol ka firma, kt ra komplek o
min i pla t ko e po c on m tu
ia firm BPS a ilanie Internetu obejmu
po b ajmuje i nie a o n m a i
ro o c kupion m tam telefonie tr eba
je tak e kompliko ane a a nienia a i
laniem ur eń i tem informat c
b o mieni SI . D i o oba c to je
lania re nich i u ch ieci AN, a tak e
n ch ora telekomunikac jn ch. W kraju
ca o USA mo e kupi obie tkie
ieci o t po ch ISDN, DS , IT
ia a ju pona 8 tem a ilania
S je n m telefonie. Tu je nak u a
i tran porto ch AT , SDH . Po c a pre
ain talo an ch pr e BPS. O tatnio, m.in.
a P S 9 pokr a na ra ie t lko nie iel
entacji no ej trate ii pr e ta iciele BPS
na Tar ach Intertelecom i Info tem, firma
kie ob ar USA i pr e ja em arto o
t ier ili, e firma ma obecnie ro i ania
apre ento a a oj no trate i , kt rej
ie ie i o aktualn tan roamin I ei.
problem a ilania o prakt c nie
ha em je t a ilanie Internetu . U tko
akup o b a i je nak t lko I ei i na
tkich t p ieci t or c ch Internet i la
nik in i ualn , kor taj c Internetu na
arunkach pr pominaj c ch nieco arun
tkich je o u tko nik . n
oim komputer e omu, potr ebuje na
ki Henr or a na kolor pr e a ane o
o pro te o i najlepiej tanie o a ilac a
o elu T o oln an kolor, b le ten
be pr er o e o UPS , kt r t umi a
kolor b c arn ek klu n telefon tr
k cenia i ra ie potr eb pe ni kr tko
akre o otorola 89 fot. t lko pa
tr a e pr er op ie ener ii
kiecie UNI RSU SI lockiem ma ie
ieci. Takie a ania reali uj np. a ilac e
I ei. Telefon ktafonem, o o m bie
Po er are 5 i 5 5 ofero ane pr e fir
raniem numer , mo emem i portem na
m BPS. Po obne ur enia firma oferu
po c er ień i e ta em ucha ko m
je te bar iej aa an o an m u tko ni
ora oma er i ami informac jn mi S S,
kom maj c m nie ielk ie o on kil
pr e nac on a o enia la lu i bi ne u,
ku komputer , rukarki i e entualnie er
i to acuj c po cenie rac ej obr e
era. W t m pr pa ku te tarc pro
pro peruj ce o. o nie mienia faktu, e
t a ilac , ale o o po ie nio i k ej
je t to co technic nie inne o o po ob
moc , np. Po er are 5 9 i 9 fot. .
n ch o iebie mo eli pr e a an ch po
Internet kojar i nam pr e e tkim
echnej ofercie u akre o ej. olejn
e mailem i tronami WWW. A obecnie
krok o pr o u, i c art anoto ania.
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
H
'
PODZESPOŁY
CZY POWRÓT GERMANU?
wzór żadnego związku chemicznego, a tylko krzemowym. Struktury krystaliczne tych pier-
Elektronika
okreS
lenie materiału odpowiednio domieszko- wiastków są bowiem niekompatybilne zarów-
półprzewodnikowa
wanego. Prace nad tą technologią prowadzo- no pod względem wymiarów (atom germanu
rozpoczęła się no od kilkunastu lat, głównie w firmie IBM. jest o 4% większy niż krzemu), jak i właS
ciwo-
Jednak dopiero w ciągu ostatnich dwóch lat po- S
ci cieplnych. Opracowano specjalną, bardzo
od germanu.
jawiły się na rynku tranzystory i układy scalo- wyrafinowaną metodę tworzenia warstwy ger-
Teraz on powraca, choć
ne SiGe. Jedną z głównych zalet tych układów manowej na warstwie krzemowej przez osa-
jest duża szybkoS
ć działania. dzanie chemiczne z fazy gazowej w bardzo
w połączeniu z krzemem.
wysokiej próżni. Metoda powstała w laborato-
riach badawczych IBM, jej twórcą był Bernard
Wytwarzanie układów SiGe
Meyerson. Ta technologia umożliwiła wyko-
erman dominował
Dotychczas drogą do zwiększania szybkoS
ci nanie bipolarnych heterozłączy SiGe.
w początkowym okre-
działania ( a więc maksymalnej częstotliwoS
ci Zaleta heterozłączowego bipolarnego tranzy-
sie rozwoju elektroniki
granicznej) tranzystorów i układów stora (HBT _ r j n n b r r n -
półprzewodnikowej
scalonych było stosowanie struktur
przede wszystkim ze
o coraz mniejszych rozmiarach.
względu na prostotę
W ten sposób uzyskuje się krótsze
technologii wytwarza-
drogi dyfuzji noS
ników i mniejsze po-
/nia czystych monokry-
jemnoS
ci pasożytnicze. Są jednak
ształów. Pierwszy tranzystor, skonstruowany
granice takiej miniaturyzacji spowo-
przez Bardeena, Brattaina i Shockleya
dowane m.in. zmniejszaniem się na-
w 1947 r., był wykonany z germanu. Znacze-
pięć przebicia oraz koniecznoS
cią
nie germanu jako materiału półprzewodnikowe-
stosowania większej koncentracji
go nagle zmalało po opanowaniu przemysło-
domieszek w celu utrzymania duże-
wej produkcji krzemu o odpowiedniej czystoS
ci
go ładunku w zmniejszonym obsza-
i wprowadzeniu technologii planarnej. Krzem
rze bazy. Taka koncentracja, znacz-
Powierzchnia emitera = 0.5 � m x 2.5 � m
zdominował technikę półprzewodnikową do
nie zwiększona lokalnie, może spo-
tego stopnia, że stał się synonimem układu
wodować wzrost prądów upływu
scalonego, a główne centrum przemysłu pół-
w tranzystorze. Prąd kolektora [A]
przewodnikowego w Kalifornii nazwano Doliną
Inną drogą zwiększania szybkoS
ci
Rys. 2. ZależnoS
ć częstotliwoS
ci granicznych fT i fmax
Krzemową. O sukcesie krzemu zadecydowa-
jest poszukiwanie nowych materia- od prądu kolektora w heterozłączowym tranzystorze
ły jego zalety w stosunku do germanu _ znacz-
bipolarnym SiGe
łów półprzewodnikowych, a wS
ród
nie częstsze występowanie w przyrodzie, więk-
nich SiGe. W podzespołach SiGe
sza szerokoS
ć pasma zabronionego i wynika-
stosuje się, zamiast tradycyjnego krzemu, no- r) SiGe polega na tym, że można w nim ła-
jące z niej mniejsze prądy wsteczne i lepsze
wą kompozycję półprzewodników _ krzemu two kształtować przerwę energetyczną (czyli
właS
ciwoS
ci cieplne, a także doskonałe właS
ci-
i germanu. Prace nad tranzystorami SiGe po- wielkoS
ć pasma zabronionego), udoskonala-
woS
ci izolacyjne dwutlenku krzemu, bardzo
legały na dodawaniu niewielkiej domieszki jąc w ten sposób zwykły bipolarny tranzystor
korzystne w technologii wytwarzania układów
germanu do krzemu w celu stworzenia nowe- krzemowy. Konwencjonalne elementy krze-
scalonych. Obecnie german stosuje się tylko do
go materiału SiGe o interesujących właS
ci- mowe mają ustaloną przerwę energetyczną
wytwarzania fotoelementów, hallotronów i nie-
woS
ciach. Połączenie okazało się bardzo trud- 1,12 eV, co ogranicza szybkoS
ć przełącza-
których rodzajów diod.
ne. Nie jest bowiem możliwe stopienie razem nia, w porównaniu np. z materiałami z grupy
Gdy powstały układy scalone, były one wyłącz-
krzemu i germanu i wyhodowanie kryształu III-V układu okresowego, jak np. GaAs. Jednak
nie elementami krzemowymi. Póx
niej rozpo-
z takiej mieszaniny. Również nie da się wyho- w bipolarnym tranzystorze krzemowym z nie-
częto badania nad innymi materiałami,
dować kryształu germanowego na podkładzie wielką domieszką germanu uzyskuje się stop-
z których najbardziej interesujący okazał się ar-
niowaną liniowo koncentrację domieszek w ob-
senek galu (GaAs). Charakteryzuje się on
a)
szarze bazy (rys. 1) kształtując pole elektrycz-
m.in. szerszą niż w krzemie przerwą energe-
ne w złączu w taki sposób, że uzyskuje się
tyczną, większą ruchliwoS
cią elektronów
większą niż w krzemie prędkoS
ć poruszania się
i mniejszymi pojemnoS
ciami pasożytniczymi,
elektronów w obszarze złącza. W tranzysto-
co stwarza możliwoS
ć uzyskania elementów
rach krzemowych, przy optymalnym wykorzy-
o znacznie większej szybkoS
ci działania. Arse-
staniu wszystkich ich możliwoS
ci (np. zmniej-
nek galu, początkowo traktowany jako mate-
szenie struktur), można teoretycznie uzyskać
riał drogi i egzotyczny, z czasem znajdował jed-
częstotliwoS
ć graniczną do 50� 70 GHz, w ele-
nak coraz szersze zastosowanie w układach
b) mentach z SiGe zaS
są możliwe częstotliwo-
mikrofalowych, w pamięciach o bardzo krótkim
S
ci dwa lub trzy razy większe. W praktyce,
czasie dostępu, a także m.in. we wzmacnia-
w tranzystorze krzemowym osiąga się obecnie
czach o małych szumach; w takich zastosowa-
częstotliwoS
ci do 25 GHz, a w tranzystorze
niach jak telefonia komórkowa, przystawki
SiGe do 65 GHz. Ta szybkoS
ć działania jest
abonenckie b i odbiorniki GPS (glo-
uzyskiwana przy małym poborze mocy. Zależ-
balnego systemu okreS
lania położenia).
Emiter Baza Kolektor
noS
ć częstotliwoS
ci granicznych fT i fmax od prą-
W ostatnich latach pojawiły się zupełnie nowe
Rys. 1. Porównanie tranzystorów krzemowego du kolektora w heterozłączowym, bipolarnym
elementy półprzewodnikowe _ krzemowo-ger-
(linie zielone) i SiGe (linie czerwone):
tranzystorze SiGe przedstawiono na rys. 2
manowe, czyli SiGe, nazywane w skrócie  Sig-
a _ poziomy energetyczne,
[3]. Jak widać, największe wartoS
ci częstotliwo-
gy albo  See-Gee . Nie jest to oczywiS
cie b _ rozkład koncentracji domieszek
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000
CzęstotliwoS
ci graniczne [GHz]
S
ci uzyskuje się przy niewielkich prądach. ko doskonałego izolatora i dobre przewodnic-
Dzięki temu można budować układy SiGe bar- two cieplne krzemu (trzykrotnie lepsze niż
dzo szybkie, a o małym poborze mocy. GaAs) umożliwiające konstrukcję układów
Tranzystor SiGe ma też większe wzmocnienie o większej gęstoS
ci mocy. Płytki SiGe ( -
Wzmocnienie [dB]
prądowe i lepszą konduktancję wyjS
ciową niż f r ), o S
rednicy do 200 mm, są znacznie tań-
krzemowy, co jest ważne w wielu zastosowa- sze niż z arsenku galu, bo krzem występuje
Współczynnik szumów [dB]
niach analogowych. Ważną zaletą układów w przyrodzie masowo, gal zaS
jest rzadkim
SiGe jest możliwoS
ć wykorzystania przy ich pierwiastkiem. Trzeba jednak dodać, że struk-
produkcji dotychczasowej techniki wytwarza- tury SiGe są wprawdzie produkowane przy
nia układów krzemowych wprowadzając do użyciu dobrze opanowanych procesów tech-
niej dodatkowe fazy technologiczne. nologicznych, ale niezbędne dodatkowe fazy
CzęstotliwoS
ć [MHz]
W firmie IBM opracowano wiele różnych ukła- produkcji podnoszą ich koszt w porównaniu
dów SiGe, aby wykazać jakie parametry moż- z konwencjonalnymi elementami krzemowymi.
Rys. 3. Charakterystyki wzmocnienia i szumów
na uzyskać stosując tę technologię. Zesta- Bezstronni specjaliS
ci (np. Bill Schweber z EDN
wzmacniacza MAX2641 firmy Maxim
wienie uzyskanych parametrów podano w ta- [1]) sądzą, że na razie układy GaAs i SiGe bę-
blicy (wg [2]). dą koegzystowały ze sobą i dopiero po pew- Firma Harris Semiconductor zastosowała tech-
nym czasie może się zaznaczyć wyrax
na prze- nologię SiGe do udoskonalenia zestawu ukła-
waga jednej z technologii. Wydaje się jednak, dów mikroprocesorowych do sieci lokalnych
Porównanie układów GaAs
że możliwoS
ci zastosowań układów SiGe są LAN uzyskując szybkoS
ć przesyłania danych do
i SiGe
szersze. Na przykład, w większoS
ci systemów 11 Mbit/s przy zastosowaniu techniki DSSS (d -
radiowych wysokiej klasy stosuje się obecnie r - q n r d r ). Poprzednio
W najbliższych czasie można się spodziewać
układy z arsenku galu w stopniach wejS
cio- zestaw obejmował osiem układów scalonych,
konkurencji między układami krzemowymi,
wych wielkiej częstotliwoS
ci o małych szu- a teraz cztery i do tego wykonuje więcej funkcji.
SiGe i GaAs. Najtańsza ( w przeliczeniu na
mach oraz we wzmacniaczach mocy, a bipo- Firmy Temic Semiconductor i CommQuest
1 mm2 płytki) jest produkcja konwencjonalnych
larne układy krzemowe _ w stopniach p.cz. oferują układy SiGe do systemów telefonii ko-
struktur krzemowych i one z pewnoS
cią będą
nadal dominować w większoS
ci zastosowań, po- i pozostałych układach w.cz. Teoretycznie jest mórkowej.
za układami bardzo szybkimi. Najdroższe, w ta- szansa, że we wszystkich tych układach bę- Zastosowania podzespołów SiGe nie ograni-
dzie można zastosować tylko podzespoły czają się do układów analogowych lub analo-
kim samym przeliczeniu, są struktury GaAs,
a S
rednim kosztem charakteryzują się struktu- SiGe. Być może elementy SiGe zastąpią też gowo-cyfrowych. Na przykład w firmie Applied
ry SiGe. Nie można jednak kierować się tylko ko- elementy krzemowe CMOS w układach m.cz. Micro Circuits zastosowano proces technolo-
giczny SiGe do układów współpracujących
sztem 1 mm2 płytki. Na ekonomicznoS
ć zasto-
z synchronicznymi sieciami optycznymi. Ukła-
sowań wpływa też np. gęstoS
ć upakowania
_
Podzespoły SiGe _ już dostępne
dy te pobierają o połowę mniej mocy niż ich od-
elementów na płytce, liczba funkcji uzyskiwana
Podzespoły SiGe pojawiły się na rynku niedaw- powiedniki z GaAs.
w jednej strukturze itd. Obecnie dyskutowana
jest głównie kwestia, czy układy z GaAs zosta- no. O jednym z pierwszych tranzystorów tego Omawiając zastosowania elementów SiGe
rodzaju firmy Infineon, o częstotliwoS
ci gra- nie można pominąć firmy IBM, która zainicjo-
ną wyparte przez nowe układy SiGe.
Zwolennicy (i producenci) układów GaAs pod- nicznej 70 GHz, pisaliS
my w nr 4/2000 ReAV. wała tę technologię i wprowadziła ją do prak-
kreS
lają ich zalety: łatwoS
ć scalania w struktu- Przykładem układów analogowych SiGe mogą tyki. Obecnie oferuje bardzo wiele elementów
rze elementów biernych dobrej jakoS
ci, wy- być dwa niskoszumowe wzmacniacze transim- SiGe, m.in. bardzo szybkie heterozłączowe
soką wydajnoS
ć procesu produkcyjnego (du- pedancyjne firmy Maxim pobierające prąd mniej- tranzystory bipolarne (HBT) o poborze mocy
szy niż 3,4 mA przy zasilaniu od 2,7 do 5,5 V. znacznie mniejszym niż w tranzystorach Ga-
ży procent dobrych elementów) i uzyskiwaną
Pierwszy z tych wzmacniaczy MAX2640 jest As, a o porównywalnych parametrach. Poza
bardzo dużą częstotliwoS
ć graniczną.
Producenci tranzystorów i układów SiGe, po- przeznaczony do zastosowań w zakresie czę- tym całą rodzinę układów SiGe będących mo-
stotliwoS
ci od 400 do 1500 MHz, ma wzmocnie- dułami do budowy większych systemów (firma
równując je z układami GaAs stwierdzają, że
pracują przy mniejszych napięciach, pobiera- nie 15,1 dB i szum 0,9 dB dla 900 MHz. Drugi, nazywa je b d n b ). Są to: niskoszumo-
MAX2641 pracuje od 1400 do 2500 MHz. Przy we wzmacniacze IBM43RF1111 o częstotli-
ją mniej mocy, dają mniej szumów przy małych
częstotliwoS
ciach i stwarzają większe możliwo- częstotliwoS
ci 1900 MHz jego wzmocnienie woS
ciach granicznych od 800 do 2000 MHz,
wynosi 14,4 dB, a szum 1,3 dB. Charakterysty- niskoszumowy wzmacniacz IBMSGRF1112
S
ci scalania wielu funkcji w jednym układzie.
ki wzmocnienia i szumów tego wzmacniacza (900 MHz) pracujący z zasilaniem 1 V, trójpa-
Innymi zaletami elementów SiGe w stosunku
do GaAs są: możliwoS
ć zastosowania SiO2 ja- przedstawiono na rys. 3. smowy wzmacniacz 945/1900 MHz, wzmac-
niacz mocy 940 MHz oraz strojony napięciem
generator 880/1850 MHz.
Wybrane parametry układów wykonanych technologią SiGe, uzyskane w firmie IBM
Historia elektroniki wykazała, że nowy proces
Rodzaj układu Parametry technologiczny, nawet atrakcyjny w fazie prac
12-bitowy przetwornik c/a 1,2 gigapróbek/s; 750 mW laboratoryjnych, nie zawsze od razu sprawdza
Dzielnik częstotliwoS
ci 1/128 6,4 � 23 GHz; 1,5 W się w masowej produkcji. Dlatego dopiero po
Komparator poziomu zerowego 5 GHz; 1,5 V; 89 mW kilku latach będzie można z całą pewnoS
cią
Generator strojony napięciem, 12 GHz 19 dBm; zakres strojenia 5%; margines fazy -80 dBc/Hz stwierdzić, jak dalece technologia SiGe opanu-
Mieszacz aktywny 12 GHz Wzmocnienie > 0 dB przy 3 dBm generatora lokalnego; je rynek podzespołów elektronicznych.
szerokoS
ć pasma p.cz. 100 kHz Michał Nadachowski
L I T E R A T U R A
Wzmacniacz mocy 12 GHz Wzmocnienie >6 dB; wyjS
cie 19 dBm
[1] Schweber B.: SiGe gets real. EDN, nr 13, 1999
Inwerter ECL 16 ps/stopień; pobór prądu 660 � A przy 3,3 V
[2] IBM SiGe technology for telecommunications and mi-
Wzmacniacz niskoszumowy i mieszacz, 2,4 GHz Wzmacniacz: 10,5 dB; szumy 0,95 dB
xed signal applications. http://www.chips.ibm.com
Mieszacz: wejS
cie +4 dBm; pobór prądu 5 mA przy 2,5 V
[3] IBM: Silicon Germanium BiCMOS.
Wzmacniacz szerokopasmowy Wzmocnienie 8 dB; pasmo 17 GHz;
http://www.chips.ibm.com
pobór prądu 16,8 mA przy 2,5 V
[4] IBM: Silicon Germanium. Putting more zip in the
Układ  timing recovery 10 Gbit/s; pobór prądu 150 mA przy 5 V
silicon chip. http://www.chips.ibm.com
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000
H
PODZESPOŁY
MAX325 CZYLI ZAPOBIEGANIE
KONFLIKTOM NA MAGISTRALI I2C
nterfejs (magistralę) I2CBUS [1]
Ucc
opracowano w firmie Philips z prze-
znaczeniem do synchronicznej ko-
munikacji szeregowej, zarówno mię-
dzy urządzeniami elektronicznymi
tworzącymi pewien zestaw (np. apa-
ratura audiowideo), jak i urządze-
1niami scalonymi na płycie drukowa-
nej (procesorami, zegarem czasu rzeczywiste-
go, pamięcią EEPROM itp.), stąd nazwa I2C_
In r- n r d- r .
Projektanci słusznie oczekiwali, że interfejs
I2CBUS zwolni ich od troski o wzajemne do-
pasowanie poszczególnych bloków funkcyj-
nych i w ten sposób ułatwi nowoczesne projek-
towanie urządzeń i systemów elektronicznych,
polegające na bezpoS
rednim przejS
ciu od dia-
gramu funkcyjnego do schematu.
Magistrala I2CBUS przesyła dane do/od dołą-
czonych do niej urządzeń wykorzystując jedy-
nie linię zegarową oznaczaną jako SCL (S r
Jedna linia portu we/wy, kilka elementów biernych oraz układ MAX325 zapobiegają konfliktom adresu
L n ) oraz dwukierunkową linię danych na magistrali I2C
SDA (S r ). Uproszczony schemat in-
terfejsu I2C przedstawiono na rysunku. Obie
opracowania specjalnych sterowników interfej- MAX325 jest podwójnym precyzyjnym kluczem
linie są utrzymywane na potencjale +5 V dzię-
su szeregowego, nadających się do zaimple- analogowym typu SPST (S n - -S n -
ki rezystorom podciągającym. Każdy z obsłu-
r ) w 8-końcówkowej obudowie � MAX,
mentowania w struktury wybranych układów
giwanych przez magistralę układów może od-
o połowę mniejszej od standardu SO-8.
scalonych. Obecnie Philips wytwarza ok. 100
czytywać stan każdej z linii korzystając z bu-
układów scalonych przystosowanych do bez- Dzięki swej architekturze (jedna sekcja pracu-
fora CMOS, a również ustawiać na nich niski
je jako styk n r n r N , druga jako
poS
redniej współpracy z interfejsem I2CBUS.
potencjał za pomocą tranzystora FET z otwar-
normalnie rozwarty N ) może pełnić funkcję
Przy ich stosowaniu nie trzeba projektować
tym drenem. Zatem każda z dwóch linii może
odrębnych układów sprzęgających, ani prze-  r d AN  bez użycia dodatkowych inwerte-
służyć układom dołączonym do magistrali
znaczać częS
ci zasobów  inteligentnych ukła- rów; wystarczy jedna linia portu, o której stanie
zarówno jako wejS
cie jak i wyjS
cie.
dów, np. mikroprocesorów do sterowania trans- logicznym decyduje urządzenie typu r.
Pracę magistrali okreS
la szeregowy protokoł
Jak widać na rysunku, klucz MAX325 operu-
misją.
synchroniczny _ dane są przesyłane po kolei
je jedynie na linii SDA, ponieważ warunek
Aby obsługiwane przez magistralę urządzenia
a zmiany stanu linii SCL powodują czytanie da-
uruchomienia transmisji po magistrali I2C,
były jednoznacznie rozpoznawane, każde
nych z linii SDA. Każdy pakiet danych jest po-
(mianowicie pojawienie się na linii SDA stanu
z nich musi mieć unikatowy adres, jednakże
przedzony adresem układu, dla którego dane
L zanim ten wystąpi na linii SCL) jest dzięki
wynikający z zasady działania interfejsu
są przeznaczone. Urządzenie nadrzędne ( -
I2C wymóg unikatowego adresu dla każde- kombinacji  zwarte/rozwarte styków klucza
r) wybiera urządzenie podporządkowane
zawsze spełniony.
go obsługiwanego przezeń urządzenia nie
( ) przez wysłanie na szynę danych naj-
W magistralę I2C zostały wyposażone nowsze
zawsze może zostać spełniony, co prowadzi do
pierw jego adresu, a następnie rozkazów lub
konfliktów na szynie adresowej, uniemożliwia- typy mikrosterowników rodziny MCS51 (m.in.
danych. M r i mogą przesyłać dane
typ 80C552). Związane z tym zagadnienia są
jących poprawną pracę systemu. Przykładem
dwukierunkowo po wymuszeniu stanu logicz-
jest dołączenie do magistrali I2C zegara cza- obszernie omówione w książce [4].
nego zera na szynie danych, a urządzenia
su rzeczywistego PCF8583 i pamięci EE- Układ MAX325 pracuje już przy napięciach
podporządkowane ( ) mogą generować
nieco poniżej 3 V i zapewnia małą (33 &! ) re-
PROM 24LC16. Oba układy mają identyczny
stany wyczekiwania przez wymuszanie lo-
zystancję styku w stanie  zwarte i mały (1
( zaszyty ) adres A0h, ponadto pamięć
gicznego zera na linii SCL. Sterownik interfej-
� A) pobór prądu [3].
M 24LC16 zajmuje całą dostępną przestrzeń
su I2C dokonuje więc sprzętowo operacji AND
Dodajmy, że jest możliwia emulacja protokołu
adresową i nie można jej relokować. Ponieważ
na stanach linii SDA i SCL (tzw. r d AN ;
magistrala I2C ma architekturę typu otwarty ko- I2C za pomocą dowolnego mikroprocesora
szczegóły w [1]).
lub portu równoległego komputera PC.
lektor, nie jest możliwe kluczowanie linii SDA
Kategorie r i nie są na stałe przy-
J. .
oraz SCL (realizacja wzmiankowanego wyżej
porządkowane konkretnym urządzeniom do- LI TERATURA
iloczynu logicznego) za pomocą zewnętrz-
[1] Marciniak F.: Uniwersalna magistrala I2C.  Re nr
łączonym do magistrali; mogą zamieniać się
nych bramek AND o wyjS
ciach CMOS lub se-
12/1991
miejscem w hierarchii zależnie od chwilowego
lektorów danych w rodzaju 74HC157.
[2] Mielczarek W.: Szeregowe interfejsy cyfrowe. Wyd.
stanu systemu.
Kosztem dodatkowej pojedynczej linii we/wy
Helion Gliwice 1993
Ceną za małe wymagania sprzętowe (dwie
i zastosowania klucza analogowego MAX325
[3] Materiały firmowe firmy MAXIM
linie) jest złożonoS
ć procesu sterowania prze-
firmy MAXIM (rys.) można jednak zapobiec
[4] Starecki T.: Mikrokontrolery jednoukładowe rodziny
biegiem transmisji, co skłoniło firmę Philips do
konfliktowi adresów w takim układzie. Układ
51. Wyd. NOZOMI Warszawa 1996
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000
H
"
Z PRAKTYKI
Zasilacz może się
przydać w laboratorium,
STABILIZOWANY
albo w serwisie.
