KSOP
Konstytucyjny System Organów Państwowych
*skrypt z notatek z wykładów profesora Czajowskiego,
uzupełniane książką Leszka Garlickiego  Polskie prawo konstytucyjne
oraz z książką  Zarys prawa  Stefana Koryckiego*
Spis treści:
I. Wprowadzenie
1. Konstytucja jako akt prawny
2. Zasady Ustrojowe RP
II. Organy władzy wykonawczej
1. Prezydent RP
2. Rada Ministrów
III. Organy władzy ustawodawczej  Sejm i Senat
IV. Organy władzy sądowniczej
1. Struktura organizacyjna sądów
2. SÄ…dy
a) Sąd Najwyższy
b) SÄ…dy powszechne
c) Sądy szczegółowe
d) Naczelny SÄ…d Administracyjny
3. Trybunał Konstytucyjny
4. Trybunał Stanu
5. Krajowa Rada SÄ…downictwa
V. Organy kontroli paostwowej i ochrony prawa
1. Rzecznik Praw Obywatelskich
2. Rzecznik Praw Dziecka
3. Najwyższa Izba Kontroli
4. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
*Konstytucyjna koncepcja wolności i praw obywatela, człowieka.
1
Wprowadzenie
Wykład 1, 12.10.2009
Konstytucja jako akt prawny
1. Polskie Konstytucje:
·ð Konstytucja 3 maja 1791 r.
·ð Konstytucja KsiÄ™stwa Warszawskiego z 22 lipca 1807 r.
·ð Konstytucja Królestwa Polskiego z 1815 r.
·ð MaÅ‚a Konstytucja z 20 lutego 1919 r.
·ð Konstytucja Rzeczpospolitej polskiej z 17 marca 1921 r.
·ð Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 23 kwietnia 1935 r.
·ð MaÅ‚a Konstytucja z 19 lutego 1947
·ð Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 lipca 1952 r.
·ð MaÅ‚a konstytucja z 17 paz
dziernika 1992
·ð Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
2. Istota i pojęcie terminu  konstytucja
·ð Konstytucja  (z Å‚ac. constitutio) odnosi siÄ™ do urzÄ…dzenia, ukÅ‚adu, organizacji, natury. W polskiej
tradycji prawnej terminem tym określano ustawy Sejmowe. Jednak już w XVII mianem tym zaczęto
określad  akt ustrojowy danego paostwa.
·ð jest to akt prawny , który wyróżnia siÄ™ szczególnÄ… nazwÄ…, zawierajÄ…cy pewne szczególne normy
prawne:
- regulacje zasad  ustroju paostwowego
- stosunek prawny wszystkich jednostek w paostwie tj. naczelnych organów paostwowych ich
kompetencji i wzajemnych relacji
- prawa i wolności oraz obowiązków jednostki
·ð Konstytucja jako ustawa zasadnicza uchwalana przez parlament,
3. Formy przestrzegania konstytucji
·ð Model kontynentalny
- europejski, z wyjÄ…tkiem Anglii
- głównie pod wpływem niemieckim, zaczęto tworzyd szczególne sądy nazywane Trybunałami do
orzekania w sprawach osób na najwyższych stanowiskach paostwowych
·ð Model anglosaski
- wyłonił się jeszcze w średniowiecznej Anglii, quasi  karnej odpowiedzialności osób
indywidualnych (piastunów najwyższych organów paostwowych)
- procedura impeachmentu
2
Wykład 2,19.10.2009
Zasady Ustrojowe Rzeczypospolitej
(Według profesora Czajowskiego)
1. Suwerennośd
2. RzÄ…dy przedstawicielskie
3. Podział władzy
4. RzÄ…dy parlamentarno  gabinetowe
5. Paostwo prawa
1. Zasada suwerenności
a) Suwerennośd narodu
·ð Art. 4 ust. 1 Konstytucji RP   WÅ‚adza zwierzchnia w RP należy do Narodu
- Naród jako suweren (wyłączny podmiot władzy w paostwie)
·ð Art. 4 ust. 2  nawiÄ…zuje do tradycyjnego rozróżnienia demokracji poÅ›redniej (przedstawicielska -
parlament) i bezpośredniej (referendum, inicjatywa ludowa)
b) Zasada niepodległości i suwerenności paostwa
·ð Art. 5 konstytucji RP  ochrona niepodlegÅ‚oÅ›ci i nie naruszalnoÅ›ci terytorium RP
·ð Art. 26 ust. 1  okreÅ›la w tym kontekÅ›cie rolÄ™ siÅ‚ zbrojnych
·ð Art. 85 ust. 1  obywatelski obowiÄ…zek obrony ojczyzny
·ð Art. 126 ust. 2  Stanie na straży suwerennoÅ›ci i bezpieczeostwa paostwa  obowiÄ…zek Prezydenta
RP.
2. RzÄ…dy przedstawicielskie
·ð OkreÅ›lenie sposobu w jaki suweren (naród) sprawuje rzÄ…dy i realizuje swoje uprawnienia
·ð Parlament (Sejm i Senat) jako forma rzÄ…dów przedstawicielskich
·ð Mandat przedstawicielski:
- zasada wyborów powszechnych
- zasada bezpośredniości wyborów
- zasada równości
- zasada tajności głosowania
- zasada proporcjonalności (sposób ustalenia wyników wyborów
·ð Mandat wolny
Wykład 3, 26.10.2009
3. Podział władzy
·ð Monteskiusz trójpodziaÅ‚ wÅ‚adzy
3
- tworzenie prawa
- wykonywanie prawa
- rozstrzyganie konfliktów
·ð W każdej sferze funkcjonuje odrÄ™bny system organów paostwowych
·ð WÅ‚adze majÄ… byd od siebie niezależne (aspekt organizacyjny, niezależnoÅ›d w formie funkcjonowania)
·ð WÅ‚adze sÄ… oddzielone i równoczeÅ›nie kompetencje tych wÅ‚adz majÄ… byd w taki sposób uksztaÅ‚towane
aby te władze wzajemnie się równoważyły
- równowagę osiągamy wtedy kiedy te nasze trzy władze od siebie odseparujemy (system
półprezydencki)
- równowagę osiągamy nie przez oddzielnie władz, ale przez stworzenie wzajemnego oddziaływania
władz (system parlamentarno  gabinetowy)
4. System parlamentarno  gabinetowy
·ð Prezydent peÅ‚ni 2 funkcje
- jest głową paostwa
- najważniejszy przedstawiciel paostwa
·ð RzÄ…d  rzÄ…dzi paostwem
- musi posiadad poparcie większości parlamentarnej
- głowa paostwa nie odpowiada przed parlamentem (kontrasygnata)
·ð ZależnoÅ›d miÄ™dzy Sejmem a rzÄ…dem
-konstruktywne wotum nieufności wobec Prezesa RM  zgłasza wniosek 46 posłów wraz z podaniem
imienia i nazwiska nowego kandydata
- wotum zaufania
- uchwała ustawy budżetowej
- powoływanie rządu
- odpowiedzialnośd RM przed parlamentem  odpowiedzialnośd parlamentarna
5. Zasada demokratycznego paostwa prawnego
·ð Art. 2 konstytucji RP  zasada demokratycznego paostwa prawnego
·ð Prawo stoi nad paostwem
·ð Paostwo jest rzÄ…dzone przez prawo
·ð SkÅ‚adnikiem tak rozumianego paostwa prawnego jest zasada praworzÄ…dnoÅ›ci okreÅ›lona art. 7
Konstytucji RP.
·ð SprawiedliwoÅ›d spoÅ‚eczna
·ð Ważne wartoÅ›ci to sprawiedliwoÅ›d i demokracja
09.11.2009 ???????
4
Wykład, 16.11.09
Organy władzy wykonawczej
Prezydent RP
1. Powoływanie Prezydenta RP
·ð GÅ‚owa paostwa powoÅ‚ywana jest w powszechnych wyborach
·ð Art. 127 ust.1 konstytucji RP  Prezydent wybierany jest przez naród
·ð Wybory prezydenckie majÄ… charakter czteroprzymiotnikowy:
- powszechne
- równe
- bezpośrednie
- i przeprowadzone w głosowaniu tajnym
·ð Bierne prawo wyborcze przysÅ‚uguje obywatelom, którzy korzystajÄ… z peÅ‚ni praw wyborczych i o ile
ukooczyli 35 lat
·ð Wybory zarzÄ…dza MarszaÅ‚ek Sejmu nie wczeÅ›niej niż 7 miesiÄ™cy i nie póz
niej niż 6 miesięcy przed
upływem kadencji urzędującego Prezydenta i wyznacza ich datę na dzieo wolny od pracy,
przypadający nie wcześniej niż 100 dni i nie póz
niej niż na 75 dni przed upływem kadencji Prezydenta
RP. Jeżeli wybory zarządza się przedterminowo to najpóz
niej w 14 dniu od opróżnienia urzędu
Prezydenta RP a wyboru muszą się odbyd nie póz
niej niż 60 dni po ich zarządzeniu.
·ð Prawo zgÅ‚aszania kandydata przysÅ‚uguje grupom co najmniej 100tys wyborców majÄ…cych prawo
wyborcze
·ð Wybór dokonywany jest w oparciu o zasadÄ™ wiÄ™kszoÅ›ci bezwzglÄ™dnej
·ð Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska takiej wiÄ™kszoÅ›ci przeprowadzana jest druga tura
·ð Weryfikacja ważnoÅ›ci wyborów należy do SÄ…du Najwyższego
·ð ObjÄ™cie urzÄ™du przez nowo wybranego Prezydenta nastÄ™puje po zÅ‚ożeniu przysiÄ™gi przed
Zgromadzaniem Narodowym co powinno mied miejsce 18 dnia przed upływem kadencji poprzedniego
Prezydenta
2. Pozycja ustrojowa Prezydenta RP
·ð Jest jednym z podmiotów wÅ‚adzy wykonawczej
·ð Konstytucyjna pozycja Prezydenta RP art. 126 Konstytucji RP
- jest najważniejszym przedstawicielem paostwa w stosunkach wewnętrznych i zewnętrznych
- traktowany jest jako wewnętrzny czynnik ustrojowy, którego funkcją jest byd stróżem wartości,
oraz zapewnieniem bezpieczeostwa i ciągłości władzy i czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji
·ð Prezydent RP peÅ‚ni funkcjÄ™ arbitra  majÄ…ca stabilizowad system rzÄ…dów. Czuwa nad
harmonijnym współdziałaniem władz i ewentualnie zapobiegad konfliktom między RM i Sejmem.
