Ró\
nice indywidualne ludzie ró\
nią się
Ró\
nice indywidualne ludzie ró\
nią się
między sobą pod względem porównywanych
między sobą pod względem porównywanych
(swoistych i niepowtarzalnych) cech
(swoistych i niepowtarzalnych) cech
Ró\
nice indywidualne
Ró\
nice indywidualne
fizycznych i psychicznych
fizycznych i psychicznych
(np. inteligencja, temperament, styl
(np. inteligencja, temperament, styl
poznawczy, osobowość).
poznawczy, osobowość).
Inteligencja
Inteligencja
Czynniki warunkujące inteligencję
Czynniki warunkujące inteligencję
(za: Psychologia. Podręcznik akademicki. 2008)
(
strukturalne: np. inteligencja werbalna i
strukturalne: np. inteligencja werbalna i
inteligencja przestrzenno-manualna
inteligencja przestrzenno-manualna
bardzo ogólna zdolność umysłowa,
biologiczne: np. szybkość przetwarzania
biologiczne: np. szybkość przetwarzania
obejmująca m.in. zdolność rozumowania,
informacji, wydajność energetyczna tkanki
informacji, wydajność energetyczna tkanki
planowania, rozwiązywania problemów,
mózgowej, pojemność czaszki oraz czynniki
mózgowej, pojemność czaszki oraz czynniki
myślenie abstrakcyjne, rozumienie zło\
onych
genetyczne
genetyczne
idei, szybkość uczenia się i korzystania z
poznawcze: wysokość puli zasobów uwagi,
poznawcze: wysokość puli zasobów uwagi,
doświadczeń.
pojemność pamięci krótkotrwałej, skuteczność
pojemność pamięci krótkotrwałej, skuteczność
kontroli poznawczej, umiejętność stosowania
kontroli poznawczej, umiejętność stosowania
ró\
nych strategii poznawczych
ró\
nych strategii poznawczych
Składowe inteligencji ogólnej wg R. Catella
Składowe inteligencji ogólnej wg R. Catella
Inteligencja emocjonalna
Inteligencja emocjonalna
wg D. Golemana
wg D. Golemana
Inteligencja płynna  zdolność
Inteligencja płynna  zdolność
dostrzegania zło\
onych relacji między
dostrzegania zło\
onych relacji między
symbolami i wykonywania manipulacji na
symbolami i wykonywania manipulacji na
symbolach, niezale\
nie od doświadczenia
symbolach, niezale\
nie od doświadczenia
zdolność hamowania impulsów
zdolność hamowania impulsów
osobniczego i znaczenia owych symboli.
osobniczego i znaczenia owych symboli.
emocjonalnych, odczytywania
emocjonalnych, odczytywania
Inteligencja skrystalizowana 
Inteligencja skrystalizowana 
uczuć innych osób, gładkiego
uczuć innych osób, gładkiego
dysponowanie wiedzą i umiejętnościami
dysponowanie wiedzą i umiejętnościami
wa\
nymi w danym kontekście kulturowym
wa\
nymi w danym kontekście kulturowym
układania sobie stosunków
układania sobie stosunków
[np. znajomość pojęć i słów, zdolność
[np. znajomość pojęć i słów, zdolność
międzyludzkich.
międzyludzkich.
łączenia i integrowania wiedzy, tworzenia
łączenia i integrowania wiedzy, tworzenia
syntez, itp.]
syntez, itp.]
1
Składowe inteligencji emocjonalnej Inteligencje wielorakie
Składowe inteligencji emocjonalnej Inteligencje wielorakie
wg P. Salovey a i J. Mayera
wg P. Salovey a i J. Mayera
wg H. Gardnera
wg H. Gardnera
Samoświadomość, znajomość własnych Inteligencja lingwistyczna
Samoświadomość, znajomość własnych Inteligencja lingwistyczna
emocji
emocji
Inteligencja matematyczno  logiczna
Inteligencja matematyczno  logiczna
Kierowanie emocjami
Kierowanie emocjami
Inteligencja wizualno  przestrzenna
Inteligencja wizualno  przestrzenna
Zdolność motywowania się
Zdolność motywowania się
Inteligencja muzyczna
Inteligencja muzyczna
Empatia
Empatia
Inteligencja interpersonalna
Inteligencja interpersonalna
Nawiązywanie i podtrzymywanie związków
Nawiązywanie i podtrzymywanie związków
Inteligencja intrapersonalna
Inteligencja intrapersonalna