Ma precyzyjną regulację
ZASILACZ
napięcia w szerokim
zakresie 0,1� 20 V
STEROWANY
i równie dokładną
regulację ograniczania
MIKROPROCESOREM
�
prądu 0,1� 2,5 A.
W skład urządzenia
prosta przetwornica CD/_DC z elementami T4,
ją dwie pętle ujemnego sprzężenia zwrotnego,
wchodzi kilka bloków
z których co najmniej jedna jest w normal- T5, C6, C7, D2, D3 sterowana z generatora
astabilnego z tranzystorami T2 i T3.
nych warunkach aktywna. Pętla stabilizacji
funkcjonalnych:
Do zasilania napięciem 5 V układów logicz-
składa się z układu kontrolującego napięcie
prostownik, stabilizator,
nych znajdujących się na płytce sterownika,
wyjS
ciowe, z rezystorami R30, PR2, R31,
mikroprocesorowy wzmacniacza operacyjnego US2d, pracują- służy stabilizator z układem scalonym US1.
cego z otwartą pętlą sprzężenia zwrotnego
sterownik i wyS
wietlacz
oraz stopnia odwracającego fazę, z tranzy- Układ sterujący
LCD.
storem T9. Pętla stabilizacji prądu składa się
Sterownik jest oparty na popularnym mikro-
z układu kontrolującego prąd z elementami
R18� R26 i układem scalonym US2a, wzmac- komputerze jednoukładowym Atmel
AT89C2051. Jest to  okrojona wersja standar-
niacza napięcia stałego US2a oraz stopnia
Układ prostownika
z otwartą pętlą sprzężenia zwrotnego z ukła- dowego układu 8xC51 z 2-kilobajtową pamię-
i stabilizatora
dem scalonym US2b i tranzystorem T8. Tran- cią programu typu Flash i zmniejszoną liczbą
portów I/O, do 15 końcówek.
Zasilacz ma typową konstrukcję (rys. 1). Na- zystory T8 i T9 są obciążeniem dla x
ródła
Dzięki wykorzystaniu AT89C2051 układ elek-
pięcie z transformatora sieciowego trafia do prądowego, które tworzą elementy D5, T7,
mostka Graetza BR1 i kondensatora filtrujące- R16, R17 i łącznie z nim stanowią x
ródło na- tryczny sterownika zasilacza (rys. 2) jest bardzo
prosty: składa się z układu zerującego procesor
go C1. Stąd jest doprowadzane do elementu pięcia sterującego wtórnikiem z tranzystorami
po włączeniu zasilania, w którym są elementy
aktywnego _ stabilizatora, którym jest wtór- T10� T12, za pomocą dodatkowego wtórnika
C4, R1, zewnętrznych elementów oscylatora
nik emiterowy z trzema tranzystorami _ T13.
T10� T12. W obwodach emiterów znajdują się Do wejS
ć odwracających stopni z układami sca- Q1, C5, C6, diody D1 sygnalizującej włączenie
rezystory, dzięki którym rozkład prądów w tran- lonymi US2b i US2d, są doprowadzane zewnę- zasilacza, klawiatury z pięcioma przyciskami
oraz trzech scalonych układów peryferyjnych:
zystorach jest równomierny i bardziej niezależ- trznie napięcia sterujące stabilizatorem prądu
sterownika wyS
wietlacza alfanumerycznego
ny od współczynników wzmocnienia � tranzy- i napięcia. Tranzystor T6 służy do wyłączenia
zawartego w module LCD, pamięci nieulotnej
storów T10� T12. JednoczeS
nie te rezystory urządzenia przez podanie do punktu 1 złącza Z1
EEPROM 24C02 _ US2 oraz przetwornika cy-
umożliwiają pomiar prądu przez układ przeciw- wysokiego poziomu logicznego (5 V). Ponieważ
frowo-analogowego MAX518 _ US3.
zwarciowy. wzmacniacz operacyjny US2 musi być zasilany
Moduł LCD jest wyposażony w sterownik
Stabilizację napięcia, bądx
prądu zapewnia- napięciem ujemnym, w układzie znajduje się
Rys. 1.
Schemat
prostownika
i stabilizatora
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000
 #
dzony do listwy zewnętrznej Z1 i wykorzysta-
ny do włączania/wyłączania stabilizatora.
Działanie programu
Z klawiatury można wykonywać następujące
operacje: nastawiać żądane napięcie i prąd
9
oraz włączać/wyłączać stabilizator.
P3.5
Włączanie i wyłączanie stabilizatora następu-
je na przemian po każdym wciS
nięciu przyci-
sku SW5. Włączenie sygnalizuje S
wiecenie
żółtej diody D1 sterownika. Warto zwrócić
uwagę, że mechanizm włączania/wyłącza-
nia stabilizatora wykorzystuje wyłącznie  obser-
wowanie stanu linii P3.5 procesora przez
tranzystor T6 układu bazowego. Wyłączeniu
stabilizatora i zgaS
nięciu x
ółtej LED nie towa-
rzyszy więc jakakolwiek zmiana napięć steru-
jących stabilizatorem prądu i napięcia (OUT0
I OUT1 układu scalonego US3).
Rys. 2. Schemat sterownika
Ustawianie napięcia dokonuje się przyci-
skami SW1 _ zwiększanie i SW2 _ zmniejsza-
Hitachi HD44780. Szyna komunikacyjna tego
sterownika składa się z czterech linii danych
DB7� DB4. Odpowiadające im końcówki to
odpowiednio: 14� 11 na płytce wyS
wietlacza.
Szyna sterująca ma trzy linie strobu odczy-
tu/zapisu E (końc. 6), wyboru kierunku przepły-
wu danych R/W (końc. 5) oraz wyboru rejestru
RS (końc. 4). Układ scalony HD44780 umoż-
liwia pracę zarówno trybie 8-bitowym jak i 4-bi-
towym. W tym układzie wykorzystany jest tryb
4-bitowy. Łącznie magistrala LCD wykorzy-
stuje więc 7 linii (DB7� DC4 oraz 3 sterujące).
Od strony mikroprocesora US1 interfejs wyko-
rzystuje 7 linii I/O ogólnego przeznaczenia
(P1.2� P1.7, P3.7) i jest zaimplementowany
programowo. Do wyS
wietlacza LCD jest dopro-
wadzone napięcie zasilające +5 V (końc. 2)
oraz napięcie regulowane 0� 5 V (końc. 3) słu-
żące do ustawiania kontrastu. Regulacja odby-
wa się za pomocą potencjometru PR1.
Pamięć EEPROM i przetwornik c/a są sprzę-
gnięte z procesorem nadrzędnym za pomocą
standardowego łącza szeregowego I2C. Od
Rys. 3. Płytka drukowana stabilizatora (skala 1:1)
strony US1 port I2C zbudowano wykorzystu-
jąc końcówki P1.0 (jako SDA) i P1.1 (jako
SCL), które dołączono do napięcia zasilania
UCC (+5 V) za pomocą rezystorów R2 i R3.
Protokół I2C zaimplementowano w procesorze
programowo i umożliwia on dołączenie do
szyny wyłącznie układów typu . Pamięć
EEPROM US2 ma pojemnoS
ć 256 bajtów.
W tej aplikacji ma nieaktywne zabezpieczenie
przed zapisem (wyprowadzenie WP w stanie
niskim) oraz 7-bitowy adres ustawiony na
Ob1010000 (wejS
cia adresowe A2� A0 w sta-
nie niskim).
Układ MAX518 US3 jest podwójnym, 8-bito-
wym przetwornikiem cyfrowo-analogowym
z buforowanymi wyjS
ciami typu r - -r .
Żródłem napięcia odniesienia są jego własne
zaciski zasilające. Oba wejS
cia adresowe ukła-
du AD1, AD0, są w stanie niskim i 7-bitowy
dr jest ustawiony na Ob0101100.
WyjS
cie P3.5 procesora US1 służy do sterowa-
nia diodą sygnalizującą pracę zasilacza. Do-
datkowo sygnał tej końcówki jest wyprowa-
Rys. 4. Rozmieszczenie elementów stabilizatora
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000
H
$
Z PRAKTYKI
że stabilizowany jest jeden z parame-
trów, a o tym, który _ decyduje samo
obciążenie. Sygnalizuje to S
wiecenie
diod D101 (o znaczeniu:  stabilizacja
prądu albo  przeciążenie ) i D102
( stabilizacja napięcia ). Z uwagi na
utarte zwyczaje, zaleca się, aby dioda
D101 była koloru czerwonego, a D102
_ zielonego i takimi oznaczeniami po-
sługujemy się w dalszym opisie.
Przykł ad
Załóżmy, że nastawy zasilacza wyno-
szą: 5 V i 1 A, a obciążeniem jest re-
Rys. 5. Płytka drukowana sterownika (skala 1:1)
zystor Robc. O tym, czy w danej chwi-
li stabilizowany jest prąd czy napię-
cie, decyduje wartoS
ć Robc. I tak przy:
Robc >5 &! (lub przy rozwartym wyj-
S
ciu) stabilizowane jest napięcie, czy-
li rzeczywiste napięcie wynosi
5 V, a rzeczywisty prąd zależy od Robc,
Iobc = 5 V/Robc i na pewno jest mniej-
szy niż 1 A; zasilacz pracuje jak x
ródło
napięciowe i S
wieci się zielona dioda;
Robc = 5 &! mamy przypadek granicz-
ny; napięcie i prąd jednoczeS
nie rów-
nają się swoim nastawom, czyli wyno-
szą 5 V i 1 A; jest to przypadek  oso-
Rys. 6. Rozmieszczenie elementów sterownika
bliwy , gdzie żaden parametr nie jest
stabilizowany, tj. żaden nie pozostaje
stały przy zmianach Robc wokół warto-
S
ci 5 &! ; S
wiecą się obie diody;
Robc <5 &! (lub przy zwarciu zacisków
wyjS
ciowych) stabilizowany jest prąd,
czyli rzeczywisty prąd wynosi 1 A, a rze-
czywiste napięcie zależy od Robc, Uobc
.
= 1 A Robc i na pewno jest mniejsze
niż 5 V; zasilacz pracuje jak x
ródło prą-
dowe i S
wieci się czerwona dioda.
Montaż
Rys. 7. Rozmieszczenie elementów sterownika od strony druku
Układ należy zmontować na płytkach dru-
kowanych: płytce stabilizatora (rys. 3 i 4)
nie. Każde naciS
nięcie przycisku zwiększa lub
tychmiast aktualizowana na wyS
wietlaczu LCD
oraz na płytce sterownika _ rys. 5� 7. Obsa-
zmniejsza nastawę o 0,1 V w granicach od
oraz na wyjS
ciu OUT0 przetwornika US3. Obie
dzając płytki należy pamiętać o właS
ciwym kie-
0,1 V do wartoS
ci maksymalnej 20 V. Po wci- wielkoS
ci wiąże następująca zależnoS
ć:
runku wmontowania kondensatorów elektroli-
S
nięciu i dłuższym przytrzymaniu przycisku, na- napięcie OUT0 US3 [V] = 1,961 x nastawa prą-
tycznych, mostka Graetza, diod, tranzystorów,
stępuje szybka zmiana wartoS
ci. Bieżąca war- du [A],
układów scalonych oraz wyS
wietlacza LCD.
toS
ć nastawy napięcia jest natychmiast aktu- przy czym współczynnik 1,961 obowiązuje,
Tranzystor T1 (rys. 1) trzeba zaopatrzyć w nie-
alizowana na wyS
wietlaczu LCD oraz na wyj- jak poprzednio, dla napięcia UDDna US3 rów-
wielki radiator wykonany z kawałka blachy alu-
S
ciu UOT1 przetwornika US3. Oba napięcia
nego 5 V. Przykładowo, dla nastawy prądu
miniowej. Tranzystory mocy T10� T13 należy
wiąże następująca zależnoS
ć:
równej 2,5 A napięcie OUT0 wynosi 4,903 V.
umieS
cić na wspólnym radiatorze (zalecany
napięcie OUT1 US3 [V] = 0,1961 x nastawa
Napięcie to, podobnie jak napięcie na OUT1,
typ: RA 5724/07). Tranzystory można montować
napięcia [V],
utrzymuje się niezależnie od stanu włącze-
bez podkładek izolacyjnych, lecz wówczas ra-
przy czym współczynnik 0,1961 obowiązuje dla
nia/wyłączenia stabilizatora.
diator będzie się znajdował na potencjale ok.
napięcia UDDna US3 równego 5 V i jest z nim
Warto dokładniej omówić możliwoS
ci ustawia-
+35 V względem ujemnego zacisku wyjS
ciowe-
proporcjonalnie związany. Przykładowo, dla
nia napięcia i prądu. Z opisu wynika, że są to
go. Znacznie lepszym rozwiązaniem jest więc
nastawy równej 20 V, napięcie OUT1 wynosi
dwie niezależne od siebie nastawy, co ozna-
izolowanie tranzystorów mocy.
3,922 V. Zwracamy uwagę, że napięcie to
cza, że użytkownik może zupełnie dowolnie
Do złącza Z2 płytki stabilizatora należy dołączyć
utrzymuje się niezależnie od tego, czy stabili- wybrać ich kombinację. Tymczasem _ zgo-
LED zieloną i czerwoną zgodnie ze schematem.
zator jest włączony czy wyłączony.
dnie z prawami elektrotechniki _ zasilacz nie
Trzeba pamiętać, że elementy sterownika: prze-
Ustawianie prądu dokonuje się przyciskami
jest w stanie wymusić w obciążeniu dowol-
łączniki SW1� SW5, diodę D1 i wyS
wietlacz
SW3 _ zwiększanie i SW4 _ zmniejszanie.
nych kombinacji napięć i prądów, gdyż są to
LCD montuje się od strony druku*.
Każde naciS
nięcie przycisku zwiększa lub
z reguły wielkoS
ci związane, a więc _ zależne.
Obie płytki (stabilizatora i sterownika) trzeba
zmniejsza nastawę o 0,1 A w granicach od 0,1
Pojawienie się na zaciskach zasilacza warto-
połączyć 5-żyłowym przewodem _ łączymy
do 2,5 A. Po wciS
nięciu i dłuższym przytrzyma- S
ci i napięcia, i prądu takich, jak ich nastawy
niu przycisku następuje szybka zmiana warto- jest więc szczególnym zbiegiem okolicznoS
ci.
* WyS
wietlacz LCD można nabyć w firmie Nord
S
ci. Bieżąca wartoS
ć nastawy prądu jest na- W praktyce działanie zasilacza polega na tym, Elektronik
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000
 %
punkty od  1 do  5 złącza Z1 płytki stabiliza- ce stabilizatora) ustawiamy napięcie takie, jak SW5 (zaS
wieca się żółta dioda w sterowniku)
tora, z odpowiednimi punktami złącza Z1 płyt- na wyS
wietlaczu LCD (20 V albo 24 V). i przyciskiem SW1 zwiększamy napięcie tak
ki sterownika. Drugim etapem uruchomienia jest wyregulowa- długo, aż zaS
wieci się czerwona dioda D101
nie ogranicznika prądowego. Wyłączamy sta- na płytce stabilizatora. Wówczas prąd w obwo-
bilizator przyciskiem SW5 (żółta LED w sterow- dzie żarówki powinien wynosić 2,5 A i _ jeS
li tak
Uruchomienie
niku powinna zgasnąć), a następnie przyci- nie jest _ należy go skorygować potencjome-
Przed uruchomieniem układu należy dołączyć skiem SW2 ustawiamy najniższe możliwe na- trem PR1. Po tej czynnoS
ci urządzenie jest
transformator sieciowy. Do zasilacza w wersji pięcie 0,1 V oraz przyciskiem SW3 ustawiamy uruchomione.
20-woltowej jest potrzebny transformator o na- prąd 2,5 A. Następnie do wyjS
cia zasilacza do-
pięciu wtórnym 22 VRMSi prądzie co najmniej łączamy żarówkę 12-woltową o mocy ok. 40
3,6 A. Do wersji 24-woltowej wybieramy trans- W (mogą być np. dwie równolegle połączone
formator 24 VRMS / 3,6 A. Uzwojenie wtórne żarówki 21-watowe do kierunkowskazu sa- r n r r f r
transformatora dołączamy do prostownika mochodowego). Żarówka (lub żarówki) po- Nord Elektronik 76-270 Ustka
BR1 za pomocą bezpiecznika zwłocznego 4 A. winna być włączona przez amperomierz. Na- ul. Kopernika 22
Pierwszą czynnoS
cią po włączeniu zasilania stępnie włączamy stabilizator przyciskiem Tel./fax [phone]
jest ustawienie kontrastu wyS
wietlacza LCD.
Dokonujemy tego potencjometrem PR1 na
płytce sterownika tak, aby pojawił się odczyt
oraz aby jego czytelnoS
ć była optymalna. Na-
stępnie przystępujemy do kalibracji urządzenia.
W tym celu przyciskiem SW1 należy ustawić
maksymalne napięcie (20 lub 24 V) i przyci-
skiem SW5 włączyć stabilizator; powinna się
zaS
wiecić żółta dioda D1 w sterowniku oraz _
jeS
li zasilacz nie jest obciążony _ dioda zielo-
na D102 na płytce stabilizatora. Jeżeli za-
miast, lub oprócz zielonej, S
wieci się dioda
czerwona D101, wówczas należy zwiększyć
 limit prądu naciskając przycisk SW3. Na-
stępnie do wyjS
cia zasilacza włączamy multi-
metr i za pomocą potencjometru PR2 (na płyt-
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000
H
&
Z PRAKTYKI
GENERATOR SYGNAŁÓW
PROSTOKĄTNYCH
układu kluczującego z tranzystorem T2 Kluczowanie generatora odbywa się przez
Generator sygnałów
układu formowania impulsów wyjS
ciowych zwieranie zestyków wejS
cia CW KEY lub przez
prostokątnych jest
TTL z bramkami B3 i B4 układu scalonego dołączenie do tego wejS
cia impulsów kluczu-
jednym z podstawowych
US1 jących, odpowiadających standardowi TTL-
podwójnego bufora wyjS
ciowego z ukła- CMOS. Dzięki takiemu rozwiązaniu konstruk-
przyrządów używanych
dem scalonym US2 cyjnemu można uzyskać sygnały w.cz. zmodu-
przy projektowaniu
stabilizatora napięcia dodatniego +5 V do lowane sygnałem m.cz.
zasilania układów scalonych US1 i US2. Sygnał z generatora jest doprowadzany do
i uruchamianiu układów
bramki B3 i dalej do B4. Bramki te formują
elektronicznych. Rzadko
przebieg wyjS
ciowy TTL oraz sterują układem
Opis działania
jest potrzebny bardzo
z buforami wzmacniającymi sygnał, zawarty-
Zasadniczą częS
cią urządzenia (rys. 1) jest
mi w układzie US2. WyjS
cia TTL, OUT A i OUT
dokładny i... bardzo drogi
układ ze zlinearyzowanymi bramkami B1 i B2,
B można wykorzystać jako dwa niezależne
 fabryczny przyrząd.
ze sprzężeniem zwrotnym, generujący impul-
lub jedno przeciwsobne. W tym drugim przy-
sy. Bramka I-NIE ze sprzężeniem zwrotnym
NajczęS
ciej wystarczy
padku obciążenie włączamy między te dwa
tworzy wzmacniacz liniowy o przesunięciu fa-
wyjS
cia, a nie między wyjS
cie i masę. Amplitu-
prosty generator
zowym 180o. Charakterystyka przejS
ciowa
da sygnału na wyjS
ciach A i B wynosi około
zbudowany ze starych
bramki z takim sprzężeniem jest charakterysty-
4 V. Sygnał na wyjS
ciu B jest odwrócony w fa-
ką liniową, w odróżnieniu od nieliniowej charak-
podzespołów leżących
zie o 180o w stosunku do sygnału na wejS
ciu
terystyki bramki bez sprzężenia zwrotnego.
A. W przypadku wykorzystania wyjS
ć jako
na dnie szuflady.
Dwie zlinearyzowane w ten sposób bramki, po-
przeciwsobnych, amplituda sygnału wyjS
ciowe-
łączone ze sobą szeregowo, tworzą wzmac-
go osiąga wartoS
ć około 8 V.
rzedstawiony w artykule
niacz liniowy o przesunięciu fazowym 360o. Je-
W celu wzmocnienia przebiegów wyjS
ciowych
generator jest konstruk- żeli połączymy teraz (dla prądów zmiennych)
zastosowano wzmacniacze buforowe typu
cją niezwykle prostą i mo- wejS
cie wzmacniacza z jego wyjS
ciem, to po-
otwarty kolektor, zawarte w układzie scalo-
że zainteresować tych
wstanie układ astabilny generujący impulsy.
nym US2. Amplituda wyjS
ciowa na wyjS
ciach
wszystkich, którym nie za- CzęstotliwoS
ć generacji w tym układzie moż-
OUT A i OUT B jest zbliżona do napięcia za-
leży na  wyS
rubowanych
na zmieniać skokowo za pomocą kondensa-
silającego jeżeli wykorzystuje się te wyjS
cia ja-
parametrach urządzenia.
torów przełączanych przełącznikiem SW1,
ko niezależne. Natomiast przy połączeniu tych
2Pokrywa on zakres od
oraz płynnie za pomocą potencjometru R6
wyjS
ć przeciwsobnie, amplituda sygnału wyj-
200 Hz do 9 MHz w oS
miu podzakresach:
o charakterystyce liniowej. Maksymalna czę-
S
ciowego jest prawie dwukrotnie większa niż
200 Hz� 1,1 kHz; 800 Hz� 4,5 kHz; 3,1� 18 kHz;
stotliwoS
ć generowana w tego typu układzie
17� 90 kHz; 70� 360 kHz; 330 kHz� 1,5 MHz; napięcie zasilające. Wszystkie wyjS
cia zosta-
w zasadzie może dochodzić do 12 MHz, na-
1� 4 MHz; 3,5� 9 MHz. ły tak zaprojektowane, aby były całkowicie
leży jednak zaznaczyć, że w trakcie prób uzy-
Urządzenie składa się z następujących bloków odporne na zwarcie.
skano stabilną pracę generatora do 15 MHz
funkcjonalnych:
Ostatnim blokiem funkcjonalnym generatora
przy wykorzystaniu układów serii LS.
generatora, w którym zastosowano zlinea- Generator w zależnoS
ci od ustawienia prze- jest stabilizator +5 V z tranzystorem T1. Jest to
ryzowane bramki B1 i B2 układu scalonego
łącznika SW2 może funkcjonować w trybie typowy prosty stabilizator parametryczny i nie
US1
pracy ciągłej lub jako generator kluczowany. wymaga szczegółowego omówienia,
Rys. 1.
Schemat
generatora
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000
 '
Rys. 2. Płytka drukowana generatora (skala 1 : 1)
Rys. 3. Rozmieszczenie elementów na płytce drukowanej
Montaż i uruchomienie (UWAGA! W przypadku zastosowania jako
w dużą gałkę, przełącznik zakresów SW1,
US2 układu 74LS06 maksymalne napięcie
przełącznik trybu pracy SW2, gniazdo do do-
Układ montujemy na płytce drukowanej
zasilające nie może przekroczyć 13 V). Teraz
łączania klucza telegraficznego CW KEY, gnia-
(rys. 2). Rozmieszczenie poszczególnych ele- należy sprawdzić napięcie wyjS
ciowe ze sta- zda BNC1 i BNC2 (lub tylko jedno z nich _ we-
mentów przedstawiono na rys. 3. Na uwagę
bilizatora z tranzystorem T1. Powinno być ono
dług własnego uznania) oraz dwie pary gnia-
zasługuje sposób montażu kondensatorów
jak najbardziej zbliżone do 5 V. Następnie
zdek bananowych dla wyjS
ć UOT1 i UOT2.
C2� C11. Na płytce drukowanej są przewidzia- ustawiamy przełącznik SW2 w pozycji  Praca
Oprócz tego należy jeszcze przewidzieć miej-
ne odpowiednie pola lutownicze do tych pojem- ciągła , zestyki A i B przełącznika zwarte, a po- sce dla wyłącznika zasilania nie zaznaczone-
noS
ci, jednak zalecany sposób montażu pole- tencjometr R6 w położeniu S
rodkowym,
go na schemacie. Napięcie wyjS
ciowe nie mu-
ga na przylutowaniu ich bezpoS
rednio do koń- i sprawdzamy pracę generatora na wszyst- si być stabilizowane, lecz wtedy należy liczyć
cówek przełącznika obrotowego oS
miopozycyj- kich oS
miu podzakresach. Sprawdzenia tego
się z tym, że sygnały z wyjS
ć UOT1 i OUT2 bę-
nego jednosekcyjnego na krótkich wyprowa- można dokonać za pomocą oscyloskopu, mier- dą zmodulowane przydx
więkiem sieci.
dzeniach. Przeciwległe wyprowadzenia kon- nika częstotliwoS
ci lub za pomocą sondy do
Jako ciekawostkę należy dodać, że generator
densatorów łączymy razem, stosując jak naj- pomiaru napięć w.cz. współpracującej z mul- może być również stabilizowany na wyższych
krótsze połączenia.
timetrem lub miernikiem uniwersalnym.
zakresach przez rezonator kwarcowy włączo-
Zmontowany w ten sposób agregat do przełą- Podziałka potencjometru R6 może być przy
ny w pętli dodatniego sprzężenia zwrotnego
czania zakresów montujemy na płytce czoło- tym wykorzystana do okreS
lenia częstotliwo- w zastępstwie jednego z kondensatorów prze-
wej urządzenia i łączymy go dwoma przewo- S
ci pracy generatora.