·ð Wybór prezydenta ma charakter kadencyjny i ograniczony w czasie. Kadencja wynosi 5 lat i
ponownie można tylko raz piastowad ten urząd.
·ð Funkcja reprezentacyjna, autorytetu i aktywnoÅ›ci
·ð OdpowiedzialnoÅ›d Prezydenta RP
5
- nie ponosi odpowiedzialności politycznej wobec parlamentu. (kontrasygnaty)
- ponosi tylko odpowiedzialnośd konstytucyjną - przed Trybunał Stanu
·ð Zasada niepoÅ‚Ä…czalnoÅ›ci - Prezydent nie może peÅ‚nid innych funkcji publicznych, z wyjÄ…tkiem
tych, które są związane ze sprawowaniem urzędu.
·ð Mandat Prezydenta:
- nie może piastowad innej funkcji
- nie może prowadzid działalności gospodarczej
- przysługuje mu szczególna ochrona prawna
- ponosi odpowiedzialnośd konstytucyjną przed Trybunałem Stanu,
·ð UrzÄ…d Prezydenta RP może ulec opróżnieniu w razie:
-śmierci
- zrzeczeniu się urzędu
- trwałej niezdolności do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia
- złożenie prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu
- stwierdzeniem nieważności wyboru prezydenta lub innych przyczyn nieobjęcia urzędu po
wyborze
Skutkiem prawnym po opróżnieniu urzędy jest przejęcie obowiązków prezydenta przez
Marszałka Sejmu
·ð PrzejÅ›ciowa niemożnoÅ›d wykonywania funkcji przez Prezydenta RP wymaga tymczasowego
zastąpienia Prezydenta RP przez Marszałka Sejmu
Wykład, 23.11.2009
3. Kompetencje Prezydenta RP
a) Kompetencje arbitrażu politycznego:
·ð W stosunku do organów wÅ‚adzy ustawodawczej
- organizacyjne  zarządzanie wyborów, zwoływanie pierwszych posiedzeo izb,
- inicjatywne  inicjatywa ustawodawcza, zarzÄ…dzenie referendum (co wymaga zgody Senatu)
- hamujące  weto ustawodawcze, kwestionowanie ustaw przed Trybunałem Konstytucyjnym,
rozwiÄ…zanie sejmu
- prawo wygłaszania orędzi
·ð W stosunku do RzÄ…du
- kompetencje w procesie powoływania Rady Ministrów
- dokonywanie zmian w składzie urzędującego gabinetu
- zwołanie Rady Gabinetowej- pod przewodnictwem Prezydenta ale bez kompetencji RM
- informowanie Prezydenta o działalności RM i wysłuchiwanie jego sugestii i uwag
·ð Relacje z wÅ‚adzÄ… sÄ…downiczÄ…
- prawo łaski  darowanie lub zgładzenie kary z wyjątkiem ułaskawiania od wyroku wydanego
przez Trybunał Stanu
- kompetencje związane z organizacją władzy sądowniczej, powoływanie sędziów na wniosek
Krajowej Rady SÄ…downiczej
·ð WpÅ‚yw prezydenta na NIK
- powoływanie na wniosek Prezydenta prezesa NIK
6
- wniosek do NIK o przeprowadzenie kontroli
- informowanie prezydenta o wynikach NIK
b) Kompetencje w stosunkach zagranicznych
·ð Reprezentowanie paostwa w stosunkach zewnÄ™trznych:
- składa paostwowe wizyty za granicą
- przyjmuje najwyższego szczebla delegacje
·ð Podejmowanie decyzji personalnych:
- Prezydent mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych paostwach,
- akty powołania i odwołania wymagają kontrasygnaty premiera jak i ministra spraw
zagranicznych
·ð Ratyfikacja i wypowiadanie umów miÄ™dzynarodowych
·ð Postanowienie o stanie wojny  jeżeli sejm nie może siÄ™ zebrad i o tym zadecydowad
·ð Mobilizacja siÅ‚ wojskowych  częściowa lub caÅ‚kowita
·ð Sprawy obronnoÅ›ci i bezpieczeostwa paostwa
Wykład, 30.11.2009
c) Tradycyjne uprawnienia głowy paostwa
·ð Prawo Å‚aski
·ð Nadawanie obywatelstwa polskiego i wyrażenie zgody na zrzeczenie siÄ™ jego
·ð Nadawanie orderów i odznaczeo
·ð Nadawanie tytułów profesorskich
d) Inne kompetencje
·ð Projekt ustawy o zmianie Konstytucji
·ð Może też zarzÄ…dzid za zgodÄ… Senatu  referendum ogólnokrajowe
·ð Prezydent dysponuje również wiele kompetencjami kreacyjnymi, powoÅ‚uje:
- prezesa NSA
- prezesa SN
- prezesa TK
- prezesa NIK
- oraz jednego członka Krajowej Rady Sądownictwa
- powołuje rząd
4. Sposób wykonywania kompetencji przez Prezydenta RP
a) Czy Prezydent RP wykonuje swoje kompetencje samodzielnie czy przy uzualne
innych organów oraz czy potrzebna jest współpraca:
·ð Akty urzÄ™dowe wydawane przez Prezydenta RP wymagajÄ… kontrasygnaty (czyli pisemnej
zgody) Prezesa RM lub odpowiedniego ministra
·ð Prezydent ma prawa wydawania aktów bez kontrasygnaty a sÄ… to prerogatywy
ustawodawcze określone enumeratywnie w konstytucji RP  art. 144 ust.2
7
b) Z punktu widzenia charakterystyki aktów prawnych:
·ð RozporzÄ…dzenia
·ð ZarzÄ…dzenia (wykonywane w stosunku do ustawy)
·ð Postanowienia (nie majÄ… charakteru ustawodawczego
c) Odpowiedzialnośd prezydenta z tytułu pełnienia funkcji
·ð Podstawy odpowiedzialnoÅ›ci
- odpowiedzialnośd konstytucyjna  wtedy kiedy dopuści się deliktu
- karna lub karno administracyjna
·ð Procedura egzekwowalnoÅ›ci
- postawienie zarzutów Prezydentowi przez 140 członków ZN
- debata na Zgromadzeniu Narodowym
- podjęta uchwałą 2/3 większością głosów ZN
- pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunał Stanu
·ð Sankcje w przypadku uznania winy Prezydenta RP
- pozbawienia urzędu
- TS wymierza kare zgonie z odpowiednimi przepisami
Wykład, 07.12.2009
Rada Ministrów
1. Skład i organizacja Rady Ministrów
·ð Ma charakter wieloosobowy, a podstawowÄ… formÄ… dziaÅ‚ania sÄ… posiedzenia
·ð RM zawsze skÅ‚ada siÄ™ z Prezesa (Premiera) i ministrów
·ð Ministrowie:
- kierujący resortami  kierujący odpowiednimi działami administracji rządowej ,
jednoosobowe naczelne organy administracji
- ministrowie bez teki  wypełniający zadania zlecone przez Prezesa RM, zadania poruczone
np. w zakresie koordynacji wewnÄ…trz rzÄ…dowej
·ð W skÅ‚adzie RM mogÄ… ale nie muszÄ… znalez
d siÄ™ dwie kolejne kategorie :
- Wiceprezesi RM - piastujÄ… lub mogÄ… piastowad urzÄ…d resorowego ministra.
- Przewodniczący Komitetów określonych w ustawie  (Komitet Integracji Europejskiej 
obecnie przewodniczÄ…cym jest Minister Spraw Zagranicznych)
·ð Poza skÅ‚adem RM istnieje kilka ważnych urzÄ™dów administracji rzÄ…dowej:
- kierownicy urzędów centralnych- zakres działania na całe terytorium kraju
- pełnomocnicy rządu  zajmują się sprawami o charakterze czasowym
- Kancelaria Prezesa RM  jej zadaniem jest obsługa członków RM, koordynuje prace w
ramach rzÄ…du
- stałe komitety RM
- komisje
- Kolegium do spraw Służb Specjalnych
- Rada legislacyjna  jest to ciało opiniodawcze i doradcze działający przy RM
8
2. Zasady powoływania RM
·ð Aby uruchomid proces powoÅ‚ywania rzÄ…du musi byd przyjÄ™ta dymisjÄ… dotychczasowego rzÄ…du,
·ð Zgodnie z art. 162 ust3. Konstytucji RP, Prezydent przyjmuje dymisjÄ™ rzÄ…du i powierza mu
dalsze prace do momentu powołania nowego rządu
·ð Procedura powoÅ‚ywania rzÄ…du może przebiegad w trzech wariantach:
- Prezydent RP desygnuje Premiera, który proponuje skład RM, w ciągu 14 dni od pierwszego
posiedzenia Sejmu lub dymisji poprzedniego rzÄ…du. Prezes RM ma 14 dni na przedstawieni
sejmowi program działania RM i w ciągu 14 dni uzyskad wotum zaufania. Wotum zaufania
uchwal Sejm bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej
liczy posłów.
- W razie nie powołania RM lub nie uzyskania wotum zaufania, Sejm w ciągu 14 dni wybiera
Prezesa Rady Ministrów, oraz proponowanych przez niego członków bezwzględną większością
głosów. Prezydent tak powołaną RM powołuje i odbiera od niej przysięgę
- W razie nie powołania RM, Prezydent RP w ciągu 14 dni powołuje Prezesa RM, i na jego
wniosek jego członków oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni od powołania
nowej RM, udziela je wotum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy
ustawowej liczby posłów.
