TROCH
HISTORII
Warto przypomnieć, że na terenie
dzisiejszych A
omianek mieszkali
1
ludzie już w epoce kamienia,
ale najwięcej śladów działalności
osadników odnaleziono nad Z prawej strony ul. Fabrycznej mijaliśmy rząd małych domków
spacer pierwszy jeziorkiem z okresu rzymskiego
jednorodzinnych. To osiedle wzniesione w latach 60. XX w.
do V w. po narodzinach Chrystusa.
zwane Pawłowem. Taką nazwę od początku XX w. nosiły
Rozmaitość tych śladów, zwłaszcza
grunty położone między obecnymi ulicami Fabryczną
po prymitywnych piecach
A
omianki  wędrówka śladami przeszłości
hutniczych  dymarkach wskazuje, i Baczyńskiego. Nazwę utworzono od imienia właściciela tych
że ówcześni osadnicy zajmowali się
terenów Pawła Fiodorowicza Iwanowa i funkcjonuje ona
produkcją żelaza. Pokłady gliny,
Zapraszam na spacer po miejscach związanych z historią A
omianek,
do dziś, choć ziemie te wielokrotnie zmieniały właścicieli.
ruda darniowa, woda i łatwo
obecnie miasta w orbicie warszawskiej aglomeracji, a dawniej dużej wsi.
W miejscu osiedla domków stał przed wojną drewniany dworek
dostępne w tej okolicy drewno,
Nazwa początkowo, czyli w XIII w., kiedy prawdopodobnie założona została
którego dostarczała puszcza, właścicieli z kilkoma werandami i ładnie utrzymanym ogrodem.
wieś, brzmiała A
omny Małe, zaś przekształcono ją póz
niej w A
omianki. wystarczały do produkcji.
Za osiedlem przebłyskuje zaniedbane, ale nieopuszczone przez
Osadnictwo ponownie powróciło
pacer nasz rozpoczynamy od centrum A
omianek. Zbieramy się pod figurą Serca dzikie ptactwo, Jeziorko Pawłowskie. To jedno z kilku różnej
nad jeziorko w XIII w. Włość
Jezusowego, która stoi na rogu ulic Warszawskiej i Fabrycznej. Narożnik ten łomiankowska została nadana wielkości oczek wodnych i jeziorek, pozostałości starorzecza
rycerskiemu rodowi pieczętują-
S to z dawien dawna ważny punkt w życiu tej miejscowości. Ulica Warszawska Wisły. A
ączy swe wody z Jeziorkiem Fabrycznym o charakte-
cemu się herbem Boża Wola,
to był trakt ze stolicy do Zakroczymia i Płocka, który przecinał ziemie należące początkowo rystycznym kształcie bumerangu. Jego zakole było od najdaw-
którego przedstawiciele mieli tu
do dziedziców, a póz
niej do włościan i posiadaczy małych mająteczków w A
omiankach. niejszych czasów cenione jako dogodne miejsce do osiedlania
folwark do XV w. Od ok. 1430 r.
Ulica Fabryczna wiodła do garbarni, a wcześniej była aleją prowadzącą do dworu. zastąpili ich rycerze z rodu się człowieka.
Brodziców, którzy znani są
w z
ródłach pisanych pod nazwiskiem
Figura Serca Jezusa została postawiona
W sąsiedztwie figury,
A
omieńskich i byli tu do XVII w.
w 1938 r. na miejscu starszej, ufundowanej
na terenie przed obecnym
Następnie folwark pozostawał
w 1921 r. jako wotum dziękczynne
pawilonem MarcPolu, stał w rękach magnackich rodów
za tzw. cud nad Wisłą, czyli ocalenie
Ossolińskich i Lubomirskich,
najstarszy łomiankowski
Polski przed zalewem Armii Czerwonej,
od których w połowie XVIII w.
o czym informuje tabliczka na cokole.
zajazd z wyszynkiem
przeszedł w posiadanie Henryka
Do naszych czasów zachowało się bardzo
zbudowany z drewna
Br�hla, a potem jego syna,
niewiele pomników w tej intencji,
prawdopodobnie jeszcze generała Alojzego Br�hla.