łączanych przełącznikiem SW1. Jeżeli wszyst-
dami z płytką drukowaną urządzenia. Przewo- W dalszej kolejnoS
ci uruchamiania ustawiamy
kie kondensatory zastąpimy rezonatorami, to
dy łączące nie powinny być zbyt blisko siebie.
przełącznik SW2 w pozycji  Kluczowanie , sty- otrzymamy generator stałych wartoS
ci często-
Taki sposób montażu redukuje znacznie po- ki B i C zwarte i sprawdzamy możliwoS
ć klu- tliwoS
ci i wtedy zamiast rezystora R5 i potencjo-
jemnoS
ci pasożytnicze, jakie wystąpiłyby
czowania generatora zwierając zestyki wej- metru R6 montujemy tylko jeden rezystor o war-
w przypadku łączenia przełącznika z płytką za
S
cia CW KEY. Sygnał na wyjS
ciu generatora
toS
ci 560 &! . Należy jednak zaznaczyć, że dla
pomocą przewodu taS
mowego wielożyłowego.
powinien pojawiać się w takt zwierania zesty- niektórych typów rezonatorów kwarcowych
Sam przełącznik powinien być wykonany z ma- ków CW KEY.
układ ma tendencje do wzbudzania się na czę-
teriałów mało stratnych dla prądów w.cz. tak,
Jeżeli wszystkie próby techniczne wypadną po- stotliwoS
ciach harmonicznych. Aby wyelimino-
aby nie wprowadzać zbytniego tłumienia na
myS
lnie, to pozostaje nam jeszcze odpowie- wać to zjawisko, należy szeregowo z rezonato-
większych zakresach częstotliwoS
ci. Wszyst- dnio zaekranować cały generator i wmontować
rem włączyć szeregowy obwód rezonansowy
ko to umożliwi uzyskanie większej stabilnoS
ci
go to odpowiedniej obudowy. Jeżeli zastosu- nastrojony na częstotliwoS
ć rezonatora kwarco-
pracy generatora.
jemy obudowę metalową połączoną z masą
wego.
Uruchomienie generatora rozpoczynamy od
urządzenia, to dodatkowe ekranowanie jest
przyłączenia napięcia zasilającego, które powin- zbędne. Na płycie czołowej montujemy po-
no się zawierać w granicach od 9 do 18 V. Mariusz Janikowski
tencjometr wieloobrotowy R6 wyposażony
H
ELEKTRONIKA w RÓŻNYCH ZASTOSOWANIACH
URZĄDZENIE ZAPŁONOWE
DO SILNIKA 4-CYLINDROWEGO (2)
Wybór wersji obwodu magnetycznego zale-
ży od wymiarów aparatu i posiadanych ele-
mentów (magnes, cewka). Do samochodów
Polonez lub FSO 125 najlepiej wykorzystać
gotowy czujnik, przystosowując go zgodnie
z rys. 7. Cewkę trzeba nawinąć cieńszym
przewodem (Ć 0,06 mm) do pełna, nie zapo-
minając o podparciu jej z obu stron odpo-
wiednio sztywnymi podkładkami _ inaczej
 spuchnie i nie zmieS
ci się w rozdzielaczu.
Nie można zamieniać biegunów magnesów
stałych, trzeba też pamiętać o zachowaniu od-
powiednich odległoS
ci i luzów poosiowych.
Regulator odS
rodkowy można zablokować
np. mocno napunktowując wałek, pobielając
cyną lub S
ciągając drutem zamiast sprężyn.
Stojan czujnika Poloneza jest wykonany
z doS
ć kruchego materiału, uwaga przy
obróbce. Wykonując całkiem nowy czujnik,
, 22
wykorzystujemy magnes od odpowiedniego
głoS
nika. JeS
li będzie to wersja z cewką umie-
szczoną na stojanie, na ogół wystarcza 1/2 do
1/3 magnesu. Aby uzyskać dostatecznie du-
żą SEM, cewka czujnika _ zwłaszcza umie-
szczana na zębie stojana _ powinna mieć
7000 do 10 000 zwojów DNE 0,05 do 0,07. , 22
Rezystancja czujnika nie ma znaczenia, choć
przy większej rezystancji poprawia się sa-
Rys. 8. Czujniki obciążenia
a _ stykowy, b _ kontaktronowy, c _ potencjometryczny, d _ transoptorowy, e _ transoptorowy dwustopniowy
moregulacja kąta wyprzedzenia zapłonu
(trzy charakterystyki ą dla m. obc. przesłona poza transoptorami)
w zależnoS
ci od temperatury silnika. z
wane podciS
nieniem. W Fiacie 126p mam cji nie miało regulatorów podciS
nieniowych),
zainstalowany czujnik dwutransoptorowy, ale jest znacznie elastyczniejszy. JeS
li mamy
który daje trzy stopnie regulacji charakterysty- zamiar dłużej eksploatować pojazd, opłaca
ki ą , w poprzednio używanym PF 125p był się wykonać pełny układ regulacji zapłonu; je-
z
to jeden transoptor zainstalowany przy modu- S
li niedługo, to wystarczy jedna S
rednia cha-
le i sterowany podciS
nieniem wykorzystywa- rakterystyka, zoptymalizowana potencjome-
nym do regulatora mechanicznego. Przykła- trem podczas jazd próbnych.
dy różnych czujników obciążenia przedstawio-
no na rys. 8. W praktyce okazało się, że wy-
Charakterystyki wyprzedzenia
starcza jedna charakterystyka dla dużego
zapłonu
obciążenia i jedna dla małego obciążenia.
Może się zdarzyć, że cięgno siłownika pod- W podręcznikach i instrukcjach serwisowych
ciS
nieniowego silnie drga; wówczas w kana- krzywa 1 z rys. 9 (lub zbliżona do niej charak-
le wężyka trzeba umieS
cić tłumik powietrzny terystyka regulatora odS
rodkowego 2) jest
o pojemnoS
ci kilkunastu cm3, np. mały, osu- podawana dla dużego obciążenia, natomiast
Rys. 7. Przeróbka wirnika i stojana czujnika
szony filtr paliwa. Siłownik podciS
nieniowy charakterystyki dla małego obciążenia za-
fabrycznego na niesymetryczny, w celu przysto-
trzeba zestroić, dobierając odpowiednią sprę- wsze leżą powyżej niej o wartoS
ć kąta regu-
sowania go do pracy z przyspieszaniem zapłonu
żynę i regulując jej naciąg liczbą podkładek latora podciS
nieniowego. Taka regulacja za-
pod S
rubą uszczelniającą tak, aby pokrywał płonu jakoS
mi nie  wychodziła i nawet zale-
Czujnik obciążenia
cały zakres uchyleń przepustnicy. Jeżeli drgań całem rezygnację z niej na rzecz jednej, ale
Musi to być czujnik rezystancyjny, którego dobrze dobranej charakterystyki ą . Do dal-
siłownika nie da się całkowicie usunąć, to
z
rezystancja wzrasta ze wzrostem kąta otwar- należy jeszcze włączyć w obwód powietrzny szych doS
wiadczeń skłoniły mnie listy od
cia przepustnicy lub ze zmniejszeniem się Czytelników oraz chęć poprawy parametrów
rurkę przewężającą o S
rednicy 0,5� 0,8 mm.
podciS
nienia (jeS
li wykorzystujemy je do regu- Silnik wyposażony w regulację zapłonu w za- silnika. Silnik Fiata 126p bardzo dobrze nada-
lacji) w kolektorze dolotowym. W rozwiąza- leżnoS
ci od obciążenia nie daje wielkich je się do doS
wiadczeń bo ma niewielką moc,
niach fabrycznych (nawet mikroprocesoro- oszczędnoS
ci paliwa (wiele silników w po- której każdy wzrost lub spadek są od razu za-
wych) często stosuje się proste zestyki stero- pularnych samochodach dawniejszej produk- uważalne. W orientacji pomaga też jego gło-
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000
S
ny warkot, a brak pompki przyspieszającej
w gax
niku nie wprowadza w błąd przy ocenie
dynamiki. Powtarzająca się w publikacjach re-
guła mówi, że najkorzystniejsze dla przecięt-
nego silnika występowanie maksymalnego
ciS
nienia w cylindrze (pkt. MC na rys. 9a)
powinno mieć miejsce przy ok. 15o po ZZ
(pkt. ZZ na rys. 9a), zmiana otwarcia przepu-
stnicy o 10% powoduje zmianę kąta zapłonu
o 2,5o OWK, zmiana prędkoS
ci obrotowej
o 100 obr/min powoduje zmianę kąta zapło-
nu o 0,5o. Zakładając że punkt A na rys.
9b jest dobrany optymalnie (jak w większoS
ci
silników) można obliczyć, że przy pełnym
otwarciu przepustnicy (duże obciążenie) wy-
przedzenie zapłonu powinno być zgodnie
1 _ krzywa wzrostu ciS
nienia
z linią 1,4 ms. w cylindrze
I _ inicjacja zapłonu mieszanki
Przy mniejszej prędkoS
ci obrotowej i mniej-
(przeskok iskry)
szym otwarciu przepustnicy (mniejsze ob-
Uwaga: dla uproszczenia nie podano
ciążenie) silnik pracuje najlepiej, kiedy wy-
wzrostu ciS
nienia sprężania przed
przedzenie zapłonu przebiega po krzywej 1 momentem zapłonu mieszanki
(lub jeS
li z regulatorem odS
rodkowym _ po
Rys. 9. Zasada projektowania charakterystyk wyprzedzenia zapłonu
krzywej 2), przecinając punkty B (2,3 ms),
a _ wykres kołowy, b _ podział na strefy o różnych obciążeniach, a tym samym o różnych czasach
C (3,2 ms) itd. Wniosek nasuwa się sam:
spalania mieszanki
krzywa 1 nie jest charakterystyką dla dużego
obciążenia (którą jest linia 1,4 ms), a jest
charakterystyką samodostosowującą się do
prędkoS
ci obrotowej i przeciętnego obciąże-
nia. Przy małych prędkoS
ciach obrotowych
przebieg krzywej 1 odpowiada małemu ob-
ciążeniu, czas spalania mieszanki w pobliżu
Rys. 10. Przykładowa konstrukcja modu-
punktu C wynosi 3 do 4 ms _ silnik pracuje
łu elektronicznego zintegrowanego z czuj-
dobrze tylko przy małym  gazie , a przy silniej-
nikiem obciążenia
szym naciS
nięciu pedału szarpie, nie ma mo-
1 _ płytka drukowana, 2 _ siłownik podciS
nie-
cy i przyspieszenia. Opóx
nienie zapłonu
niowy, 3 _ gniazdo podłączenia czujnika, 4 _
w kierunku krzywej 4 znakomicie poprawia
potencjometr P1, 5 _ tranzystor mocy, 6 _ ra-
elastycznoS
ć silnika. Przy wzroS
cie kąta
diator tranzystora mocy, 7 _ transoptory
otwarcia przepustnicy następuje większe za-
szczelinowe, 8 _ przewody podłączenia cew-
gęszczenie mieszanki w cylindrach i spala się ki zapłonowej (dodatni jest czerwony), 9 _
osłona transoptorów przed S
wiatłem zewnę-
ona szybciej _ dlatego pomaga opóx
nianiu
trznym, 10 _ wężyk podciS
nienia
zapłonu.
Przy dużych obrotach ale małym obciąże-
niu (np. zjazd z łagodnych wzniesień, jedna
osoba w samochodzie) otwarcie przepustni-
przekładki izolacyjnej, a radiator łączyć z ma-
Wskazówki wykonawcze
cy jest mniejsze a zapłon wymaga większe-
są. Nie uziemiony radiator emituje zakłócenia
go wyprzedzenia bo mieszanka spala się
Osoby, które nigdy nie wykonywały podob- pogarszając przełączanie Im, grozi też pora-
dłużej (50% mniejsze obciążenie to dodatko- nych układów, powinny układ zapłonowy żenem podczas prac przy uruchomionym sil-
we wyprzedzenie 12o do 13o OWK) i regula- zmontować np. na płytce uniwersalnej, za- niku.
cja powinna przebiegać w kierunku krzywej 3.
poznać się z jego działaniem i podobierać ele- Wykorzystując obudowę z modułu GL-118,
Aby silnik miał dużą elastycznoS
ć, był oszczę- menty. Potem dopiero można zaprojektować tranzystor mocy w obudowie TO-218 instalu-
dniejszy i trwalszy, należy zapewnić regula- mniejszą płytkę bez montażu elementów do- je się w miejscu, gdzie w oryginale był rezy-
cję zapłonu między krzywymi 3 i 4 w pełnym
bieranych na kołkach lutowniczych. stor 0,18 &!, a w miejscu po tranzystorze
zakresie prędkoS
ci. JeS
li ktoS
jeżdzi bardzo
Aby uniknąć wilgoci, układ trzeba dobrze BU323A instaluje się potencjometr P1.
spokojnie, może wystarczyć jedna samodo- uszczelnić. JeS
li tranzystor mocy ma obudo-
stosowująca się charakterystyka 1 z rys. 9b.
wę TO-3, nie można jej wystawiać na ze- Stefan Roguski
Reasumując: w zakresie małych prędkoS
ci
wnątrz. Obudowy TO-218 są wygodniejsze
obrotowych zapłon przy dużym obciążeniu
w stosowaniu. Przewody łączące moduł LI TERATURA
trzeba opóx
niać a przy małym _ przyspie- z cewką zapłonową powinny być rozłączane [1] Roguski S.: Urządzenie zapłonowe do Fiata 126p,
szać. Wszystkie publikacje ostrzegają jed- przy cewce, przewody łączące czujniki z mo- cz. 2. ReAV 2/1993
nak przed zbytnim zwiększaniem kąta wy- dułem _ rozłączane przy module, a ich ekra- [2] Roguski S.: Ulepszony układ zapłonowy do Fiata
przedzenia zapłonu, tzn. zbliżaniem punktu
ny uziemione na czujnikach. Obudowa trans- 126p, cz. 2. ReAV/1994
MC do zwrotu zewnętrznego ZZ. W razie po- optorowego czujnika obciążenia powinna [3] Roguski S.: Bezstykowe układy zapłonowe. Do-
jawienia się zapłonów stukowych (słyszalne
być zaprojektowana tak, aby transoptory znaj- S
wiadczenia, problemy, porady, cz. 2. ReAV 2/1996
jako dzwonienie, nie mylić z dzwonieniem
dowały się wewnątrz, a na zewnątrz, wysta- [4] Roguski S.: Stroboskop diodowy. ReAV 5/1999
zaworów), wyprzedzenie zapłonu trzeba bez- wały jedynie  widełki jak na rys. 10. Przy [5] Roguski S.: Układy zapłonowe z czujnikami optoe-
względnie zmniejszyć.
montażu tranzystora mocy lepiej używać lektronicznymi. ReAV 8/1998
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000
H
ELEKTRONIKA w RÓŻNYCH ZASTOSOWANIACH
TELEFONIA KOMÓRKOWA
w DIAGNOSTYCE MEDYCZNEJ
puterem. Do atko o mniej ob r ko
pr e anie lekar o i an ch o tanie ro ia
Przedstawiono koncepcję
pr ek amań an ch. Ro i anie to umo li ia
anej ch ili jak i efekt monitoro ania ci
zastosowania telefonów
u cie nan ch ko tran mi ji mo emo ej,
e o. eto a kor tana o tran mi ji
je nak nac nie po ob ko t ur e
komórkowych do nik pomiar aje u autonomi pacjen
nia, ponie a mo em S jak ot ch
to i. Ur enie je t ma e i lekkie, i ki c e
przesyłania wyników
c a ur eniami bar o ro imi.
mu mo e b kor t ane jako pr eno
badań medycznych olejn m propono an m po obem na pr e
ne. W i ku popular acj telefonii S
anie nik ba ań i, e u autor te o
ko t temu mo e i oka a ca kiem pr
wykonywanych
opraco ania, najkor tniej m je t komunika
t pn , tak k e tii akupu jak i u tko ania.
przez pacjenta.
cja kor taniem oftmo emu. e t to
W niki ba ań mo na pr e a ci u kilku
pecjali o an pro ram, kt r umo li ia be po
ekun kor tuj c be p atne po c enia
ro t popularno re ni komunikacj komputera telefonem a
ofero ane pr e niekt r ch operator .
ci telefonii ko pomoc o po ie nie o protoko u ora kabla.
m rko ej umo Ro i anie to b ob o tanie, ponie a
Sposoby transmisji danych
li ia kor t e tron pacjenta ma a ob t lko po c e
medycznych
anie jej nie t l nia aparatur pomiaro ej o telefonu pr e o
ko o komunika po ie nio opro ramo an mikroproce or j
Obecna technika umo li ia pr e anie a
cji erbalnej ciem ere o m, a o tron lekar a mo na
n ch tr ema meto ami.
9mi u tko b be po re nio po c telefon o kompu
Pier a nich pole a na kor taniu pr e
nikami. W p c e ne telefon kom rko e a tera po a one o a nie oftmo em.
t ar ania a/c telefonie. Takie ro i anie
j cora i k e mo li o ci kor t ania
je t bar o pro te reali acji o tron pa
ich o tran mi ji an ch. Obecnie pr e telefo
cjenta na ej ciu ucha ko m po ajem
Opis systemu
n kom rko e mo li je t o t p o Inter
na napi cio nio c informacje o ni
netu, tran mi ja an ch mi oma termi
kach pomiar , a po tronie lekar a na j ciu Ur enie k a a i na t puj c ch blok
nalami, pr e anie fak ora kr tkich ia o
o niko m u ta iam o po ie nio apro funkcjonaln ch r .
mo ci S S. Po taje te mo li o a to o
jekto an eko er te o na u. Nie tet , ja ujnik element pr ek ta caj c na
ania telefon kom rko ch o pr e ania
ko pr e ane o ten po b na u po o biolo ic ne na elektr c ne.
nik ba ań me c n ch, kon an ch
ta ia iele o c enia. Do atko m utru nie W macniac opa o uj c element pe
pr e ame o pacjenta. alet takie o ur e
niem je t koniec no na a ania t m am m c fic n la ane o c ujnika, opa o uj c
nia b b o romne pr e e tkim a
pa mie pr eno enia, kt re je t u ane o j cio na c ujnika o ma ań ej cia
pe nia b choremu mo li o bkiej kon ul
tran mi ji o u. uk a u pr et ar ania.
tacji lekar em be l u na miej ce pob
olejna meto a pole a na kor taniu mo Uk a pr et ar ania na u element
tu je n m arunkiem b ob naj o anie
emu S . U cie pr to e o mo emu u a temu o po ie ialn a filtracj na u, o
i a i u operatora telefonii kom rko ej ,
t i ob tran fer na u mi telefonem i kom pro a enie ebran ch informacji o po taci,
kt rej mo li a je t tran mi ja.
Telefon o ape nienia tran mi ji
na u.
Rys. 1. Bloki funkcjonalne systemu
a/c
Rys. 2. Schemat funkcjonalny systemu cardio-GSM
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
 !
ak i cja na biolo ic n ch
kor taniem a ne o pr e
t ar ania analo o o c fro e o
a/c
telefonu. S na pobran o pa
cjenta je t macnian , filtro an
Rys. 4. Schemat funkcjonalny urządzenia od strony lekarza
i po taci mo ulo anej pr e
an pr e ej cia ucha ko e telefonu ko
po c enie telefonu i u anie o jako mo e
m rko e o. Tam te na t puje kon er ja a/c.
mu. To po tronie o biorc ej. Po tronie na a
Po tronie o biorc ej lekar a na t puje al a
c ej, c li pomiaro ej, funkcje mo emu pr ej
obr bka na u emo ulacja, kon er ja
muje mikroproce or, u aj c komen Ha
arto ci analo o ch na c fro e ora i ua
e a. Schemat funkcjonaln rd SM pr e
li acja informacji formie pr t pnej la leka
ta iono na r . 2.
r a.
lektro umie c one na ciele pacjenta opro
Strona pacjenta
a aj potencja elektr c ne erca o ej cia
Ur enie je t aopatr one elektro , kt re
macniac a kon cjonuj ce o. Dopa o an
mo b umie c one na ciele pacjenta pr e
na pr echo i pr e kilka filtr
ca ień, nie po ba iaj c o mo li o ci
ant alia in o ,
kon ania co ienn ch c nno ci. on truk
olnopr epu to , o ranic aj c pr eno
cja ur enia pr e i uje, e ch ili je o
one pa mo o c totli o ci 5 H ,
uruchomienia i po c enia i numerem tele
filtr k a o ej olno miennej, kt re o a a
fonu kom rko e o lekar a, ane au
niem je t elimino anie p ania linii i oe
tomat c nie pr e ane na tron lekar a.
lektr c nej na u .
Po tronie pacjenta na t puje t pna obr b
S na pobran o pacjenta je t opro a o
ka na u tj. mocnienie, filtracja i mo ula
n o ej macniac a operac jne o ej
cja r . .
cia o racaj ce o na i ie be po re nio,
Strona lekarza
a o nieo racaj ce o opro a am na
Ta c temu r . 4 umo li ia o bi r
po pr epro a eniu filtracji pa mo opr epu to
Rys. 3. Schemat i obr bk an ch. ak a a i , e po o ebra
ej, kt ra ma na celu elimino anie ak ceń
niu pakietu an ch i t pn m pr et or eniu
funkcjonalny urządzenia
pocho c ch ieci ener et c nej. W ten
pr e mikroproce or o taj one pr e ane o
od strony pacjenta
po b otr muje i na j ciu macnia
komputera lekar a. O po ie nie opro ramo
c a na pr eci fa ie o ej cio e o i po
anie umo li i lekar o i pe n i uali acj
o u o a bu o a ur enia umo li ia ko ba ion k a o ch c totli o cio ch
pr ebie , oblic anie o po ie nich parame
r tanie o o pomiar r n ch parametr pr e ia u 49� 5 H . D i ki o r ceniu fa
tr , archi i acj an ch itp.
cio ch c o ieka, takich jak ci nienie kr i, u kujem na o n fa ie na em
Wnioski
, temperatura cia a, pul , utleno anie kr i. pobran m o pacjenta ponie a popr e ni
Sie telefonii kom rko ej aje nieo ranic one
W ale no ci o potr eb mo na pro a i o uk a filtr 5 H na ten o r ci . Tak
pole o popi u la projektant elkich
atko e mo u pomiaro e ur enia. ale kon cjono an na trafia o ej cia pr e
tem tran mi ji an ch. W t m pr pa ku
t takiej bu o je t mo li o at ej konfi t ornika analo o o c fro e o. oor nuj c
kor tano tem S o ba ania poten
uracji i o to o ania o r n ch pomiar . prac ca e o ur enia mikroproce or mo
cja elektr c n ch erca. o na o je nak
Nale a ob c a je nie obra o po mencie uruchomienia ur enia biera nu
u o inn ch ba ań, a c a choro
ie ni c ujnik, pr c o uk a em macnia mer lekar a, nchroni uje ur enie na aj
bach ma aj c ch monitorin u niekt r ch
c a opa o uj ce o. Taki mo u ej cio ce o bieraj c m i ro poc na tran mi j . Po
parametr cio ch c o ieka. We m
b ie akcepto an pr e uk a pr et ar a nchroni o aniu o taje olona praca
cho b ba anie holtero kie. Po c a te o
nia i c tran mi jn . pr et ornika a/c, a ane ta ione pr e
ba ania pacjent po a on o taje reje tra
pr et ornik pr e ane pr e ie telefo
tor, api uj c ane na ta mie ma netofono ej.
nic n o o biornika. W k a rd SM
System cardio GSM
R nie obr e mo na roma i te ane
cho i eko er ton DT . a telefon
po r c nej pami ci reje tratora i a je
kom rko ma mo li o na a ania takich to
Opi an tem rd SM to koncepcja
o lekar a a po re nict em ieci kom rko ej.
n . D i ki temu mo li e je t tero anie ur
pr epro a ania pomiar i ania
I cale nie mu i b to ro ie. ra S umo
eniem be po re nio kla iatur telefonu,
nik a pomoc telefon kom rko ch o
li ia reali acje be p atne o po c enia, kt re
atem nie ma ane a ne o atko e
lekar a. Ba anie prac erca kon a b
tr a kr cej ni 5 ekun , a t m c a ie mo
pr ci ki teruj ce. D i ki ko om DT mo
am pacjent ma m elektrokar io rafem tr e
na pr e a potr ebne ane.
na kor t a opcje a arte pro ramie
ma elektro ami. alet temu je t mo li o
Pr e ta iono tu ie meto tran mi ji. e
teruj c m, np. mieni tr b c ro aj pomia
pr epro a enia ba ania niemal ie
nak autor optuj a pier nich, c li
ru. Na popra n prac ca e o e ta u c u
i nat chmia to e po c enie lekar em ora
tran mi j po taci c fro ej u ciem mo e
a mikrokontroler. To on o biera i interpretuje
pr e ta ienie mu i k ej porcji informacji
mu. Propono an pr e na tem rd
polecenia eko era DT , konuj c pole
o pacjencie.