·ð W razie nie powoÅ‚ania RM w 3 okreÅ›lonych konstytucyjnie przypadkach, Prezydent RP
zarządza skrócenie kadencji Sejmu
3. Pozycja ustrojowa RM
·ð Jeden z dwóch organów wÅ‚adzy wykonawczej i jest równorzÄ™dny,
·ð jest powiÄ…zany politycznie z Sejmem
·ð RM ponosi odpowiedzialnoÅ›d politycznÄ… i konstytucyjnÄ…
·ð Jest organem kolegialnym
·ð Skupia najważniejsze rozstrzygniÄ™cia bieżącej polityki paostwa
·ð Sprawuje kierownictwo nad systemem administracji rzÄ…dowej  hierarchicznie
podporządkowany władzy centralnej
Wykład, 14.12.2009
4. Zakres działania i kompetencje RM
a) Główne kierunki działania
·ð Kierowanie administracjÄ… rzÄ…dowÄ…
- koordynacja i kontrola organów
- powoływanie i odwoływanie tych organów
·ð Kierowaniem wykonywania budżetu paostwa
-kontrola i koordynacja w tym zakresie
- uchwalenie budżetu
·ð Zapewnienie wykonywania ustaw
- we wszystkich dziedzinach życia
·ð Zapewnienie wewnÄ™trznego i zewnÄ™trznego bezpieczeostwa paostwa oraz porzÄ…dku publicznego
- realizowanie ogólnego kierownictwa obronności kraju
9
·ð Sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziadzinie stosunków z innymi paostwami i organizacjami
międzynarodowymi,
- zawieranie umów międzynarodowych i ratyfikowanie ich
- zwiÄ…zane jest z UE
b) Kompetencje RM
·ð Inicjatywne
- prawo inicjatywy ustawodawczej
- wyłączne prawo do inicjatywy budżetowej
- wyłączne prawo inicjatywy w trybie pilnym
·ð Wykonawczo  organizatorskie
·ð W zakresie bieżącego, samodzielno kierownictwa paostwem
·ð Koordynacyjno  kontrolne
·ð Prawodawcze
c) Akty wydawane przez RM
·ð RozporzÄ…dzenia
·ð RM podejmuje uchwaÅ‚y
5. Odpowiedzialnośd członków Rady Ministrów
a) Odpowiedzialnośd polityczna (parlamentarna)
·ð Za kierunki prowadzonej polityki (politykÄ™ prowadzi rzÄ…d jako organ kolegialny)
- odpowiedzialnośd solidarna za całokształt polityki RM
- odpowiedzialnośd indywidualna prowadzenie polityki w ramach własnego resortu
·ð Racjonalizacja odpowiedzialnoÅ›ci:
- wotum nieufności może wystąpid z wnioskiem 1/10 posłów ??
- wotum uchwala się bezwzględną większością głosów w obecności ustawowej liczbie posłów
- grupa 46 posłów może zgłosid wniosek z konstruktywnym wotum nieufności wobec
premiera, we wniosku podajÄ…c imiennie nowego kandydata
b) Odpowiedzialnośd konstytucyjna
·ð OdpowiadajÄ…c tylko za naruszenie prawo w zwiÄ…zku peÅ‚niÄ… przez siebie funkcjÄ™
·ð WyjÄ…tek  gdy CZA
ONKOWIE RM odpowiadają z tytułu popełnionego przestępstwa wtedy
kiedy to przestępstwo urzędnicze
·ð Racjonalizacja odpowiedzialnoÅ›ci:
-
·ð Sankcje:
- złożenie z urzędu
- pozbawienie pewnych urzędów paostwowych
- pozbawieni pewnych praw politycznych
- pozbawieni odznaczeo, orderów
6. Pozycja Prezesa RM w radzie Ministrów
·ð Można go okreÅ›lid mianem szefa rzÄ…du
·ð Skupia w swoich rÄ™kach wiele istotnych kompetencji:
- proces tworzenia rzÄ…du i dokonywania w nim zmian
- zakres zadao i personalny kształt ministerstw i innych organów centralnych
10
- organizowanie prac rzÄ…dowych
- kierowanie pracami terenowej administracji rzÄ…dowej
- zwierzchnictwo nad osobami zatrudnionymi w administracji rzÄ…dowej
- nadzór nad działalnością samorządu terytorialnego
·ð PRM może wydawad akty prawne:
- rozporzÄ…dzenia  akty powszechnie obowiÄ…zujÄ…ce
- zarzÄ…dzenia akty wewnÄ…trz obowiÄ…zujÄ…ce
7. Minister
·ð Specjalizacja przedmiotowa
·ð UrzÄ…d ministra ma charakter polityczny
·ð Dwoisty charakter pozycji ministra resortowego
- jako członek RM przynależy do kolegialnego organu o własnych kompetencjach
- jako jednoosobowy zwierzchnik swojego resoru  odrębny organ administracji rządowej
(styczeo, luty brak moich notatek z wykładu)
WÅ‚adza ustawodawcza
Sejm i Senat
1. Pozycja prawnoustrojowa
a) Istota parlamentu
·ð Organ reprezentujÄ…cy naród (organ przedstawicielski)
·ð Wiąże siÄ™ z zasadÄ… suwerennoÅ›ci narodu i demokracji przedstawicielskiej (poÅ›redniej)
·ð Organ do reprezentacji woli narodu  suwerena, przy uwzglÄ™dnieniu politycznej różnorodnoÅ›ci
interesów
b) Zasada podziału władzy
·ð Funkcja ustawodawcza wynika z samej istoty parlamentu jako organu wÅ‚adzy ustawodawczej
·ð UdziaÅ‚ w powoÅ‚ywaniu rzÄ…du oraz kompetencje do kontroli i egzekwowania odpowiedzialnoÅ›ci
rzÄ…du
·ð Zasada autonomii izb
·ð Zasada dwuizbowoÅ›ci
11
2. Organizacja wewnętrzna
a) Wybór i kadencja
·ð Wybory zarzÄ…dza Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, w drodze postanowienia, nie póz
niej niż
na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu, wyznaczając wybory na dzieo
wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji
Sejmu. Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej podaje się do wiadomości publicznej i
ogłasza w Dzienniku.
·ð Prezydent może skrócid kadencje sejmu: jeżeli sejm nie uchwali budżetu w ciÄ…gu 4 miesiÄ™cy od
wydania projektu przez Radę Ministrów. Prezydent powinien skrócid kadencje: gdy sejm nie
jest zdolny do powołania Rady Ministrów w trzech przypadkach powołania ustalonych przez
Konstytucje.
·ð Przedterminowe wybory powinny siÄ™ odbyd 45 dni przed. RozporzÄ…dzenie o ogÅ‚oszeniu
przedterminowych wyborów nie wymaga kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów.
·ð Kandydatów na posłów i senatorów mogÄ… zgÅ‚aszad partie polityczne oraz wyborcy.
- Aby zarejestrowad listę wyborczą, wymagana jest minimum liczba kandydatów równa ilości
posłów wybieranych w danym okręgu wyborczym, należy zebrad 5 tysięcy podpisów w okręgu
wyborczym, aby zarejestrowad listÄ™ wyborczÄ….
-Kandydata na senatora, trzeba zebrad 3 tysiące podpisów popierających zebrane na terenie
całego paostwa. Jeżeli komitet wyborczy był reprezentowany w sejmie, nie musi on zbierad
podpisów.
-Kandydat do wyborów do Sejmu, może kandydowad tylko w jednym okręgu, z jednej listy
wyborczej i nie można kandydowad jednocześnie do Sejmu i Senatu. Kandydowad może każdy,
kto ukooczył 21 lat, nie został pozbawiony praw wyborczych, nie został skazany prawomocnym
wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego.
b) Status prawny posłów i senatorów
·ð Mandat imperatywny
- Cząstkowy  reprezentuje tylko częśd narodu
-Posła można odwoład jeżeli poseł nie wykonuje instrukcji wyborców.
·ð Mandat wolny
-Poseł reprezentuje cały naród
-Brak nakazów instrukcji
-Nie można odwoład deputowanego
·ð PrzesÅ‚anki wygaÅ›niÄ™cia mandatu:
- odmowa złożenia ślubowania,
-złożenie mandatu, skutkuje, gdy marszałek przyjmie oświadczenie
- śmierd
- niezgodnośd złożenia lustracyjnego
- poseł obejmie stanowisko, które jest niepołączalne z mandatem posła
- poseł został skazany prawomocnym wyrokiem sądu karnego za przestępstwo popełnione z
oskarżenia publicznego i spowodowane z winy umyślnej
- orzeczenie Trybunału Stanu o pozbawieniu praw wyborczych (prowadzenie działalności
gospodarczej, która czerpała korzyści z majątku komunalnego)
- ubezwłasnowolnienie posła
- skazanie przez sÄ…d karny na pozbawienie praw publicznych
- dzieo pierwszego posiedzenia sejmu nowej kadencji
12
·ð NiepoÅ‚Ä…czalnoÅ›d mandatu
- formalna  zakaz wykonywania określonej funkcji
- materialna  zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej (przepis
antykorupcyjny)
·ð Immunitet  instytucja, która wyÅ‚Ä…cza, bÄ…dz
ogranicza odpowiedzialnośd karną lub karno 
administracyjną (uchyla się bezwzględną ilością głosów, wniosek w przypadku oskarżenia
publicznego składa prokurator generalny, a z prywatnego wniosek składa adwokat osoby
poszkodowanej)
Øð Formalny
- Charakter zupełny - chroni posła w zakresie całkowitym prawa karnego i prawa
wykroczeo,
- Czasowy  przysługuję tylko w trakcie kadencji parlamentu (od momentu ogłoszenia
oficjalnych wyników do dnia poprzedzającego pierwsze posiedzenie sejmu nowej
kadencji)
- Względny  może byd uchylony przez sejm i poseł może się go zrzec
Øð Materialny
- Charakter niezupełny  chroni posła częściowo w zakresie prawa karnego i karno-
administracyjnego, pod warunkiem, że nie czyny nie wyrządzają krzywdy lub szkody osoby
trzeciej (zażywanie narkotyków, czerpanie korzyści z prostytucji)
- Trwały  nawet po wygaśnięciu mandatu posła, nie można pociągnąd go do
odpowiedzialności za czyny mieszczące się w pojęciu immunitetu
- Bezwzględny  poseł nie może się zrzec immunitetu, a sejm nie może go pozbawid
·ð NietykalnoÅ›ci  poseÅ‚ nie może byd zatrzymany i aresztowany bez zgody sejmu, chyba, że
zostanie przyłapany na gorącym uczynku, a zatrzymanie jest niezbędne do zachowania
prawidłowego przebiegu postępowania.