z innymi ludz
mi
z innymi ludz
mi
Inteligencja kinestetyczna
Inteligencja kinestetyczna
Przykładowe cechy temperamentu
Przykładowe cechy temperamentu
Temperament
Temperament
(wg B. Zawadzkiego)
(wg B. Zawadzkiego)
(za J. Strelau)
(za J. Strelau)
\
wawość  tendencja do szybkiego reagowania, utrzymywania
\
wawość  tendencja do szybkiego reagowania, utrzymywania
wysokiego tempa aktywności i do łatwej zmiany jednego
wysokiego tempa aktywności i do łatwej zmiany jednego
zachowania na inne, odpowiednio do zmian w otoczeniu;
zachowania na inne, odpowiednio do zmian w otoczeniu;
zespół względnie stałych cech osobowości,
zespół względnie stałych cech osobowości,
perseweratywność  tendencja do kontynuowania i powtarzania
perseweratywność  tendencja do kontynuowania i powtarzania
które pierwotnie zdeterminowane są przez
które pierwotnie zdeterminowane są przez zachowań po zaprzestaniu działania bodz
ca, który to zachowanie
zachowań po zaprzestaniu działania bodz
ca, który to zachowanie
wywołał;
wywołał;
wrodzone cechy neurobiochemiczne, a
wrodzone cechy neurobiochemiczne, a
wra\
liwość sensoryczna  zdolność reagowania na bodz
ce
wra\
liwość sensoryczna  zdolność reagowania na bodz
ce
potem podlegają powolnym zmianom
potem podlegają powolnym zmianom
zmysłowe o małej wartości stymulacyjnej;
zmysłowe o małej wartości stymulacyjnej;
spowodowanym procesem dojrzewania oraz reaktywność emocjonalna  tendencja do intensywnego
spowodowanym procesem dojrzewania oraz reaktywność emocjonalna  tendencja do intensywnego
reagowania na bodz
ce wywołujące emocje, wyra\
ająca się w du\
ej
reagowania na bodz
ce wywołujące emocje, wyra\
ająca się w du\
ej
indywidualnie specyficznym oddziaływaniem
indywidualnie specyficznym oddziaływaniem
wra\
liwości i niskiej odporności emocjonalnej;
wra\
liwości i niskiej odporności emocjonalnej;
między genotypem a środowiskiem. wytrzymałość  zdolność do adekwatnego reagowania w
między genotypem a środowiskiem. wytrzymałość  zdolność do adekwatnego reagowania w
sytuacjach wymagających długotrwałej lub wysoko stymulującej
sytuacjach wymagających długotrwałej lub wysoko stymulującej
aktywności oraz w warunkach silnej stymulacji zewnętrznej;
aktywności oraz w warunkach silnej stymulacji zewnętrznej;
aktywność  tendencja do podejmowania zachowań o du\
ej
aktywność  tendencja do podejmowania zachowań o du\
ej
wartości stymulacyjnej lub do zachowań dostarczających stymulacji
wartości stymulacyjnej lub do zachowań dostarczających stymulacji
zewnętrznej z otoczenia.
zewnętrznej z otoczenia.
Wymiary stylu poznawczego
Wymiary stylu poznawczego
Styl poznawczy
Styl poznawczy
(za A. Matczak)
(za A. Matczak)
preferowany sposób funkcjonowania
preferowany sposób funkcjonowania
refleksyjność  impulsywność
refleksyjność  impulsywność
poznawczego, odpowiadający
poznawczego, odpowiadający
indywidualnym potrzebom jednostki.
indywidualnym potrzebom jednostki.
refleksyjność: tendencja do długiego namyślania się
refleksyjność: tendencja do długiego namyślania się
i popełniania niewielu błędów
i popełniania niewielu błędów
impulsywność: tendencja do szybkiego
impulsywność: tendencja do szybkiego
rozwiązywania problemu i popełniania wielu błędów
rozwiązywania problemu i popełniania wielu błędów
2
Wymiary stylu poznawczego c.d. Wymiary stylu poznawczego c.d.
Wymiary stylu poznawczego c.d. Wymiary stylu poznawczego c.d.
(za A. Matczak) (za A. Matczak)
(za A. Matczak) (za A. Matczak)
abstrakcyjność  konkretność
abstrakcyjność  konkretność
zale\
ność  niezale\
ność od pola
zale\
ność  niezale\
ność od pola
pojęciowy styl poznawczy preferowanie


