Prace poglÄ…dowe
Christopha (7) został umieszczony pod-
Czy można mówić o humanitarnym rozdział pt.  Metody eutanazji , w któ-
rym autor podaje w wątpliwość możliwo-
pozbawianiu zwierząt życia?
ści wykonania skutecznie bezbolesnej me-
tody usypiania psów. Zwraca też uwagę na
krótkotrwałe ekscytacje zwierząt przy usy-
Bohdan Rutkowiak pianiu barbituranami, co właściciele psów
traktują często jako reakcję bólową zwie-
Gdańsk rzęcia. Christoph opisuje metody usypia-
nia przy zastosowaniu różnych środków.
o jakiś czas przetacza się przez Pol- kociąt? O ile więc współczesne pojęcie hu- Zastrzeżenia etyczne budzi jednak meto-
Cskę fala dyskusji na temat uśmierca- manitaryzmu odnosi się do ludzi i zwie- da usypiania szczeniąt polegająca na do-
nia zwierząt. Dotyczy to losu zaniedbywa- rząt, o tyle nie ma jasności co do etyczne- mózgowym wstrzykiwaniu eteru. Z kolei
nych zwierząt gospodarskich, przypadków go zaszeregowania niektórych metod po- Lumb i Jones (8) zwracają uwagę na to-
złych warunków panujących w niektórych zbawiania zwierząt życia. warzyszące eutanazji emocje, które po-
schroniskach dla bezdomnych psów i ko- W cytowanych słownikach podano kil- chodzą z relatywizowania tego aktu u lu-
tów, uboju zwierząt rzez
nych, sprzedaży ka pojęć oznaczających pozbawianie życia. dzi i u zwierząt. Autorzy ci także opisują
żywych ryb i innych zdarzeń. W dysku- Są to takie terminy, jak  zabójstwo albo kilka metod usypiania zwierząt. Ze wzglę-
sji tej rej wodzą niektórzy przedstawiciele  morderstwo , czyli przestępstwo, pole- dów estetycznych i zgodnie z opinią Ame-
środowisk medialnych oraz działacze or- gające na umyślnym pozbawianiu kogoś rykańskiego Stowarzyszenia Weterynaryj-
ganizacji i stowarzyszeń animalistycznych. (czegoś) życia,  uśmiercanie , czyli powo- nego (American Veterinary Medical Asso-
Dyskutanci opierają często swoje wywody dowanie czyjejś śmierci,  uśpienie , czyli za- ciation) nie polecają oni metod fizycznych,
o przesłanki emocjonalne, a niekiedy na- bijanie albo uśmiercanie przez wstrzyknię- jak dekapitacja, gilotynowanie itp.
wet uważają, że argumentacja racjonalna cie środka chemicznego,  eutanazja , czyli Co więc z powyższych podręczniko-
jest z założenia fałszywa i etycznie nagan- uśmiercanie albo zabójstwo człowieka na wych opinii wynika? Otóż chciałoby się po-
na. Opieranie jednak dyskusji na temat po- jego żądanie lub pod wpływem współczu- wiedzieć, że nic z tego nie wynika. Najważ-
zbawiania zwierząt życia jedynie na ekscy- cia, wreszcie  ubój , czyli zabijanie zwierząt niejszy polski deontologiczny akt prawny,
tujÄ…cych emocjach prowadzi niekiedy do rzez
nych dla celów konsumpcyjnych (1, 2, jakim jest wspomniany Kodeks, dopusz-
niesłusznych i krzywdzących ocen osób, 3, 4). Z przytoczonego przeglądu termino- cza wprawdzie rozważania o pozbawia-
które to pozbawianie życia mają wpisa- logicznego nie wynika wszakże oczywisty niu zwierząt życia, ale o samym akcie nie
ne w zakres stałych obowiązków służbo- podział metod pozbawiania życia na przy- wspomina, a autorzy podręczników nie
wych albo zawodowych. Chodzi nie tylko zwolone i etycznie naganne. W dodatku wspominają też, by jakakolwiek metoda
o pracowników zakładów mięsnych i ubojni niektóre pojęcia mają charakter ambiwa- usypiania mogła być traktowana w kate-
zwierząt albo o lekarzy weterynarii pracu- lentny. Odnosi się to na przykład do ter- goriach etyczno-humanitarnych.