w większości usuwano tabliczki
To za jego czasów zarządcą
w XVIII w.
z napisami wymieniającymi powody ich
folwarku był Jan Kazimierz
wystawienia. Zatem w pełni zachowana
Kniaziewicz, ojciec przyszłego
figura łomiankowska jest cennym
My jednak skierujemy się
generała Karola Kniaziewicza.
zabytkiem historycznym i przykładem
w stronę dawnego ośrodka
wysokiego poziomu rzemiosła lat
Od początku lat 90. XVIII w.
dworskiego.
międzywojennych.
A
omianki wraz z Kiełpinem,
Idziemy ul. Fabryczną. Figura Serce Jezusa
Burakowem i Młocinami tworzyły
Jeziorko Fabryczne
majątek należący do przybyłej
Z lewej strony mijamy lokalny bazarek, szczególnie ożywiony w soboty. Kontynuuje ze Stuttgartu rodziny Pothsów,
której członkowie otrzymali polskie
on tradycje małomiasteczkowego targowiska, na które od dawna przywozili swe produkty
szlachectwo i pieczętowali się
okoliczni rolnicy, sadownicy i rzemieślnicy. Sobotni bazar zachował jeszcze klimat tamtych
herbem Trójstrzał. Herb ten
targowisk. Biegnąca ukośnie za boiskiem błotnista droga to ślad dawnej drogi zwanej
posłużył jako znak bazowy dla
przegonem, którą pędzono bydło włościan na łąki i pastwiska położone w pobliżu Wisły. obecnego herbu miasta A
omianki.
SPACEROWNIK PO A
OMIANKACH
6 SPACER PIERWSZY 7
Rodzina Pothsów doprowadziła (jego nazwiskiem została nazwana JERZY FRYDERYK POTHS
Ścieżką nad brzegiem malowniczego Jeziorka Fabrycznego dochodzimy do ul. Wiślanej
folwark w A
omiankach do rozkwitu, droga  dawny przegon, którą Jerzy Fryderyk (1750 1806) był
i skręcamy w kierunku centrum. W prawo odchodzić będzie ulica o nazwie Kościelna Droga.
wzorowo gospodarząc tu ponad mijaliśmy) i w budynkach pierwszym z rodu Pothsów (Potzów)
Była to przez kilka wieków główna oś komunikacyjna, która zaczynała się na folwarku, biegła
100 lat. Produkowano tu początkowo po dawnym browarze założył właścicielem A
omianek i Kiełpina.
przez wieś A
omianki i pola Wilczeńca, a kończyła się na zabudowaniach kościoła parafialnego
piwo w miejscowym browarze, garbarnię, która (upaństwowiona) Urodził się w 1750 r. w Stuttgarcie.
który stał nad brzegiem jeziorka, działała jeszcze przez kilkanaście Przybył do Warszawy jako kupiec-
w Kiełpinie. Siedliska włościan przy Kościelnej Drodze nękane były częstymi wylewami Wisły,
a potem mocniejsze trunki lat po wojnie. -hurtownik, ale pod koniec lat 80.
gdyż do połowy XIX w. nie była ona chroniona wałem. Po wielkiej powodzi w 1844 r. zabudowa-
w tutejszej gorzelni. Trunki XVIII w. zajął się również
nia chłopskie zaczęto przenosić na położone wyżej tereny przy ul. Rolniczej.
sprzedawano w 5 karczmach Liczna rodzina H.B. Raabe działalnością bankierską. Szybko
Skręcamy w tę ulicę.