SM je t ro i aniem pe niej m, mniej
cenia u tko nika. W olon , pr echo i
W reali acji temu rd SM kor ta
kompliko an m, aj c m i k e mo li o ci
tr b pro ramo ania, kt r m mo li a je t
no ro i anie tran mi ji an ch o telefonu ko
funkcjonalne.
np. miana numeru telefonu lekar a. oor nu
m rko e o kor taniem mo emu pro
Tomasz Niepokój,
je tak e protok komunikac jn pe niaj c
ramo e o. e o alet to unku o meto
niepokoj@poc ta. p.pl
funkcje mo emu. Do je o a ań nale tak e
tran mi ji an ch aku t c n m pa mie
Krzysztof Langer
informo anie u tko nika, pr e o po ie nie
pr eno enia telefonu je t i k a o porno
lan er@poc ta. p.pl
interfej , o tanie ca e o ur enia i po iomie
an ch na ak cenia. Natomia t por na
I T RATURA
na a o ania baterii.
niu meto tran mi ji u ciem mo emu
[ ] D bro ka B., D bro ki A. Po r c nik elektrokar
pr to e o je t to ro i anie nac nie tań
io rafii, P W , War a a 99
e. a niemal i ent c ne parametr pr e
System wykorzystujący
[2] Horo it P., Hill W. S tuka elektroniki, W , War
an ch an ch i u ich o porno na a
a a 99
przetwarzanie a/c w telefonie
k cenia. Pr a to o aniu telefon firm
[ ] .nokia.or .pl
Nokia, oftmo em je t pro ramem t pu fr - Inn m ro i aniem pomiar i tran [4] .telefon.pl
[5] .plu m.pl
r . ain talo an na komputer e umo li ia mi ji nik pr e ie telefonii S je t
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
H
"
ELEKTRONIKA w RÓŻNYCH ZASTOSOWANIACH
FILTRY PRZECIWZAKŁÓCENIOWE
DOR
WIADCZENIA z EKSPLOATACJI
radomskiej firmy  Filter- wszystki obsługiwać standardową
con otrzymaliS
my do
konfigurację, np. komputer + dru-
eksploatacji próbnej no- karka +  coS
 czyli druga drukarka,
wy model filtru przeciw- modem zewnętrzny lub skaner.
zakłóceniowego. Firma
Pod warunkiem, że obciążenie nie
specjalizowała się do- przekracza 4 A (= 880 W), co z du-
tychczas w produkcji fil- żym zapasem pokrywa potrzeby
trów przeznaczonych do
takiego zestawu. Gniazda są wg
wbudowania w różne urządzenia, zarówno
PN o S
rednicy takiej, że wchodzi
profesjonalne jak i powszechnego użytku,
w nie popularna w importowanym
Rys. 1. Filtry PFpz2-4-S,D
w różnych wersjach konstrukcyjnych.
sprzęcie wtyczka Schuko z otwo-
Przedstawiony nam filtr przeciwzakłóceniowy
rem na kołek uziemiający. Zastoso-
z zabezpieczeniem przeciwprzepięciowym
wano system ochrony 2P+Z, czyli
PFpz2-4-S,D jest pierwszą ofertą firmy dla
kołki ochrone gniazd i obudowa są połączone zasadniczej wagi: ani razu nie pojawiły się
rynku finalnych użytkowników sprzętu po- z przewodem ochronnym. Filtr ma certyfikat  cuda z zanikaniem częS
ci pisanego pliku
wszechnego użytku. Sprzętu, który jest mniej
bezpieczeństwa B, wydany przez Polskie Cen- Worda. Przed puszczeniem wszystkiego przez
lub bardziej czuły na przepięcia w sieci, a spo- trum Badań i Certyfikacji. filtr zdarzało się to przynajmniej raz w tygodniu,
tkanie takiego, któryby na nie w ogóle nie re- Filtry PFpz2-4 są produkowane w dwóch we- a nawet częS
ciej, kiedy sieć bywała mocno  za-
agował, graniczy z cudem. A kończy się to
rsjach _ S i D, różniących się układem elek- S
miecona . To zachęca do dalszych ekspery-
np. znikaniem z komputera dużych kawałów
trycznym i charakterystykami tłumienia (rys. 2). mentów _ trwają dalej.
plików, które zapomniano we właS
ciwym cza- Wspólne dla obu wersji są: prąd upływu Leon Kossobudzki
sie ręcznie zapisać. Praca zaczyna się od no- (<0,5 mA), absorbowana energia impulsu (145 J),
S
I
E
C
I
O
W
E
F
I
L
T
R
Y
wa, ucząc przy okazji cierpliwoS
ci i pokory S I E C I O W E F I LT R Y
S
I
E
C
I
O
W
E
F
I
L
T
R
Y
maksymalny prąd impulsu (650 A _ 8/20 � s), S I E C I O W E F I LT R Y
wobec możliwoS
ci Polskich Sieci Elektroener- zakres tłumionych częstotliwoS
ci (1� 100 MHz)
P R Z E C I W Z A K Ł Ó C E N I O W E
P
R
Z
E
C
I
W
Z
A
K
Ł
Ó
C
E
N
I
O
W
E
P R Z E C I W Z A K Ł Ó C E N I O W E
P
R
Z
E
C
I
W
Z
A
K
Ł
Ó
C
E
N
I
O
W
E
getycznych.
i czas opóx
nienia (< 25 ns). Dla typu S tłumie-
Jak podaje firma, zastosowanie filtru jest ukie- nie >50 dB, dla typu D >80 dB. Elementem
runkowane zwłaszcza na ochronę komputerów,
ograniczającym impulsy zakłócające, które
monitorów, drukarek, kas i wag, systemów
przychodzą z sieci, jest szybki warystor CV275
alarmowych i sprzętu RTV _ szczególnie
K20.
w obszarach, gdzie sieć jest mocno zakłócona.
Filtr (wersja S) był eksploatowany stosunkowo
Już na pierwszy rzut oka widać różnicę budo- krótko (2 tygodnie), ale intensywnie, codzien-
wy w porównaniu z licznymi na rynku listwami
nie minimum 12 h/dobę. Obciążeniem był 26-600 Radom,
przeciwzakłóceniowo-filtracyjnymi. Standard
komputer PC (sfatygowany już Optimus z pro- ul . Paryska 21
to typowa konstrukcja podłużnej listwy, zwanej
cesorem 486DX2-66) i dwie pracujące na- tel. [phone],
w wielu kręgach  kotką , tu jest to prostokątny
przemiennie drukarki: igłowa (Epson LX-800) (0) 602 309211,
(145x102x50 mm) moduł z trzema gniazdami
i laserowa (Panasonic KX-P6150) pobierają- fax [phone]
i dużym, podS
wietlonym wyłącznikiem (rys.
ca do 400 W. I w tym krótkim jak na urządze-
www. filtercon.com.pl email _ office(filtercon.com.pl
1). Dlaczego akurat z trzema? Bo ma przede
nia elektroniczne czasie wystąpiło zjawisko
a)
TYP S
b)
TYP D
Rys. 2. Schematy i charakterystyki tłumienia zakłóceń symetrycznych i asymetrycznych przez filtry PFpz2-4-S (a) oraz PFpz2-4-D (b)
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000
Sieć
Obciążenie
Sieć
Obciążenie
H
$
MIERNICTWO
NOWE OSCYLOSKOPY TEKTRONIX
gółów przebiegu, jakich dotychczas nie można S
ciowych (fr n - nd) o doskonałych parame-
Pod hasłem  Zobacz
było zbadać przy użyciu oscyloskopów cyfro- trach. W ciągu ostatnich czterech lat Tektronix
S
wiat, jakiego nie widzą
wych. W nowych przyrządach znacznie wzrasta zainwestował 14 mln dolarów w opracowa-
prawdopodobieństwo wykrycia przez projek- nia układów SiGe do oscyloskopów i zamierza
inni , firma Tektronix
tanta układu (użytkownika oscyloskopu) wszel- w przyszłoS
ci rozszerzać zakres zastosowania
wprowadza na rynek
kich problemów związanych z różnymi szkodli- tych układów.
wymi stanami nieustalonymi w sygnale, takimi jak
oscyloskopy nowej
fluktuacje (j r), pasożytnicze małe impulsy,
Interfejs użytkownika
generacji, serii TDS7000,
szpilki i przerzuty. Wprawdzie obecnie stoso-
wane metody wyzwalania umożliwiają już wykry- Interfejs użytkownika w oscyloskopach serii
będące kontynuacją
wanie anomalii tego rodzaju, jednak projektant TDS7000 jest łatwy do nauczenia i stosowania.
i dalszym udoskonaleniem
układu powinien móc szybko okreS
lić, gdzie ich Użytkownik może  sterować oscyloskopem
produkowanych od szukać i jakiego są one rodzaju. Oscyloskopy zgodnie ze swymi indywidualnymi życzeniami.
TDS7000 przyspieszają te czynnoS
ci dając moż- Na płycie czołowej oscyloskopów umieszczo-
dwóch lat oscyloskopów
liwoS
ć obejrzenia milionów przebiegów w ciągu no tradycyjne elementy regulacyjne, takie jak
DPO (tzw. oscyloskopów
kilku sekund, z jednoczesną zdolnoS
cią przepro- w oscyloskopach analogowych _ dla tych wszy-
wadzenia analizy, która _ za jednym naciS
nię- stkich, którzy są przyzwyczajeni do takiej regu-
fosforowych).
ciem przycisku lub kliknięciem myszką _ prze- lacji. Duży 10,4-calowy wyS
wietlacz dotykowy
twarza przebieg w użyteczną informację. Wi- daje bezpoS
redni dostęp do funkcji pomiaro-
aprezentowane przez Tek-
ceprezes Instrumentation Bussiness Unit, Tek- wych przyrządu. Ta możliwoS
ć jest szczególnie
tronixa w czerwcu 1998
tronix Inc. powiedział:  SzybkoS
ć rejestracji 500 przydatna w sytuacji, gdy ograniczona prze-
roku oscyloskopy klasy
000 przebiegów/s daje inżynierom pewnoS
ć, strzeń utrudnia korzystanie z myszki.
DPO (tak zwane oscylo-
że oglądają szczegóły sygnałów, której na praw- Ponadto port magistrali USB ( n r S r
skopy fosforowe, d
dę nie mogą zapewnić inne oscyloskopy. B ) umożliwia w każdej chwili bezpoS
rednie do-
r )
łączenie klawiatury lub myszki do sterowania
różniły się w sposób za-
przyrządem. Niezależnie od trybu pracy oscy-
Układy SiGe
sadniczy od wszystkich in-
loskopu graficzne okna sterowania dają użyt-
nych oscyloskopów. Konstruując je zastosowa-
W oscyloskopie TDS7404, najszybszym spo- kownikowi szybki dostęp do funkcji sterujących
no zupełnie nowe podejS
cie do problemu po-
S
ród przyrządów serii TDS700, zastosowano i korzystania z bardzo zaawansowanych moż-
bierania i przetwarzania badanych sygnałów.
najnowsze układy oparte na opracowanej w fir- liwoS
ci pomiarowych. Program pomocy natych-
Dlatego architektura oscyloskopów DPO jest
mie IBM technologii SiGe (patrz artykuł  Czy miast dostarcza użytkownikowi niezbędnych
nowatorska. Do zbierania i przetwarzania da-
powrót germanu? w tym numerze  ReAV informacji o właS
nie stosowanej przez niego
nych zastosowano w nich specjalne układy
[3]). Charakteryzują się one, przy takim samym aplikacji pomiarowej, bez koniecznoS
ci wyS
wie-
ASIC. Oscyloskopy DPO zbierają, wyS
wietla-
poborze mocy, znacznie większą szybkoS
cią tlania długiej listy tematów pomocy i szukania
ją i analizują w czasie rzeczywistym, w trzech
działania niż klasyczne układy krzemowe, potrzebnej w danej chwili informacji.
wymiarach, informacje zawarte w sygnale:
przy zachowaniu dobrych parametrów cha-
amplitudę, czas i rozkład amplitudy w czasie.
rakteryzujących dokładnoS
ć. Elementy SiGe są
Łatwe dołączanie do systemu
Wykorzystano przy tym możliwoS
ć cyfrowej
teraz coraz częS
ciej używane. Jednak to wła- oraz możliwoS
ci rozszerzeń
emulacji zmiany intensywnoS
ci S
wiecenia lu-
S
nie firma Tektronix jako pierwsza zastoso-
minoforu. Szczegółowo o oscyloskopach DPO
Nieograniczony dostęp do układów i oprogramo-
wała te układy w aparaturze pomiarow.
pisaliS
my już w artykułach [1] i [2].
W oscyloskopie TDS7000 są one w przedwzma- wania kompatybilnego z Windows, w połącze-
cniaczach oraz w układach S
ledząco-pamięta- niu z dużą dołączalnoS
cią sieciową powodują,
Parametry oscyloskopów
jących ( H r ( d). Bardzo wysoki sto- że oscyloskopy serii TDS7000 można łatwo
TDS7000
pień integracji układów SiGe umożliwił zbudo- włączać do większych systemów służących do
wanie w oscyloskopie zwartych układów wej- projektowania układów. Nietrudno jest przysto-
Dzięki zastosowaniu nowatorskich rozwiązań,
elementów SiGe oraz nowej otwartej platformy
Windows� udało się w oscyloskopach TDS7000
połączyć doskonałe parametry z prostotą obsłu-
gi i łatwoS
cią włączania przyrządu w większe sy-
stemy. Parametry tych oscyloskopów są,
w swych kategoriach, najlepszymi z obecnie
osiąganych. Są to: szybkoS
ć próbkowania
w czasie rzeczywistym 20 GS/s, pasmo 4 GHz
i długoS
ć zapisu 32 MB. Parametry trzech typów
oscyloskopów serii TDS7000 zestawiono w ta-
blicy. Nowe oscyloskopy są przeznaczone
przede wszystkim do pomiarów systemów
telekomunikacji bezprzewodowej najnowszej
generacji oraz urządzeń sieci Internet.
W oscyloskopach nowej serii TDS7000 uzy-
skano też, dzięki zastosowaniu techniki DPXTM
trzeciej generacji, rekordową szybkoS
ć rejestra-
cji przebiegów do 500 000 przebiegów/s, a więc
ponad dwukrotnie więcej niż poprzednio osiąga-
ne 200 000 przebiegów/s. Dzięki temu te oscy-
loskopy umożliwiają oglądanie takich szcze-
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000
 %
sować oscyloskop do współpracy z każdym
Parametry oscyloskopów serii TDS7000
oprogramowaniem kompatybilnym z Windows.
I P s i b ks In st tIi ks In I r
Można to realizować we własnym zakresie, bez
st tIi i k n s bk r bk ni u isu i tI
uciekania się do pomocy firmy Tektronix.
r bk ni j n ni j t k
Standardowe interfejsy umożliwiają rozszerza-
si r ist k k n I
nie przyrządów serii TDS7000 o urządzenia
T
peryferyjne, takie jak dodatkowe pamięci, mo-
i s 5 s B
demy lub bezprzewodowe połączenie z siecią
T s 5 s B
lokalną LAN. Dołączywszy się do sieci użytkow- T 5 5 5 s 5 s B
nik może korzystać z plików, mieć dostęp do dru-
karek, a także korzystać ze stron WWW w ce- pasmo 3 GHz, co czyni ją najszybszą z dostęp- Pakiet TDSDDM2 jest przeznaczony do pomia-
lu odszukania informacji od producentów _ da- nych obecnie sond różnicowych. Jej zwarta bu- rów i projektowania napędów dyskowych. Inne
nych katalogowych, a także wymianę poczty programy analizy obejmują nowe systemy ma-
dowa, bardzo szerokie pasmo i małe szumy
komputerowej bezpoS
rednio z oscyloskopu.
powodują, że doskonale nadaje się do po- tematyczne, dzięki którym użytkownik może
miarów sygnałów różnicowych w wielu zasto- tworzyć skomplikowane wyrażenia algebraicz-
ne prostymi metodami, zbliżonymi do pracy na
Sondy sowaniach, począwszy od bardzo szybkich
zwykłym kalkulatorze. Do tworzenia nowych
systemów komputerowych aż do najnowszych
Ważnymi elementami każdego oscyloskopu, sposobów analizy można stosować sygnały,
technik telekomunikacyjnych.
mającymi wpływ na jego możliwoS
ci zastoso- wyniki pomiarów i wyrażenia matematyczne.
wania, są sondy pomiarowe. Aby umożliwić in- Realizacja analizy w dziedzinie częstotliwoS
ci jest
Analiza przebiegów
żynierom pełne wykorzystanie wyjątkowych podobna do stosowanej w analizatorach widma,
parametrów oscyloskopu TDS7404 opraco- Oscyloskopy serii TDS7000 mają wiele stan- przy użyciu takich parametrów, jak częstotli-
wano w firmie Tektronix bardzo szybkie sondy woS
ć S
rodkowa, rozpiętoS
ć skali ( n) i pa-
dardowych i opcjonalnych możliwoS
ci analizy
o wejS
ciu niesymetrycznym i różnicowym.
przebiegów. Mogą być stosowane m.in. pakie- smo rozdzielczoS
ci. To uwalnia inżynierów od
Sonda typu P7240 4 GHz, o czasie narastania trudnoS
ci związanych z algorytmami szybkiej
ty oprogramowania pomiarowego TDSJIT2
impulsu 120 ps, jest obecnie sondą o wejS
ciu
oraz TDSDDM2 przeznaczone do specyficz- transformaty Fouriera (FFT) na ogół występują-
niesymetrycznym o najszerszym paS
mie czę- nych aplikacji pomiarowych. Oprogramowa- cymi w oscyloskopach.
stotliwoS
ci wS
ród sond dostępnych na rynku.
nie TDSJIT2 umożliwia pomiar fluktuacji
Michał Nadachowski
Jest ona związana z nowym interfejsem do
(j r, ) wykonywany podczas sąsiednich
L I T E R A T U R A
sond TekConnectTM , co daje wierne odtwarza- okresów zegara przy jednym wyzwoleniu prze-
[1] Oscyloskopy dla każdego. ReAV nr 1/99, str. 25
nie sygnału do 10 GHz. Powinno to zaspoko- biegu. To oprogramowanie, w połączeniu z do-
[2] Nowoczesne metody pomiarów parametrów zasila-
ić obecne i przyszłe potrzeby w dziedzinie
brą dokładnoS
cią oscyloskopu TDS7404, da-
czy. ReAV nr 4/99, str.16
szerokoS
ci pasma.
je S
redniokwadratową powtarzalnoS
ć pomia- [3] M: Nadachowski: Czy powrót germanu? ReAV, nr
Sonda P7330 z interfejsem TekConnectTM ma 6/2000
rów fluktuacji, lepszą niż 1,5 ps.
H
&
PORADNIK ELEKTRONIKA
PRO RA B A ROUT R .5
Od firmy CADware
z Liberca (Czechy),
reprezentującej
amerykańską firmę PADS
w Czechach, Polsce,
Słowacji i na Węgrzech
otrzymaliS
my najnowszą
wersję autorutera
BlazeRouter 3.5.
la eRouter je t naj
no m ruterem
firm PADS, ia aj
c m e p prac
e torem p tek
ruko an ch Po
erP B, te
*mach operac jn ch
icro oft Win o 98 i Win o NT. e t
to ruter be ra tro , umo li iaj c pro a e
nie cie ek po o oln mi k tami i charak
ter uj c i nac n m topniem inteli en
cji. a t pi on to o an ot chc a auto
Rys. 1. Ekran programu BlazeRouter
ruter Specctra.
n alet Bla eRoutera je t mo li o
iana i oc na, po i k ona c p tki
S pro ram reje truje tkie etap
pro a enia cie ek nie t lko kierunkach
bli kim otoc eniu kur ora elektronic na
projekto ania p tki. olejna ak a ka M -
ajemnie pro topa ch, jak inn ch rute
lupa . D a okna, rne ro ko e i rne
r umo li ia t or enie makroin trukcji, c
rach, ale tak e po o oln mi k tami, pr
pra e, a ieraj pomoc Project plorer
li ek encji c to po tar aj c ch i ro ka
u ciu tak nan ch i c to to o an ch al o
i Help Pane , a o tatnim pi t m , a
i ich reje tracj . o na na pr k a ut o
r tm jak r -r r r anie cie ek
n m omman Win o okno poleceń ,
r makroin trukcj , kt ra po ro poc ciu
i pono ne pro a enie ora -
reje tro ane ar enia i re ultat kolejn ch
ia ania pro ramu u ta ia preferencje i al
ro p chanie cie ek . D i ki temu u kuje
etap projekto ania p tki.
e u ta ienia, takie jak lic ba ar t p tki,
i i k to upako ania ni pr to
kierunki pro a enia cie ek, iatka itp. O tat
o aniu inn ch ruter . Pona to, l p t
Okna programu nia ak a ka B u o pi ania kr tkich
ki ruko anej je t nac nie bar iej e tet c
po pro ram j ku i ual Ba ic.
n , je t bar o bli on o l u u ki a
ne okno r . 2 u o obra o ania
Okno na i ac jne u o pr e ta iania,
ne o pr r c n m pro a eniu cie ek, ale
tkich ar t projekto anej p tki ru
u ki an nac nie kr t m c a ie.
ko anej, a mo e b ich a 2. Do poru a
nia i oknie najlepiej je t u a , po ob
Instalacja
nie jak pro ramach Po er o ic i Po
erP B, m tr jpr ci ko ej, mo na r
Pro ram Bla eRouter tano i c pakietu
nie u a m r b .
pro ramo e o Po erP B i om lnie in
Okna i ane pomoc a, pier
taluje i katalo u PADS Po erP B. a
m nich a arte pi tre ci po ta
o je t chroniona kluc em pr to m o
ci t po ej katalo o ej i formie koro i
c an m o c a j cio e o portu r
a r ec o e o. naj uj i tam opi u
nole e o komputera. Wer ja e aluac jna
an ch poj , nac enia in trukcji i r ne
pro ramu , ia aj ca be kluc a, ma
efinicje. a nac enie po cji pi ie po o
tkie cech pe nej je o er ji, ale t lko la
uje ietlenie tre ci pomoc po po ie
ma ch projekt o element i 5
i oknie ie nim. T m po obem okna
po c eń . Po c a prac projektami i k
pomoc pe ni funkcj interakc jnej in truk
mi nie ma mo li o ci reje tracji u ka
cji ob u i.
n ch nik .
Okno poleceń ma kilka funkcji. W ak a ce
kran roboc pro ramu r . je t po ie
lon na kilka, o olnie kalo an ch okien.
W n m oknie le e rne je t obra o
ana ca a p tka lub jej c , a inn m
Wer ja e aluac jna pakietu pro ramo e o PADS
oknie pra m oln m , an m Na i ation
Po er o ic/Po erP B/Bla eRouter na D RO je t
Rys. 2. CzęS
ć główna ekranu
Win o okno na i ac jne je t pr e ta o t pna firmie AR  tel/fa 22 24 559
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
 '
a c
b
Rys. 3. Płytka ze S
cieżkami ortogonalnymi (a), diagonalnymi (b)
i prowadzonymi pod dowolnym kątem (c)
iele ak a ek. W oknie Propertie u ta ia
i takie ne parametr jak ra ter, lic b
ar t i prefero ane kierunki cie ek, mini
malne, alecane i mak malne eroko ci
cie ek ora ro aje pr elotek i punkt po
c a ie r ec i t m, fra mentu p tki po
nie je t potr ebn . n pr c n je t to,
miaro ch. Okno opcja umo li ia m.in. u ta
i k eniu lub mniej eniu to unku o
e u tko nik prakt c nie nie mu i in ero a
ienie kolor po c e ln ch element
obra u okna ne o. Po i k enie lub
ia anie pro ramu. W inn ch pro ramach
p tki ora trate ii ruto ania, c li pro a e
mniej enie mo e b bierane ero
nie b n je t po l p tki mo li ie naj
nia cie ek kierunkach pro topa ch
kim akre ie. W ietla i fra ment p tki
i k ej ro ielc o ci, t ten pi
ortho onal , pro topa ch i po k tem 45o
obejmuj c ob ar ok kur ora. e t oc
k eli . Tutaj u tko nik nic e o nie robi r c
ia onal ora po o oln m k tem an
i te, e ra e ro tem po i k enia
nie. W tkie c nno ci pro a aj i
an le , o po ie nie pr k a pr e ta io
ule a mniej eniu o oro an ob ar.
o u ta ienia naj a niej ch parametr
no na r . .
p tki, takich jak lic ba ar t , kierunki, pre
Wpro a enie an ch o pro ramu mo e
Rutowanie _ automatyczne ferencje, rubo ci cie ek ora opcji ruto a
b reali o ane ojako. e en po b, to
prowadzenie S
cieżek nia, takich jak pro a enie tkich cie
t po , jak ka m pro ramie  branie
ek lub t lko bran ch ob arach. Po
m ile/Open i pro a enie opraco
W a a b i mo o, e ob ar ne o
t ch c nno ciach branie o po ie niej
anej p tki ro k a em element , pr o
okna je t a ma o a ci e o obra o a
ikon lub naci ni cie kla i a 9 okońc
to anej pro ramie Po erP B, formacie
nia ia ania pro ramu Bla eRouter. Po
ie a. akakol iek r c na in erencja ia
.pcb. Dru a mo li o to automat c n link
echnie u a a i , e pro ramach kla
anie rutera je t niemo li a.
pro ramu Po erP B. W obu pr pa kach
AD nie b na je t u a po ier chnia ro
Do u ta iania parametr projekto anej
ruter akceptuje parametr pro a one
boc a. Po apo naniu i funkcjami Bla e
p tki u a ro ijane menu Propertie
pro ramie Po erP B De i n Rule .
Rutera nale t ier i , e tutaj ielki ekran
a ci o ci i Option opcje . Oba maj
Skutec no ia ania pro ramu Bla eRo
uter je t i oc na pr projekto aniu p tek
u lic b element i po c eń. Na pr
k a c a projekto ania u o enia cie ek na
p tce r . 4, o miarach 5, a
ieraj cej 5 po c eń ro o on ch na
e ciu ar t ach, ni ale ie 2,5
minut komputer Pentium II e arem
4 H i pami ci RA 4 B .
Cezary Rudnicki
r j n
PADS PowerPCB
EAGLE
n n n n r
BoardSim / LineSim
d j b r rb r
CAM350
r n r n
b n b d n
UNI-TOOL
Mały rastrowy fotoploter
Sprzęt do produkcji małych
nakładów PCB
CADware
ul. Bia oru ka a, 54 425 Wroc a
tel. 5 25 , 5 22 8
ca are(infonet. roc.pl
.ca are.c
Rys. 4. Płytka 160x165 zawierająca 1305 połączeń
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
H
!
ELEKTRONIKA W PRZEMYR
LE i LABORATORIACH
UKŁADY ZAPŁONOWE
DO WYSOKOPRĘŻNYCH
LAMP WYŁADOWCZYCH(1)
Lampy sodowe (S
wiecą żółto) są używane
koniecznoS
ci inicjacji wyładowania przez przy-
... czyli praktyczne
masowo do oS
wietlenia dróg i placów, lampy
łożenie do elektrod napięcia wyższego od
informacje o jednym
metalohalogenkowe (S
wiecą biało S
wiatłem
znamionowego napięcia zasilania (220� 240
zbliżonym do dziennego) są stosowane do
V~ lub 380� 400 V~). Statecznik ogranicza
z prawie codziennie
oS
wietlenia dużych pomieszczeń, hal produk- prąd płynący przez lampę. Jest to najczęS
ciej
spotykanych urządzeń
cyjnych, stadionów itp. oraz w poligrafii.
dławik o parametrach dobranych do rodzaju
elektroniki profesjonalnej Wyładowanie elektryczne w lampach sodo- i mocy lampy _ ciężki, duży i zużywający
wych odbywa się w parach sodu zamknię- 10� 20% mocy pobieranej przez oprawę z lam-
tych w ceramicznym jarzniku. Lampy te cha- pą (stateczniki elektroniczne spotyka się tu
ało sprawna
jeszcze rzadko i to do mocy nie przekraczają-
żarówka zupeł- rakteryzują się dużą skutecznoS
cią S
wietlną
(skutecznoS
ć S
wietlna to liczba lumenów stru- cej 400 W, są drogie). Układy zapłonowe wy-
nie już znikła
twarzają impulsy wysokonapięciowe o ampli-
z oS
wietlenia ze- mienia S
wietlnego emitowanych na jeden wat
mocy lampy), ale ich współczynnik oddawania
tudzie 1800� 5000 V (do zaS
wiecania lampy
wnęt rznego,
barw jest niski (emitują S
wiatło żółte). Parame- zimnej) lub 20� 60 kV jeS
li lampa ma być za-
w domach coraz
try lamp sodowych są okreS
lone w normie
S
wiecana w stanie gorącym, po chwilowym
szybciej ustępuje
wyłączeniu czy zaniku zasilania.
miejsca wysoko- PN-IEC-662. Produkowane są o mocach
Niektóre lampy wysokoprężne (oznaczone li-
wydajnym lampom wyładowczym niskopręż- 35� 1000 W, ale najpopularniejsze są lampy
terą I na końcu symbolu) są wyposażone
nym (S
wietlówkom kompaktowym). OS
wietle- 150� 400 W.