·ð Immunitetu można siÄ™ zrzec na czas jednego postÄ™powania karnego. Immunitet trzeba uchylid
kiedy prokurator chce wszcząd postępowanie w stosunku do posła, ile razy prokurator chce
postawid zarzuty, tyle razy trzeba uchylid immunitet.
·ð Uchylenia immunitetu:
- Prokurator za pośrednictwem prokuratora generalnego składa wniosek do marszałka sejmu
o uchylenie immunitetu
- Marszałek składa wniosek do komisji regulaminowej i spraw poselskich. Komisja opiniuje
wniosek.
- Marszałek sejmu przekazuje wniosek wraz z opinia pod głosowanie do sejmu.
- Wraz z uchylenie immunitetu poseł nie traci mandatu i nie traci przywilejów.
- W sytuacji, gdy poseł zostanie skazany prawomocnym wyrokiem karnym, ściganym z
oskarżenia publicznego traci on mandat.
c) Organy Sejmu (analogicznie do Senatu) - regulamin
·ð MarszaÅ‚ek Sejmu
·ð WicemarszaÅ‚kowie
·ð Prezydium Sejmu
·ð Konwent Seniorów
·ð Komisje Sejmowe
3. Funkcje
a) Ustawodawcza
b) Kontrolna
c) Kreacyjna
13
4. Zgromadzenie narodowe
a) Charakter ustrojowy
·ð Sejm i Senat obradujÄ… wspólnie jako ZN
·ð SkÅ‚ada siÄ™ nie tyle co z 2 izb co z posłów i senatorów obradujÄ…cych i gÅ‚osujÄ…cych wspólnie
b) Organizacja wewnętrzna i tryb funkcjonowania
·ð Zgromadzeniu przewodniczy marszaÅ‚ek Sejmu lub w jego zastÄ™pstwie marszaÅ‚ek Senatu
·ð Zgromadzenie jako ciaÅ‚o jednolite (560), przy gÅ‚osowaniu jest obliczane jego kworum
·ð Kompetencje ZN sÄ… na zasadzie enumeracji:
- przyjmowanie przysięgi od nowo wybranego Prezydenta RP
- stwierdzenie trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na jego zły
stan zdrowia
- stawianie Prezydenta w stan oskarżenia
- wysłuchanie orędzie Prezydenta
Wykład, 01.03.2010
Procedura legislacyjna
1. Prawo inicjatywy ustawodawczej posiadajÄ…:
·ð grupa 15 posłów lub komisji sejmowej
·ð Senat
·ð Prezydent RP
·ð RM
·ð 100 tys. Obywateli
-15 obywateli tworzy komitet, zbierają na poparcie komitetu 1000 podpisów, a następnie zbierają
100 tys. podpisów popierających projekt ustawy w terminie 3 miesięcy.
2. Procedura legislacyjna
·ð Projekt jest skÅ‚adany do laski marszaÅ‚kowskiej, skÅ‚ada siÄ™ z:
- uzasadnienia,
-wyjaśnienie celu
-stan rzeczywisty
- z
ródła finansowe
- projekt aktów wykonawczych
- obciążenie budżetu
- skutki wprowadzenia ustawy (gospodarcze, finansowe, kulturowe)
- zaświadczenie o zgodności z prawem wewnętrznym i ewentualnie z prawem umów
międzynarodowych
·ð Projekt trafia do Sejmu i jest rozpatrywany na posiedzeniu plenarnym sejmu lub na posiedzeniach
komisji sejmowych
14
I czytanie
- uzasadnienie wnioskodawcy
- pytania posłów
- debata
II czytanie
- sprawozdanie z prac komisji
- debata
- zgłaszanie poprawek (możliwośd ma wnioskodawca, 15 posłów, RM, prezes klubu)
Do II czytania wnioskodawca może się wycofad
III czytanie
- dodatkowe sprawozdanie
- głosowanie, sejm uchwala projekt zwykłą większością głosów
·ð Projekt ustawy trafia do Senatu, ma 30 dni na zajÄ™cie stanowiska
- ustawa jest rozpatrywana w II czytaniach, a prace prowadzone w komisjach senackich
- senat może wprowadzid poprawki, odrzucid projekt w całości lub przyjąd bez zmian zwykła
większością głosów
- sejm bezwzględną większością głosów może odrzucid uchwałę senatu
·ð Projekt trafia do Prezydenta RP ma 21 dni na zajÄ™cie stanowiska
- może on skorzystad z weta ustawodawczego
- lub może zwrócid się do TK o zbadanie projektu ustawy czy jest zgodny z konstytucją
Organy władzy sądowniczej
* uzupełnienie o sądach z dwiczeo dr Grzegorza Kucy oraz z książek *
Wykład, 08.03.2010
Struktura Organizacyjna władzy sądowniczej
1. Składa się z dwóch odrębnych systemów organów:
·ð SÄ…dy
·ð TrybunaÅ‚y
Sądy i trybunały prowadzą tego samego typu działalnośd z punktu widzenia merytorycznego, działalnośd, którego
jest istotą rozstrzyganie konfliktów prawnych.
15
2. Różnica między sądami a trybunałami:
·ð Przedmiot rozpatrywania spraw
- domniemanie kompetencji na rzecz sądów
- trybunały  konflikty prawne wynikające z przepisów
·ð Aspekt podmiotowy
3. Pozycja ustrojowa sądów i trybunałów w kontekście zasady podziału władzy:
·ð Zasada podziaÅ‚u wÅ‚adzy nakazuje nadanie wÅ‚adzy sÄ…downiczej pozycji odrÄ™bnej
·ð Art.173, 178 Konstytucji RP - niezależnoÅ›d od pozostaÅ‚ych wÅ‚adz
·ð Zgodnie z art.10 ust. 2Konstytucji RP  wÅ‚adzy sÄ…downiczej zostaÅ‚y przydzielone 2 grupy rodzajowo
określonych organów  sądy i trybunały.
·ð Wg poglÄ…dów Monteskiusza wÅ‚adza sÄ…downicza jest poniekÄ…d żadnÄ…
·ð WspółczeÅ›nie, poglÄ…dy te sprowadzajÄ… siÄ™ do 2 konstytucyjnych zasad:
- zasada odrębności i niezależności, zakłada organizacyjne i funkcjonalne sądownictwa od organów
innych władz, tak by zapewnid sądom pełną samodzielnośd w zakresie rozpoznaniu spraw i orzekaniu.
- zasada niezawisłości sędziowskiej, ma ściśle personalny charakter z osobą sędziego, który w
sprawowaniu swojego urzędu podlega normą prawnym i własnym wewnętrznym przekonaniu.
Konstytucja ustanawia szereg gwarancji, majÄ…cych na celu wyeliminowanie potencjalnego bÄ…dz

realnego oddziaływania czynników, które mogłyby zagrozid w pełnieniu niezawisłego sprawowania
urzędu sędziego. Gwarancje mają zróżnicowany charakter: funkcjonalny, organizacyjny, procesowy,
personalny.
4. Gwarancja niezawisłości
·ð Aspekt personalny:
- stabilizacja urzędu sędziego- powoływany na czas nieokreślony
- nieusuwalnośd sędziego
- nieprzenaszalnośd sędziego
- immunitet sędziowski
- odpowiedzialnośd dyscyplinarna
- niepołączalnośd
·ð Aspekt merytoryczny  sÄ™dzia podlega tylko prawu (konstytucji i ustawÄ…)
5. Konstytucyjne zasady działania sądów
·ð Zasada dwuinstancyjnoÅ›ci  możliwoÅ›d odwoÅ‚ania siÄ™ od wyroku sÄ…du I instancji
·ð Zasada udziaÅ‚u obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwoÅ›ci  Å‚awnicy wystÄ™pujÄ… w
sÄ…dach powszechnych i wojskowych
·ð Zasada jawnoÅ›ci rozprawy
·ð Na zakres dziaÅ‚ania sÄ…dów i procedurÄ™ sÄ…dowÄ… wywierajÄ… wpÅ‚yw również niektóre konstytucyjne
prawa obywateli:
- prawo do sÄ…du
- prawo do obrony
·ð Zasada praworzÄ…dnego procesu
6. Sędziowie
·ð SÄ™dziowie sÄ… powoÅ‚ywani przez Prezydenta RP na wniosek Krajowej Rady SÄ…downictwa
16
·ð Kandydat na sÄ™dziego musi speÅ‚niad okreÅ›lone wymogi:
- mied obywatelstwo polskie
- korzystad z pełni praw cywilnych i obywatelskich
- mied nieskazitelny charakter
- ukooczyd studia prawnicze i mied tytuł magistra
- odbyd aplikacjÄ™ sÄ…dowÄ… lub prokuratorskÄ… i zdad odpowiedni egzamin
- pracował przez okres jednego roku jako asesor sądowy lub prokuratorski lub jako referendarz
sÄ…dowy
- ukooczyd 29 lat
·ð Kandydat musi byd najpierw zaaprobowany przez zgromadzenie ogólne danego sÄ…du, tak
zarekomendowani sędziowie s a przedstawieni KRS, a do sądu powszechnych minister
sprawiedliwości (prawo zgłaszania kandydata przysługuje również Ministrowi)
·ð W sÄ…dach wojskowych wymogi te same i dodatkowa sÄ™dzia musi mied stopieo wojskowy  oficer
zawodowy
SÄ…dy:
·ð Art. 175 Konstytucji RP stanowi, że funkcjÄ… sÄ…dów jest uprawnienie wymiaru sprawiedliwoÅ›ci, ustala on
monopol sądów do sprawowania wymiaru sprawiedliwości
·ð Art. 175 Konstytucji RP okreÅ›la również rodzaje sÄ…dów, jakie mogÄ… istnied w RP, a które skÅ‚adajÄ… siÄ™ na
konstytucyjną strukturę sądów. Konstytucja wymienia:
- Sąd Najwyższy
- sÄ…dy powszechne
- sÄ…dy administracyjne
- sÄ…dy wojskowe
1. Sąd Najwyższy
a) Organy i skład SN
·ð Pierwszy Prezes SÄ…du Najwyższego
-powołuje Prezydent RP spośród 2 kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie
Ogólne Sądu Najwyższego na 6 letnią kadencję
- sprawuje całkowitą administracje całokształt administracyjnego kierownictwa sądu.