dworskich; wyszynk miejscowej traktowała dawny dwór zadomowił się w ewangelickim
gorzałki był prowadzony we jako dom do wyjazdów za miasto środowisku zamożnego mieszczań-
wspomnianym na początku naszego i miejsce spędzania wakacji. stwa Warszawy. Ożenił się z Anną
Zwróćmy uwagę na wąskie działki, na których
spaceru starym zajez
dzie. Rheinschmidt, siostrą znanego
do niedawna stały drewniane domy ustawione
Na początku XIX w. warszawskie Ich gościem był tu dwukrotnie warszawskiego chirurga. Był
szczytami do drogi. Takie usytuowanie domu pozwalało
przewodniki wymieniały piwo Antoni Słonimski, pierwszy raz cenionym i godnym zaufania
łomiankowskie jako jedno z naj- w 1912 r. Wiejska uroda A
omianek finansistą. Umiejętności i zasługi
na wjazd wozem w głąb wąskiego podwórka. Pola
przedniejszych. zachwyciła poetę, czemu dał wyraz zjednały mu uznanie wśród
uprawne znajdowały się za podwórzami na niżej
w wierszu napisanym po kolejnym zamożnej i wpływowej szlachty,
położonych gruntach. Dziś te ziemie, mimo położenia
Nie byłoby dobrego piwa bez z
ródła pobycie, który miał miejsce 20 lat co zaowocowało nadaniem mu
na terenach zalewowych, są zabudowywane nowymi
dobrej wody. Taką wodę miała póz
niej. Wiersz wskazuje, szlachectwa przez Sejm Czteroletni
dworska studnia. Nie jest chyba że dwadzieścia lat eksploatacji tej w paz
dzierniku 1790 r.
domami. Powstaje siatka ulic, których patronami są
przypadkiem, że ujęcie wody pitnej ziemi dla celów przemysłowych Poths należał do tego grona
wielcy polscy kompozytorzy (Chopin, Wieniawski,
dla miasta A
omianki  ujęcie to zubożyło krajobraz. zamożnych obywateli Warszawy,
Szymanowski). Idąc ul. Rolniczą zobaczymy jeszcze
mijaliśmy po lewej stronie ulicy Wizyta Słonimskiego, która które cieszyło się zaufaniem władz
drewniane chałupki, parterowe domki małomiastecz-
Fabrycznej  czerpie wodę zaowocowała poetyckimi strofami, powstańczych insurekcji
prawdopodobnie z tej samej wprowadziła A
omianki na karty kościuszkowskiej 1794 r. Rada
kowe z charakterystycznymi schodkowymi szczytami,
warstwy wodonośnej wykorzysty- poezji polskiej. Zastępcza Tymczasowa wezwała
a kraniec dawnej wsi wyznacza od przeszło 150 lat
wanej od wieków przez poprzed- go, jako jednego z pięciu imiennie
wiejska kapliczka, o którą dbają okoliczni mieszkańcy.
nich mieszkańców A
omianek. A
omianki wymienionych, do opracowania
W maju przy odświętnie ustrojonej kapliczce zbierają się
projektu pożyczki na cele
Bardzo liczne zabudowania Gdzież są te łąki i te trzciny, powstania, w maju uczestniczył
na wspólne modlitwy i śpiewy do Matki Bożej. Kapliczka przy ul. Rolniczej
folwarku zgrupowane były wokół Te mokre trawy, bujne chwasty? w pracach deputacji mającej
majdanu między ul. Wiślaną Rok tysiąc dziewięćset dwunasty opracować zasady obrotu
Po obejrzeniu ładnie odnowionej najstarszej łomiankowskiej kapliczki wracamy ul. Wiejską
i Fabryczną. Drewniany dwór Był rokiem pięknej koniczyny. gotówkowego. Rada Najwyższa
do ul. Warszawskiej i kierujemy się w stronę kościoła. Na rogu ul. Wiosennej mijamy parte-
położony był bliżej jeziorka Pamiętam wierzbę  dziś już siwa Narodowa wyznaczyła go na
i otoczony niewielkim parkiem, I mech zielony na tej ławce. jednego z siedmiu dyrektorów
rowy budynek mieszczący księgarnię wydawnictw katolickich. Budynek ten wzniesiony został
którego elementem kompozycji Wilgoć radosna, szczodrobliwa powołanej wówczas Dyrekcji
w latach 30. XX w. i służył jako tzw. dom parafialny. Był wówczas domem piętrowym i mieścił
były wody jeziorka, a perspektywę Rosnąć kazała każdej trawce. Biletów Skarbowych.
dużą salę do zgromadzeń różnego rodzaju kółek parafialnych. Tu też odbywały się parafialne bale
zamykały łąki i zarośla nad Wisłą. Staw zmalał bardzo, już jest słaby, Był człowiekiem zdolnym,
karnawałowe.