Zestawienie przeciętnych wartoS
ci najważ- w wewnętrzne układy zapłonowe. Dodatkowy
nie zewnętrzne i oS
wietlenie dużych wnętrz to
domena lamp wysokoprężnych, choć spoty- niejszych parametrów x
ródeł S
wiatła są poda- układ zapłonowy może zniszczyć i lampę
i statecznik.
ka się tu (rzadko) jeden z rodzajów lamp nisko- ne w tablicy.
Wyładowanie elektryczne w lampach metalo-
prężnych _ lampy sodowe niskoprężne.
halogenkowych odbywa się w parach rtęci,
Lampy niskoprężne (tu zaliczamy S
wietlówki
Główne rodzaje układów
i niskoprężne lampy sodowe) pracują przy ciS
nie- do których dodano związki halogenkowe me-
zapłonowych
tali rzadkich, wszystko zamknięte w przezro-
niu wewnątrz jarznika ok. 1,3 x 10-3 hPa, lampy
wysokoprężne (rtęciowe, sodowe i metalohalo- czystym jarzniku ze specjalnego szkła. Lam- Prawidłowy zapłon lamp wymaga odpowie-
py te mają dobrą skutecznoS
ć S
wietlną i lepszy dniej amplitudy, czasu narastania i czasu trwa-
genkowe) _ przy ciS
nieniu ok. 103� 104 hPa.
Era lamp rtęciowych minęła. Jeszcze wpraw- współczynnik oddawania barw. Produkowane nia impulsu zapłonowego oraz właS
ciwej fazy
dzie gdzieniegdzie S
wiecą w mniej odpowie- są o mocach 35� 3500 W, najczęS
ciej spotyka impulsu względem napięcia zasilania. Ważna
dzialnych miejscach swoim charakterystycz- się lampy 25� 400 W. Dotychczas brak normy jest też liczba impulsów na 1 okres napięcia
nym kolorem białym z dużą zawartoS
cią fiole- na lampy metalohalogenkowe. zasilającego oraz odległoS
ć między impulsa-
tu, ale są powszechnie zastępowane lampa- Eksploatacja tych lamp wymaga stosowania mi. Parametry te są podane w normie PN-
w obwodzie ich zasilania statecznika i układu IEC-662. Trzeba jednak pamiętać, że w celu
mi sodowymi o nieco mniejszej mocy
(330 W w miejsce 400 W) i specjalnej konstruk- zapłonowego. Wynika to z nieograniczonej poprawy parametrów lampy (skutecznoS
ć
charakterystyki prądowo-napięciowej oraz S
wietlna, współczynnik oddawania barw)
cji nie wymagającej przebudowy instalacji.
Rys. 4. Optymalne punkty
zapłonu na przebiegu
napięcia sieci
Rys. 1. Szeregowo-równoległy układ
Rys. 3. Statecznik jako element
zapłonowy. Cały prąd lampy płynie
układu zapłonowego
przez wtórne uzwojenie transformatora
impulsowego
Rys. 5.
Rys. 2. Równoległy układ Schemat
zapłonowy. Impulsy szeregowo-
zapłonowe są przykładane równoleglego
równolegle do elektrod lampy układu zapłonowego
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000
!
i zmuszenia odbiorcy do zakupu własnych Przeciętne wartoS
ci najważniejszych parametrów x
ródeł S
wiatła
układów zapłonowych niektórzy producenci
Lampa SkutecznoS
ć Współczynnik Przeciętna
nie dotrzymują znormalizowanych parame-
S
wietlna oddawania trwałoS
ć
trów lamp, często też nie podają parametrów
[Im/W] barw [h]
niezbędnych do doboru układu zapłonowe-
Żarówka 10� 24 95 1000� 5000
go. Z kolei brak normy dla lamp metalohalo-
R
wietlówka 40� 90 70� 85 5000� 24 000
genkowych powoduje, że przed zastosowa-
Sodowa niskoprężna 260 20� 30 10 000
niem wybranej lampy należy przeprowadzić
Rtęciowa wysokoprężna 40� 70 50� 65 10 000� 20 000
badania pod kątem odpowiedniego układu
Sodowa wysokoprężna 80� 160 30� 50 15 000� 20 000
zapłonowego (albo od razu użyć układu zale-
Metalohalogenkowa wysokoprężna 80� 140 80� 92 10 000
canego przez producenta). Niejednokrotnie
stwierdzano, że ten sam układ zapłonowy za-
nie potrzeba odczepów na stateczniku ani
Zalety
S
wieca lampę tego samego typu i mocy od jed-
specjalnej izolacji zacisków i uzwojeń,
Małe straty mocy podczas pracy lampy,
nego producenta, a nie zaS
wieci lampy od in-
równomierny impuls w całym zakresie do- prosty montaż elektryczny,
nego producenta.
puszczalnych zmian napięcia sieciowego,
zwarcie lampy nie obciąża układu zapłono-
WiększoS
ć wysokoprężnych lamp sodowych
małe obciążenie pojemnoS
ciowe układu
wego,
100� 400 W wymaga napięcia szczytowego
zapłonowego, lampa nie ogranicza odległoS
ci
małe koszty produkcji.
zgodnie z PN-IEC-662, tzn. 2800 do 4500 V,
od statecznika.
Wady
dla lamp 35� 70 W norma przewiduje napięcia
Wady
Statecznik jest poddawany oddziaływaniu
1800� 2300 V. Producenci lamp 70 W stosują
Ograniczona odległoS
ć między układem
impulsów dwukierunkowych, dodatnich i ujem-
impulsy zgodne z normą lub z zakresu
zapłonowym a lampą,
nych, co wprowadza narażenia napięciowe,
3500� 4500 V. Brak wiedzy o tych rozbieżno-
parametry impulsu silnie zależą od napię-
S
ciach niejednokrotnie narażał eksploatato-
cia zasilającego,
rów na straty. Zastosowanie lampy wymaga-
wyższy poziom zakłóceń radioelektrycz-
jącej wyższego impulsu zapłonowego w stan-
nych,
dardowej i zgodnej z normą oprawie oznacza
większe obciążenie pojemnoS
ciowe prze-
niemożnoS
ć jej zaS
wiecenia.
wodów między statecznikiem i układem zapło-
Według zasady działania, układy zapłonowe
nowym oraz układem zapłonowym i lampą
dzielą się na oscylacyjne (heterodynowe)
a przewodem masowym, więc statecznik,
z transformatorem impulsowym, zwane też
układ zapłonowy i lampa muszą się znajdować
szeregowo-równoległymi lub z nałożonymi im-
blisko siebie.
pulsami _ rys. 1, oraz impulsowe. Układy im-
pulsowe dzielą się na dwie podgrupy:
Układ ze statecznikiem
z transformatorem impulsowym, włączo-
pełniącym funkcję
nym równolegle do lampy (równoległe, dwu-
przewodowe _ rys. 2), transformatora impulsowego
Rys. 6. Schemat równoległego układu zapłonowego
ze statecznikiem pełniącym również funkcję
Przykład jest przedstawiony na rys. 7. Sta-
transformatora impulsowego (rys. 3).
tecznik musi być wyposażony w odczep i mieć
Układ zapłonowy powinien zaS
wiecić lampę
wzmocnioną izolację. Elementem rozładowu-
szybko i skutecznie, a po zaS
wieceniu powi-
jącym kondensator C przez częS
ć uzwojenia
nien się wyłączyć, aby nie zakłócać pracy lam-
statecznika jest specjalna dioda czterowar-
py. Przyjęto, że wyłączenie powinno następować,
stwowa BOD (Br r d ), włączająca
kiedy napięcie na lampie spada poniżej 160 V.
się po przekroczeniu okreS
lonego napięcia
Optymalny kąt fazowy impulsów leży w przedzia-
między elektrodami.
le 60o� 90o oraz 240o� 270o (rys. 4).
Zalety
Małe straty mocy podczas pracy lampy,
Oscylacyjne układy
zwarcie lampy nie obciąża układu zapłono-
zapłonowe
wego,
dopuszczalna odległoS
ć statecznika i lam-
Przykład takiego rozwiązania (uzwojenie wtór-
Rys. 7. Układ z odczepem na stateczniku
py od układu zapłonowego może osiągać
ne szeregowo z lampą) jest przedstawiony
15� 20 m, ale trzeba wtedy stosować specjal-
na rys. 5. Narastanie napięcia zasilającego
ne przewody,
powoduje, że przy pewnej jego wartoS
ci nastę- straty mocy na grzanie wtórnego uzwojenia
mały koszt produkcji układu zapłonowe-
transformatora podczas pracy lampy,
puje włączenie diaka D i otwarcie tyrystora
go (brak transformatora impulsowego).
Ty. Naładowany już kondensator C rozładowu- większy koszt produkcji,
Wady
większe rozmiary i masa układu zapłono-
je się oscylacyjnie przez tyrystor i pierwotne
Impulsy napięciowe mają stały kierunek, ale
uzwojenie transformatora Tr, w uzwojeniu wtór- wego,
oddziaływują na jeden z końców statecznika,
nym powstaje impuls zapłonowy o czasie na- przy zwarciu lampy cały prąd zwarcia pły-
który musi je wytrzymać,
rastania i trwania zależnymi od parametrów ob- nie przez uzwojenie wtórne.
wymaga drogiego, specjalnego stateczni-
wodu rezonansowego; amplituda zależy od
ka, nie do zastąpienia typowym statecznikiem
przekładni transformatora. Dzielnik R3-R4 za- Impulsowe układy zapłonowe
od dowolnego producenta,
pewnia przełączanie diaka w chwili najdogo-
cały układ od statecznika do lampy musi
dniejszej do zaS
wiecenia lampy, tzn. przy na- Układy równoległe
wytrzymać impulsy WN.
rastającym prądzie. Impulsy napięciowe ma- Przykład układu równoległego przedstawio-
no na rys. 6. Zasada działania jest opisana
ją jeden kierunek i płyną tylko przewodem od
przy opisie układu szeregowego. Różnica:
układu zapłonowego do lampy.
uzwojenie wtórne transformatora jest włączo- Zdzisław Sawula
Zalety
ne równolegle do lampy przez kondensator C3. COBR POLAM
Uniwersalne, z typowymi statecznikami,
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000
H
!#
RÓŻNE
VISA Z MIKROPROCESOREM
PoICard po wielomiesięcznych przygotowa- kowych z mikroprocesorem. W latach 80. i 90.
niach przystępuje do wdrażania programu wy- nastąpił też gwałtowny wzrost liczby telefonicz-
dawania i akceptacji kart z mikroprocesorem. nych kart chipowych, które dominują obecnie
W pierwszym etapie w ponad 200 terminalach
w zastosowaniach komercyjnych.
w placówkach handlowych możliwe będzie pła- Dzisiaj nikt już nie kwestionuje wyższoS
ci kar-
cenie kartami VISA wydanymi przez banki ucze- ty mikroprocesorowej nad kartą z paskiem ma-
stniczące w programie VISA Smart Debit/Cre- gnetycznym. W tablicy obok przedstawione są
dit. Docelowo wszystkie terminale obsługiwane
zasadnicze różnice między dwoma typami kart.
przez PolCard będą przystosowane do odczy-
Nowa karta znacznie usprawni kontakt z klien- (elektroniczna portmonetka, karta kredytowa, de-
tywania informacji zgromadzonych w mikro-
tem banku na odległoS
ć. Możliwe będzie znacz- betowa, prywatna, firmowa, itp.) karta może
procesorze karty i do weryfikacji numerów PIN.
ne zwiększenie usług dostępnych bezpoS
re- zawierać także inne dane, np. dane osobiste po-
Polacy będą mogli w szerszym zakresie doko-
dnio z domu lub biura. Zdecydowanie zwiększy siadacza (imię, nazwisko, numer telefonu, gru-
nywać zakupów za granicą.
się liczba dokonywanych w ten sposób płatno- pę krwi, informację o uczuleniach na leki, itp.) al-
Zakres możliwych zastosowań takiej karty zale-
S
ci, przelewów z jednego konta na drugie i in- bo dane dla linii lotniczych związane z progra-
ży teoretycznie od ograniczeń związanych z szyb-
nych operacji bankowych. Karta chipowa może mem premii i specjalnych usług dla osób czę-
koS
cią procesora i wielkoS
cią pamięci. Jak wyka-
pełnić wiele funkcji. Oprócz funkcji płatniczych sto podróżujących. r
zało dotychczasowe doS
wiadczenie, w praktyce
duże znaczenie ma oczywiS
cie rachunek ekono-
Karta z paskiem magnetycznym Karta z mikroprocesorem
miczny i konkurencja wczeS
niejszej formy karty
_ karty z paskiem magnetycznym. NiezawodnoS
ć zawodna, częste uszkodzenia prawie niezawodna, rzadkie usterki
Karty z paskiem magnetycznym rozwinęły się Czas używania do 3 lat do 10 lat
PojemnoS
ć do 130 znaków wielokrotnie większa, zależy od układu scalonego
na przełomie lat 60. i 70. i przez ostatnie 25 lat
Bezpieczeństwo łatwy dostęp do informacji, pełna kontrola dostępu, można uniemożliwić kopiowanie
dominowały na rynku. W bankowoS
ci przeło-
łatwoS
ć kopiowania
mem stały się działania podjęte przez banki
Zastosowanie ograniczone bardzo szerokie
francuskie, które w 1982 roku podjęły prace
Koszty telekomunikacji duże, jeS
li chce się mieć pełną małe, weryfikacja PIN-u w trybie off-line
nad ustaleniem wymagań technicznych doty-
kontrolę w trybie off-line
czących karty z mikroprocesorem, a już
z weryfikacją PIN-u
w 1992 r. we Francji używano 21 mln kart ban-
Drodzy Czytelnicy
Drodzy Czytelnicy
l  REDAGUJ WRAZ Z NAMI 6/2000
l
REDAGUJ WRAZ Z NAMI
d pu l u m
m u
um u l pu d d
u m u 6 p pu l pu d d um m mum :
d u m d d p pu
Liczba punktów
m d l l u lu p
1. Z kraju i ze S
wiata .........................................................................................................
d mu d u mu um
2. Czy powrót germanu? ..............................................................................................
p pu m
3. MAX325 czyli zapobieganie konfliktom na magistrali I2C ....................................
dp d p u u d
4. Stabilizowany zasilacz sterowany mikroprocesorem ..........................................
p d u
5. Generator sygnałów prostokątnych ........................................................................
d u l u m d
6. Urządzenie zapłonowe do silnika 4-cylindrowego (2) .........................................
d
7. Telefonia komórkowa w diagnostyce medycznej ..................................................
m d 8. Filtry przeciwzakłóceniowe _ doS
wiadczenia z eksploatacji ....................................
ERICSSON R320S Z OBSŁUGĄ WAP
Ericsson R320s to inteligentny,
dwuzakresowy (900 / 1800) telefon
będący najnowszym osiągnięciem
w dziedzinie transmisji danych,
urządzeniem o dużych możliwo-
S
ciach w atrakcyjnej, profesjonalnej
obudowie. R320s ma tylko 15 mm
gruboS
ci i waży poniżej 100 gra-
mów (z baterią r S ), ma gra-
ficzny wyS
wietlacz, mieszczący 5
wierszy zwykłego tekstu, przeglą-
darkę WAP ( r A n
r ), łącze na podczerwień
umożliwiające natychmiastową wy-
mianę danych z komputerem oraz
klawiaturę zapewniającą szybką
i łatwą obsługę. Jest pierwszym te-
lefonem Ericssona udostępniają-
cym usługi WAP, zapewniające
użytkownikowi szybki dostęp do Internetu, a w tym do wiadomoS
ci,
prognoz pogody i kursów wymiany walut; będą też mogli sprawdzić
stan konta, porozmawiać on-line, kupić bilety do kina. R320s ma tak-
że częS
ć nadawczą łącza na podczerwień oraz bezprzewodowy
modem. Wystarczy, że użytkownik umieS
ci swój telefon w pobliżu
odbiornika łącza na podczerwień zainstalowanego w urządzeniu
przenoS
nym, takim jak lub n b , a będzie mógł przeglą-
dać sieć WWW i wysyłać pocztę elektroniczną. ŁącznoS
ć w podczer-
wieni umożliwia także wymianę wizytówek między telefonami. JeS
li
dwa telefony R320s zostaną umieszczone obok siebie, będą mogły
wymienić się numerami i danymi osobowymi, zapewniając dokład-
noS
ć informacji. R320s może także realizować funkcję notatnika gło-
sowego, umożliwiającą użytkownikowi nagranie nawet dwudziestu
wiadomoS
ci. Jest także wyposażony w kalendarz przypominający
o ważnych wydarzeniach. r
9. Nowe oscyloskopy Tektronix .........................................................................
Imię i nazwisko .......................................................................
10. Program Blazerouter 3.5 ................................................................................
....................................................................................................
11. Układy zapłonowe do wysokoprężnych pamp wyładowczych (1) ....................
Adres:..................................................................................................
12. Moduł logiczny LOGO! w zwijarce hydraulicznej do papy ...................................
................................................................................................................
13. Visa z mikroprocesorem ...............................................................................
.........................................................................................................
14. Rozdzielacz sygnałów fonicznych sterowany cyfrowo .......................................
Wiek: ............. lat
15. Inteligentna zabawka .......................................................................................
Wykształcenie:
16. AktualnoS
ci ....................................................................................................
podstawowe S
rednie wyższe
17. Kamery analogowe i cyfrowe ........................................................................
Czy jest Pan(i) prenumeratorem ReAV?
18. Radioodtwarzacze samochodowe (2) ...........................................................
tak nie
Propozycja tematu, który należałoby omówić w  ReAV .
19. Cyfrowa telewizja satelitarna (1) ......................................................................
20. Kolumny głoS
nikowe Yellow Line z Diory ...................................................... .....................................................................................................
21. Pronto _ inteligentny sterownik bezprzewodowy ..........................................
................................................................................................................
22. Panasonic SC-HT80 _ dx
więk kinowy w domu ...........................................
......................................................................................................
H
!&
ELEKTROAKUSTYKA
ROZDZIELACZ SYGNAŁÓW
FONICZNYCH
STEROWANY CYFROWO
Układ zabezpieczający
Budowa i działanie
Takie urządzenie jest
przed drganiami zestyków
przydatne, zwłaszcza
Schemat rozdzielacza przedstawiono na rys.
mikroprzełączników
1. Można w nim wydzielić kilka częS
ci, które
gdy mamy wzmacniacz
W czasie naciskania mikroprzełączników S1 i S2
spełniają w układzie okreS
lone funkcje:
z jednym wejS
ciem zestyki ich drgają, co byłoby odbierane przez
zasilacz, który dostarcza do układu stabili-
układy cyfrowe jako wiele naciS
nięć i powodowa-
zowane napięcie +5 V
sygnałowym, a kilka
ło niekontrolowane działanie układu. Aby temu za-
układ zabezpieczający przed drganiami ze-
pobiec, zastosowano dwa przerzutniki RS zbudo-
urządzeń
styków mikroprzełączników w czasie ich prze-
wane z układu scalonego US4, zawierającego
odtwarzających.
łączania
cztery bramki NAND. Mikroprzełączniki S1 i S2
układ 4-bitowego dwójkowego licznika re-
są tak połączone z przerzutnikami, iż przy zwol-
ozdzielacz sygnałów we wersyjnego do sterowania układami dekodera
nionych przyciskach sygnał 0 trafia z S1 do wej-
wzmacniaczach to kodu BCD na kod wskax
nika 3-segmentowego
S
cia ustawiającego przerzutnika drugiego (k. 10),
układ, do którego są do- i dekodera/demultipleksera z trzech linii na z S2 zaS
do wejS
cia ustawiającego przerzutnika
prowadzone sygnały,
pierwszego (k. 2). Powoduje to na wyjS
ciach
osiem linii
np. z magnetofonu, ra-
układ dekodera kodu BCD na kod wskax
ni- przerzutników (k. 8 i 3) pojawienie się 1.
dia, odtwarzacza płyt
Kiedy zostanie naciS
nięty, np. mikroprzełącznik
ka 7-segmentowego LED
kompaktowych, kompu-
S1, sygnał 0 zostanie doprowadzony do wejS
cia
układ dekodera/demultipleksera z trzech
4tera, na jego wyjS
ciu kasującego, drugiego przerzutnika (k. 12), co
linii na osiem linii do sterowania tranzystorami.
zaS
jest tylko jeden wybrany sygnał, który jest spowoduje zapamiętanie 0 na wyjS
ciu niezane-
wzmacniany. Opisywany rozdzielacz ma osiem gowanym (k. 8). Stan ten będzie się utrzymywał
Zasilacz
wejS
ć (co umożliwia dołączenie oS
miu odtwa- do czasu zwolnienia przycisku S1. Działanie
rzaczy muzycznych stereo) i dwa wyjS
cia: do przerzutnika pierwszego jest identyczne, z tym że
Napięcie przemienne z transformatora siecio-
wzmacniacza i np. wejS
cia zapisu magnetofo- jest on sterowany mikroprzełącznikiem S2. Awięc
wego po wyprostowaniu w mostku MG zosta-
nowego. Do przełączania wejS
ć wykorzystano jednoczeS
nie z naciS
nięciem i zwolnieniem przy-
je doprowadzone do scalonego stabilizatora
osiem przekax
ników dwubiegunowych przełą- cisku S1 i S2 na wyjS
ciach niezanegowanych
dodatniego US1, na wyjS
ciu którego (k. 2)
czalnych, dzięki czemu sygnał na wyjS
ciu nie przerzutników, będą się pojawiać sygnały o zbo-
jest zniekształcony. WyS
wietlacz LED infor- otrzymuje się napięcie stałe +5 V. Kondensa- czu narastającym, tzn. z 0 na 1, które sterują
tory zasilacza służą do filtrowania napięcia. wejS
ciami zegarowymi licznika.
muje o wybranym dołączonym wejS
ciu.
Rys. 1. Schemat rozdzielacza
!'
Rys. 2. Płytka drukowana rozdzielacza
Rys. 3. Rozmieszczenie elementów na płytce drukowanej rozdzielacza
Układ
Układ 4-bitowego dwójkowego Układ dekodera kodu BCD
licznika rewersyjnego
dekodera/demultipleksera
na kod wskax
nika
z trzech linii na osiem linii
7-segmentowego
Licznik rewersyjny charakteryzuje się tym, że
może zarówno liczyć w  górę , jak i w  dół .
Układ dekodera/demultipleksera US3 ma
Układ scalony US5 jest sterowany 3-bitowym
Układ scalony licznika US2 ma dwa wejS
cia zli-
8-bitowe zanegowane wyjS
cie (k. 15, 14, 13,
słowem licznika. Powoduje to pojawienie się na
czające (k. 4, 5), które są połączone z wyjS
cia-
wyjS
ciu (k. 13, 12, 11, 10, 9, 15, 14) 7-bitowe- 12, 11, 10, 9, 7). Sygnał licznika steruje wej-
mi nieodwracającymi przerzutników RS. Każdo-
S
ciem demultipleksera, co na wyjS
ciu powodu-
go słowa, którego każdy bit steruje jednym
razowe naciS
nięcie i zwolnienie mikroprzełącz-
segmentem wyS
wietlacza LED (WYS.1). Trzy- je pojawienie się 0 na jednym z oS
miu bitów.
nika S1, będzie powodowało zwiększenie stanu
Pozostałe bity mają 1. Do wejS
ć zezwalających
bitowe słowo sterujące dekoderem umożliwia
licznika, S2 zaS
zmniejszanie. Trzybitowe wyjS
cie
(k. 4, 5 i 6) są doprowadzone kolejno sygna-
wyS
wietlenie na wskax
niku cyfr od 0 do 7. Na
licznika (k. 3, 2, 6) jest połączone z 3-bitowym
wejS
cie czwartego bitu dekodera (k. 6), jest po- ły 0 i 1 w celu nieprzerwanej pracy układu. Wyj-
wejS
ciem układu demultipleksera US3 (k. 1, 2,
dane na stałe 0 w celu wyeliminowania go. Re- S
cia demultipleksera są dołączone przez rezy-
3) oraz dekodera kodu BCD na kod wskax
nika
story R1� R8 do baz tranzystorów, typu p-n-p,
zystory R13� R19 służą do zabezpieczenia
7-segmentowego US5 (k. 7, 1, 2). Obwód RC
T1� T8. Tranzystory te sterują przełączalnymi
(C5, R20) służy do zerowania licznika, przy każ- każdego segmentu wyS
wietlacza przed zbyt
przekax
nikami dwubiegunowymi PKR1� PKR8
dorazowym włączeniu urządzenia do sieci. dużym prądem.
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000
H
"
ELEKTROAKUSTYKA
o napięciu zasilania +5 V. Jeżeli np. na wyjS
ciu
pierwszego bitu układu (k. 15) pojawi się 0, zo-
staje ono doprowadzone do bazy tranzystora
T1, który zostaje wysterowany i włącza prze-
kax
nik PKR1, a na wyS
wietlaczu WYS.1 poja-
wi się cyfra 0. Na pozostałych bitach na wyjS
ciu
dekodera znajdują się 1, które sprawiają, że
tranzystory do nich dołączone (T2� T8) nie są
wysterowane. Wskutek tego pozostałe przeka-
x
niki (PKR2� PKR8) nie są włączone. Kiedy sy-
gnał sterujący demultiplekserem zmieni się,
i np. na wyjS
ciu drugiego bitu (k. 14) pojawi się
0, zostanie wysterowany tranzystor T2, a tym
samym włączony przekax
nik PKR2. Tranzystor
T1 i przekax
nik PKR1 zostaną wyłączone,
gdyż na pozostałych wyjS
ciowych bitach poja-
wi się 1. Rezystory R1� R8 ograniczają prąd
Rys. 4. Płytka drukowana układu do sterowania Rys. 5. Rozmieszczenie elementów na płytce
baz tranzystorów do bezpiecznego, diody
rozdzielaczem drukowanej układu do sterowania rozdzielaczem
D1� D8 zaS
ochraniają tranzystory przed prze-
pięciami.
Do zestyków ruchomych przekax
ników, po-
przez gniazda G1� G8 są dołączane sygna- i S2. Następnie łączymy obie płytki razem.
powodowało wyS
wietlanie kolejnych cyfr i włą-
ły muzyczne stereo. Kiedy przekax
nik jest
W tym celu należy złącza Z1, Z2, Z3 pierwszej
czanie kolejnego przekax
nika. Przy włączonym
wyłączony, podaje on sygnał muzyczny ste- płytki, połączyć przewodami, najlepiej taS
mo-
przekax
niku PKR8 i kolejnym naciS
nięciu
reo na nieruchome zestyki, które nie są dołą-
wymi, ze złączami Z1,, Z2,, Z3, znajdującymi
i zwolnieniu S1, następuje ponowne włączenie
czone, a tym samym sygnał jest odłączony.
się na drugiej płytce w taki sposób, aby pin nr
pierwszego przekax
nika i wyS
wietlenie odpo-
Kiedy zaS
przekax
nik zostanie włączony,
1, np. złącza Z3, był połączony z pin nr 1 złą-
wiadającej mu cyfry 0. Naciskanie i zwalnianie
zestyki ruchome przełączą się na drugie
cza Z3,. Po zmontowaniu i sprawdzeniu po-
S2 powoduje ten sam efekt co S1, z tym że
zestyki nieruchome, które są połączone po-
prawnoS
ci wykonania układu, możemy przystą-
włączany jest przekax
nik poprzedni. Gdy był
przez gniazdo G9 lub złącze Z4 z wejS
ciem
pić do uruchomienia go.
włączony, np. PKR3 i wyS
wietlona 2 i nacisnę-
wzmacniacza.