jących w zakładach leczniczych dla zwie- minu  eutanazja , który może także ozna- Uśmiercanie zwierząt nieuleczalnie cho-
rząt, ale także o osoby zatrudnione w la- czać haniebne eksterminacyjne praktyki rych jest tylko częścią omawianego proble-
boratoriach oraz o kadrę pracowników nazistowskie (2). mu. Pozostaje jeszcze do rozważenia pro-
naukowo-badawczych wykonujących na W środowisku weterynaryjnym termi- blem zabijania dla konsumpcji. Otóż, jak
zwierzętach ważne badania. ny  uśpienie i  eutanazja stosuje się za- wiemy, gatunek Homo sapiens przetrwał
Każde pozbawianie życia jest aktem nie- miennie w przypadkach pozbawiania życia dzięki zabijaniu i spożywaniu innych ga-
zwykle brutalnym, niezależnie od okolicz- zwierząt nieuleczalnie chorych i cierpią- tunków świata fauny. Ale rozważania o za-
ności i motywów popełniania tego aktu. cych z powodu wyczerpania metod i środ- bijaniu dla przetrwania pojawiły się praw-
Stąd mówienie o humanitarnym usypianiu ków terapeutycznych. Taki akt uśmierca- dopodobnie dopiero w ostatnich tysiącle-
albo uboju zwierząt, czyli w istocie o hu- nia dopuszcza zapis, zawarty w artyku- ciach istnienia ludzkości. Co czyni więc
manitarnym pozbawianiu życia albo zabija- le 15. Kodeksu Etyki Lekarza Weterynarii współczesny człowiek gwoli usprawiedli-
niu, nie wydaje się uzasadnione, zwłaszcza (5), który głosi, że  w uzasadnionych przy- wienia swego  morderczego zapotrzebo-
że jeszcze do niedawna słowa  humanitar- padkach, lekarz weterynarii może rozwa- wania na pochodzące od zwierząt artyku-
ny i  humanitaryzm odnoszono wyłącz- żyć możliwość humanitarnego uśmierce- ły spożywcze? Otóż ten współczesny czło-
nie do postaw ludzi wobec ludzi i oznaczały nia zwierzęcia . Zapis ten budzi jednak py- wiek tworzy prawo zezwalające na zabijanie
one wyrozumiałość, życzliwość i poszano- tania i wątpliwości piszącego ten tekst. Po zwierząt, lub też  jak kto woli  na po-
wanie oraz pragnienie oszczędzania cier- pierwsze bowiem, nie powinno tu chodzić zbawianie ich życia dla zapewnienia wła-
pień (1, 2). Dopiero ostatnio autorzy słow-  o rozważenie możliwości , a o wykonanie snych potrzeb konsumpcyjnych. Na po-
ników języka polskiego zaczęli poszerzać aktu uśmiercenia zwierzęcia, po drugie zaś trzeby tego prawa utworzono nawet spe-
te pojęcia o postawy ludzi wobec zwierząt. bez odpowiedzi pozostaje pytanie, zawar- cjalny termin oznaczający zabijanie. Mówi
Na przykład w słowniku Lidii Wiśniakow- te w tytule tego artykułu. się mianowicie o uboju. Ten ubój zwierząt
skiej z 2007 r. (3) podano, że  humanitar- Co to znaczy:  humanitarne uśmier- w celach konsumpcyjnych jest oczywiście
ny oznacza mający na celu dobro czło- canie ? Nie wyjaśniają tego także auto- uzasadniony, ale w żaden sposób nie może