Grupa potężnych starych drzew, Ledwo się trzciny w nim zamoczą, pracowitym i gospodarnym, który
wśród których znajduje się też Młode zostały tylko żaby  w ciągu swego niezbyt długiego
uznana za pomnik przyrody topola Jak rechotały, tak rechoczą. życia (żył 56 lat) przeszedł drogę
Wchodzimy po schodach do kościoła. Budowla, w której się znalez
liśmy, jest trzecią już
kanadyjska, to ostatnie ślady Ubogi las łysiną świeci ze stanu mieszczańskiego do
świątynią służącą parafii pw. św. Małgorzaty. Parafia została założona w 1461 r. dzięki staraniom
ośrodka dworskiego. Pola zorane w bruzdy troską. szlacheckiego i dorobił się dużego
marszałka dworu książęcego Jana Rogali z Węgrzynowa  właściciela Kiełpina  i podcza-
Jak cię postarzył moja wiosko, majątku. Po bezpotomnej śmierci
W 1891 r. pas ziemi między ulicą Rok dziewięćset trzydziesty trzeci. Jerzego Fryderyka dobra
szego warszawskiego Piotra Drozda  właściciela sąsiednich dóbr A
omny Małe.
Wiślaną i aleją do dworu wraz Gdzież są twe wody i twe deszcze? odziedziczyli siostra Karolina
Obaj uposażyli probostwo w 3 łany gruntu, ogrody i inne przywileje. Na ziemi należącej do
z dworem i folwarkiem kupił Wiatry cię suszą, słońce złoci. z mężem Leonem Czarnotą
nowej parafii położonej na granicy obu włości został zbudowany niewielki, drewniany kościółek.
od rodziny Pothsów żydowski Może w mych oczach tylko jeszcze Bojarskim oraz brat Henryk z żoną
Służył on wiernym do 1924 r., kiedy to zniszczyły go bardzo poważnie wody wielkiej powodzi.
przedsiębiorca Hersz Berg Raabe Zostało trochę twej wilgoci. i pięciorgiem dzieci.
SPACEROWNIK PO A
OMIANKACH
8 SPACER PIERWSZY 9
OA
TARZ
Wówczas postanowiono przenieść świątynię na wyżej położone
Dawny wielki ołtarz, po konserwa- Obecny obraz ołtarzowy z przedstawieniem Matki Boskiej
Początków historii ołtarza należy
cji stoi w kaplicy bocznej nowej
miejsce. Plac pod budowę nowego kościoła wydzielili ze swej Ostrobramskiej został przywieziony do A
omianek albo
szukać w dziejach warszawskiego
świątyni.
parceli i podarowali parafii państwo Czesława i Stanisław ufundowany przez rodziny, które w okresie międzywojennym
kościółka św. Andrzeja przy placu
Brzóskowie. Do końca lat 20. XX w. na placu tym stanęła kolejna przeniosły się tu z Litwy i ten symbol religijny przypominał im
Teatralnym, ufundowanego w 1722 r.
Pozbawiony został dekoracji
dla zakonu jezuitów przez bpa
świątynia. Dziś pozostał po niej pusty ogrodzony plac kraj ojczysty.
snycerskich wskazujących
warmińskiego Teodora Potockiego.
najwyraz
niej na jego barokową
z dzwonnicą i kilkoma drzewami. Kościół ten, o bardzo ładnej
proweniencję.
bryle neobarokowej, zbudowany wysiłkiem finansowym i przy W 2004 roku zakończono konserwację barokowej ambony,
Ozdobą jego wnętrza był  ołtarz
pomocy miejscowych fachowców, został ostatecznie rozebrany którą umieszczono przy filarze bocznym. Pierwotnie ambona
wielki drewniany, pozłocisty .