Do wejS
cia ZASILANIE dołączamy napięcie
liS
my S2, wówczas PKR3 wyłączy się, a włą-
zmienne (np. z ww transformatora). Na wy-
czy PKR2 i wyS
wietlona zostanie 1. Jeżeli
Montaż i uruchomienie
S
wietlaczu powinno ukazać się 0, a pierwszy
układ nie reaguje na naciskanie S1 i S2, nale-
przekax
nik PKR1 powinien się włączyć. Nale-
ży zmniejszyć wartoS
ć rezystora R20 lub kon-
Układ rozdzielacza sygnałów mieS
ci się na
ży nacisnąć i zwolnić S1. Wówczas wyS
wie-
densatora C5.
dwóch płytkach drukowanych (rys. 2, 4). Na
tlacz powinien wyS
wietlić 1, a przekax
nik PKR1
Kiedy układ działa poprawnie, do wejS
ć G1� G8
pierwszej znajduje się główna częS
ć układu, na
wyłączyć się, natomiast włączyć się PKR2.
dołączamy, za pomocą ekranowanych przewo-
drugiej zaS
sterowanie układem z sygnalizato-
Kolejne naciskanie i zwalnianie S1, będzie
dów zakończonych odpowiednimi wtyczkami,
rem włączonego wejS
cia. Przy montażu nale-
sygnały muzyczne, a wyjS
cie G9 lub Z4 łączy-
ży korzystać z rys. 3 i 5, na których przedsta-
my z wejS
ciem naszego wzmacniacza i za
wiono rozmieszczenie elementów na płytkach
pomocą S1 lub S2 sprawdzamy, czy sygnały
WYKAZ ELEMENTÓW
drukowanych.
Rezystory z każdego wejS
cia docierają do wzmacnia-
Na początku należy sprawdzić poprawnoS
ć
R1� R8 _ 2,2 k&!
cza. Do złącza Z4 możemy przylutować na sta-
wykonania płytek drukowanych, czy nie są
R9� R19 _ 10 k&!
łe ekranowany przewód z odpowiednią wtycz-
przerwane S
cieżki i nie ma zwarć. Jeżeli płyt-
R20� 1 k&!
ką, łączącą nasz układ ze wzmacniaczem.
ki zostały poprawnie wykonane, rozpoczyna-
Kondensatory
Do wyjS
cia G9 zaS
możemy dołączyć np. wej-
my montaż od wlutowania dwóch zwor: ZW1,
C1 _ 1000 � F elektrolityczny
S
cie magnetofonowe do nagrywania lub wej-
ZW2. Następnie wlutowujemy elementy zasi- C2, C3 _ 100 � F
S
cie drugiego wzmacniacza.
lacza, tj. mostek prostowniczy MG, kondensa- C4 _ 220 � F elektrolityczny
Liczbę wejS
ć układu możemy zmniejszyć, np.
C5 _ 47 � F elektrolityczny
tory C1� -C4 oraz scalony stabilizator napięcia
do czterech (G1� G4). Wówczas nie musimy
Układy scalone
US1. Po prawidłowym umieszczeniu i przylu-
US1 _ L7805CV wlutowywać wszystkich elementów. Możemy
towaniu elementów zasilacza możemy spraw-
US2 _ 74LS193
wtedy opuS
cić gniazda G5� G8, tranzystory
dzić czy działa poprawnie. W tym celu do wej-
US3 _ 74LS138
T5� T8, diody D5� D8, rezystory R5� R8 oraz
S
cia ZASILANIE doprowadzamy napięcie
US4 _ 74LS00
najważniejsze przekax
niki PKR5� PKR8. Spo-
zmienne 6� 9 V, np. z transformatora TS 4/17,
US5 _ 74LS47
woduje to proporcjonalnie zmniejszenie
którego napięcie uzwojenia wtórnego wynosi
Półprzewodniki
kosztów wykonania układu.
ok. 7 V. Na wyjS
ciu stabilizatora US1 (k. 2) po- MG _ B40C1500R
Układ rozdzielacza możemy wykonać jako
winno pojawić się napięcie stałe +5 V. Na- T1� T8 _ BC557C
oddzielną przystawkę sprzętu muzycznego
D1� D8 _ 1N4148
stępnie po odłączeniu napięcia wlutowujemy
lub wmontować we wzmacniacz własnej robo-
WYS.1 _ wyS
wietlacz wspólna anoda LTS5811G
w kolejnoS
ci kondensator C5, wszystkie re-
Inne ty albo starszy, który nie ma takiego układu, co
zystory, diody, tranzystory, przekax
niki oraz
PKR1-PKR8 _ przekax
niki  RM 94P-5-S
na pewno zadowoli każdego użytkownika te-
gniazda cinch. Na końcu wlutowujemy układy
S1, S2 _ mikroprzełączniki
go urządzenia.
scalone US2� US5. Szczególną uwagę nale-
G1� G9 _ gniazda cinch podwójne,
ży zwrócić na prawidłowe obsadzenie diod,
pionowe do montażu na płytkach
tranzystorów i układów scalonych.
drukowanych
Na drugiej płytce drukowanej wlutowujemy
wyS
wietlacz WYS.1 oraz mikroprzełączniki S1 Andrzej Maksym
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000
H
"
RÓŻNE
Jeszcze nie tak dawno
do dobrego tonu należało
INT I NTNA
mieć tamagochi, czyli...
elektronicznego
ABAW A
kurczaka, który _
w postaci breloczka _
uc u o , mutek, i ienie, ra o ,
mógł nam towarzyszyć
trach i niech ora kiero anie i je n m
w nauce, pracy i _ przede
c terech in t nkt mi o , po uki anie,
wszystkim _ zabawie. ruch i . S oje emocje robot ra a kilko
ma po obami kombinacjami i k mu
DziS
tamagochi
c n ch, kolorem oc u i po ta . e li nie je t
jest pass�. DziS
S
wiat
na troju, to nie b ie raca u a i na
ro ka pana, a je t obr m humor e,
należy do AIBO. Niestety,
mo e poka a a cicielo i je o ulubio
ten najnowszy produkt
ne tuc ki e li b ie c to be tan a
laboratoriów firmy Sony po cho enie o jakie o pr e miotu, to na
uc i o nie o nie bli a I o rotnie je
nie jest tani. W Europie
li b ie ch alon a naj o anie c e o , to
kosztuje 2400 euro + VAT.
polubi t c nno .
ho AIBO je t apro ramo an na amo
AIBO Ar f In n r B robot e
ielne ia anie, to mo na u je nej ie
tuc n inteli encj , j ku japoń kim
lu c e niej apro ramo an ch opcji, umo
trolo anie acho ania ora no enie
kr t ten nac to ar , je t aniem
li iaj c ch np. aba . Po ala ona na kon
pr e miot p ku c ... ranie pi k
je o t rc b tr i atrakc jn aba k , ta
no n . AIBO po obnie jak ma e iecko, nie
k am , jak c orono n c eniak.
potrafi cho i po cho ach, natomia t bar o
W robocie umie c ono no tem ope
lubi cho i po kr tko tr on m anie.
rac jn Aperior, opraco an m l o uk a
O iemna cie r n ch pr e ub ilnikami
ach pracuj c ch e pr eniem rotn m
umo li ia roboto i poru anie i , a tak e...
c a ie r ec i t m. S tem ten pra ia,
pr eci anie, ie anie, pr e racanie, ia a
e je li polu i enia robota naj ie i np.
nie, rapanie, k a enie i po pieranie. Pr e u
pi ka, to kieruje i on jej kierunku.
b naj uj i p ku, o ie, no ach
W ur eniu a to o ano tan ar o in
i o onie.
Dotyk Wzrok
terfej OP N R, opraco an pr e Di ital
AIBO ma iele c ujnik , kt re jak lu kie
Słuch Równowaga
reature aborator pecjalnie la robot
m umo li iaj je o o po ie nie acho
pr e nac on ch o aba . Umo li i on
anie i ro o i ku. Umie c on o
pr o ci pro ukcj robot mienn
ie en or ot ku rea uje np. na a kanie.
mi komponentami har i oft are,o mi.
Tak e o ie amonto ano a tereofo
Obecnie OP N R a iera pec fikacj me
nic ne mikrofon umo li iaj ce ook ln
chanic n , elektronic n i pro ramo
o bi r i ku je noc e n m ro r nie
AIBO. Umo li ia ona roboto i ra enie je
niem oko ci tonu, co po ala na ro u
ne o e ciu upr e nio apro ramo an ch
mienie komen . oloro a kamera D o ro
ielc o ci 8 pkt. i almier na po c er
Rys. 2. Rozmieszczenie czujników
ień, pomocne omijaniu pr e k . uj
w poszczególnych częS
ciach AIBO
niki pr ko ci i po o enia o po ie nikiem
Rys. 1. Akcesoria obsługujące pieska AIBO
m u r no a i, tak i c robot ie kie i
pr e r ci. Pona to o ie i no ach umie
c ono c ujniki naci ku.
Prac ur enia teruje 4 bito proce or
IPS RIS . na pami ma pojemno
B, natomia t o po ia aj ca a acho anie
robota pami RA ma 8 B i a arta je t na
karcie emor Stick. U aj c o obne o
opro ramo ania, np. AIBO Performer it R
5 , mo na nauc robota tuc ek, kt r mi
poch ali i pr e na mi najom mi.
AIBO bateriami mo e ia a ok. ,5 o .
W miar 2 4 5 2 mm be o ona , ma
a ok. , k bateriami i kart emor Stick.
W in trukcji ob u i ra m.in. tr ma AIBO
omu i nie po ala mu na pacer . ur ,
b oto i o a mo po o o a a li e ia
anie robota. Po c a pr eno enia nale
c a ilanie i tr ma AIBO torbie
Jerzy Robert
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
AMPLITUNER JVC RX-6001RGD
CL18  NOWY
CYFROWY APARAT
FOTOGRAFICZNY
WIELKOR
CI DŁONI
Na targach CeBIT w Hanowerze Agfa zapre-
zentowała cyfrowy aparat fotograficzny CL18,
umożliwiający rejestrację obrazów nierucho-
mych i sekwencji ruchomych. Łatwy w użyciu
i niedrogi aparat o wielkoS
ci dłoni nadaje się do
różnorodnych zastosowań. Wystarczająco ma-
Firma JVC rozszerzyła swoją ofertę amplitunerów o model do kina domowego z dekoderami dx
wię-
ły, aby można było zabrać go wszędzie, CL18
ku wielokanałowego Dolby Digital, DTS, MPEG i Dolby Pro Logic. Jest także dekoder 3 D Pho-
może uchwycić chwilę lub zarejestrować zda-
nic do wytwarzania dx
więku dookólnego za pomocą dwóch kanałów. Do wyboru są charakterysty-
ki akustyczne dostosowane do różnych S
cieżek dx
więkowych filmów: akcji, dramatycznych, insce-
nizacji teatralnych. Tuner z funkcją RDS ma 30 pamięci stacji UKF i 15 R
r./Dł. Moc wyjS
ciowa w try-
bie surround 5 x 100 W (1kHz, 0,8% THD), w trybie stereo 2 x 100 W (1 kHz DIN). Jest specjalne
wyjS
cie na subwoofer i funkcja wzmacniająca basy. Można dołączyć większoS
ć urządzeń audio wy-
korzystując wejS
cia analogowe n i cyfrowe: współosiowe i optyczne. Cena 1899 zł. .J
MAGNETOWIDY STEREOFONICZNE SAMSUNGA
Firma Samsung znacznie rozszerzyła ofertę r ustawia parametry odczytu w zależnoS
ci od
magnetowidów stereofonicznych. Oferta obej- jakoS
ci zapisu na taS
mie, tak aby otrzymać opty-
rzenie. Interfejs USB i uniwersalne miniaturo-
muje magnetowidy SV 637X, SV 635X (fot.) malną jakoS
ć obrazu. Mechanizm J r za-
we wyjS
cie sygnału wizzyjnego umożliwiają
i SV 631X. Zróżnicowanie funkcji między nimi jest pewnia szybkie przewijanie kasety, a mechanizm
łatwe dołączanie aparatu do komputera. Za-
niewielkie. Różnią się przede wszystkim obu- r S r uruchamia odczyt po ok.
rejestrowane obrazy można łatwo przesyłać
dowami. Model SV 637X ma odchylany panel za- 1 s od włożenia kasety. Przyciski typu na
pocztą elektroniczną, zamieszczać na stro-
krywający kieszeń na kasetę. W jego centralnej pilocie i magnetowidzie uruchamiają odtwarza-
nach WWW oraz przeglądać na ekranie mo-
częS
ci umieszczono zegar. Kieszeń na kasetę za- nie i przewijanie ze zmienną prędkoS
cią. W ma-
nitora. Agfa CL18 ma wbudowaną lampę bły-
bezpieczono przed dziećmi. Nie można odchy- gnetowidzie SV-631X nie ma montażu S
cieżki
skową, a wewnętrzna pamięć o pojemnoS
ci
lić osłony, jeżeli nie jest wkładana kaseta magne- dx
więkowej i programatora S . Timer
2 MB umożliwia wykonanie do 32 zdjęć. Roz-
towidowa. Tylko w magnetowidach stereofonicz- umożliwia programowanie szeS
ciu nagrań z mie-
dzielczoS
ć - 640x480 pikseli - jest standar-
nych (dekoder Nicam) są głowice pokrywane sięcznym wyprzedzeniem. Magnetowidy mają
dem przemysłowym. Nowy aparat o podwój-
materiałem o właS
ciwoS
ciach diamentu zwiększa- po dwa Eurozłącza i wejS
cie AV Cinch z przodu
nym przeznaczeniu dostarczany jest z opraco-
jącym ich trwałoS
ć. Układ In n r n- do dołączenia kamery. .J
wanym przez Agfa oprogramowaniem Photo-
Genie podwyższającym jakoS
ć obrazu. Photo-
Genie usuwa zakłócenia i zniekształcenia
obrazu charakterystyczne dla kompresji JPEG,
takie jak pikselizacja, poszarpane krawędzie
i posteryzacja, typowe dla cyfrowej fotografii.
W komplecie z aparatem znajduje się też pro-
gram do tworzenia dokumentów zawierają-
cych ilustracje Corel Print Office 2000 i edytor
obrazów Corel Photo House 5.
W Polsce aparat CL18 dostępny będzie
w cenie ok. 740 zł netto. r
CYFROWY MAGNETOWID PHILIPS VR20D
Firma Philips oferuje magnetowid zapisujący w cyfrowym systemie
D-VHS. Jest to drugi tego typu magnetowid na polskim rynku po urzą-
dzeniu firmy JVC HR-DR 10000. Cyfrowy zapis jest możliwy ze x
ródła
zarówno cyfrowego jak i analogowego. Obraz i dx
więk są kodowane
w systemie MPEG 2. Parametry zapisu są znacznie lepsze niż w ana-
logowym systemie S-VHS: rozdzielczoS
ć 540 linii (S-VHS 400 linii ), sto-
sunek sygnał/szum luminancji 56 dB (S-VHS 50 dB), stosunek sygnał
/szum dx
więku 110 dB (S-VHS 80 dB). Kopiowanie z kasety na kase-
tę nie powoduje pogorszenia jakoS
ci kopii. W zależnoS
ci od długoS
ci ta- nagraniami na kasecie. Na liS
cie tytułów zaznacza się wybrany film,
a magnetowid sam wyszukuje nagranie. Magnetowid wyposażono
S
my możliwy jest zapis na kasecie DF 420 7 godz. (STD) i 21 godz
(L n ). Sprzedawane są także kasety 180 i 300 minutowe. Odtwa- w dwa gniazda Euro, we/wy S-video, gniazdo synchronizacji edycji
rzane są także kasety analogowe, a więc można w pełni korzystać z wła- i we/wy cyfrowe I link umożliwiające dołączenie magnetowidu do kom-
snej biblioteki filmowej. Tak jak w zwykłym magnetowidzie jest tuner te- putera lub cyfrowej kamery MiniDV. Zapis na takim magnetowidzie za-
pewnia obecnie najlepszą jakoS
ć obrazu i dx
więku. (P.J)
lewizyjny i timer. Poszukiwanie nagrań ułatwia system zarządzania
AKTUALNOR
CI
AKTUALNOR
CI
AKTUALNOR
CI
44
KAMERY ANALOGOWE
i CYFROWE
System wideo S-VHS-ET
System S-VHS ET n n n
zapewnia rozdzielczoS
ć 400 linii (jak w sy-
stemie S-VHS), o 60% szersze pasmo za-
pisywanych częstotliwoS
ci i to na zwykłej ta-
S
mie VHS. Niestety, gorszy jest stosunek sy-
gnału do szumu. Zmieniono konstrukcję
głowic i przedwzmacniacza sygnału wideo,
dzięki czemu kamera umożliwia nagrywanie
w trzech systemach:
VHS, na zwykłych kasetach VHS-C
VHS-ET, zalecane kasety lepszej jakoS
ci
VHS-C HG
S-VHS na kasetach S-VHS-C.
Zapisany obraz i dx
więk można odtwarzać
Oferta kamer wideo
bezpoS
rednio z kamery po dołączeniu jej do
telewizora lub w magnetowidzie ze specjal- jest coraz bardziej
ną d r . Wtedy, w zależnoS
ci
atrakcyjna. Wydawać
od systemu zapisanej kasety, magnetowid
by się mogło, że
musi pracować w odpowiednim systemie.
nastąpi zmierzch
Jeżeli nagrywa się w systemie S-VHS-ET na
kasecie VHS-C, to konieczny jest magneto- kamer analogowych,
wid S-VHS lub VHS z możliwoS
cią odtwa-
podczas gdy będą
rzania SQPB, ale z mniejszą rozdzielczoS
cią
powstawać coraz to
280 linii.
nowsze kamery
Stosowanie systemu S-VHS-ET przy nie-
znacznie gorszej jakoS
ci obrazu obniża koszty
cyfrowe. Jednak tak
eksploatacji kamery. Można stosować znacz-
nie jest, moderni- Pierwsza na S
wiecie kamera wideo DigitaI 8
nie tańsze kasety, przykładowo VHS-C
z wbudowaną drukarką.
zowane są systemy
EC-45 EHG po (15 zł), a nie S-VHS-C
SE-C45 XG (po 35 zł). analogowe, czego
przesłany np. do drukarki, komputera lub
magnetowidu cyfrowego. Czas zapisu cyfro-
przykładem mogą być
System Video 8 XR i Hi8 XR
wego jest krótszy od analogowego. Dla sy-
kamery z systemem
Oferowana wyłącznie przez Sony techni-
stemu PAL stanowi 2/3 czasu. Przykładowo,
Video 8 i Hi8 XR oraz
ka XR X nd d n poszerza pa-
smo luminancji, w efekcie wzrasta o 10% cyfrowym Digital 8
rozdzielczoS
ć obrazu. Stosowane są ulep-
firmy Sony, czy
szone głowice Hyper MIG, produkowane
kamery z systemem
w technologii stosowanej przy wytwarza-
S-VHS-ET,
niu głowic DV, zmniejszono wymiary szcze-
liny. WyjS
ciowy sygnał luminancji zwiększył
umożliwiającym zapis
się o 30%, a chrominancji o 10%. W obu sy-
S-VHS na zwykłych
stemach obraz ma więcej szczegółów i jest
kasetach VHS firm
bardziej wyrax
ny.
JVC i Panasonic.
System Digital 8
Kamery Digital 8 zapisują w technice cyfro-
wej, a jednoczeS
nie odtwarzają kasety na- analogowy. Rodzaj zapisu i kasety jest wy-
grane w systemach analogowych Video 8 krywany w kamerze automatycznie. Zapis
i Hi8. Dzięki temu ich posiadacze nie muszą analogowy jest przetwarzany na sygnał cy-
przegrywać starych kaset na magnetowid frowy i złączem DV ( r n ) może być
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000
45
NA RYNKU AV
na kasecie 60- lub 90-minutowej będzie czoS
ć do 520 linii.
można nagrać 40- lub 60-minutowy film. W kamerach coraz
Nagrywanie cyfrowe w nowych kamerach częS
ciej stosowany
realizuje się także w trybie LP, najlepiej na jest system TBC -
taS
mie Hi8. B r r
Nowy system jest w pełni cyfrowy jak Mini- gwarantujący opty-
DV, o podobnej jakoS
ci obrazu i dx
więku. malną jakoS
ć obra-
RozdzielczoS
ć pozioma jest taka sama jak zu odtwarzanego
w systemie MiniDV  500 linii. Dx
więk jest w trybie -
zapisywany z wykorzystaniem PCM i w zwolnionym tem-
d M d n , w dwóch trybach wyso- pie. TBC kompensu-
kiej jakoS
ci 16 bitów (2 kanały) i 12 bitów je nierównomiernoS
ć
(4 kanały). przesuwu taS
my,
w efekcie linie pozio-
Układy poprawy jakoS
ci
me są równe i sta-
obrazu
bilne.
Najbardziej wyrafinowane układy są w ka- Standardem jest
GR-DVL9800 z możIiwoS
cią zapisu zdjęć na karcie
merach droższych, czasem są to rozwiąza- układ redukcji szu- pamięci MuItiMediaCard
nia konstrukcyjne z kamer profesjonalnych. mów w sygnale
Przykładem jest kamera Canon XM1 chrominancji, zwany S r N 2,8 mm), masa 4 g i pojemnoS
ci 4, 8, 16 i 32
z obiektywem Video L stosowanym w mo- d n S N stosowany przez Sony MB, natomiast firmy JVC, Thomson, Pana-
delach profesjonalnych. Obiektyw ma so- i DNR  stosowany przez Panasonica. sonic MultiMediaCard (dł. 45, szer. 37,
czewki fluorytowe (o lepszych parametrach gruboS
ć 0,76 mm) o pojemnoS
ci 4, 8, 16
Obiektywy
optycznych) i asferyczne, poprawiające MB. Na karcie pamięci Memory Stick 4 MB
ostroS
ć i rozdzielczoS
ć obrazu oraz zmniej- Ze względu na większe wymiary kamer mieS
ci się od 40 do 60 zdjęć, a w 32 MB od
szające rozmywanie kolorów przy dużych analogowych ich obiektywy mają znacznie 328 do 496 zdjęć. W 16 MB pamięci Multi-
zbliżeniach. Wprowadzono także system większą zmianę ogniskowej - MediaCard można zapisać 120 zdjęć wyso-
przesuwania pikseli, aby zwiększyć czu- n . NajczęS
ciej spotykane są wartoS
ci od 16 kiej jakoS
ci, 200 zdjęć o standardowej jako-
łoS
ć kamery. RozdzielczoS
ć obrazu zależy do 25. Zakres zmian ogniskowych obiekty- S
ci i 400 zdjęć w tzw. trybie ekonomicznym.
od liczby pikseli na powierzchni przetworni- wów kamer cyfrowych jest bardziej zróżni- Zdjęcie można przesłać z kamery do kom-
ka, im jest ich więcej, tym rozdzielczoS
ć cowany. Najmniejsze zoomy mają kamery putera lub drukarki łączem typu RS-232.
obrazu jest większa. Ale mniejsze po- w układzie pionowym od 10 do12 i w pozio- W kamerach firmy Sony jest gniazdo do
wierzchnie pikseli to mniejsza czułoS
ć. Pro- mym od 10 do 20 razy. Najnowsze kamery dołączenia napędu dyskietek 3,5 lub adap-
blem rozwiązuje się przesuwając o 1/2 pi- MiniDV Panasonic NV-DS11 i Digital 8 So- tera rd pamięci M r S .
ksela zielony element CCD i dodatkowo pi- ny DCR-TRV 420 mają zoom 25- krotny. Zdjęcia można rejestrować także na taS
mie.
ksele elektronicznie w pionie. Ostatecznym W kamerach cyfrowych i analogowych jest Zajmuje ono od 5 do 7 s nagrania. W tym
efektem jest otrzymanie takiej samej roz- też zoom cyfrowy o wartoS
ciach od 50 do czasie można także nagrywać komentarz
dzielczoS
ci obrazu z liczby pikseli mniej- 440 razy. dx
więkowy. Na przykład w trybie LP na ta-
szej o 30%, ale większej czułoS
ci kamery. S
mie DV (60 min.) mieS
ci się ok. 550 zdjęć.