- jest on również jednocześnie prezes Trybunału Stanu i członkiem Krajowej Rady
SÄ…downictwa
·ð Prezesi SÄ…du Najwyższego
·ð SÄ™dziowie SÄ…du Najwyższego
·ð Zgromadzenie Ogólne organy samorzÄ…du sÄ™dziowskiego
·ð Kolegium SÄ…du Najwyższego
b) Izby
·ð Cywilna
·ð Karna
·ð Pracy, ubezpieczeo SpoÅ‚ecznych i Spraw Publicznych
·ð Wojskowa
17
c) Funkcje
·ð Rozpatruje kasacje oraz inne Å›rodki odwoÅ‚awcze od orzeczeo sÄ…dowych
- w stosunku do sądów wojskowych orzeka jako II instancja
- w stosunku do sądów powszechnych rozpoznawanie kasacji
·ð Podejmuje uchwaÅ‚y rozstrzygajÄ…ce zagadnienia prawne
- na podstawie przedłożenia sądu apelacyjnego, orzekającego w konkretnej
sprawie, a także w procedurze abstrakcyjnej. Na wniosek pierwszego prezesa
NSA, RPO oraz Prokuratora Generalnego
- sąd może rozstrzygad w skaldzie 7 sędziów lub w pełnym składzie SN
-uchwały są wiążące dla składów orzekających SN, dla innych sądów stanowią
precedens wspieranego autorytetem SN
·ð Sprawowanie nadzoru nad dziaÅ‚alnoÅ›ciÄ… sÄ…dów powszechnych i wojskowych w
zakresie orzekania (nadzór jurysdykcyjny)
·ð Orzekanie o ważnoÅ›ci wyborów i referendów, a także opiniowanie projektów
ustaw i innych aktów normatywnych
d) Wymogi do zajmowania stanowiska sędziego SN
·ð Co najmniej 10 letni staż pracy w sÄ…downictwie lub innym zawodzie prawniczym
·ð Wymóg aplikacji, asesury i stażu pracy nie stosuje siÄ™ wobec profesorów i doktorów
habilitowanych nauk prawnych, zatrudnionych w placówkach naukowych
·ð Ten sam wymóg jest stosowany wobec sÄ™dziów NSA
2. SÄ…dy powszechne
·ð Prawo o ustroju sÄ…dów zakÅ‚ada, że sÄ…downictwo ma trójszczeblowy charakter:
- sądy rejonowe, sądy I instancji, działające na zasadzie domniemania kompetencji  sprawy karne
i cywilne, w ramach sądów rejonowych tworzone są wydziały: grodzkie (do spraw wykroczeo),
pracy, rodzinne, gospodarcze
- sądy okręgowe, istnieje 45, ma charakter mieszany gdyż występuje jako sąd odo włączy a w
innych sprawach skomplikowanych jako są I instancji. Jest podzielony na wydziały: cywilny, karny i
penitencjarny.
- sądy apelacyjne, Pełnią one funkcję sądu II instancji .Wydziały to karne cywilne oraz pracy i
ubezpieczeo społecznych.
·ð Organy sÄ…dów powszechnych:
- prezes oraz na szczeblu okręgowym i apelacyjnym samorząd sędziowski (zgromadzenie ogólne i
kolegia)
- zwierzchni nadzór nad działalnością sądów sprawuje minister sprawiedliwości
3. Administracyjne
·ð SÄ…dy administracyjne to wojewódzkie sÄ…dy administracyjne i Najwyższy SÄ…d Administracyjny
·ð Celem dziaÅ‚ania tych sÄ…dów jest sprawowana kontrola na dziaÅ‚alnoÅ›ciÄ… administracji publicznej 
zarówno rządowej jak i samorządowej
-w sprawach skarg na decyzje administracyjne, postanowienia oraz inne akty wydawane przez
administracje publicznÄ…
18
- orzekajÄ… w sprawach skarg na akty prawa miejscowego wydawane przez organy administracji
terenowej
- rozstrzygają spory o właściwośd między organami jednostek samorządu terytorialnego, czy
sporami między samorządem a administracją rządową
·ð Organy NSA:
- Prezes NSA  powoływany przez prezydenta spośród 2 kandydatów przedstawionych przez ZO
na 6 letniÄ… kadencjÄ™
- Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA
- Kolegium NSA
·ð Zadania NSA:
- rozpoznawanie skarg kasacyjnych i zażaleo
- podejmuje uchwały w celu wyjaśnienia wątpliwości prawnych
- nadzór nad działalnością sądów administracyjnych
4. Wojskowe
·ð FunkcjonujÄ… jako sÄ…dy wojskowe garnizonowe i wojskowe sÄ…dy okrÄ™gowe
·ð SÄ… to sÄ…dy karne wÅ‚aÅ›ciwe do popeÅ‚nienia przestÄ™pstw przez żoÅ‚nierzy w sÅ‚użbie czynnej, oraz w
niektórych sprawach popełnionych przez cywilnych pracowników wojska oraz żołnierzy sił
zbrojnych paostw obcych
·ð Jako II instancja wystÄ™puje Wojskowa Izba SÄ…du Najwyższego
·ð Nadzór organizacyjno  administracyjny sparuje minister sprawiedliwoÅ›ci, a nadzór w zakresie
czynnej służby wojskowej sprawuje minister obrony narodowej
·ð Organem samorzÄ…du sÄ™dziowskiego jest Zgromadzenie SÄ™dziów SÄ…dów Wojskowych  należą do
nich wszyscy sędziowie tych sądów
Trybunał konstytucyjny
1. Modele TK
·ð Model anglosaski
·ð Model kontynentalny
2. Powoływanie i odwoływanie sędziów TK
·ð SkÅ‚ad
- 15 sędziów (prezes, wiceprezesi oraz sędziowie)
·ð PowoÅ‚ywanie prezesa i wiceprezesów
- kompetencje powoływania przypadają Prezydentowi RP
- dokonuje on wyboru spośród dwóch kandydatur na dane stanowisko przedstawionych przez
Zgromadzenie Ogólne Trybunału
·ð PowoÅ‚ywanie sÄ™dziów TK
- należy wyłącznie do sejmu
19
- kandydata na stanowisko sędziego może przedstawid Prezydium Sejmu lub grupa co najmniej 50
posłów
- uchwala się bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczy
posłów.
·ð Kadencja - trwa 9 lat
Sędziowie są niezależni, niezawiśli i przysługuje im immunitet formalny.
15.03.2010
3. Kompetencje TK
·ð badanie zgodnoÅ›ci prawa z konstytucja
·ð skutki prawne orzeczenia TK w przypadku , gdy uzna ,ze akt prawny jest nie zgodny z konstytucja
·ð inicjowanie dziaÅ‚alnoÅ›d aktów prawnych z konstytucja.
·ð rozstrzyganie sporów kompetencyjnych
·ð udzielanie odpowiedzi na pytania prawne
·ð rozstrzyganie w kwestii skargi konstytucyjnej
·ð podejmowanie decyzji o niesprawnoÅ›d prezydenta w wykonywaniu swoich funkcji,
a) Orzekanie prawa zgodności z konstytucją:
- ustalenie jakie akty prawne podlegajÄ… kompetencji TK
- ustawy i umowy międzynarodowe
- akty prawne stanowione przez centralne organy paostwowe, akty pod ustawowe (badanie ich zgodności tych
aktów z aktami wyższego rzędu)
- skutki prawne orzeczenia TK, uznajÄ…cego akt prawny niezgodnym z konstytucja majÄ… charakter ostateczny
·ð inicjowanie postÄ™powania, zakres podmiotów jest Å›ciÅ›le okreÅ›lony. W ramach tej kategorii każdy
uprawniony może składad wniosek o zbadanie zgodności z konstytucją.
·ð Generalnie uprawieni prezydent RP, marszaÅ‚ek sejmu, marszaÅ‚ek senatu, premier, grupa posłów 
miniumu50, grupa senatorów  min 30, najwyżsi przedstawiciele władzy sądowniczej, prokurator
generalny, RPO, prezes NIK u). Indywidualnie uprawnieni (wystÄ…pienie z wnioskiem o zbadanie
aktu prawnego, organy uchwałodawcze samorządu terytorialnego, struktury kierownicze
organizacji, które zrzeszają pracowników bądz
pracodawców, naczelne władze organizacji
społecznych i zawodowych.
- Krajowa Rada Sądownictwa  która została powołana by czuwad nad niezawisłością sądów i sędziów
-Kontrola TK ma charakter abstrakcyjny i następczy, odnosi się do aktów które już obowiązują.
-Trybunał nie jest ograniczony czasowo.