Kolorystyka i złocenia zbliżają
Po kasacie zakonu w 1773 r. kościół
w 2003 r., kilkanaście lat po wybudowaniu obecnie stojącej oraz dwa nieistniejące już ołtarze boczne stanowiły wyposaże-
stylowo obiekt do klasycyzmu.
zaczął pełnić funkcję świątyni
Wnękę dolną ołtarza odpowiednio
świątyni. nie kościoła księży Bernardynów na warszawskiej Pradze.
parafialnej pod wezwaniem
zmniejszono, dostosowując
św. Andrzeja.
do rozmiarów umieszczonego
Wewnątrz kościoła Najbardziej miejscową
tu obrazu MB Ostrobramskiej.
Duże zmiany w dziejach świątyni
zachowały się resztki pamiątką jest witraż
nastąpiły w latach 1817-1819, kiedy
U góry pozostał, najdłużej związany
wyposażenia poprzednich rozmontowany na kawałki,
to został przeznaczony na siedzibę
z tutejszą parafią, bo od XVIII w.,
świątyń. Na ścianie które zawieszono na kracie
panien kanoniczek i przebudowany
pełen uroku, obrazek
głównej prezbiterium wisi wejściowej. Przedstawia
w stylu klasycystycznym.
MB z Dzieciątkiem w pozłacanej
Do nowego stylu świątyni nie
póz
nogotycki krucyfiks Matkę Boską jako
sukience, który zasługuje na nazwę
pasował już barokowy ołtarz
Matki Boskiej Kiełpińskiej.
z ołtarza wielkiego. Obok Królową Polski.
z poprzedniego stulecia.
najbardziej wartościowy Ufundowany został przez
Nie wiemy, w jakich okoliczno-
W starym kościółku były jeszcze
obraz z XVIII w. z wizerun- ściach i dokładnie kiedy ołtarz ten
miejscowych parafian
2 barokowe ołtarze boczne, ale
znalazł się w prowincjonalnym
kiem św. Małgorzaty dla kościółka w A
omian-
znacznie gorszej klasy. Ołtarze się
kościółku w Kiełpinie. Ustalono,
nie zachowały. Pamiątką po nich
patronki parafii. Na ścianie kach i zdobił półkolisty
że miało to miejsce między 1825
są dwa aniołki umieszczone
przeciwnej znajdziemy prześwit w prawej ścianie
a 1840 rokiem, prawdopodobnie
w dolnej części ołtarza. Jakże one
jeszcze stare obrazy prezbiterium.
dzięki staraniom ówczesnego
wydają się grubo i nieporadnie
ks. proboszcza Maurycego
z postaciami św. Mikołaja
wyrzez
bione w porównaniu
Nowickiego.
z subtelnymi, pełnymi gracji
Biskupa (ze smokiem), Obecny kościół zaczęto
postaciami aniołów nad gzymsem.
Zabytkowy ołtarz św. Rocha (z wizerunkiem budować dzięki staraniom Ambona
Po wybudowaniu kolejnego kościoła
Rzez
by te świadczą o wartości
psa) oraz św. Antoniego księdza proboszcza Jana
(tzw. starego) w A
omiankach
artystycznej ołtarza, wykonanego
przeniesiono tu też ołtarz główny.
z Dzieciątkiem. Nad wejściem do bocznej kaplicy wisi wielki Czerwińskiego w 1979 r. Konsekracji świątyni dokonał
przez znakomity warsztat snycerski.
Prezbiterium, w którym stanął
obraz ze sceną męczeństwa św. Piotra. W kaplicy tej zgroma- kardynał Józef Glemp w 1988 r. Dokończenie budowy
ołtarz, było znacznie wyższe.
dzone zostały najcenniejsze pamiątki dawnego wyposażenia. i wystrój wnętrza wg projektu miejscowej pracowni architekto-
Dlatego podwyższono go,
Są to: ołtarz główny, ambona, kryształowy żyrandol, witraż nicznej Elżbiety Dębek jest zasługą obecnego proboszcza
ustawiając na dodatkowej nastawie,
oraz znacznie rozbudowano
i para słupków pod kwiaty. ks. Marka Kiliszka. W świątyni znajdują się relikwie patronki
jego górną kondygnację.
