1
Pobudzenie a pobudliwość
Pobudzenie to zmiana właściwości błony komórkowej lub metabolizmu
komórkowego pod wpływem czynników działających z zewnątrz
komórki, czyli bodz
ców
Pobudliwość jest to zdolność reagowania na bodz
ce.
Potencjał czynnościowy  zmiana polaryzacji błony (depolaryzacja)
zgodna z prawem  wszystko albo nic ( wszystko albo nic  zmiana
potencjału jest stała tj. przyjmuje stałą wartość; dalsze zwiększanie
natężenia bodz
ca nie powoduje wzrostu tej wartości)
Bodz
ce fizjologiczne to takie które nie uszkadzają komórki i wywołują
całkowicie odwracalne zmiany
2
Potencjał spoczynkowy błony komórkowej
Pomiędzy wnętrzem komórek a płynem zewnątrzkomórkowym
występuje stale w spoczynku UJEMNY POTENCJAA

SPOCZYNKOWY BA
ONY KOMÓRKOWEJ
Wewnątrz neuronu wynosi on średnio -70mV
Ujemny potencjał spoczynkowy wynika z przewagi ładunków
ujemnych anionów w stosunku do kationów (POLARYZACJA
błony komórkowej)
3
Stan spoczynkowy 
polaryzacja błony (-70 mV)
3 Na+
K+
+ + + + + +
Cytoplazm
- - - - - - -
a
2 K+
" Kanał dla jonów Na+
bramkowany napięciem
ATP ADP
Kanał
" Podlega aktywacji jedynie w
ucieczki dla
czasie pobudzenia (depolaryzacji
jonów K+
błony)
Pompa sodowo
Pobudzenie komórki 
potasowa
depolaryzacja błony
- - - - - - -
(Na+-K+-ATPaza)
(+35 mV)
+ + + + +
Na+
Przebieg zmian potencjału na błonie komórki
nerwowej podczas trwania potencjału czynnościowego
5
Synapsy pobudzające
Z zakończeń presynaptycznych błony komórkowej aksonów do szczeliny
synaptycznej uwalniane są różne substancje chemiczne nazywane
neurotransmiterami. Docierają one do błony postsynaptycznej powodując
zmianę jej właściwości.
Jeśli neurotransmiter doprowadzi do zmniejszenia potencjału błony
postsynaptycznej wywołując jej depolaryzację, wówczas taki rodzaj połączenia
między komórkami nerwowymi nazywamy synapsą pobudzającą.
Połączenie neurotransmitera z błoną postsynaptyczną powoduje napływ jonów
sodu do wnętrza komórki i obniżenie się ujemnego potencjału panującego
wewnątrz komórki nerwowej, co wywołuje powstanie postsynaptycznego
potencjału pobudzającego.
6
Neurotransmitery pobudzające
Najważniejsze z nich to:
acetylocholina,
dopamina,
noradrenalina,
serotonina,
tlenek azotu (NO)
aminokwasy pobudzające (asparaginiany i glutaminiany).
7
Synapsy hamujące
Jeśli z zakończenia presynaptycznego uwalniany jest neurotransmiter, który
powoduje hiperpolaryzację (nadmierną polaryzację) błony
komórkowej, wówczas takie połączeni komórek nerwowych nazywamy
synapsą hamującą.
Do nadmiernej polaryzacji błony komórkowej dochodzi na skutek
zwiększenia ujemnego potencjału panującego we wnętrzu komórki.
Jest to spowodowane działaniem neurotransmitera na błonę
postsynaptyczną, który powoduje otwarcie kanałów chlorkowych i napływ
do wnętrza komórki ujemnie naładowanych jonów chlorkowych
W ten sposób zwiększony zostaje ujemny potencjał panujący we wnętrzu
komórki. Jest to postsynaptyczny potencjał hamujący.
8
Neurotransmitery hamujące
Najważniejszym z nich jest kwas ł-aminomasłowy (GABA)
9
Budowa neuronu
Podstawową jednostką budującą układ nerwowy jest
komórka nerwowa czyli neuron.
a
a. dendryty
b
b. jądro komórkowe
c
c. ciało komórki
d. akson(neuryt)
d
e. osłonka mielinowa
e
f. synapsa
f
10
Włókna rdzenne i bezrdzenne
Większość aksonów tworzących istotę białą posiada
osłonki mielinowe, te aksony noszą nazwę włókien
rdzennych.
Mielina ma przebieg nieciągły  przewężenia Ranviera.