20
b) Spory kompetencyjne
- TK, rozstrzyga spory pomiędzy centralnymi organami konstytucyjnymi paostwa,
- TK, przesądza do którego organu ta kompetencja należy,
- orzeczenie prawnie obowiÄ…zujÄ…ce
- katalog organów uprawnionych (bez posłów, senatorów, bez prokuratora i RPO  czyt. podmioty generalnie
uprawnione )
c) Udzielania odpowiedzi na pytania prawne
- z pytaniem może wystąpid każdy sąd, z konkretną sprawą
- wstępują wówczas, kiedy skład sądzący nabierze wątpliwości czy przepis prawny w oparciu, o który ma zostad
wydane orzeczenie, jest zgodny z konstytucjÄ…
- skutki prawne  zastosowanie siÄ™ do orzeczenia TK
Wykład, 22.03.2010 ??????  nie odbył sie
Wykład, 29.03.2010
d) Badanie zgodności celów partii politycznych
-zasady ich tworzenia
- prowadzenie działalności
·ð Cele partii politycznych
- dobrowolne przynależenie do partii
- muszą mied konkretne cele działania
- jawnośd struktur organizacyjnych
- nie mogÄ… popierad nazizmu, totalitaryzmu itp.
e) Skarga konstytucyjna i rozstrzyganie
- po wyczerpaniu toku instancyjnego przysługuje nam środek prawny w formie skargi konstytucyjnej
- tylko i wyłącznie wówczas gdy orzeczenie narusza prawa i wolności gwarantowane przez konstytucję RP
- skarga przysługuje każdemu, kto podlega jurysdykcji RP
- s.k. jest instytucją sformalizowaną, występuje przymus adwokacji tzn. skarga musi byd sporządzona
przez prawnika, termin wniesienia nie póz
niej niż 3 miesiące od wydania orzeczenia oraz występuje
drobna opłata skarbowa.
- skarga nie przysługuje o prawo o azyl
- skutkiem orzeczenia TK, gdy zostanie przyznana racja działa ono tylko na ten akt, który był zaskarżany i
możemy wznowid postępowanie sądowe w tej sprawie
4. Procedura funkcjonowania TK
TK obraduje:
- w składzie 5  osobowym  kontrola norm ustawowym i aktów międzynarodowych
- w składzie 3  osobowym  kontrola aktu podustawowego
- w pełnym składzie (minimum 9 sędziów)  jeżeli to wynika z zawiłości sprawy,
21
Trybunał Stanu
1. Pozycja ustrojowa
·ð analogiczna do sÄ…dów i TK
·ð jest niezawisÅ‚y w swoim zakresie prawnym i niezależny od innych organów paostwowych
·ð status prawny sÄ™dziów TS jest taki sam jak innych sÄ™dziów, podlegajÄ… tylko konstytucji i ustawÄ…
·ð swobodÄ™ wykonywania zawodu zapewnia im immunitet formalny
2. Skład
·ð czÅ‚onkowie powoÅ‚ywani sÄ… przez sejm na pierwszym posiedzeniu sejmu na okres kadencji
odpowiadający długości kadencji sejmu i senatu (4lata)
·ð Prezesa TS nie wybiera sejm, gdyż jest nim pierwszy prezes SÄ…du Najwyższego
·ð dwóch zastÄ™pców prezesa TS, majÄ… byd to osoby z wyksztaÅ‚ceniem prawniczym
·ð ustawa o TS, wymaga by poÅ‚owa czÅ‚onków skÅ‚adu miaÅ‚a takie kwalifikacje jak wiceprezesi
·ð sÄ™dziów jest 16
3. Zakres odpowiedzialnośd konstytucyjnej
a) Podmiotowy  dotyczy 3 grup podmiotowych
·ð Do pierwszej grupy osób należy Prezydent RP, który zakres odpowiedzialnoÅ›ci konstytucyjnej ma
najszerszy ale i wyłączny charakter.
Jest on pociągnięty do odpowiedzialności przed TS za popełnienie deliktu konstytucyjnego lub w
przypadku popełnienia przestępstwa.
·ð Druga grupa obejmuje osoby peÅ‚niÄ…ce najwyższe stanowiska paostwowe:
- Prezes oracz członkowie RM
- Prezes NBP
- Prezes NIK
- członkowie KRRiT
- Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych (na czas wojny)
Odpowiedzialnośd z tytułu popełnionego deliktu lub za dopuszczenie się przestępstwa pospolitego
(wyjÄ…tkowo)
·ð Trzecia grupa to posÅ‚owie i senatorowie,
- odpowiadają przed TS za prowadzenie działalności gospodarczej na koszt paostwa.
b) Przedmiotowy  odpowiedzialnośd przed TS, za popełnienie deliktu konstytucyjnego
4. Postępowanie przed TS i sankcje
a) Procedura postępowania, TS stosuje przepisy KPK oraz ma charakter II instancyjny
- w I instancji obraduje prezes i 6 sędziów
- w II instancji obraduje Prezes i 9 sędziów
b) Sankcje stosowane przez TS
·ð sÄ… głównie o charakterze politycznym
- pozbawienie urzędu
22
- zakaz piastowania urzędów paostwowych od 2 do 10 lat
- pozbawieni pewnych praw politycznych
- pozbawienie odznaczeo honorowych (tytuły, ordery)
·ð gdy dochodzi do przestÄ™pstwa stosuje siÄ™ sankcje wyznaczone przez k.k.w.
Krajowa Rada SÄ…downictwa
1. Funkcja ustrojowa
·ð Ustrój, zakres dziaÅ‚ania i tryb pracy okreÅ›la ustawa z 27 lipca 2001 roku.
·ð KonstytucyjnÄ… funkcjÄ… KRS jest stanie na straży niezależnoÅ›ci sÄ…dów i niezawisÅ‚oÅ›ci sÄ™dziów
·ð KRS powoÅ‚uje wszystkich sÄ™dziów
·ð Rada wyraża opinie co do propozycji zmiany ustroju sÄ…dów oraz wynagrodzeo sÄ™dziowskich
·ð Wypowiada siÄ™ również w sprawach etyki zawodowej sÄ™dziego
2. Skład KRS
·ð W skÅ‚ad KRS wchodzÄ… przedstawiciele wszytych 3 wÅ‚adz:
- 4 posłowie i 2 senatorowie
- pierwszy prezes SN i prezes NSA
- piętnastu sędziów wybranych spośród: SN -2, sądów administracyjnych  2, sądów apelacyjnych 
2, sądów okręgowych  8 i sądów wojskowych  1 (wybór na 4 letnią kadencję)
- minister sprawiedliwości
- osoba powołana przez Prezydenta RP
3. Procedura powoływania sędziów ( patrz struktura organizacyjna sądów)
Organy kontroli paostwowej
i ochrony prawa
Wykład ,12.04.2010
Rzecznik Praw Obywatelskich
1. Geneza i cel funkcjonowania
·ð Geneza
- w starożytnym Rzymie  trybuni Ludowi, obrona pokrzywdzonych przed cesarzem
23
- w Skandynawii na poczÄ…tku XVIII wieku, obrona obywateli przed krzywdzÄ…cymi ich decyzjami
administracji rzÄ…dowej
·ð Cel:
- zwykły obywatel nie jest sam zdolny do obrony własnych praw i wolności, potrzebny jest mu urzędnik
paostwowy
- RPO może podejmowad interwencje w przypadku naruszenia wszystkich praw i wolności wynikający z
ustawodawstwa
- stworzenie instytucji do której zawsze można się odwoład w razie złamanie praw i wolności obywatela
2. Cechy
- wyodrębniony organ paostwowy
- niezależnośd i niezawisłośd prowadzenia przez nią postępowania od innych organów paostwa (
szczególnie od administracji)
- powiÄ…zane sÄ… w systemie ustrojowym jedynie z parlamentem
- odformalizowanie całej procedury występowania z wnioskiem do ombucmena, nie ma opłat, nie ma
obowiÄ…zku przymusu adwokackiego
3. Charakterystyka;
·ð PowoÅ‚ywanie
- powoływany jest przez sejm, bezwzględną większością głosów
- sejm za zgodÄ… senatu
- z reguły powołuje się osoby z wykształceniem prawniczym
- RPO powoływany jest na wniosek marszałka sejmu lub grupy 35 posłów
- powoływany jest na określoną kadencje (5 lat)
- może byd ponownie wybrany tylko 1 raz
·ð OdwoÅ‚anie
- złożenie przez RPO rezygnacji ze zajmowanego stanowiska
- trwała niezdolnośd pełnienia urzędu
- złamanie przysięgi
·ð W przypadku opróżnienia stanowiska
- wybranie nowego RPO
·ð Status prawny gwarantuje niezależnoÅ›d i niezawisÅ‚oÅ›d,
- immunitet ma charakter formalny, zwalnia od podejmowania kroków prawnych
- nietykalnośd osobista
- wprowadzenie zakazu przynależności politycznych czy prowadzenie działalności, która zagraża
niezależności i niezawisłości w pełnionej funkcji
·ð Inicjowanie postÄ™powania
-RPO może podejmowad interwencję z własnej inicjatywy
- podejmowanie interwencji na wniosek tego co uważa że jego prawa czy wolności zostały
naruszone
·ð Åšrodki prawne postÄ™powania
- Może podjąd postępowanie wyjaśniające
- RPO skierowany do siebie wniosek może przekazad do zbadania właściwemu organowi
24
- RPO może wskazad wnioskodawcy właściwą drogę prawną z punktu widzenia dochodzenia przez
wnioskodawcę na własną rękę naruszonych praw czy wolności
- w toku rozpatrzenia sprawy RPO może odstąpid od podejmowania wszelkich w tej sprawie
działao, zawsze jest zobowiązany udzielid wnioskodawcy odpowiedzi i musi uzasadnid z jakiego
powodu interwencja jest niemożliwa
·ð Od czyich decyzji jest możliwe odwoÅ‚anie do RPO
- organów Administracji paostwowej
- organów samorządu terytorialnego
- może wystąpid do sądu bądz
prokuratury
Rzecznik może podjąd decyzję:
- że wniosek był nieuzasadniony
- że doszło do naruszenia praw i wolności
1) skierowad do tego organu wystąpienie (wskazuje naruszone prawa i wolności, domagając się
pewnych działao by doprowadzid do stanu zgodnego). Organ jest winny udzielenia odpowiedzi.