Fotografowanie
W kamerach cyfrowych MiniDV JVC GR- Wykonywaniu zdjęcia może towarzyszyć
DL9800 i 9700 zastosowano mikroproceso- Duży nacisk kładą producenci kamer wi- dx
więkowy efekt zwalniania migawki.
rowy układ poszerzający utraconą wsku- deo na możliwoS
ć fotografowania kamerą W kamerach cyfrowych firmy JVC i Panaso-
tek usuwania interferencji z sygnałem chro- wideo. W tym celu opracowano technikę nica są specjalne przyciski do zdjęć. W ka-
minancji górną częS
ć pasma sygnału lumi- r r S n, zwiększającą rozdziel- merze JVC można zarejestrować zdjęcie
nancji. Zwiększono w ten sposób rozdziel- czoS
ć zdjęć. Przy odczycie obrazu z prze- w pamięci MultiMedia Card bez przerywa-
twornika CCD w czasie 1/50 s są odczyty- nia zapisu na taS
mie. Tak jak w aparacie fo-
wane jednoczeS
nie wartoS
ci ładunków tograficznym jest lampa błyskowa, która
wszystkich pikseli. Następnie tworzone są włącza się automatycznie przy słabym
dwa półobrazy, które po złożeniu tworzą oS
wietleniu. Jest też możliwoS
ć redukcji
pełny obraz. Jeden półobraz jest zawsze od- efektu czerwonych oczu.
twarzany z pamięci. Wymagało to opraco- NowoS
cią jest kamera firmy Sony DCR-
wania układów elektronicznych stymulują- TRV820 z wbudowaną drukarką. W ciągu
cych wybieranie liniowe, będące standar- kilku sekund wykonywane jest zdjęcie o wy-
dem dla sygnałów wideo. Metoda ta umoż- miarach 6,4 x 4,8 cm. Kamera jest doS
ć
liwia wykonywanie zdjęć z rozdzielczoS
cią ciężka, ok. 1,3 kg i ma wymiary 112 x 121
XGA (1024 x 768 pikseli), podczas gdy VGA x 218 mm.
daje (640 x 480 pikseli). Zdjęcia z kamery
Zapis
można przechowywać w miniaturowej kar-
cie pamięci typu lub na dyskietce. Zapis najczęS
ciej odbywa się z jedną pręd-
Niestety, formaty pamięci nie są zgodne. koS
cią SP i z dwukrotnie mniejszą w ka-
Firma Sony stosuje karty Memory Stick merach analogowych i cyfrowych. NowoS
cią
PółprofesjonaIna kamera XM1
firmy Canon
o wymiarach (dł. 21,5, szer. 50, gruboS
ć w kamerach cyfrowych MiniDV GR-
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000
46
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000
Wybrane parametry i funkcje anaIogowych i cyfrowych kamer wideo
48
DVL9800/ GR-DL9700 firmy JVC jest zapis ne nastawy ręczne. Przykładowo w kame-
z dwu- lub czterokrotnie większą szybkoS
cią rze Canon XM1 jest możliwoS
ć wyboru 27
zapisu, co daje 100 (2 x) lub 400 (4 x) kla- wartoS
ci migawek z zakresu od 1/50 s do
tek na sekundę. Możliwy jest wtedy znacz- 1/16 000 s, a przysłony z 23 wartoS
ci w za-
nie precyzyjniejszy zapis szybko poruszają- kresie od f/1,6 do 11.
cych się obiektów, np. skoczka do wody W celu doboru optymalnych parametrów
wykonującego obroty. Odtwarzając obraz ekspozycji w kamerach Sony TRV900 i Ca-
ze zmniejszoną prędkoS
cią otrzymujemy non XM1 generowany jest wzór paskowy,
naturalny, płynny obraz ułatwiający prze- widoczny na ekranie LCD lub wizjerze. Ob-
S
ledzenie każdej fazy ruchu. serwując serię ukoS
nych pasków, pojawia-
jących się w zbyt jasnych polach kadru,
Cyfrowe efekty
można łatwo skorygować ekspozycję re-
Technika cyfrowa zdominowała układy sta- gulując ręcznie przysłoną lub szybkoS
cią
bilizacji obrazu, jedynie w najdroższych ka- migawki.
merach są stosowane stabilizatory optycz-
Tytuły i data
ne. Cyfrowy zoom (do wyboru jest kilka
wartoS
ci) umożliwia znaczne powiększenie Tytuły można wkopiować w momencie roz-
obrazu, jednak pogarsza się jego jakoS
ć, po- poczynania lub kończenia filmu. Do wybo-
jawia się ziarnistoS
ć. ru jest zazwyczaj 10 tytułów w oS
miu kolo-
Prawie nie ma już kamer bez dodatkowych rach, szeS
ciu językach i dwóch wielkoS
ciach.
efektów zmieniających obraz. Do najbar- Można także wykonać napis ręcznie, np.
dziej znanych należy mozaika, rozciągnię- na kartce papieru, wybierając odpowiednie
Jedna z najIżejszych (tyko 445 g) kamera
cie w poziomie (S r ), lustrzane odbicie powiększenie kamerą, wprowadzić go do
MiniDV VMD 8
(M rr r), stroboskop i wzmocnienie ( n pamięci i za pomocą funkcji S r r
), nagrywanie sekwencji 4, 9 ujęć na jed- (Panasonic) nałożyć na rozpoczynającą się
nej klatce, obraz w obrazie, przenikanie się sekwencję filmu.
Programy ekspozycji
obrazów (M ), przechodzenie obrazu z le-
Dx
więk
wej na prawą z zasłanianiem poprzedniego Uwzględniając najczęS
ciej spotykane warun-
( ). Obraz można wzbogacić o efekty: ki oS
wietlenia, do wyboru są fabryczne na- Dx
więk w kamerze może być monofoniczny
solaryzacji, negatywu, sepii, przejS
ć na stawy parametrów ekspozycji: S r , lub stereofoniczny. W większoS
ci kamer cha-
obraz czarno-biały oraz wprowadzić od kil- r r , n S , przy du- rakterystyka mikrofonu jest dookólna. W nie-
ku do kilkunastu rodzajów zasłaniania i od- żym nasłonecznieniu na S
niegu lub plaży, których modelach Panasonica funkcja -
słaniania obrazu d . Przy odtwarzaniu przy słabym oS
wietleniu, oraz filmowanie zmienia charakterystykę mikrofonu
wybrany obraz można powiększyć od 2 do pod S
wiatło. z dookólnej na kierunkową w zależnoS
ci od
10 razy. Do uzyskania bardzo dobrej jakoS
ć i kolorów zmiany ogniskowej obiektywu. RzadkoS
cią
jest funkcja ręcznej regulacji balansu bieli. jest filtr odcinający szum wiatru. Przy od-
Czujnik ruchu
Ręcznie można regulować także ostroS
ć twarzaniu nagrania w kamerze można sko-
Panasonic jako jedyna firma, stosuje w ka- obrazu. rzystać z głoS
nika zamontowanego w kame-
merach analogowych czujnik ruchu, który Kamery półprofesjonalne mają rozbudowa- rze lub wyjS
cia słuchawkowego.
uruchamia zapis w ciągu 1 s od momentu
wykrycia ruchu i automatycznie kończy za-
pis po czasie 10 s od ustania ruchu. Odle-
głoS
ć z jakiej uruchamiany jest zapis zale-
ży od wielkoS
ci i odległoS
ci obiektu i wyno-
si ok. 3 m.
Filmowanie w ciemnoS
ci
WiększoS
ć modeli kamer analogowych firm
Sony N S i Panasonic N
ma możliwoS
ć filmowania w ciemnoS
ci. Ka-
mery wyposażono w nadajnik i odbiornik
promieni podczerwonych. Promienie pod-
czerwone odbite od obserwowanego obiek-
tu trafiają do odbiornika, gdzie są przetwo-
rzone na obraz widzialny. Na podglądzie
widzimy obraz monochromatyczny. Zasięg,
w którym obraz jest wyrax
ny (nie ziarnisty),
wynosi ok. 5 m. Kamery Panasonica mają
możliwoS
ć współpracy w tym trybie z czuj-
nikiem ruchu.
Kamera Panasonic NV-RS7 systemu S-VHS-ET
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000
50
WejS
cia i wejS
cia
Jeżeli nie chcemy edytować frag-
mentów filmu do przesyłania fotogra-
Cyfrowe i analogowe kamery
fii lub pojedynczych klatek wykorzy-
wideo mają kilka typów wyjS
ć
stuje się interfejs RS-232, nazywa-
umożliwiających dołączenie ka-
ny różnie w zależnoS
ci od produ-
mery do różnych urządzeń. Wyj-
centa kamery wideo: S 
S
cia analogowe A lub S- d
Panasonic,  JVC. Nie
do urządzeń analogowych, jak
musi być specjalna karta kompute-
telewizor lub magnetowid, LANC
rowa, a jedynie znajdujące się w wy-
 do synchronicznego monta-
posażeniu oprogramowanie.
żu przy przegrywaniu na ma-
Programy dokonują konwersji da-
gnetowid,
nych z cyfrowego formatu DV na
Bezprzewodowe połączenie ka-
format bitmapy BMP. Zdjęcia moż-
mery z telewizorem umożliwia
na katalogować i powiększać, retu-
łącze L r L n . Kamera ma
szować, dodawać napisy i efekty
wbudowany nadajnik podczer-
specjalne, tworzyć widokówki, dru-
wieni, a do telewizora należy do-
ki z wmontowanymi zdjęciami. Pro-
łączyć odbiornik (Sony oferuje
gramy zazwyczaj nie umożliwiają
już zasięg bezprzewodowej
przesyłania dx
więku do komputera.
transmisji 8 m S r L r
Kamera systemu Hi8 Samsung VPL550.
Kamery firmy JVC mają dwa stan-
L n .
Stosowane są dwa rodzaje złącz (terminali) puterowej jest interfejs uniwersalny r r dardy przesyłania danych cyfrowych
cyfrowych nazywane r n , , do szybkiej transmisji sygnałów między urzą- r n i swój standard edycji filmów
LINK do przesyłania obrazu ruchomego oraz dzeniami (100 � 400 Mbit/s). i zdjęć JLIP J n L In rf r -
RS-232 do obrazów statycznych (zdjęć). Zazwyczaj współpraca kamery np. z kom- . Kamerę przez stację bazową, łączy
WejS
cie i wyjS
cie cyfrowe LINK umożliwia do- puterem jest dwustronna, ale są kamery się z komputerem (złącze RS-232C) i dru-
łączenie kamery do urządzeń multimedial- w których sygnał cyfrowy może być tylko gim urządzeniem wyposażonym w ten inter-
nych. Mogą nimi być twarde dyski kompute- przesłany do komputera lub drukarki, wte- fejs, np. magnetowid przy użyciu oprogra-
ra, cyfrowe karty wizyjne, magnetowidy i dru- dy nie jest możliwe sterowanie funkcjami ka- mowania JLIP.
karki. Odpowiednikiem jego w branży kom- mery z komputera. Jerzy Justat
52
RADIOODTWARZACZE
SAMOCHODOWE (2)
Wzmacniacze mocy
na ak cenia pr e o taj ce i in talacji p ta c o o a je t u ta iania po cji a
Do tero ania o nikami amocho o mi
amocho o ej o bli onej amplitu ie , mkni tej.
projektuje i pecjalne macniac e tran
c e lnie o c u alne akre ie c Po obne ro i anie, cho nac nie pro t
torami moc t pu OS T. Obecnie
totli o ci po re nich i ielkich. Do atko e kon trukc jnie, to uje r nie en
pro uko ane uk a umo li iaj u kanie
o takim na e je t ma to unek oo . Specjaln u ak umie c on po
45 W moc mu c nej ka m c terech
na u o umu, je t on ra li na pr e panelem umo li ia u ta ienie panelu po
kana . Do tero ania o nika ub oo
tero ania i nie o t ar a impul mu k tem , i 5o.
fera kor tuje i re u o ieln
c n ch. Warunki ob er acji ietlac a popra ia
macniac moc , cho ar aj i ro i
Dlate o, na ra ie t lko ro ch ra ioo te re ulacja kontra tu ora automat c ne
ania nie ma aj ce o ielne o mac
t ar ac ach, kon truuje i topień j ciemnianie ietlac a por e nocnej
niac a. Uk a r S b r to o an
cio pr e macniac a o amplitu ie lub r c inn je o kolor Pana onic .
niekt r ch ra ioo t ar ac ach firm Pio
4 . irma Alpine aprojekto a a pecjaln
Zdalne sterowanie
neer, kor tuj c topnie końco e
uk a calon o pr et ornic D D ,
tran torami OS T ora korektor
po aj c napi cie j cio e mac No o ci tej ie inie je t monto anie
mo e be po re nio tero a
niac a moc ra ioo t ar ac a 2 o 4 . pilota pro t na kiero nic . Ro i anie
ub ooferem, opro a aj c o nie o moc
Niekt re mo ele ra ioo t ar ac tej amej takie nac n m topniu i k a be
r u W.
firm po a one no er j pr e piec eń t o ja trakcie ob u i ra io
Inn ro aj tero ania ub ooferem, o na
t ornic po aj cej napi cie na et o t ar ac a. Be pr e o o pilot A
ie -BASS, to uje firma Son . Pokr
a o . R , na po c er ień, to o an ra io
t em, umie c on m na p cie c o o ej ra
o t ar ach firm en oo umo li ia be
WyS
wietlacze i płyty przednie
ioo t ar ac a, biera i tr o atko e
o r ania r k o kiero nic re ulacj o
topnie po bicia ba , pr c m po iom
W ietlac e ra ioo t ar ac ach co no ci, mian p t, b r tacji ra io ej
mocnienia je t automat c nie o to o
ra i k e. W nika to koniec no ci i pa ma fal ra io ch, pr e kaki anie ut o
an o o no ci.
pr e ta ienia na nich cora i cej nak r , b r r a na u ora ci anie
irma Pana onic po obnie ro i uje k e
i mboli, a c a pr c fro ch ra i ku.
ti o t ar ania ni kich ton . Ra ioo
iach DAB. te o te l u naj ro Po obne ro i ania alne o tero a
t ar ac e po a ane tem umo
ch o t ar ac ach ka eto ch ie nia to uje firma Blaupunkt, pr e aj c pi
li iaj c tr j miaro repro ukcj ba
tlac ajmuje i k o po ier chni uch l lot na kiero nic c terech kolorach.
ora funkcj S r B . S tem -B
nej p t c o o ej, a ot r ka et naj u Opr c te o firma ta oferuje pilot R O H o
pr et ar a na m.c . tak, ab na
je i po ni . Takie ro i anie pro a amoco ania na e ce ro ielc ej lub o
o nik pr e nich t or pr e tr eń
i a e m roku o pro ukcji firma ob u i e ta u mu c ne o t lne o ie
i ko bli on o u ej cen i om
Alpine no ej erii ra ioo t ar ac S r enia.
kan pr e i k o nik kana
S n . Po obne ro i ania to uj te inne firm .
t ln ch.
W ra ioo t ar ac ach firm Pioneer, nap reklamuje o atko pilot na kiero
an miniaturo m ilnikiem, mechani m nic R R 9 ob u i an je n r k
WyjS
cia RCA 4 V
A f u ta ia p t c o o pi ciu ra kompletem akce ori o monta u
W ra ioo t ar ac ach ej cia u ce
po cjach, umo li iaj c ten po b temu amocho ach r n ch marek.
o o c enia e n tr ne o r a i
mniej enie niekor tne o efektu o bicia Radioodtwarzacze CD
ku, mieniac a p t kompakto ch, ora
iat a o ietlac a. Po c eniu a Po l em funkcji ra ioo t ar ac e
j cia o o c enia o nik ora e
ilania ra ioo t ar ac a, p ta pr e nia amocho o e D nie r ni i c e l
n tr n ch macniac moc . Te o tatnie
u ta ia i po cji u at iaj cej j cie pa nie o ra ioo t ar ac ka eto ch. o
j cia, t . j cia pr e macniac a
nelu, po c m uch t panelu raca o po na to au a por nuj c c to e
aj na o amplitu ie ok. 2 . Nie tet
cji j cio ej. e li u tko nik ra ioo mo ele po c e ln ch t rc . a
, na o takich parametrach je t ra li
t ar ac a nie ejmie panelu ci u 5 , r no je ne, jak i ru ie i k o ci
Rys. 1. Radioodtwarzacz CD Alpine CDA-7850R Rys. 2. Radioodtwarzacz CD Sony CDX-C850R
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
Radioodtwarzacze samochodowe MD
a
b
Rys. 3. Radioodtwarzacz MD/CD JVC KD-MX3000R z możliwoS
cią sterowania zmieniaczem płyt CD a mechani m o t ar ac a p t D D, b u anie p t D, c u anie p t D
Ra ioelektronik Au io Hi i
i eo
/2
NA RYNKU AV
54
Radioodtwarzacze samochodowe CD
pr pa k po a one tero nik ie kt re nie maj pe nej ob u i, t . multio
ru, L S r po uki anie
lop to e o o t ar ac a p t kompakto t ar ac a D ora takie, kt r ch tr eba
ut oru o an m t tule li t . W tkie
ch, a tkie funkcje o t pne be mienia ka p t r c nie. Do r a ko ci
mienione funkcje o t pne tero
po re nio kla iatur o t ar ac a. nale ra ioo t ar ac e po a one
niku ielop to e o o t ar ac a ra io
Do kona m pr k a em je t ra ioo t a mieniac p cie c o o ej.
o t ar ac u ka eto m H P 8 R B.
r ac D H P4 R B firm Pioneer. Ste W r mienion ch funkcji na u a a
Ra ioo t ar ac D ma i totn alet .
ro nik p t D te o ra ioo t ar ac a u uje pami pro a on ch t tu
o na ka m momencie o ulu
kor tuje pecjaln ma i tral IP BUS i ma p t. mieniac e firm Alpine umo li iaj a
bion p t be potr eb u upe niania ma
na t puj ce funkcje A S A r - a nka naj uj ce o i np. ba a niku pami tanie a 5 t tu p t. api ane t
r S n automat c n tu mo na na t pnie pr e l a na
c po fotelem pa a era.
b r pro ramu mu c ne o e p t, ietlac u funkcja pr e ijania . Du o i
Oc i cie nie tkie ra ioo t ar a
M r pami t tu p t, cej informacji na temat anej p t mo na
c e tak bo ato po a one. S i takie,
pr e ijaniem t tu , I S In-
n r S n nat chmia to
b r na rania, r n c
fro a kompre ja, n B -
namic ne u puklanie ba ,
pau a o t ar aniu p t ,
r M n S r automat c ne i r c
ne po uki anie ut or , r S n
o t ar anie kolejne poc tk ut or ,
nd o t ar anie ut o
r kolejno ci lo o ej, po tar anie ut o
Rys. 4. Radioodtwarzacz MD Kenwood-PS970R ze sterownikiem zmieniacza CD/MD
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
55
NA RYNKU AV
api a , a na t pnie u ka funkcji technic nie pr et orniki c/a, eliminuj ce je na r nku pol kim po a mo ele.
opr c t tu u p t na i ko kona niek ta cenia pr ej cia na u pr e e Technika D tale i ro ija, poja iaj
c i t tu po c e ln ch ut or . ro i o popra ionej linio o ci. Pr et orniki i no e, u o konalone er je nie t lko
echani m o t ar ac a p t kompakto h br o e maj alet ar no pr et ar a pr et ornik bito ch, ale i ATRA ,
ch je t u o i k m topniu ra li nia bito e o, jak i ielobito e o, umo kor t an ch o kompre ji i pr et a
na tr , a c a pionie, ni li iaj u kanie bar o u e o to unku r ania na u o t ar ac ach D. Pr e
mechani m ra ioo t ar ac a ka eto e na u o umu i akre u namiki ok. t orniki c/a o t ar ac ach D maj 2
o. Dlate o to uje i pecjalne mechani 5 B pr et ornik DA firm Alpine . bito e pr et ar anie, a nie bito e, jak
m pr eci tr o e ora meto o inn ch funkcji pr e nac on ch la ma pr pa ku o t ar ac p t D.
t ar ania kor tuj ce pami . W ra aj c ch meloman , a r a ko kor W pomniana ju pami buforo a, to o a
ioo t ar ac ach D Son je t to u t an ch pr e k ch uchac , ar na tak e o t ar ac ach D, ma a
topnio a pami buforo a S k a aj to mieni c anie ietlac a pr et orniki c/a, p pracuj ce r nie
ca i ch bufor o pojemno ci po c enie ciemniac a , co eliminuje ak ce iema pami ciami buforo mi, pr echo u
mu ki i pr et ornik c/a. Ur enie nia, kt re mo e u e meloman. Po j c mi po mu ki. unkcje mini k
kor ta niej momencie ubienia cie ietlone po o taj t lko pr ci ki i pokr t a. aj u tko niko i u o i k komfort
ki pr e c tnik opt c n . D i ki temu mo Radioodtwarzacze samochodowe ob u i ni o t ar ac e D.
mencie tr u nie cha pr er o minidysków Wi k o ra ioo t ar ac e mienia
t ar aniu. o na po ie ie , e mini ki maj ame c em p t D pracuje r nie mini kami.
Niet po e ro i ania ma pomniana ju alet , cho ro ie, tru no o t pne i Inno ac jne ro i anie mechani mu o
firma Alpine. S to uk a opt c ne le ma aj pracoch onne o na r ania na t ar ania p t D i D k a an ch pr e
ce po iomo cie k p t a nie po k tem rane tru no kupi . W amocho ie ot r p cie c o o ej a to o a a firma
45o jak u inn ch pro ucent , rea uj ce r c i ealn m no nikiem mu ki. S u . W ra ioo t ar ac u D X R a
momencie t pienia tr u. Inne krotnie mniej e ni p ta kompakto a, a ich to o ano mechani m mieniac a
po ob i k aj ce o atko o o por obu o a o konale chroni je pr e kut po jn m r ecionem, poje nc o
no ra ioo t ar ac a to o pecjalnej kon kami nieu a ne o obcho enia i nimi, ic la ero ob u uj c ob a forma
trukcji obu o lub h br o e t umiki r ań. a tak e pr e p em temperatur . t api u i ku , mechani m automa
W ra ioo t ar ac ach amocho o ch, Tru no t umac tak nie ielk po a a t c ne o a o ania p t , ora pecjaln , in
pro ucenci to uj takie ame ro i a r no am ch mini k , jak i ra ioo t a teli entn uk a o c tuj c , u at iaj c
nia technic ne jak pr cie tacjonar r ac . S one pro uko ane t lko pr e pr e c anie mi formatami.
n m, tj. r ne, cora bar iej o kona e niekt re firm . re u , ka a nich oferu Leszek Halicki
56
CYFROWA TELEWIZJA
SATELITARNA (1)
Dlaczego cyfrowa transmisja
tania pa ma tran pon era, co i k a
Minęły już czasy,
satelitarna?
lic b kana T tran mito an ch je
kiedy w Polsce
n m pa mie.
o na i a tana ia , c jako obra u
dowiadywaliS
my
Stan ar o a eroko pa ma tran pon e
tele i jne o platform c fro ej je t i totnie
się jedynie z prasy
ra atelitarne o la je ne o kana u T i
u o lep a por naniu tele i j na
kilku kana au io to 2 H . W takim
iemn c kablo . l , e i o ie o wprowadzonych na
pa mie mo na mie ci kana tele i
ra li i na ubtelno ci obra u au a
S
wiecie nowoS
ciach
ji c fro ej i nac nie i cej kana au io.
r nic na kor platform c fro ej, a
technicznych. Mamy
Pro a i to a pr najmniej po inno pro a
c a brak ak ceń obra u, je nolit kolor
już za sobą pierwsze i o mniej ch ko t tran mi ji pa
u ch obiekt na ekranie, ra ne kra
kiet pro ram tele i jn ch, la
ie be ajemn ch interferenc jn ch
próby z cyfrowymi
tacji na a c ej ec uj c je t ko t
ak ceń na luminancji i chrominan
platformami  Wizja
kor tania tran pon era.
cji. S to ar ument pr ekon uj ce nie
oraz  Cyfra + ; wielu
ompat bilno SDT tan ar o a
kt r ch i , kt r te r nice potrafi a
tele i ja i HDT tele i ja okiej ro
u a prakt ce ca kiem niema a rupa naszych Czytelników
ielc o ci .
o b nie ro r ni tran mi ji tereo o mo
mogło się osobiS
cie
Na a ca b ie m biera , c chce
no, po obnie je t ra li o ci na obra .
przekonać, jakie
a t am cen kor tania tran pon e
Pr tac aj c ar ument natur technic nej
zalety ma transmisja
ra na a a pr ielon m pa mie kilka
b mo e pr ekonam i k o .
kana tele i ji tan ar o ej, c je en
i c o c fro ej tran mi ji atelitarnej cyfrowa. Spróbujmy
kana HDT . punktu i enia tan ar u
nale mieni jej alet .
przyjrzeć się bliżej
technic ne o c fro tem atelitarn
t obra i ki lep emu to unko
cyfrowej transmisji
je t pr oto an o obu tran mi ji.
i na u o umu.
satelitarnej, aby Pe ne pr oto anie o pr o cio ej
Analo o a tran mi ja ma t a ci o , e
koncepcji omo ej platform multime ialnej.
po iom umu ro nie ra u o ci ro
zobaczyć jakie
fro a tran mi ja atelitarna t ar a mo
i tran mi ji ar no t umienie pr e o u
możliwoS
ci stworzą
li o reali acji omo ej platform multime
koncentr c ne o, ro n ce o le o ci ,
już wkrótce platformy
ialnej, tj. po c enia temu o bioru tele
jak i i k anie o le o ci o anten na
i jne o ieci WWW, o t pem o In
iemnej pr c niaj i o po or enia cyfrowe.
ternetu i aplikacji komputero ch. Wi nie
to unku na um .
liminacj problemu ajemn ch a je t ju biern m ob er atorem, lec u t
O obn tran mi j na luminancji,
k ceń pr eka nik i na ajnik tele i ji ko nikiem temu, c nie mo li o ci
chrominancji i nchroni acji po taci nie
na iemnej. uc e tnic enia au cjach interakt n ch.
ale n ch pakiet bit mniej aj c
D i je c e je c po kraju i im na
ak cenia interferenc jne.
Projekt DVB
achach om la anten u ta ion ch
e polon analo o na tele i jn
po iomo b piono o. Stacje tele i ji na ak ju pominali m art kule pt.
a iera te tr na mo one p
iemnej r n ch rejonach kraju aje Tele i ja c fro a ReA nr 2/2
a na iebie eneruj c ko li e pro uk
mnie i ak ca i ab temu c cio o a 99 roku po ta a rupa D B -
t mie ania. totli o ci na u chro
pobiec to o ano niekt r ch re ionach d Br d n , r e aj ca 22 or ani
minancji naj uj i akre ie c totli o
na a anie polar acj po iom , in acji kraj , ajmuj ca i tan ar
ci na u luminancji, co mo e po o o a
n ch polar acj piono . ami c fro ej tele i ji. D ia alno tej ru
na ekranie kropki interferenc jne i fa e
Sto o anie al or tm korekcji b . p je noc cej iele or ani acji pole a
akoloro ania.
Na a ane o m.in. na u talaniu tan ar tran mi ji te
atko e bit , le i ji c fro ej.
Rys. 1. Zasada uzyskiwa-
kt re umo li iaj Problem, kt r m etkn a i rupa D B,
nia sygnału cyfrowego
przez multipleksowanie o t or enie pe pole a na t or eniu tan ar u la tran mi
sygnałów kolejnych
nej informacji ji ruchom ch obra tele i jn ch. Obra
stacji telewizyjnych.
o biorniku, na tele i jn PA formacie 4 k a a i
et je li pe ne bi 4 4 2 punkt 2 5 i oc n ch
t a in po punkt tan ar u IR . a punk
ro e kutek t charakter uje informacja o je o ja no ci
ak ceń. i kolor e. a m , e informacja o ja no ci
o li o lep a arta je t c terech bitach 24 r
e o kor n ch po iom aro ci . Ponie a ci u
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
57
POZNAJEMY SPRZĘT
mi ji atelitarn ch na an je t D B S
okre la a ro aje tran mi ji.
