“Bajki" Ignacy Krasicki

Pojęcia i zagadnienia

Bajka - gatunek literatury dydaktycznej. Jej zadaniem jest wskazywanie uniwersalnych prawd moralnych, stÄ…d historyjka opowiedziana
w utworze jest tylko ilustracją prawdy - najczęściej zawartej w końcowym morale. Bohaterami tekstu są zwierzęta, rośliny, przedmioty,
rzadziej ludzie.
Wywodzi się z tradycji starożytnej i często przybiera charakter alegoryczny.

“Bajki i przypowieÅ›ci na cztery części podzielone" powstaÅ‚y w latach 1776-78, a wydane zostaÅ‚y w roku 1779 r., natomiast “Bajki
nowe" - to efekt pracy Ignacego Krasickiego z lat 1779-1800. Obie serie ukazaÅ‚y siÄ™ w roku 1804 r. w wydaniu zbiorowym “DzieÅ‚
poetyckich", w t. 2.
Wśród utworów Krasickiego można wskazać bajki:

Ezopowe (od imienia twórcy, Ezopa - pisarza greckiego z VI w. p.n.e.). Jej bohaterami są zwierzęta prezentujące określone typy
ludzkich osobowoÅ›ci: np. lew: odwaga, siÅ‚a, lis: spryt, baran: gÅ‚upota. (“Kruk i lis")
Narracyjne (epickie). Utwór przyjmuje postać wierszowanej nowelki o nieskomplikowanej fabule. Bohaterowie i zdarzenia pełnią funkcję
przypowieści stosującej się do świata ludzkiego. Sens utworu najczęściej pojawia się w postaci wniosku wypowiadanego przez
narratora lub bohatera, w zakoÅ„czeniu bajki. (z tomu “Bajki nowe", np. “Przyjaciele")

Jednak prawdziwe mistrzostwo osiągnął jako twórca:
Epigramatyczne (liryczne; wiÄ™kszość z tomu “Bajki i przypowieÅ›ci")
najkrótsze bajki (typową miarą jest cztero- i sześciowiersz);
ujęte w regularne 13-zgłoskowce parzyście rymowane;

o zwięzłej konstrukcji opartej na paraleliźmie (równoległe, odmierzone równymi odcinkami tekstu, opisy dwóch istot, związanych
kontrastem lub współdziałaniem);
pozbawione elementów fabularnych;
z niekiedy występującymi cechami dramatyczności (klęski najczęściej zawinionej, wynikającej z głupoty lub zarozumiałości

Streszczenie
“WstÄ™p do bajek ": utwór rozpoczyna wyliczenie ludzi, którzy, wbrew swej naturze i pozycji, nie ulegali pokusom, np. mÅ‚ody, “który
życie wstrzemięźliwue pÄ™dziÅ‚ czy “minister rzetelny", który “o sobie nie myÅ›laÅ‚". Utwór koÅ„czy żartobliwa pointa utwierdzajÄ…ca
czytelnika w przekonaniu, że sytuacje takie nie są możliwe w realnym życiu.
ArcydzieÅ‚o lapidarnoÅ›ci i jasnoÅ›ci. Powtarzanie czasownika “ByÅ‚..." wiąże zdania w konstrukcjÄ™ wyliczania, wytwarza melodyjność i

nastrój baśniowy.
“Drzewo ": najkrótsza bajka epigramatyczna. “WielbiÅ‚ drzewo grzejÄ…c siÄ™ czÅ‚owiek przy kominie./ RzekÅ‚o drzewo: “Cóż po tym! - grzeje,
ale ginie".
“Szczur i kot ": zarozumiaÅ‚y szczur siedzÄ…c podczas nabożeÅ„stwa na oÅ‚tarzu szczyci siÄ™ ze swej pozycji. Wkrótce jednak okazuje siÄ™,

że opary kadzideł nie uchroniły go przed niebezpieczeństwem - schwytał go kot.
Utwór cechuje szczególnie kunsztowna składnia operująca szykiem przestawnym (inwersją).
Filozof: Pewny siebie filozof póki dopisywało mu zdrowie - głosił ateizm, kiedy jednak przyszła choroba, szybko zwrócił się nie tylko
ku Bogu, ale i ku magii (upiorom).