wieka, poszanowanie jego praw i godno- rzy niektórych podręczników. Na przy- być humanitarny, mimo słusznego podpo-
ści oraz oszczędzanie mu cierpień, a także, kład w podręczniku Żakiewicza w ogóle rządkowania krajowym i międzynarodo-
mający na celu dobro zwierząt. W słowni- nie występuje słowo  eutanazja . Autor ten wym regulacjom prawnym (9, 10, 11). Re-
ku pod redakcją Mirosława Bańko (4) po- pisze jedynie o zastrzykach dosercowych gulacje te chronią zwierzęta przeznaczone
dano, że  humanitarny oznacza coś, co u psów, które mają być zgładzone, ale za- do uboju przed zbędnymi i nieuzasadnio-
ma na celu dobro ludzi i  także  dobro strzega się, że  nakłucia serca nie powin- nymi cierpieniami. Jednak ochrona przed
zwierząt. Jednak w tym samym słowni- no się dokonywać u zwierzęcia świado- cierpieniami niekoniecznie oznacza dzia-
ku umieszczono bez odpowiedzi pytanie: mego, niepoddanego uśpieniu lub znie- łania humanitarne. To tak, jakby wyznawać
 Czy humanitarne będzie topienie małych czuleniu ogólnemu (6). W podręczniku miłość skazańcowi przed egzekucją.
Życie Weterynaryjne " 2010 " 85(5)
410
75_290_weter_c:Layout 1 2010-04-16 12:07
Prace poglÄ…dowe
5. Kodeks Etyki Lekarza Weterynarii. Uchwała nr 3/2008/
W polskiej ustawie o ochronie zwierzÄ…t
VII Nadzwyczajnego VII Zjazdu Lekarzy Weterynarii
słusznie mówi się o tym, że  zwierzę jako
z 26 stycznia 2008 r. Życie Wet. 2008, 83, 172-179.
istota żywa, zdolna do odczuwania cier- 6. Żakiewicz M.: Chirurgia małych zwierząt, wyd 6, PWRiL,
Warszawa 1998.
pienia, nie jest rzeczą i że  człowiek jest
7. Christoph H.-J.: Abriss der Klinik der Hundekrankheiten.
mu winien poszanowanie, ochronÄ™ i opie-
Fischer Verl. Jena 1960.
kę (art. 1), a także, że  każde zwierzę wy- 8. Lamb W. V., Jones E. W.: Veterinary Anesthesia, Lea &
Febiger, Philadelphia 1973.
maga humanitarnego traktowania (art.
NOWOŚĆ
9. Ustawa z 21 sierpnia 1997 roku o ochronie zwierzÄ…t. DzU
5). To oczywiście słuszne zapisy prawne.
z 2003 r. nr 106, poz. 810 z uzupełnieniami i zmianami.
Jednak nie można mówić o bliżej nieokre- 10. Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Ochrony Środo-
ÅšWIATOWE BESTSELLERY WE T ERYNA R I I
wiska z 21 kwietnia 2004 r. w sprawie kwalifikacji osób
ślonym humanitarnym zabijaniu zwierząt,
uprawnionych do uboju oraz dopuszczalnych metod ubo-
bo każde zabijanie, każde pozbawianie ży- ju i uśmiercania zwierząt. DzU z 21 kwietnia 2004 r.
11. Europejska konwencja o ochronie zwierzÄ…t przeznaczo-
cia, jest niehumanitarne z założenia. Nie-
nych do uboju z 20 maja 1979 roku. DzU nr 126, poz. 810.
humanitarne jest więc na przykład prze-
s. 6970.
trzymywanie żywych karpi bez wody, ale
też niehumanitarne będzie zabijanie tych
zwierząt po odłowieniu. W tym drugim
przypadku skraca siÄ™ jedynie czas oczeki-
wania w cierpieniu na śmierć.