2) RPO może zwrócid się do jednostki nadrzędnej w stosunku do tej w której decyzja narusza
prawa i wolności, by to uchylid.
3) rzecznik ma prawo domagad się o wszczęcie postępowania które zmierzad będzie np. do
przyznania odszkodowania
4) ma prawo zwrócid się do sądu cywilnego z wnioskiem o ponowne wszczęcie postępowania w
przypadku jeśli naruszenie praw i wolności nastąpiło wyniku wydania przez sąd orzeczenia, które
się już uprawo mocniało.
5) ma prawo wystąpid do sądu administracyjnego zaskarżając ostateczną decyzję wydaną przez
taki organ decyzjÄ™
6) z wnioskiem do sÄ…du o ukaranie w relacji spraw o wykroczenie
RPO jest podmiotem uprawnionym do wstÄ…pienia do TK, z wnioskiem:
- o zbadanie zgodności przepisów prawa z konstytucją
- o zbadanie zgodności celów i działalności partii politycznych
RPO na bieżąco winien badad stan przestygania praw i wolności. Co rocznie jest zobowiązany przedstawiad
sprawozdanie przed sejmem.
Wykład, 19.04.2010
Rzecznik Praw Dziecka
1. Pozycja ustrojowa
- RPD  pojawił się w 2000 roku wraz z ustawą uchwaloną przez sejm.
- czuwa on nad przestrzeganiem pewnych praw i wolności z zakresu praw dziecka, tak więc jest to
kompetencja szczegółowa, gdyż dotyczy pewnych kategorii
- jego pozycja ustrojowa jest analogiczna do pozycji RPO:
·ð wyodrÄ™bniony organ
25
·ð niezależny od innych organów naczelnych
·ð niezawisÅ‚y
·ð powiÄ…zany jest jedynie z sejmem
·ð gwarancjÄ… tych zasad ustrojowych jest ochrona prawna RPD  immunitet formalny oraz
nietykalnośd osobista
·ð RPO może byd wyjÄ…tkowo zatrzymany jeżeli zostanie ujÄ™ty na gorÄ…cym uczynku a jego zadymanie
będzie potrzebne do prowadzenia dochodzenia
2. Zasady powoływania i odwoływania
- kadencja  trwa 5 lat, może byd tylko raz ponownie wybrany
- zgłaszanie kandydata  może byd zgłaszany przez: Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, 15 senatorów lub
35 posłów
- powoływanie  przez sejm za zgodą senatu, który ma 30 dni na podjęcie decyzji
- odwoływanie  następuje w przypadkach określonych przez konstytucję RP oraz ustawy:
·ð Rezygnacja
·ð TrwaÅ‚a niezdolnoÅ›d do wykonywania funkcji RPD
·ð Sprzeniewierzenie skÅ‚adanemu Å›lubowi
3. Zakres kompetencji
·ð RPD stoi na straży przestrzegania praw konstytucji i konwencji praw dziecka
·ð zakres jego dziaÅ‚alnoÅ›ci  dla osób poniżej 18 roku życia
·ð Åšrodki prawne
- może zwrócid się do RPO o podjęcie przez niego o podjęcie interwencji
- może wystąpid do organu ustawodawczego, lub sam zainicjowad zmianę praw naruszające prawa
dziecka
- możliwośd wystąpienia do instytucji w celu uzyskania informacji
Najwyższa Izba Kontroli
1. Pozycja Ustrojowa
- NIK  jest to wyodrębniony organ,
- powołany do realizacji zadao kontroli paostwowej
-instytucja niezależna od innych organów naczelnych, szczególnie kiedy tej kontroli podlegają
- Ustawa o NIK  sejm i NIK te organy paostwowe są ze sobą powiązane  wyraża się to w powoływaniu i
odpowiedzialności Prezesa NIK (tylko przed sejmem za funkcjonowanie)
- NIK jako organ pomocniczy sejmu, sejm może zlecid mu kontrolę
- prezes jest zobowiązany składad sprawozdanie z kontroli:
·ð Z caÅ‚oksztaÅ‚tu dziaÅ‚alnoÅ›ci
·ð ObowiÄ…zek zÅ‚ożenia sprawozdao z wszystkich kontroli zleconych przez sejm
·ð NIK jest zobowiÄ…zany informowad z dziaÅ‚alnoÅ›ci podjÄ™tych z wÅ‚asnej inicjatywy
26
2. Powoływanie i odwoływanie Prezesa i Wiceprezesów NIK
- Prezesa powołuje się na 6 lenią kadencję przez sejm bezwzględną większością głosów obecności co
najmniej połowy ustawowej liczy posłów za zgodą senatu, który ma 30 dni na podjęcie decyzji
- wniosek powołania Prezesa NIK przedstawia marszałek Sejmu lub grupa 35 posłów
- Prezesowi NIK przysługuje immunitet formalny oraz nietykalnośd osobista
- odwoływanie analogicznie do innych organów paostwowych
- Wiceprezesi NIK są powoływani przez marszałka Sejmu na wniosek Prezesa NIK
3. Zakres i kryteria kontroli NIK:
·ð PodlegajÄ… kontroli obligatoryjnie.
Obejmuje kontrolę organów administracji rządowej, NBP, paostwowych osób prawnych i innych
paostwowych jednostek organizacyjnych, z punktu widzenia:[[
- legalności
- gospodarności Kryteria kontroli
- celowości
- rzetelności
·ð Obejmuje kontrolÄ™ dziaÅ‚alnoÅ›ci organów samorzÄ…du terytorialnego, komunalnych osób prawnych
i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia:
- legalności
- gospodarności
- rzetelności
·ð Obejmuje kontrolÄ™ dziaÅ‚alnoÅ›ci innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych,
ale tylko w zakresie jakim wykorzystują one majątek lub środki paostwowe bądz
komunalne oraz
wywiÄ…zujÄ… siÄ™ z finansowych zobowiÄ…zao wobec paostwa, i tylko z punktu widzenia:
- legalności
- gospodarności
4. Åšrodki pokontrolne
·ð W wyniku przeprowadzenia kontroli ,NIK nie dysponuje oddziaÅ‚ywaniem wÅ‚adczym
·ð WystÄ…pienie pokontrolne  polega na tym, że urzÄ™dnicy NIK formuÅ‚ujÄ… wnioski i uwagi z
działalności kontrolowanej
·ð Skutki prawne  obowiÄ…zek udzielenia odpowiedzi w ciÄ…gu 30 dni
·ð NIK ma prawo do zwoÅ‚ywania narad pokontrolnych
·ð Prawo do wystÄ…pienia z tzw. wnioskiem personalnym (tylko do tych co podlegajÄ… kontroli NIK
obligatoryjnie)
5. Uprawnienia inspektorów NIK
·ð Prawo wglÄ…du do wszystkich dokumentów
·ð Prawo przesÅ‚uchiwania pracowników
·ð Prawo do przeszukiwania jednostek kontrolowanych
6. Struktura organizacyjna NIK
·ð Na czele Prezes NIK (kieruje i odpowiada)
·ð Wiceprezesi NIK
27
·ð Kolegium NIK (czÅ‚onków powoÅ‚uje marszaÅ‚ek Sejmu na wniosek Prezesa NIK)
·ð Aparat urzÄ™dniczy jest zorganizowany w departamenty na szczeblu centralnym oraz delegatury ( w
ramach województwa) na szczeblu terenowym.
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
·ð Organ, który powinien stanowid jednÄ… z istotnych konstytucyjnych gwarancji wolnoÅ›ci
środowisk masowego komunikowania się
·ð Jest organem niezależnym od pozostaÅ‚ych organów paostwowych,
·ð FormalnÄ… kontrolÄ™ sprawujÄ… podmioty uczestniczÄ…ce w jej powoÅ‚ywaniu:
- Sejm (2 członków)
- Senat (1)
-Prezydent RP (2)
·ð Kadencja rady trwa 6 lat liczÄ…c od momentu powoÅ‚ania ostatniego czÅ‚onka
·ð KRS stoi na straży:
- wolności słowa
- prawa do informacji
- interesu publicznego w radiofonii i telewizji
·ð KRS zapewnia pluralistyczny charakter radiofonii i telewizji
Wykład, 26.04.2010
* ten temat nie obowiÄ…zuje do egzaminu*
Konstytucyjna koncepcja
praw i wolności człowieka i obywatela.
Problematyka między obywatelem a paostwem. Status prawny jednostki w relacji do paostwa.
1. Koncepcja pozytywistyczna praw konstytucyjnych  że nasze prawa i wolności określa paostwo i
zapisuje w konstytucji, kierując się swoim własnym przekonaniem co przynależy nam. Koncepcja praw i
wolności pozytywistycznych.
2. Koncepcja prawno naturalna - opiera się na tym, że z samej natury jednostki ludzkie, przysługuje mu
wrodzone i niezbywalne prawa. Rola paostwa może sprowadzid się tylko do tego, że obowiązkiem
paostwa jest zadeklarowanie, że każdemu tego typu prawa przysługują.
Konstytucja RP a prawa i wolności człowieka i obywatela
·ð PodstawÄ… praw i wolnoÅ›ci jest koncepcja prawno naturalna  z której wynika godnoÅ›d czÅ‚owieka.
28
·ð UjÄ™cie prawno naturalne praw i wolnoÅ›ci - podmioty, które podlegajÄ…:
- jest każdy, kto podlega jurysdykcji paostwa polskiego.