Warto wejść do kaplicy i przyjrzeć się zwłaszcza barokowemu, parafii św. Małgorzaty, otrzymane od papieża Polaka Jana
złoconemu ołtarzowi. Jest to obiekt o ciekawej historii i dużej Pawła II i przez niego pobłogosławione.
Ponad obrazem MB z Dzieciąt-
wartości artystycznej. Forma ołtarza, który w obu poprzednich
kiem ustawiono nowe woluty,
które stały się postumentami dla
kościołach pełnił funkcję ołtarza wielkiego, czyli głównego, malała Wśród kwater witraży autorstwa Heine Arutunyan, w prawej
przeniesionych tam z dolnej
wraz z kolejnymi jego przenosinami. Dopasowywanie do nowych nawie nad postacią św. Piotra odnajdziemy wizerunek starego
kondygnacji aniołów.
wnętrz kościelnych, do których był 3 razy przenoszony, zawsze kościółka.
W zwieńczeniu ustawiono figurę
gubiło coś z jego pierwotnej urody, redukowało ozdoby.
Chrystusa Zmartwychwstałego.
Anioł z ołtarza
SPACEROWNIK PO A
OMIANKACH
10 SPACER PIERWSZY 11
Po wyjściu z kościoła skierujmy się w lewo. Przejdz
my Idziemy w kierunku ul. Wiślanej. Mijamy ul. Szpitalną, przy
HERB A
OMIANEK
Jego kompozycja nawiązuje
obok budującej się dzwonnicy i zatrzymajmy się przy której do 1944 r. pod wspólnym dachem miały siedzibę kaplica
do herbu Trójstrzał, którym
otoczonej kwiatami figurce Serca Maryi. Stanęła ona ewangelicka, szkoła dla dzieci miejscowych kolonistów
pieczętowała się rodzina Pothsów
na placyku przed starym kościółkiem w 1947 r. jako niemieckich oraz mieszkanie pastora.
ponad sto lat władająca A
omian-
wotum dziękczynne parafian za ocalenie świątyni podczas
kami. Herb ten można obejrzeć
jeszcze na tablicach nagrobnych
działań II wojny światowej. A
omianki w drugiej połowie Na rogu ul. Działkowej wznosi się jeden z najbardziej
w zabytkowej kwaterze Pothsów
1944 r. znalazły się na linii frontu ostrzeliwane zza Wisły okazałych domów. Mieści się tu też apteka. Starzy mieszkańcy
na cmentarzu w Kiełpinie.
przez wojska sowieckie. pamiętają, że niemal w tym samym miejscu był lokal jedynej
przed wojną apteki prowadzonej przez rodzinę Janiszewskich.
Na zielonym polu tarczy
umieszczona była złota korona
Idąc dalej ul. Warszawską w kierunku Kiełpina, skręćmy Sąsiedni budynek to rodzinny dom Bogdańskich.
przeszyta dwiema krzyżującymi się
w wąską uliczkę Agawy. Dojdziemy nią do położonego Przed wojną mieszkał w nim Antoni Bogdański, wójt gminy
srebrnymi strzałami. W klejnocie
na wzniesieniu i niestety, słabo widocznego zza murowa- Młociny, do której należały też A
omianki. Dalej znajdował się
(znak nad tarczą) widniał szyszak
nego ogrodzenia, drewnianego, parterowego domu plac do ćwiczeń miejscowej ochotniczej straży pożarnej.
z trzema piórami strusimi i ręka
w zbroi trzymająca trzecią strzałę.