pojęciowy styl poznawczy preferowanie




zale\
ność: tendencja do spostrzegania globalnego,
zale\
ność: tendencja do spostrzegania globalnego,
kategoryzacji rzeczywistości na podstawie
kategoryzacji rzeczywistości na podstawie
całościowego
całościowego
abstrakcyjnych pojęć o du\
ym poziomie ogólności
abstrakcyjnych pojęć o du\
ym poziomie ogólności
niezale\
ność: tendencja do wyodrębniania
niezale\
ność: tendencja do wyodrębniania
wyobra\
eniowy styl poznawczy preferowanie


wyobra\
eniowy styl poznawczy preferowanie




poszczególnych części i spostrzegania ich jako
poszczególnych części i spostrzegania ich jako
posługiwania się wyobra\
eniami, kodowaniem przy
posługiwania się wyobra\
eniami, kodowaniem przy
niezale\
nych od całości analityczność percepcji.


niezale\
nych od całości analityczność percepcji.




pomocy reprezentacji wyobra\
eniowych,
pomocy reprezentacji wyobra\
eniowych,
konkretnych obiektów, zdarzeń, osób
konkretnych obiektów, zdarzeń, osób
Stąd te\
: globalny lub analityczny styl poznawczy
Stąd te\
: globalny lub analityczny styl poznawczy
Ró\
ne ujęcia osobowości
Ró\
ne ujęcia osobowości
Osobowość
Osobowość
to, co charakteryzuje daną jednostkę; ogólna

to, co charakteryzuje daną jednostkę; ogólna





suma tych sposobów reagowania na innych
suma tych sposobów reagowania na innych Behawioryzm
Behawioryzm
ludzi i wchodzenia z nimi w interakcje, które są
ludzi i wchodzenia z nimi w interakcje, które są
 Człowiek jako układ zewnątrzsterowny
 Człowiek jako układ zewnątrzsterowny
charakterystyczne dla danej jednostki
charakterystyczne dla danej jednostki
(Zimbardo, Ruch).
(Zimbardo, Ruch).
 osobowość jako produkt uczenia się
 osobowość jako produkt uczenia się
zespół względnie stałych cech psychicznych

zespół względnie stałych cech psychicznych





danej osoby, kształtujący się w toku interakcji
danej osoby, kształtujący się w toku interakcji
między nią a jej społecznym otoczeniem i
między nią a jej społecznym otoczeniem i
decydujący o względnej stałości i spójności jej
decydujący o względnej stałości i spójności jej
zachowań (Strelau).
zachowań (Strelau).
Ró\
ne ujęcia osobowości cd.
Ró\
ne ujęcia osobowości cd.
Ró\
ne ujęcia osobowości cd.
Ró\
ne ujęcia osobowości cd.
Psychoanaliza
Psychoanaliza
Paradygmat humanistyczny
Paradygmat humanistyczny
 struktura osobowości: ID, EGO, SUPEREGO;
 struktura osobowości: ID, EGO, SUPEREGO;
 realizacja potrzeb wy\
szych,
 realizacja potrzeb wy\
szych,
 mechanizmy obronne jako metody redukowania lęku
 mechanizmy obronne jako metody redukowania lęku
powstałego wskutek konfliktu między poszczególnymi  samorealizacja jako warunek kształtowania osobowości
powstałego wskutek konfliktu między poszczególnymi  samorealizacja jako warunek kształtowania osobowości
sferami: dojrzałej
sferami: dojrzałej
Racjonalizacja
Racjonalizacja
Wyparcie
Wyparcie
Projekcja
Projekcja
Identyfikacja
Identyfikacja
Fantazjowanie
Fantazjowanie
Odizolowanie emocjonalne
Odizolowanie emocjonalne
Kompensacja
Kompensacja
Zaprzeczanie rzeczywistości
Zaprzeczanie rzeczywistości
Przemieszczenie
Przemieszczenie
3
Ró\
ne ujęcia osobowości cd.
Ró\
ne ujęcia osobowości cd.
Osobowość jako zespół cech
Osobowość jako zespół cech
Paradygmat poznawczy
Paradygmat poznawczy
Modele czynnikowe zakładają istnienie
Modele czynnikowe zakładają istnienie
pewnych cech, które są podstawową
pewnych cech, które są podstawową
 osobowość jako system, którego zadaniem jest
 osobowość jako system, którego zadaniem jest
integracja działań jednostki oraz jej adaptacja do
integracja działań jednostki oraz jej adaptacja do
jednostką, kategorią opisu osobowości.
jednostką, kategorią opisu osobowości.
rzeczywistości
rzeczywistości
Cechy  stosunkowo stałe i spójne wzorce
Cechy  stosunkowo stałe i spójne wzorce
 poczucie własnej wartości umo\
liwia osobie
 poczucie własnej wartości umo\
liwia osobie
zachowania; stanowią charakterystyczny
zachowania; stanowią charakterystyczny
dostrzeganie własnej odrębności i integralności
dostrzeganie własnej odrębności i integralności
komponent osobowości jednostki.
komponent osobowości jednostki.
 stosowanie technik pozwalających na utrzymanie
 stosowanie technik pozwalających na utrzymanie
pozytywnej samooceny
pozytywnej samooceny
Model Hansa Eysenck a
Model Hansa Eysenck a
Model Raymonda Cattella
Model Raymonda Cattella
3 superczynniki (równie\
dwubiegunowe)

