BEZPIECZEŃSTWO PRACY 1/2003
mgr inż. STANISŁAW KOWALEWSKI
mgr inż. MARIUSZ DĄBROWSKI
Centralny Instytut Ochrony Pracy
 Państwowy Instytut Badawczy
Dyrektywy dotyczące użytkowania maszyn
i innych urządzeń technicznych
cach na wysokoS
ci z wykorzystaniem dra- ekspozycji S
rodkami organizacyjnymi,
bin, rusztowań i lin. podwyższanie kwalifikacji, motywowa-
Praca wykonana w ramach programu
W odniesieniu do  starych S
rodków nie itd., czyli przez organizację i zarzą-
wieloletniego pn.  Dostosowywanie wa-
pracy dyrektywa 89/655/EWG formułu- dzanie bezpieczeństwem, stosownie do
runków pracy w Polsce do standardów
je wymagania minimalne. Wynika to specyfiki stanowiska pracy i wykonywa-
Unii Europejskiej (CzęS
ć B) dofinanso-
z założenia, że w praktyce byłoby niere- nych zadań. Stwarza to możliwoS
ci dal-
wanego przez MPiPS. Główny koordy-
alne nałożenie takich samych rygorów na szego użytkowania starego parku maszy-
nator: Centralny Instytut Ochrony Pracy
S
rodki pracy wytwarzane i wprowadzane nowego, często bez koniecznoS
ci ich mo-
do użytku współczeS
nie oraz na maszy- dernizowania i przystosowywania do
ny i inne urządzenia techniczne użytko- wymagań norm.
aszyny i inne urządzenia tech- wane czasem od wielu dziesiątków lat. Wiele postanowień dyrektywy 89/655/
niczne należą do podstawo- W UE uznano, że tzw. stare S
rodki pra- EWG znajduje odzwierciedlenie w obo-
wych i powszechnie stosowa- cy, tj. wyprodukowane przed grudniem wiązującym w Polsce prawie pracy, np.
1992 roku, mogą spełniać obniżone wy- w postanowieniach art. 3 i 207 Kodeksu
nych S
rodków pracy. Szacuje się, że ok.
80% wypadków ma związek z ich ob- magania techniczne w stosunku do no- pracy dotyczących odpowiedzialnoS
ci
sługą. Taka jest też skala strat wynikają- wych, tzn. wyprodukowanych po 1992 pracodawcy za stan bezpieczeństwa i hi-
roku, dla których sformułowano wyma- gieny pracy w zakładzie pracy oraz
cych z wydarzeń wypadkowych z ich
gania w osobnych dyrektywach tzw. no- ochronę zdrowia i życia pracowników
udziałem.
Z tych względów wymagania bezpie- wego podejS
cia (np. w dyrektywie tzw. poprzez zapewnienie bezpiecznych i hi-
czeństwa dotyczące konstrukcji oraz użyt- maszynowej 98/37/WE1), dyrektywie ni- gienicznych warunków pracy.
kowania maszyn i innych urządzeń tech- skonapięciowej 73/23/EWG2), dyrekty- Wymagania ogólne dyrektywy adre-
nicznych zawarte są zarówno w przepi- wie 89/336/EWG3) dot. kompatybilno- sowane są do pracodawców i dotyczą na-
sach polskich, jak i w dyrektywach euro- S
ci elektromagnetycznej lub innych tzw. stępujących kwestii:
dyrektywach ekonomicznych, kierowa- a) stosowania odpowiednich do wy-
pejskich.
W Unii Europejskiej minimalne wy- nych do producentów i dostawców tych konywanej pracy S
rodków, wyposażo-
magania dotyczące S
rodków pracy użyt- S
rodków). W przypadku braku dyrekty-
1)
Dyrektywę tzw. maszynową 98/37/WE przenie-
wy ekonomicznej, odnoszącej się do da-
kowanych w miejscach pracy (maszyn,
siono do prawa polskiego rozporządzeniem Rady
narzędzi i aparatury oraz związanych z ni- nej maszyny lub innego urządzenia sto-
Ministrów z dnia 3 lipca 2001 r. w sprawie wy-
suje się wymagania minimalne, jak dla
mi instalacji) okreS
la dyrektywa 89/655/ magań zasadniczych dla maszyn i elementów bez-
pieczeństwa podlegających ocenie zgodnoS
ci, wa-
starych S
rodków pracy, tzn. okreS
lone
EWG należąca do grupy tzw. dyrektyw
runków i trybu dokonywania oceny zgodnoS
ci oraz
społecznych, kierowanych do użytkow- w tzw. dyrektywach społecznych 89/655/
sposobu oznakowania tych maszyn i elementów
ników maszyn i innych urządzeń tech- EW, 95/63/WE i 2001/45/WE. Koncep- bezpieczeństwa (DzU nr 127, poz. 1391).
2)
Dyrektywę tzw. niskonapięciową 73/23/EWG
nicznych, a przede wszystkim do praco- cję tę ilustruje rys. 1.
przeniesiono do prawa polskiego rozporządzeniem
Obniżenie kryteriów nie oznacza przy-
dawców.
Rady Ministrów z dnia 3 lipca 2001 r. w sprawie
Dyrektywa 89/655/EWG była dwu- zwolenia na obsługę  starych S
rodków
wymagań zasadniczych dla sprzętu elektryczne-
go, warunków i trybu dokonywania oceny zgod-
pracy na wyższym, nietolerowalnym po-
krotnie zmieniana i została uzupełniona
noS
ci oraz sposobu oznakowania sprzętu elektrycz-
ziomie ryzyka. Tutaj właS
nie uwidacznia
dyrektywami:
nego (DzU nr 120, poz. 1276).