S P S n nn r rr r fala
no na mo ulo ana je t na em t lko je
ne o kana u tele i jne o. ana tran pon
era atelitarne o ielon je t c a na
kilka kich pa m c totli o ci, o obne
pa mo je t pr ielane la ka ej tacji te
le i jnej. W kie pa mo tran mi ji tano i
pe ne utru nienie po tronie o biorc ej,
tuner atelitarn mu i b kopa
mo i po inien charakter o a i u
m t umieniem na po a pa mem
o bieran m la unikni cia interferencji.
P M nn r rr r je t
to cieka po b tran mi ji, je n m
t po m kanale c totli o ci pr e ane
na kilku o tacji tele i j
Platforma multimedialna wykorzystująca telewizyjną transmisję satelitarną, naziemną oraz kablową
n ch. O b a i to na ro e multiple
k o ania c fro ch na tele i j
je nej ekun je t pr eka an ch 25 no pr e ania umie , 8 bit/ .
n ch po c e ln ch tacji r . . W je
obra , la c fro ej tran mi ji c arno bia ej Projekt D B ak a a nac n re ukcj lic
no tce c a u kolejno na a ane pac ki
nale pr e a 25 4 4 2 4 bit na e b pr e an ch bit . Pr e proce ur eli
bit r n ch tacji tele i jn ch ab je po
kun , tj. 4 ,4 2 bit/ . minacji bit nio c ch mniej i totn informa
tem po k a a je nolit na anej ta
Oc i cie chcem o biera obra kolo cj ko o anie obra u pr e kompre j
cji ka a pac ka bit ma i ent fikator a
ro . u im t m celu pr e a o atko P 2 om ione pokr tce ReA nr
n PID Id n f n . We u
e bit la ka e o punktu, informuj 2/2 a na t pnie o anie bit korekcji
PID takie i ent fikator PID pr pi a
c ch o kolor e la ro r nienia 4 r n ch b a a a ta ama jak temach na
ne r nie fra mentom tran mi ji i
kolor . W ma a to tran mi ji o atko iemnej tele i ji c fro ej otr mujem b
ku k a a i ca o na i jn ora
ch 2,2 8 e abit ci u ekun . ko ci pr e ania an ch r u 5� bit/ . na au io tacji na a c ej.
po ch ro a ań nika koniec Projekt D B kt r o nie ieniu o tran Janusz Samuła
58
KOLUMNY GŁOR
NIKOWE
YELLOW LINE Z DIORY
olumn Yello po a o ienie i t umi r ania pa o tnic e
Serię zestawów
ine o ta apro kr ni. Taka kon trukcja a a u na
głoS
nikowych Yellow
jekto ane pr e mik i c te o t ar anie tan pr ej
anu a Ro e Line tworzą trzy cio ch.
t iń kie o, pr aci ki pr c enio e aleko cho niej
modele (D1, D2 i D3)
kor taniu naj firm Benic , pokr te ar t 4 karato
najnowszej generacji
no oc e niej e e o ota, umo li iaj o c anie kabli
z głoS
nikami firmy
o opro ramo a ar no o ch , jak i akońc on ch t
nia komputero e o ora okiej kla pr kami banano mi opcji n lub b - -
Audax.
r pomiaro ch. e nak o o tatec r n . olumn nie pr le aj o po o a,
n m br mieniu pr e i e je o ucho maj kolce tan uj ce.
e, tr aj ce pona a mie i ce. totli o ci po ia u rotnic , kt re
no H ora , kH reali o ane
,
Zestaw D2
pr e filtr Butter orth a o nach leniu 2
B/okt. Na p tce ruko anej naj uj i
e ta D2 to tem tr j ro n o obci
b
ce ki po ietr ne i kon en ator T.
eniu ba reflek . e l u na ro miar
o nik ni kotono HT2 O o re nic
obu o 2 , 29, cm nale on o
2 cm ma charakter t c n t membra
rup ma ch e ta po o o ch,
n konan kna klane o o lu n m
a i c polecan ch nie t lko o alon ,
plocie, na c one o ic . embrana
ale r nie o pr eci tn ch mie kań. re
nica rur ba reflek o ej r , umie c je t lekka i je noc e nie bar o t na.
e ka o re nic ,5 mm, o po jnej
c onej ole cianki pr e niej, no i
lic bie oj , na ini ta na korpu ie alu
cm, u o a cm. Ab pr eci ia
minium, p pracuje ma ne em o re
a efektom turbulencji, ot r na ej ciu
nic cm i ma ie ,55 k .
o ta otoc on pier cieniem e pecjalnej
inio e ch lenie je t o i ane na ro e
poro atej pianki. Obu o konano tak
ą 4,5 mm. totli o re onan u a ne
jak po o ta ch mo elach, p t i ro
o pr pa a na 4 H , a moc nominalna
ej, natomia t e k o niko p t
no i W.
D rubo ci ,8 cm. a to o anie krato
o nik ni ko re niotono HT O
nic ape ni o u t no obu o .
o re nic cm ma membran tak amo
olumna ma r nie komor bala to ,
konan jak o nik HT2 O. D i ki
kt ra po pe nieniu materia em obci aj
ojej lekko ci i mocnej bu o ie, nap
c m rut o o ian lub pia ek tabili uje jej
umo li ia obre o t ar anie na et naj
mniej ch impul elektr c n ch. Do
bro ca ko ita QTS o nika no i ,25,
a
c totli o re onan o a 48 H , a moc
ci a 4 W. inio e ch lenie ce ki
t puje na o cinku ą 2,5 mm.
Do repro ukcji ton okich u to te
k t lnej kopu ki T 25 o re nic
2,5 cm , ab nie opu ci o t pienia re
onan pa mie pona aku t c n m,
co ar a i o c to pr kopu kach
metalo ch. e ka pracuje ferroflui ie
no ej eneracji. D i ki temu ma obre a
ie enie i efekt ne ch o enie, co p
a na arto opu c alnej moc . Po ta
temu ma net c ne o ma ne
neo mo e, o je c e lep ch a ci o
ciach ni amar/kobalt.
Kolumny głoS
nikowe Yellow Line
a _ D1, b _ D3, c _ D2
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
59
POZNAJEMY SPRZĘT
Pro ucent aleca u ta ienie e ta pr r . o na po ie ie , e e ta ten je t
Zestaw D1
o uchu, co najmniej cm o cian boc re elac jn relacji jako e tet ka cena
o el D to nie ielka kolumna t pu re a
nej i t lnej. W pr eci n m ra ie aleca i i mo na o kla fiko a na po ranic u
o e o o ro miarach 42 42 cm. Pa mo
umie c enie ot orach ba reflek o ch
top hi fi i hi h en .
pr eno enia D no i 5� 2 kH .
materia u ab orpc jne o o elimino a
totli o po ia u , kH . e ta ma
Zestaw D3
nia efektu e entualn ch u nień.
moc 5 W i impe ancj namiono 8 &! .
W efekcie e ta D2 ma bar o r na
o ele D i D temami u ro n
O aje ona o konale re nic i r , je
n i erok charakter t k c totli o
mi. R ni i obj to ci , lic b amonto
nak je t o c u aln nie o tatek ma ch
cio ą B pa mie 4 H � 2 kH .
an ch o nik ora c totli o ci
c totli o ci. Pro ucent proponuje po
fekt no o nik no i 89 B/W/ m,
po ia u rotnic . a to o ano nich fil
ma anie oln ch reje tr a pomoc ak
a opu c alna moc namiono a W, co
tr ru ie o r u.
t ne o ub oofera, r nie je o pro uk
je t ich o atko alet .
olumna D je t olno toj ca. totli cji. Ni ka cena e po u o niko e o D
e ta D2 o konale na aje i o o o
o po ia u pa ma no i 2, kH . Dol ok. 92 to be tpienia je o naj i k
ro ania mu ki kla c nej, ja u c rocka
n c pa ma ob u uj a o niki atut. Wiele nac nie ro ch e ta
mfonic ne o. e o olno ci repro ukc j
inn ch firm ma po obne br mienie.
ni ko re niotono e HT O, rn ko
ne ec o anie nieo ranic one. R
e ta ten, be tpienia, mo e a o o
pu ka T 25 . W tkie cha i o
no a a i ko a je t bar o obra, co
li nieje ne o mi o nika hi fi o pr eci tnie
li nie amoco ane na p cie c o o ej D .
r a ko mo na potka r tem
robion m uchu.
Nale a o a , e konfi uracja o nik
tr j ro n ch o po obnej cenie 8 a
,
Opi ane e ta obj te roc n a
na la uje t lko ro i anie Appolito. Obu
par , loco fabr ka . ocn tron e ta u
rancj . Nale mie na iej , e nieba em
o a e ta u ma obj to ok. 25 litr .
je t o t or enie akre u re nio okoto
rob e i nickiej Dior b mia
Pa mo pr eno enia ro ci a i o
no e o obfito ci i ra i to ci etali
u okre o po ie ialno ci pro ucen
5 H o 2 kH . oc namiono a ci a
mu c n ch, aj c ch pla t c no ce
ta obec nab c a u alno i obr
no i W, impul ie W, kutec
n i ko ej. olor t br mienia je t ja
tan pr e a an ch e ta o niko
no 9 B/ W/ m, a impe ancja 8 &! . Po
n i mi kki. Bar o iernie je t o t ar a
ch.
ne tempo i r tm mu ki, acho ane te j cie n n nie je t
proporcje mi partiami forte i piano ut o to o ane pr e Dior i nica . Andrzej Duszyński
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
60
PRONTO
- INTELIGENTNY
STEROWNIK
BEZPRZEWODOWY
Rys. 1. Wygląd sterownika
Pronto
Pronto firm
Jeden sterownik
Philip je t
KompatybilnoS
ć
inteli entn m
do wszystkich
Pronto mo e tero a prac i k o ci
tero nikiem
domowych urządzeń
ur eń, pro uko an ch pr e firm Phi
be pr e o
audiowizualnych
lip i arant , kt r ch o alne o tero
o m
ania to o ane popularne ko R 5
r . c
i R . Pona to tero nik Pronto mo e b
9c m obie
at o pr to o an o p prac ie
uni er alno i at o u cia. a iera u
loma ur eniami pocho c mi o in
ekran ot ko at o pr ajaln m,
n ch pro ucent . Warunkiem je t c to
intuic jn m menu u tko nika i kilkoma
tli o mo ulacji trumienia promienio a
pr ci kami o t pu be po re nie o o
nia po c er one o, po inna b nie i k
tero ania funkcjami ur eń omo ch.
a ni 5 kH .
T po e e po alne o tero ania ur
Do atko o Pronto mo e na et tero a
eniami omo mi umo li iaj ob u
prac ur eń, kt r ch nie b o c a ie
o ranic onej lic b ur eń ora ich funk
pro a ania tero nika na r nek. on
cji. Inac ej je t Pronto, tu nie ma o rani
truktor apro ramo ali mo li o uc e
c eń. U tko nik mo e at o u upe nia
nia i earnin an abellin tero nika
menu no mi ur eniami i funkcjami to
 pr to o ania o o p prac no
o nie o in i ualn ch ma ań i po
mi ur eniami au io i ualn mi.
tr eb. unkcje i tniej ce, pro a one
W trakcie nauki na t puje pr por ko
pr e pro ucenta, chronione pr e
anie okre lon ch funkcji nieo nac on m
elkimi manipulacjami pro a c mi o
upr e nio kla i om  funkcji i an ch
ich ka o ania. Na obu o ie tero nika
ob u no ch ur eń. unkcje mo
naj uje i kilka pr ci k uni er al
b kopio ane i tniej c ch ur eń,
n ch, nie ale n ch o tero ane o ur
mo b t or one no e jak r nie mo
enia, o re ulacji o no ci, ci ania
b mieniane nac enia kla i . Po
i pr e c ania kana .
na to, Pronto ma c e o portu ere
Stero nik Pronto je t pr oto an o
o e o komputera, pr e kt re mo b
p prac i k o ci ur eń tero
a o ane u upe nienia opro ramo ania
an ch pr u ciu promienio ania po
ora no e ko teruj ce emi j promienio
c er one o, a je o olno uc enia i
ania po c er one o.
p prac no mi ur eniami po o
Rys. 2. Ekran dotykowy sterownika Pronto
uje, e je t tero nikiem inteli entn m
Oprogramowanie
o nieomal nieo ranic on ch mo li o ciach.
Najno e er je opro ramo ania te
A oto je o ne cech charakter t c ne
c totli o mo ulacji trumienia pro ro nika Pronto o i alne na tronach in
ciek okr talic n ekran ot ko D
mienio ania o 5 kH , terneto ch
o u ej ro ielc o ci 2 24 punkt ,
a i ia ania c a po c er one o o http // .prontoe it.com/
ie em pro ramo aln ch pr ci k
metr praca , akre ie 2,5� http // .remotcentral.com/
o t pu be po re nie o,
cm nauka , http // . in i e. e/
po ietlanie ekranu i pr ci k
pami nieulotna o pojemno ci B http // .let automate.com/
o t pu be po re nie o,
i tat c na 5 2 kB, Tam r nie mo na nale no e ko
praca ko ami erii R 5 i R ,
a ilanie c ter baterie R lub akumula truj ce ur eniami au io i ualn mi ora
c e portu ere o e o RS 2 2 o
tor o napi ciu e" 4,8 , no e r unki  map bito e ikon ie
aktuali acji opro ramo ania a po re
miar 8 92 8 mm, tlan ch na ekranie. Pona to, na tronach
nict em komputera o obi te o ora In
o
akre temperatur prac � 5 WWW areje tro ani u tko nic mo
ternetu,
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
61
OCENY UŻYTKOWNIKA
nale najno e er je pro ramu r n- nie ekranu c a i automat c nie r n d je t a tr e ona la areje tro
d  pakietu pro ramo e o umo li ia ci u kilku ekun po naci ni ciu o an ch u tko nik Pronto. Upra nie
j ce o o olne konfi uro anie rafic olne o pr ci ku. nia takie ob a i po ain talo aniu
ne o interfej u u tko nika to o nie o nar i uaktualniaj c ch r n r d
Dostosowywanie interfejsu
c eń. Aktuali acja opro ramo ania je t o na ie r n d . .
o t pna opiero po areje tro aniu. Interfej u tko nika mo e b k ta to
Kilka uwag użytkownika
an a n ch upo obań. Pomocn m
FunkcjonalnoS
ć
nar iem je t pro ram r n d , kt r Stero nik Pronto b u an arun
Stero nik Pronto je t po a on kilka mo e b kopio an Internetu. unkcje kach omo ch o p prac oma te
pr ci k o be po re nie o o t pu - tkich pr ci k  ikon ietla le i orami lemi 55 i Thom on Pre ti
r A . S u one o ci ania fonii, n ch na ekranie ot ko m ra e naj e 2 , ma neto i em P445 firm
pr e c ania kana i re ulacji o no ci. uj c mi i na obu o ie tero nika pr Thom on ora e ta em aku t c n m
Umiej co ione pra ej rnej c ci ci kami le m i pra m mo b mie AX9 firm Sam un .
obu o bia e okr e pr ci ki i ia a niane to o nie o upo obań u tko nika. W pr pa ku tele i ora lemi 55 p
j na et te , ekran ot ko r . 2 Na po ta o m menu Home i oc ne praca b a mo li a be etapu nauki, bo
je t c on . pola ot ko e napi ami T , Tuner it . iem je t to o biornik b c re ultatem
Tu po ekranem ot ko m naj uj i e eli u tko nik chce tero a prac ur prac kon truktor i m li technic nej firm
a u e pr ci ki, r nie o be po re enia nie mienione o menu Home , Philip , kor tuj c po e po Philip a.
nie o o t pu, ane le i pra . Ich to mo e o a no e pole lub mieni nie Po o ta e ur enia, pocho ce firm
funkcje mieniaj i ale nie o ro aju kor t an na na an . Thom on i Sam un , ma a pr epro a
tero ane o ur enia. U tko nik mo e Pro ram umo li ia r nie efinio anie enia pro te o pro ramo ania.
am pr por ko a im funkcje o nie makroin trukcji umo li iaj c ch pr por a to o anie tero nika Pronto miej
a n mi preferencjami, a ikon ie ko anie poje nc m kla i om ko ce ielu r n ch pilot mo e i oka a
tlane na ekranie ot ko m mboli uj ro ka po o uj c ch konanie ek en bar o o ne prakt ce, c e lnie
ich bie c funkcj . cji poleceń, np. kla i Watch R o l c a , tkie tero ane ur
Stero nik Pronto je t a ilan c terech anie filmu ka et ma neto i o ej mo enia lokali o ane je n m pomie
baterii t pu R lub e po u o po ie nich e po o o a c enie tele i ora, c eniu.
akumulator o napi ciu nominaln m . c enie ma neto i u i pr e c enie ej cia
a to o ano pecjalne ro ki celu ma tele i ora o p prac ma neto i em. Cezary Rudnicki
k mali acji c a u cia baterii, po ietla o li o uaktualniania opro ramo ania
62
PANASONIC SC-HT80
Dy
WIĘK KINOWY W DOMU
Panasonic
e ta kina omo
mo na po tar a , pro ramo a kolejno ,
e o, kt r u o
zaproponował bardzo
o t ar a pr pa ko ej kolejno ci it .
t pni a re akcji o
Odbiornik radiowy
praktyczne
ocen firma Pana
Tuner nte c totli o ci je t u a
i ekonomiczne
onic Pol ka, k a
kre o . a fale ultrakr tkie i re nie. Stro
a i centralnej rozwiązanie
jenie o b a i r c nie albo automat c
je no tki , to je t
akustycznej częS
ci nie. e eli o bierana tacja je t aba i
umie c on ch e
alne ak cenia, to mo na pr e c
domowego kina _
p lnej obu o ie o t ar ac a p t e
i na o bi r monofonic n . Pami ka e
wzmacniacz
mieniac em, tunera i macniac a ora
o akre u fal ma pojemno 2 tacji.
pi ciu erokopa mo ch o nik i ub
zintegrowany
Pole dx
więkowe
oofera. U upe niaj ce po a enie na
Do t or enia pe nej cen i ko ej, np.
z odtwarzaczem
le ce o e ta u to pilot, antena ramo a
temie b albo b S rr -
DVD/CD/VCD
A , e n tr na antena , kable ora
nd, kor tuje i pe n e ta o ni
i odbiornikiem
pr e o po c enio e i robne akce oria.
k pi erokopa mo ch i ub oofer.
radiowym,
T po e ro ta ienie o nik pr e ta
Obsługa zestawu
iono na r . . pr o u naj uj i o
uzupełniony zestawem
Do c ania, c ania ora re ulacji
niki erokopa mo e le , ro ko
głoS
ników.
po c e ln ch funkcji u pr ci ki na
i pra ora ub oofer. Po o ta e a o
p cie c o o ej je no tki centralnej i pilot
niki rr nd, r nie erokopa mo e,
alne o tero ania. Dan ch i ualn ch
Funkcje użytkowe
po inn i nale nieco t u a ucha
o prac ur enia o tarc aj informacje
c em, po le ej i pra ej tronie.
Odtwarzacz płyt
ietlane na ekranie o biornika tele i j
o li e je t tak e u ki anie pecjaln ch
O t ar ac akceptuje po ta o e ro
ne o ora informacje na ietlac u je
ra eń aku t c n ch. fekt S r rr nd
aje p t D D, D ora k e D.
no tki centralnej . Na ekranie tele i ora
o mianami br mienia la filmu i mu ki,
a a nek mieniac a mie ci 5 p t. o
poja ia i kla c ne menu napi ami,
t ar a po orne pr e tr enne pole i
to b r ne p t , np. ie D D i tr D.
ale pr ob u e niekt r ch funkcji o
ko e, oparciu o na ranie tereofonic ne.
Na a ur enia nie o aje je o pe n ch
niej kor ta e pecjalne o menu rafic
S d r polep a o uch i
mo li o ci. Tak e koncert mu ki po a
ne o ikonami.
ku monofonic ne o b a te na an
nej i ro r ko ej p t kompakto ch a
i kiem p eu o tereofonic n m.
j uchac om pe n at fakcj .
fekt S mieniaj br mienie i ku
W o t ar ac u kor tuje i t
i o aj im po o . S one te nane jako
kie mo li o ci p t i jn ch i mu c n ch.
c fro proce or i ku. W t m ur e
W o nie ieniu o D D o nac a to, np.
niu mo na biera br mienie H
bieranie lub pomijanie fra ment film ,
o po ie ni la mu ki rocko ej, r
o t ar anie poklatko e, olnion m
ro ja niaj c okie ton , S f mi kc a
tempie, po tar anie fra ment , a na
j c br mienie, u im po o
c anie po cji na p cie, miana k ta o l
em jak kotece, L o aj c
ania it . Po c a o t ar ania D ut or
Zestaw kina domowego Panasonic SC-HT80
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
63
OCENY UŻYTKOWNIKÓW
ra i to ci partiom okaln m, H po e
c
r aj c cen i ko .
Virtual rear surround
L
P
Ten efekt aku t c n je t pr atn ,
ro ta ienie mebli pokoju nie po ala
na umie c enie t ln ch o nik a u
chac em. Po taje natomia t ra enie,
e i k o nik rr nd ocho i
t u r . 2 . Pr e tr enne br mienie Ls P
i ku normalnie ro mie c on mi o
nikami bo aca efekt M r r rr nd,
o uj c ra enie, e t u naj uje
Rys. 1. Rozmieszczenie głoS
ników kina domowego Rys. 2. Położenie głoS
ników rzeczywistych i wirtu-
i i cej o nik ni je t ich r ec
alnych przy efekcie Virtual rear surround
i to ci r . .
S uchac nie mu i naj o a i central
nie ma i k e o problemu, ponie a nie
n m miej cu mi o nikami. Po u u
mu i ta ok a nie okre lon m miej cu.
j c i funkcj S n, mo na acho
Pr e o o niko e tarc aj co u
a ra enie a ci ej lokali acji r e
ie ok. m, nie tr eba atem, i k o
i ku, po cja uchac a i mieni.
ci pr pa k , ich pr e u a . Do c one
Re ulacja e ta u o nik pole a na
o e ta u et kietki u at iaj i ent fikacj
c eniu na u te to e o i re ulo aniu
pr e o o niko ch po c a monta u.
i i ku ocho ce o po c e l
Tru no ocenia in trukcj ob u i, b
n ch o nik . D i k o nik ocie
a o po cji t lko roboc a er ja, c e
ra o uchac a po r n m okre ie c a u,
ko a mo e o acko pol ka.
ale nie o ich ro mie c enia. Te r nice
Bie ca ob u a e ta u je t bar o pro
mo na kompen o a mieniaj c c a
ta, i k o funkcji je t ob u i a
Rys. 3. Położenie głoS
ników wirtualnych i rzeczy-
op nienia i ku o nik , ro ko
na be po re nimi pr ci kami pilota, be
wistych przy efekcie Multi rear surround
e o i urroun .
e lo ania po menu.
imo nie ielkich ro miar o niki a
pe niaj pe ne i u e t ne efekt aku
Współpraca
t c ne, naturalnie po arunkiem, e np.
z innymi urządzeniami
Ważniejsze dane techniczne
film areje tro an na D D, r ec i cie
Odtwarzacz płyt
Po ta o m ur eniem, kt r m ma na rane cie ki i ko e tkich
Ro aje o t ar an ch p t D D, D, D, o re ni
p pracuje e ta omo e o kina, je t kana pr e i ian ch temie b
cach 2 i 8 cm, je no tronne je no ar t o e, je no
naturalnie o biornik tele i jn . W central . D i ki funkcjom S r rr nd
tronne u ar t o e, u tronne je na ar t a
nej je no tce e ta u nie ma nia a po ka ej tronie . ora S uchanie mu ki p t kompak
totli o pr bko ania D D 48 kH /9 kH
S r , a je eli o biornik tele i jn ma t l to ch pra ia nac nie i cej at fakcji
Deko o anie /2 /24 bito e linearne
ko takie nia o pr c enio e, tr eba ni pr pa ku k e o ur enia te
o anie i r enie i ku
u tak anej pr ej ci ki, o tarc anej reofonic ne o.
poni ej mier alne o po iomu
ra ur eniem. prakt c n ch o ia c eń nika, e
Pr et ornik DA elta i ma
Do e ta u omo e o kina mo na pr Wzmacniacz
nie tarc ro mie ci o niki o nie
oc ca ko ita R S 24 W
c a ma neto i , ma netofon i ramofon in trukcj . Tr eba okona re ulacji po
o niki erokopa mo e W na kana , &!
analo o , ab o t ar a a pomoc e c e ln ch kana , c nie ub oofe
Sub oofer 2 W, &!
ta u i k pocho c t ch r e . rem, a pomoc na te to ch. D i
Tuner
o li e je t na r anie na ur enia e akre fal ultrakr tkie 8 ,5� 8 H , ki temu lepiej aje i o to o a br mie
re nie 52 � kH
n tr ne, i ku p t D D, D ora nie i ku o aku t ki pomie c enia,
u o
tunera. kt r m e ta je t ain talo an .
fale ultrakr tkie ,8 � , re nie H 5 �
Warto r nie , nie t lko po c a o l ania
GłoS
niki
Wrażenia użytkownika
film , lec tak e uchaj c mu ki, poek
S erokopa mo e " 8 cm,
pa mo pr eno enia 8 H � 22 kH B ,
entralna je no tka pre entuje i efek per mento a efektami irtualn ch o
ci nienie aku t c ne 9 B/W , m
to nie i ki rebr tej obu o ie o pro nik . Tuner nie bu i a tr e eń, ac
Sub oofer " cm,
t ch, no oc e n ch k ta tach. Na p cie kol iek RDS b b mile i ian , a na
pa mo pr eno enia 4 H � ,8 kH B ,
c o o ej opr c o u e o ietla ch arunkach, po lik i acji pol kich ta
ci nienie aku t c ne 8 B/W , m
c a, umie c ono poro element re ula Ogólne dane cji na falach re nich, bar o u tec ne
a ilanie 2 � 24 , 5 H , pob r moc 55 W,
c jn ch o ob u i n ch funkcji. b b u ie fale.
Stan b ,4 W
W ra u nania nale i a kon trukcj Po umo uj c ocenian e ta i ko
W miar er. . . je no tka centralna
obu o nik . S one tak uni er alne, omo e o kina je t c e lnie art po
4 4 ,
e o niki mo na ta ia piono o albo lecenia, ro i uje je noc e nie pro
o nik erokopa mo 88 58 5 mm,
ub oofer 2 45 mm
po iomo, ie a na cianie, pr kr ca blem omo e o kina i tu ia mu c ne o
a je no tka centralna 8, k ,
it . Po a t m lekkie i ajmuj ma o miej t po ch nie ielkich pomie c eniach,
o nik erokopa mo ,8 k ,
ca. Sub oofer i r ec je t nac nie o atku a ro n cen 999 .
ub oofer 5,9 k
i k i ci , ale je o umie c eniem S.J.
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2