o formie przypominającej dwór. Był to dom osiadłego
Janusz Gołębiowski, autor herbu
w A
omiankach prof. Stanisława Brzóski, autora licznych Na rogu ul. Racławickiej stał piętrowy budynek młyna, którego
A
omianek, z historycznego godła
Figurka Serca Maryi rozpraw o pszczelarstwie. Prowadził on wzorowe właścicielem był Niemiec, Edgar Block. Spójrzmy jeszcze
zapożyczył centralny motyw korony
gospodarstwo ogrodnicze, sadownicze i pasiekę. Profesor na drugą stronę ulicy Warszawskiej, gdzie wyróżniają się trzy
przeszytej strzałami. Dodał znak
kotwicy  symbolu odwiecznych
przyczynił się do rozwoju sadownictwa i gospodarstw obiekty o architekturze typowej dla małych mazowieckich
związków A
omianek z Wisłą oraz
ogrodniczych w okolicy, założył w okresie międzywojen- miasteczek. Ten z niebieskimi reklamami pepsi-coli należał
szablę i proporczyk ułański  odno-
nym w A
omiankach kółko rolnicze i spółkę maszynową. do rodziny Jabłońskich. Część pomieszczeń parteru zajmował
szące się do walk z września 1939 r.
Otoczenie domu zdobił mały park, w którym zasadził posterunek policji, a w podwórzu był areszt. Kolejny stary dom
W miejscu klejnotu na tarczy
o formie zbliżonej do ryngrafu
kilkadziesiąt drzew rzadkich gatunków, m.in. drzewo z charakterystyczną wystawą na poddaszu i sklepikami perfu-
umieścił literę A
. Największym
oliwne, które w latach osiemdziesiątych uważane było meryjnymi w parterze należał do masarza Adama Kozdroja.
zmianom uległa kolorystyka herbu
za największy okaz w Polsce. W domu na poddaszu W sklepiku środkowym sprzedawano mięso i wędliny produko-
 zielony kolor tarczy zamieniono
zachowała się pracownia Włodzimierza Wilkanowicza, wane w masarni, która znajdowała się w podwórzu. Lokal
na czerwony.
Dworek Brzósków artysty malarza, który był zięciem profesora. po prawej stronie mieścił sklep spożywczy, po lewej  zakład
fryzjerski. Warto zwrócić uwagę na sąsiedni dom, ładnie
Gospodarstwo profesora o wdzięcznej nazwie  Kolonia Pszczółki położone było na wąskim wyremontowany, który obecnie zajmuje bank SKOK . Przed
pasie gruntu między ul. Warszawską a Zachodnią w Dąbrowie, a więc sięgało poza dzisiejszą wojną był to dom Antoniego Królaka, którego właściciel
ul. Kolejową. Przez tereny należące do wielu właścicieli, w tym i profesora, przeprowadzona prowadził tu sklep monopolowy z wyszynkiem.
została linia kolejowa z Warszawy do magazynów amunicyjnych w Palmirach otwarta w 1929 r.
Po linii tej kolei omijającej ówczesne centrum A
omianek przebiega obecna ul. Kolejowa, która
stała się centralną osią współczesnych A
omianek.
Wracamy na ul. Warszawską. Na rogu mijamy niewielki domek z charakterystycznym metalo-
wym ogrodzeniem  ślusarskiej roboty z literami SS. To próbka umiejętności i artystycznych
ambicji właściciela posesji Stanisława Siarkiewicza, który już przed wojną prowadził
w A
omiankach zakład ślusarski, a jego rodzina mieszka tu do dziś.
Dom Antoniego Królaka
SPACEROWNIK PO A
OMIANKACH
12 SPACER PIERWSZY 13
REWIR ŻYDOWSKI
Znów opuszczamy główną
Dobrze jest wiedzieć, że tereny
ulicę i skręcamy w ulicę
między Racławicką a Wiślaną
Racławicką. W połowie tej
stanowiły coś w rodzaju dzielnicy
ulicy jest przewężenie.
żydowskiej. Tu (na tyłach młyna)
niedaleko Racławickiej stała
Jezdnia omija murowe "
jez.