W artykule 33 cytowanej ustawy umiesz-
czono między innymi zapis, że:  Uśmier-
canie zwierząt może odbywać się wyłącz-
nie w sposób humanitarny, polegający na
zadawaniu przy tym minimum cierpie-
nia fizycznego i psychicznego . O ile dru-
ga część tego zapisu jest w pełni uzasad-
niona, o tyle część pierwsza jest błędna,
bo nie da się odebrać życia w sposób hu-
manitarny. Błąd taki nie występuje w zapi-
sie prawnym, w którym wymienia się róż-
ne metody uśmiercania zwierząt. Mówi
siÄ™ tu o potrzebie ochrony zwierzÄ…t pod-
dawanych ubojowi przed stresem, bólem
D.E. Thrall
i cierpieniem (10).
wyd. I polskie
Interesujący, ale też zaskakujący, jest za-
red. S. Koper
pis zawarty we wstępie do europejskiej kon-
900 stron opr. twarda
wencji o ochronie zwierzÄ…t przeznaczonych
rok wydania: 2010
do uboju. Zwraca się w nim uwagę, że zwie-
format: 205×290 mm
rzętom przeznaczonym do uboju powinno
ISBN: 978-83-7609-123-5
się w najbardziej możliwy sposób zapewnić
cena detaliczna: 320 zł
ochronę przed bólem i cierpieniem, gdyż
 obawa, strach, cierpienie i ból zwierzęcia
w trakcie uboju mogą wpływać na jakość
Jest to pozycja, w której w sposób komplek-
mięsa (11). Taka zaskakująca interpretacja
sowy i wyczerpujÄ…cy przedstawiono problem
motywów ochrony zwierząt przed cierpie-
diagnostyki obrazowej u psów, kotów i koni.
niem odbiega od rozważań natury etycz-
Czytelnik znajdzie tutaj szczegółowe informacje
nej. Motywem głównym działań ludzkich
na temat technik i interpretacji obrazów przed-
przy uboju zwierząt ma więc być ochrona
stawionych za pomocą zdjęć radiologicznych, ul-
jakości dóbr konsumpcyjnych. Rzecz ja-
trasonografii, tomografii komputerowej i rezonan-
sna, trudno się z tym zgodzić. Reasumu-
su jÄ…drowego.
jąc, można przyjąć tezę, że słowo  huma-
Diagnostyka radiologiczna w weterynarii jest po-
nitarny nie może się odnosić do pozba-
lecana dla studentów i lekarzy weterynarii zajmu-
wiania zwierząt życia. Akt pozbawiania
jących się leczeniem zarówno małych zwierząt, jak
istot żywych życia ma w każdym przypad-
i koni. Po tę pozycję z pewnością powinni również
ku charakter czynu brutalnego i tego fak-
sięgnąć lekarze specjaliści, a zwłaszcza ortopedzi
tu nie mogą zmienić w żaden sposób na-
i onkolodzy.
sze starania o minimalizowanie zwierzÄ™-
cych cierpień przed zabiciem.
Piśmiennictwo
1. Szymczak M. (red.): Słownik języka polskiego. PWN, War-
szawa 1982.
2. Szymczak M. (red.): Słownik języka polskiego. Wydawnic-
Zamówienia książek:
two Naukowe PWN, Warszawa 1995.
3. Wiśniakowska L.: Słownik wyrazów obcych. Wydawnic-
tel. [phone], tel. [phone]
two Naukowe PWN, Warszawa, 2007.
Prof. dr hab. Bohdan Rutkowiak, ul. Węgorzowa 8,
4. Bańko M. (red.): Słownik języka polskiego, Wydawnictwo.
fax [phone]
Naukowe PWN, Warszawa 2007. 80-690 Gdańsk  Świbno, e-mail: [e-mail]
strona internetowa: www.elsevier.pl
e-mail: [e-mail]
Życie Weterynaryjne " 2010 " 85(5)
411
KRS: Sąd Rejonowy Wrocław-Fabryczna, VI Wydział Gospodarczy,
nr 0000123635, NIP: 898-001-39-48, kapitał zakładowy: 7 023 000 PLN
Oferujemy
10%
rabatu na
zakupy
w
k
sięgarni
internetowej
www
.elsevier
.pl