3)
się znaczenie zasady ograniczania ryzy- Dyrektywę, dotyczącą kompatybilnoS
ci elektro-
 95/63/WE  dotyczącą minimalnych
magnetycznej (EMC) 89/336/EWG przeniesiono
wymagań bezpieczeństwa przy użytko- ka, jako narzędzia służącego zapewnie-
do prawa polskiego rozporządzeniem Rady Mini-
niu bezpieczeństwa. Odpowiedni, akcep-
waniu maszyn mobilnych  z napędem
strów z dnia 25 czerwca 2002 r., w sprawie wa-
lub bez  oraz maszyn do przemieszcza- towalny poziom ryzyka można osiągać
runków i trybu dokonywania oceny zgodnoS
ci apa-
ratury z zasadniczymi wymaganiami dotyczący-
nie tylko przez spełnienie wymagań tech-
nia ładunków i ludzi
mi kompatybilnoS
ci elektromagnetycznej oraz spo-
 2001/45/WE  dotyczącą minimal- nicznych, lecz także przez stosowanie
sobu oznakowania aparatury (DzU nr 117, poz.
nych wymagań bezpieczeństwa przy pra- metod bezpiecznej pracy, ograniczanie
1008).
8
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 1/2003
Rys. 1. Koncepcja wdrażania do prawa krajowego państw WE dyrektyw dotyczących bezpieczeństwa Rys. 2. Etapy wdrażania w zakładach pracy po-
maszyn i innych S
rodków pracy  starych i  nowych stanowień prawa polskiego zharmonizowanego
z dyrektywami 89/655/EWG, 95/63/WE i 2001/
45/WE
nych w urządzenia ochronne i użytkowa- nej mierze postanowienia dyrektywy 89/ Respektujący przepisy polskie praco-
nych zgodnie z oceną ryzyka;
655/EWG. Wymagania tej dyrektywy dawcy nie powinni się obawiać wdroże-
b) bieżącego nadzoru nad S
rodkami
wraz ze zmianami zawartymi w dyrekty- nia postanowień dyrektyw społecznych,
pracy (przeprowadzania kontroli pierwot-
wie 95/63/WE w całoS
ci wprowadza do gdyż zawarte tam wymagania w większo-
nych, okresowych i specjalnych w celu
prawa polskiego rozporządzenie ministra S
ci obowiązywały już w polskim prawie
zapewnienia, że przez cały czas użytko-
gospodarki z dnia 30 pax
dziernika 2002 r. pracy. Przedstawiony na rys. 2. sposób
wania będą one spełniały minimalne wy-
w sprawie minimalnych wymagań doty- postępowania ułatwi realizację postano-
magania techniczne);
czących bezpieczeństwa i higieny pracy wień ż 34 wspomnianego rozporządzenia
c) uwzględnienia zasad ergonomii
w zakresie użytkowania maszyn przez ministra gospodarki z dnia 30 pax
dzierni-
przy obsłudze maszyn i innych urządzeń
pracowników podczas pracy (DzU nr 191, ka 2002 r., zgodnie z którym maszyny na-
technicznych;
poz. 1596), które weszło w życie 1 stycz- byte przed dniem 1 stycznia 2003 r. po-
d) wszechstronnego i zrozumiałego in-
nia 2003 r. winny być  w terminie do dnia 1 stycznia
formowania pracowników o wszelkich
Dyrektywa 89/655/EWG znowelizo- 2006 r.  dostosowane do minimalnych
czynnikach mających wpływ na bezpie-
wana dyrektywami 95/63/WE i 2001/45/ wymagań dotyczących maszyn.
czeństwo pracy (ryzyko, procedury bez-
WE formułuje w załączniku I minimalne
piecznej pracy, informacje o rzeczywi-
wymagania techniczne dotyczące S
rod- PIR
MIENNICTWO
stych wypadkach i sytuacjach awaryj-
ków pracy.
[1] Raport z drugiego etapu badań kosztów
nych);
W załączniku II wymienionych dyrek- wdrożenia dyrektywy 89/655/EWG w sprawie
e) zapewnienia szkoleń podstawo-
minimalnych wymagań bezpieczeństwa i hi-
tyw zebrano minimalne wymagania do-
wych oraz specjalistycznych w zakresie
gieny użytkowania w pracy sprzętu przez pra-
tyczące użytkowania S
rodków pracy.
bezpieczeństwa obsługi i użytkowania cowników, znowelizowanej dyrektywą 95/63/
Wdrażanie postanowień prawa pol-
WE oraz stanu dostosowania do wymagań dy-
maszyn, a także innych urządzeń tech-
skiego, zharmonizowanego z wymagania- rektywy 89/656/EWG w sprawie minimalnych
nicznych;
wymagań bezpieczeństwa i higieny użytkowa-
mi dyrektyw 89/655/EWG, 95/63/WE
f) prowadzenia konsultacji z pracow-
nia w pracy S
rodków ochrony indywidualnej.
i 2001/45/WE, w polskich zakładach pra-
nikami i udziału ich przedstawicieli w po-
CIOP, Warszawa 20 marca 2001 r. (niepubliko-
cy powinno być dokonywane przez oso-
dejmowaniu decyzji dotyczących wypeł-
wane)
by nie tylko kompetentne, ale również
nienia wymienionych zadań i realizacji
[2] Rouxel M.-N. Bilans wdrożenia dyrektywy 89/
S
wiadome przesłania społecznego tych
postanowień dyrektywy.
655/EWG dotyczącej użytkowania maszyn i innych urzą-
dyrektyw. Etapowy model takiego wdra- dzeń produkcyjnych w miejscu pracy. Bezpieczeń-
Obowiązujące dotychczas przepisy
stwo Pracy 7-8 (372-373) 2002, s. 24-29
żania przedstawiono na rys. 2.
prawa krajowego uwzględniają w znacz-
9