"
od około 1935 roku niewielka
"
ogrodzenie. Dawniej droga
Fabryczne
"
synagoga, w sąsiedztwie była
" 5
wiodła wprost na podwó-
mykwa, czyli łaz
nia rytualna,
Dom Makólskich rze zbudowanego w 1935 r.
szkoła, mieszkał rabin oraz inni
" 4
przedstawiciele społeczności
dworku państwa Ireny
żydowskiej. Mieszkali tu i mieli
i Zygmunta Makólskich, którzy do A
ukaszówka (taka była
swoje przedsiębiorstwa przedsta-
nazwa hipoteczna tej nieruchomości) przenieśli się z Warszawy.
wiciele najbogatszych rodzin:
" 3
Dworek znacznie przebudowany, ale za to wpisany do rejestru
Justmanów, Rechtmanów,
Lamów, Szwarców i rabin
zabytków, zachował się wśród szeregowej zabudowy osiedla
Giberstein.
wyrosłego na terenach niegdyś do dworku należących. Bywał
tu krewny pani Makólskiej  Jerzy Waldorff, a podczas II wojny
Jedyną pamiątką po łomiankows-
" 6
światowej koledzy synów państwa Makólskich  Andrzeja
kiej żydowskiej społeczności
i synagodze pozostała marmurowa
i Wojciecha z oddziałów  Zośki i  Parasola , m.in. legendarny
płyta tzw. sziwiti ufundowana
Alek Dawidowski.
w 1935 roku przez rodzinę jez. Pawłowskie
Rechtmanów.
I znów wracamy na ul. Warszawską. Przejdz
my na drugą stronę " 8
" 7
" 9
ul. Wiślanej. Dziś nowe pawilony wypierają starą zabudowę.
" 10
Obok apteki stał jeszcze kilka miesięcy temu budynek dawnej
piekarni Piwońskiego, w którym przed wojną wypiekał pieczywo
" 12
" 2
żydowski piekarz Janklewicz.
" 15
" 13
" 1
" 11
Kończąc spacer nie można zapomnieć, że ul. Warszawska była " 16
świadkiem tragicznych walk 22 września 1939 r. To przez
A
omianki próbowały przebić się z Palmir do stolicy resztki armii
" 14
 Poznań i  Pomorze dowodzone przez gen. Mikołaja Bołtucia.
Starsi mieszkańcy pamiętają jeszcze apokaliptyczny widok tysięcy
Sziwiti z synagogi w A
omiankach START META
ciał zabitych żołnierzy i koni leżących w rowach wzdłuż traktu.
Wśród poległych był też generał Bołtuć.
LEGENDA
W 2001 roku bohaterskiemu generałowi wystawiono w centrum
kierunek spaceru
" obiekty nieistniejące
A
omianek skromny pomniczek. " obiekty istniejące
1. figura Serca Jezusowego 9. stary kościółek parafialny
I tu, przy pomniku generała, kończymy nasz pierwszy spacer
2. dwór Pawłowo
10. dworek prof. St. Brzóski
3. dwór właścicieli A
omianek
11. kaplica ewangelicka
śladami poprzednich pokoleń mieszkańców A
omianek.
4. browar, póz
niej garbarnia
12. młyn E. Blocka
5. lokalizacja wsi A
omianki
13. synagoga
6. kapliczka
14. dworek Ireny i Zygmunta Makólskich
7. kościół p.w. św. Małgorzaty
15. karczma-zajazd
8. figura Serce Maryi
16. pomniczek gen. Mikołaja Bołtucia
SPACEROWNIK PO A
OMIANKACH
14 SPACER PIERWSZY  MAPA 15
al. F
. Chopina
K
ościelna Droga
. Szymanowskiego
K
iejska
W
Jeziorna
Szczytowa
Włościańska
Szczęśliwa
iślana
W
Rolnicza
abryczna
F
Spacerowa
J
. Kiepury
Gościńcowa
W
arszawska
Agawy
iosenna
W
P
gen. M. Bołtucia
awłowska
Szpitalna
Działkowa
Jeziorna
Racławicka