Włókna pozbawione osłonki mielinowej noszą nazwę
bezrdzennych.
11
Przewodzenie impulsów elektrycznych we włóknach
nerwowych otoczonych osłonkami mielinowymi odbywa
się w sposób skokowy, od jednego przewężenia
Ranviera do drugiego, gdyż w cieśniach węzłów jest
największa gęstość kanałów jonowych.
Dzięki temu jest znacznie szybsze niż we włóknach
nerwowych bezosłonkowych, gdzie bodziec jest
przewodzony w sposób ciągły.
12
A
uk odruchowy
neuron czuciowy receptor
neurony kojarzeniowe
efektor
neuron ruchowy
Jak wykazać doświadczalnie, że jakaś reakcja ma charakter odruchowy?
Przecięcie rogów tylnych rdzenia czyli korzonków czuciowych (grzbietowych).
Jeżeli wówczas dana reakcja nie zajdzie, to oznacza, że ta reakcja ma charakter
odruchowy (ponieważ w odruchu impuls musi najpierw dotrzeć do rogów
grzbietowych rdzenia). To jest zabieg deaferentacji.
Odruchy
Odruch jest to automatyczna reakcja organizmu na
bodziec.
Badaniami odruchów jako pierwszy zajmował się
rosyjski fizjolog Iwan Pawłow, który w 1904 r.
otrzymał nagrodę Nobla.
15
Odruch bezwarunkowy
Jest wrodzony i powstaje niezależnie od naszej woli.
Odruchy te związane są z rdzeniem kręgowym i ośrodkami
podkorowymi mózgu.
Przykłady odruchów bezwarunkowych:
" kichanie, kaszel,
" ssanie mleka,
" zmiana wielkości z
renicy pod wpływem światła o różnym
natężeniu,
" odruch kolanowy,
16
Odruch warunkowy
Odruch warunkowy jest to odruch nabyty.
Związany jest z ośrodkami w korze mózgowej.
Jego wykształcenie wymaga działania bodz
cem obojętnym
jednocześnie z bodz
cem wywołującym dany odruch.
17
Obwodowy układ nerwowy
W skład tego układu wchodzi:
" 12 par nerwów czaszkowych
" 31 par nerwów rdzeniowych
Nerwy czaszkowe odchodzą bezpośrednio od mózgu.
Unerwiają narządy zmysłów oraz mięśnie i gruczoły znajdujące
się w głowie np. mięśnie mimiczne twarzy, ślinianki.
Nerwy rdzeniowe odchodzą od rdzenia kręgowego.
Unerwiają skórę, mięśnie, gruczoły, narządy wewnętrzne.
18
Nerwy obwodowe zbudowane są z wiązek neurytów, których
ciała komórek znajdują się w ośrodkowym układzie nerwowym.
W zależności od rodzaju przewodzonych bodz
ców wyróżniamy:
" nerwy czuciowe  przewodzą bodz
ce czuciowe
" nerwy ruchowe  przewodzą bodz
ce ruchowe
" nerwy mieszane  przewodzą bodz
ce czuciowe i ruchowe.
19
Autonomiczny układ nerwowy
Autonomiczny układ nerwowy stanowi część układu
obwodowego, który unerwia narządy wewnętrzne i gruczoły
wydzielnicze.
Układ autonomiczny działa niezależnie od woli człowieka.
Składa się on z dwóch części działających antagonistycznie
(przeciwstawnie)  części współczulnej i przywspółczulnej.
Układ współczulny pobudza różne funkcje naszego ciała, a
przywspółczulny działa hamująco.
20
U
U
K
K
A

A

A
A
D
D
P
W
R
S
Z
P
Y Ó
A

W
C
S
Z
P
U
Ó
L
A

N
C
Y
Z
U
L
N
Y
21
Funkcje układu autonomicznego:
UKA
AD WSPÓA
CZULNY UKA
AD
PRZYWSPÓA
CZULNY
rozszerzanie z
renicy zwężanie z
renicy
pobudzanie ślinianek hamowanie wydzielania śliny
przyspieszanie czynności serca zwalnianie czynności serca
rozkurczanie oskrzeli zwężanie dróg oddechowych
zwężanie naczyń krwionośnych  rozszerzanie naczyń krwionośnych 
wzrost ciśnienia krwi spadek ciśnienia krwi
pobudzanie nadnerczy do wydzielania hamowanie czynności wydzielniczych
adrenaliny nadnerczy
rozszerzenie pęcherza moczowego kurczenie pęcherza moczowego
hamowanie skurczów jelit i żołądka pobudzanie skurczów jelit i żołądka
pobudzanie gruczołów łzowych hamowanie gruczołów łzowych
22