3 superczynniki (równie\
dwubiegunowe)





16 czynników (dwubiegunowych

16 czynników (dwubiegunowych





Psychotyczność
Psychotyczność
wymiarów osobowości składających się na
wymiarów osobowości składających się na
(altruizm, empatia i uspołecznienie versus przestępczość,
(altruizm, empatia i uspołecznienie versus przestępczość,
kwestionariusz osobowości Cattella).
kwestionariusz osobowości Cattella).
psychopatia czy schizofrenia)
psychopatia czy schizofrenia)
Przykładowe czynniki:
Przykładowe czynniki:
Ekstrawersja
Ekstrawersja
(towarzyskość, \
ywość, aktywność, asertywność,
(towarzyskość, \
ywość, aktywność, asertywność,
cyklotymia  schizotymia
cyklotymia  schizotymia
poszukiwanie doznań versus introwersja  zamknięcie w
poszukiwanie doznań versus introwersja  zamknięcie w
wysoka inteligencja  niska inteligencja
wysoka inteligencja  niska inteligencja
sobie, bierność, samotnictwo, kontrolowanie emocji)
sobie, bierność, samotnictwo, kontrolowanie emocji)
dojrzałość emocjonalna  neurotyczność
dojrzałość emocjonalna  neurotyczność
Neurotyczność
Neurotyczność
dominowanie - uległość (lęk, poczucie winy, niska samoocena, dra\
liwość, częste
dominowanie - uległość (lęk, poczucie winy, niska samoocena, dra\
liwość, częste
wahania emocjonalne versus równowaga emocjonalna)
wahania emocjonalne versus równowaga emocjonalna)
Model  Wielkiej piątki
Model  Wielkiej piątki
(Paul Costa i Robert McCrae)
(Paul Costa i Robert McCrae)
5 czynników:

5 czynników:





neurotyczność (lęk, agresywna wrogość, depresja,
neurotyczność (lęk, agresywna wrogość, depresja,
impulsywność, nadwra\
liwość, nieśmiałość)
impulsywność, nadwra\
liwość, nieśmiałość)
ekstrawersja (towarzyskość, serdeczność, asertywność,
ekstrawersja (towarzyskość, serdeczność, asertywność,
aktywność, poszukiwanie doznań, pozytywna
aktywność, poszukiwanie doznań, pozytywna
emocjonalność)
emocjonalność)
otwartość na doświadczenie (wyobraz
nia, estetyka,
otwartość na doświadczenie (wyobraz
nia, estetyka,
uczucia, refleksja, mądrość, działanie, idee, wartości)
uczucia, refleksja, mądrość, działanie, idee, wartości)
ugodowość (zaufanie, prostolinijność, altruizm,
ugodowość (zaufanie, prostolinijność, altruizm,
ustępliwość, skromność, skłonność do rozczulania się)
ustępliwość, skromność, skłonność do rozczulania się)
sumienność (kompetencje, skłonność do porządku,
sumienność (kompetencje, skłonność do porządku,
obowiązkowość, dą\
enie do osiągnięć, samodyscyplina,
obowiązkowość, dą\
enie do osiągnięć, samodyscyplina,
rozwaga)
rozwaga)
4