- jest pewna kategoria praw, która dotyczy tylko obywateli (prawa polityczne - wyborcze)
·ð Prawno uregulowania systemu partii politycznych:
- konstytucyjna konstrukcja uregulowania statutu partii
1) Konstytucja określa funkcje i role partii politycznych (dążenie do udziału w sprawowaniu władzy)
2) Przyjęcie zasady, że te partie polityczne, które musza wykonywad tego typu funkcje musza działad w
sposób jawny
3) Przyjęcie założeo o legalności działania,
4) Wykluczeni partii o niezgodnych ideologicznych założeniach oraz niejawnych działaniach
- ustawy o partiach politycznych
1) założenie partii politycznej - (obowiązek zebrania 1000 podpisów by założyd partię, następnie należy
opracowad statut partii)
2) wykreślenie partii politycznej istniejącego rejestru
3) finansowanie partii politycznych
Wybory
do rad gmin, Rad
do Sejmu i na Prezydenta powiatów i na wójta,
Senatu RP sejmików burmistrza,
wojewódzkich prezydenta
miasta
1. Czynne prawo
·ð wyborcze posiadajÄ… obywatele polscy, którzy najpóz
niej w dniu wyborów
ukończyli 18 lat, posiadający pełni praw publicznych i zdolność do czynności
prawnych.
·ð Do rad gmin prawo wybierania ma również obywatel Unii Europejskiej oraz
obywatel Polski, który został wpisany do rejestrów wyborców w terminie 12
miesięcy przed wyborami oraz stale zamieszkuje na obszarze działania danej rady.
29
2. Bierne prawo wyborcze posiadają obywatele spełniające przesłanki prawa czynnego
wybierania oraz ukończywszy w dniu wyborów najpóz
niej.
Do Sejmu 21 lat. Na Prezydenta RP 35 lat. Do rad gmin, rad powiatów i Na urząd wójta,
Do Senatu 30 lat. sejmików wojewódzkich 18 burmistrza, prezydenta
lat. miasta 25 lat.
3. Zarządzanie wyborów
Art. 98 ust.2 Art. 128 ust2. Konstytucji Art. 25 ust. 1 i 2 Ordynacji Art. 5 ust.1 Ustawy o
konstytucji RP - RP- Wybory Prezydenta wyborczej do rad gmin, bezpośrednim wyborze
Wybory do Sejmu i
RP zarządza Marszałek rad powiatów i sejmików wójta, burmistrza,
Senatu zarzÄ…dza
Sejmu na dzieo wojewódzkich  Wybory prezydenta miasta. 
Prezydent RP nie
przypadajÄ…cy nie do rad zarzÄ…dza siÄ™ nie Wybory zarzÄ…dza Prezes
póz
niej niż na 90 dni
wcześniej niż na 100 dni i póz
niej niż 30 dni przed RM, w drodze
przed upływem 4 lat
nie póz
niej niż na 75 dni upływem kadencji rad. rozporządzenia, łącznie
od rozpoczęcia
przed upływem kadencji Prezes RM, po zasięgnięciu z wyborami do rad
kadencji Sejmu i
urzędującego Prezydenta opinii PKW, wyznacza w gmin.
Senatu, wyznaczajÄ…c
RP, a w razie opróżnienia drodze rozporządzenia
wybory na dzień
urzędu Prezydenta RP  datę wyborów na dzieo
wolny od pracy,
nie póz
niej niż w 14 dniu wolny od pracy
przypadajÄ…cy w ciÄ…gu
po opróżnieniu urzędu, przypadający w ciągu 60
30 dni przed
wyznaczając datę dni po upływie kadencji
upływem 4 lat od
wyborów na dzieo wolny rad.
rozpoczęcie kadencji
od pracy przypadajÄ…cy w
Sejmu i Senatu.
ciÄ…gu 60 dni od dnia
zarządzenia wyborów.
4. Zasady przeprowadzenia wyborów
Do Sejmu sÄ…
powszechne, równe,
bezpośrednie,
Powszechne, równe, bezpośrednie w głosowaniu tajnym.
proporcjonalne w
głosowaniu tajnym.
Do Senatu sÄ…
powszechne,
bezpośrednie i
odbywajÄ… siÄ™ w
głosowaniu tajnym.
5. Okręgi wyborcze i obwody głosowania
Do Sejmu - okręgi są W wyborach prezydenckich Obwody terytorialne są tworzone jednolicie dla
wielomandatowe, istnieje tylko okręg wszystkich wyborów przez rady gmin działające na
utworzono 41 okręgów
wyborczy obejmujący całe wniosek wójta lub burmistrza / prezydenta miasta.
wyborczych liczÄ…cych
terytorium kraju. Do rady tworzone są na terenie działania danej rady.
od 7 do 19 mandatów.
Na wójta na terenie danej gminy.
Jest jednak to
aktualizowane 
podzielenie liczby
mieszkańców kraju
przez ogólną liczbę
posłów.
Do Senatu - z danego
okręgu wyborczego jest
wybierane od 2 do 4
mandatów
30
6. Zgłaszanie kandydatów
Do Sejmu  prawo W wyborach prezydenckich Zasady zgłaszania i Prawo zgłaszania
zgłaszania kandydata rozróżnia się 3 etapy: rejestrowania listy kandydata przysługuje
ma komitet wyborczy.
1. Zawiązanie kandydatów na radnych partiom politycznym,
Lista kandydatów na
komitetu jest szczegółowo opisane w organizacja społecznym i
posłów zgłaszana jest w
wyborczego  grupa rozdziale 15 ustawy z dnia wyborcom. Kandydat
okręgach wyborczych
15 osób, która 16 lipca 1998 roku  składa pisemną zgodę i
przez władze partii lub
uzbiera 1000 Ordynacja wyborcza do lustracje. Gminna
komitet wyborczy.
podpisów na rad gmin, rad powiatów i komisja wyborcza
Kandydat wyraża
utworzenie sejmików województw. rejestruje kandydat
pisemnÄ… zgodÄ™ i
komitetu. Kandydat jeżeli zgłoszenie spełnia
oświadczenie
zgłasza pisemne warunki określone w
lustracyjne. Lista
wyrażenie zgody i Ustawie o bezpośrednim
kandydatów musi być
oświadczenie wyborze wójta,
poparta co najmniej 5
lustracyjne. Na tej burmistrza, prezydenta
tys. podpisów by mogła
podstawi PKW miasta. Komitet musi
być zarejestrowana.
dokonuje rejestru zarejestrowad kandydata
Do Senatu  prawo
komitetu. w co najmniej połowie
zgłaszania kandydatów
2. Komitet wyborczy gmin w danym okręgu
maja partie polityczne i
musi zgromadzid wyborczym.
wyborcy, jedni i drudzy
100tys. podpisów
zawiÄ…zujÄ… komitet
popierajÄ…cych
wyborczy. Kandydat
kandydata.
wyraża zgodę i
Następnie dokonuje
oświadczenie
siÄ™ rejestracja
lustracyjne.
Kandydatura musi być kandydata.
poparta 3000 głosów 3. Kolejno PKW
wyborców
sporządza i ogłasza
zamieszkujÄ…cych na
listę kandydatów.
stale w danym okręgu
wyborczym. Kandydata
rejestruje Okręgowa
Komisja Wyborcza.
7. Kampania wyborcza  ogólne zasady
·ð Zapewnienie swobody poszczególnym ugrupowaniom (komitetom wyborczym) w prowadzeniu
kampanii wyborczej, a więc zbierania podpisów popierających zgłoszenia kandydatów itp.
·ð NaÅ‚ożenie dodatkowych obowiÄ…zków na podmioty prowadzÄ…ce kampaniÄ™ wyborczÄ…. Wszelkie
hasła, plakaty, ulotki musza być rozpowszechniane zgodnie z ordynacją wyborczą.
·ð Ustanowienie szczególnych procedur reagowania na nieprawdziwe dane i informacje zawarte w
plakatach, hasłach, ulotkach, wypowiedziach i wszelkich innych formach propagandy i agitacji
wyborczej.
·ð Ustanowienie szczególnych zasad dostÄ™pu komitetów wyborczych do publicznego radia i
telewizji.
·ð Ustanowienie szczególnych regulacji dotyczÄ…cych finansowania kampanii wyborczej.
8. GÅ‚osowanie
·ð Odbywa siÄ™ w lokalu obwodowej komisji wyborczej,
·ð Odbywa siÄ™ od 6 rado do godziny 20.00
·ð Mąż zaufania  liczy gÅ‚osy podczas trwania gÅ‚osowania
·ð Wyborca otrzymuje kartÄ™ do gÅ‚osowani i oddaje gÅ‚os z zachowaniem wymogów tajnoÅ›ci
9. Ustalenie wyników wyborów i ważność przeprowadzonych wyborów
·ð W pierwszym etapie ustala siÄ™ wyniki w poszczególnych obwodach gÅ‚osowania  ustala siÄ™
najpierw osób uprawnionych do głosowania, liczbę osób, którym wydano kartę do głosowania i
liczbę kart, które się znalazły w urnie
31
·ð NastÄ™pnie w wyborach prezydenckich i senackich ustala siÄ™ liczbÄ™ gÅ‚osów oddanych na
poszczególnych kandydatów.
·ð W wyborach do sejmu ustala siÄ™ liczbÄ™ gÅ‚osów oddanych na każdÄ… z okrÄ™gowych list
kandydatów i głosów oddanych na poszczególnych kandydatów.
·ð Wyniki gÅ‚osowania podaje siÄ™ niezwÅ‚ocznie do publicznej wiadomoÅ›ci oraz przekazuje siÄ™ do
wyższej komisji wyborczej.
·ð Po zakoÅ„czeniu tych wszystkich praz PKW podaje do wiadomoÅ›ci wyniki wyborów
·ð Weryfikacji ważnoÅ›ci wyborów dokonuje SÄ…d Najwyższy
·ð Do SN kieruje siÄ™ ewentualny protest, który zawiera uzasadnienie o niezgodnym z prawem
przebiegu wyborów. Wnosi się go najpóz
niej 7 dnia od ogłoszenia wyborów przez PKW
32