Groch przy drodze : Przypowieść o gospodarzu, który, utrudzony nieskuteczną walką ze złodziejami, postanowił posiać groch z dala
od drogi, za zbożem. Szybko jednak okazało się, że stracił podwójnie: groch i tak ukradziono a przy tym stratowano żyto. Całość
koÅ„czy nauka: “I ostrożność zbyteczna czÄ™stokroć zaszkodzi".
“JagniÄ™ i wilcy ": czterowersowa scenka, w której wilki, na pytanie jagniÄ™cia jakim prawem chcÄ… je zjeść, szczerze odpowiadajÄ…:
“SmacznyÅ›, sÅ‚aby i w lesie".

“Dewotka ": opowieść o wÄ…tpliwej pobożnoÅ›ci pani, która wbrew sÅ‚owom modlitwy: “...i odpuść nam winy" dotkliwie każe sÅ‚użącÄ… za
drobne przewinienie.
“Kruk i lis" (z Ezopa): popularna opowieść o kruku trzymajÄ…cym ser w pysku i przebiegÅ‚ym lisie, który sprytnie namawiajÄ…c ptaka do
śpiewu prowokuje go do otwarcia dzioba a tym samym upuszczenia sera.

“Przyjaciele ": historia zajÄ…czka, który dziÄ™ki zaletom charakteru zjednaÅ‚ sobie miÅ‚ość zwierzÄ…t. Jednak, gdy myÅ›liwi urzÄ…dzili
polowanie, wÅ›ród “przyjaciół" nie znalazÅ‚ siÄ™ nikt, kto zechciaÅ‚by mu pomóc.
Utwór ilustruje popularne przysłowie, że prawdziwych przyjaciół poznajemy w biedzie, które w czasach Krasickiego było również
interpretowane politycznie.

“Ptaszki w klatce ": najpopularniejsza bajka “polityczna" o dwu czyżykach, z których jeden rozpacza nad swÄ… niewolÄ…, drugi zaÅ›, który
wolności nigdy nie zaznał, dziwi się smutkowi towarzysza.
Jest w niej ostrzeżenie i apel do ambicji mÅ‚odego pokolenia, któremu “wygody" nie powinny zastÄ…pić wolnoÅ›ci.
“Kulawy i Å›lepy ": tytuÅ‚owi bohaterowie podróżujÄ…. Wszystko byÅ‚o dobrze dopóki Å›lepy niósÅ‚ kulawego, kiedy jednak role odwrócili
(Å›lepy postanowiÅ‚ zawierzyć kijowi) - “zginÄ™li pospoÅ‚u".

Oryginalność bajek Krasickiego
Tematyka utworów Krasickiego jest bardzo różnorodna. Bajki Krasickiego to arcydzieła obserwatorstwa moralnego i upoetycznionej
psychologii i charakterologii; prezentują również pewną koncepcję życia i pogląd na świat. Ogólny sens bajek ma charakter tradycyjnie
chrześcijański, uwydatnia nieskuteczność wiedzy i filozofii wobec trudności praktycznych i przeciwności losu. Utwory te nie dają

wzorów cnót ani ideałów ofiarności czy wyrzeczeń, ukazują świat taki jaki być nie powinien, ale często jest (egoizm, nieżyczliwość,
snobizm, głupota, niewdzięczność, pycha). Jest to świat bez złudzeń, nie znający miłosierdzia, w którym trudno liczyć na kogokolwiek
i cokolwiek poza własną energią, rozwagą i pomysłowością. Gdyby nie humor i dowcip ton większości utworów przedstawiałby smętny
dramat natury ludzkiej

Poeta chętnie korzystał z tematów powtarzających się w fabulistyce światowej (w bajkopisarstwie chodzi nie tyle o nowość tematów,
ile o nowość pomysłów kompozycyjnych, tonu, refleksji, ekspresji), niekiedy w jednej bajce łączył motywy z paru dawniejszych
utworów.
Oryginalność Krasickiego polega na sposobie wykorzystania motywów: unikał rozwlekłości, wyostrzał i wysubtelniał puentę,
wprowadzał indywidualną barwę uczuciową, precyzował rytm, dynamizował akcję, mistrzowsko operował paralelizmem i

kontrastem.