Radcliffe-Brown / Wyspiarze z Andamanów / rozdział V: Interpretacja
zwyczajów i wierzeń andamańskich: ceremonie
interpretacja wierzeń i obrzędów wyspiarzy z Andamanów skoncentrowana na
poszukiwaniu ich znaczenia a nie badaniu historycznej genezy Radcliffe-Brown
uznaje tego rodzaju historyczne badania za bezsensowne w obliczu braku zródeł -
krytyka ewolucjonizmu
perspektywa funkcjonalistyczna: wierzenia i obrzędy odgrywają ściśle
określoną rolę w życiu społecznym perspektywa socjologiczna i psychologiczna
dlaczego Andamanie myślą i zachowują się w określony sposób jak ich zachowanie
i myślenie wpływa na całość życia społecznego? - znaczenie wierzeń i obrzędów to
ich funkcja w obrębie systemu społecznego
metoda antropologii:
'obecna kondycja badań etnologicznych może być z powodzeniem określona jako
nienormalna'
antropolodzy koncentrują się niemal wyłącznie na gromadzeniu wielkiej ilości
danych etnograficznych, brakuje im znajomości nowoczesnych teorii
socjologicznych
z drugiej strony, antropolodzy skoncentrowani na teorii ignorują zazwyczaj
materiał empiryczny i wysuwają pochopne uogólnienia nie poparte żadnymi
dowodami
R-S sugeruje, że antropologia powinna połączyć wysiłek teoretyczny i badawczy
w jedno czego przykładem jest jego własne dzieło monografia Andamanów
zawierająca teorie rozwiniętą przez samego antropologa
R-B krytykuje ewolucjonistyczne podejście do wyjaśniania wierzeń i obyczajów w
społeczeństwach pierwotnych, które interpretowane są jako próba wyjaśnienia
świata (vide: Frazer magia jako karykatura nauki) krytyka hipotezy
animistycznej (Tylor) oraz naturalistycznej (wierzenia religijne jako wynik lęku
wobec przyrody i potrzeby jej ujarzmienia)
R-B inspiruje się Durkheimem podkreśla społeczny charakter rytuałów, wierzeń,
zachowań
hipotezy R-B:
egzystencja społeczności zależy od utrzymywania wśród jej członków pewnego
systemu sentymentów (wyraznie durkheimowska idea: to, co społeczne
determinuje indywidualną psychikę członków społeczności)
społeczeństwo rozwija w jednostce pewne sentymenty (nie mają one charakteru
wrodzonego, są społeczne), które sprawiają, że funkcjonuje ona w odpowiedni
sposób w społeczeństwie
obrzędy są środkami za pomocą których ukształtowane społecznie
sentymenty są kolektywnie wyrażane
ceremonialna, kolektywna ekspresja sentymentów służy utrzymywaniu tych
sentymentów w jednostce oraz ich przekazywaniu kolejnym jednostkom
funkcją społeczną obrzędów jest podtrzymywanie i
międzypokoleniowa transmisja sentymentów, dyspozycji
emocjonalnych na których społeczeństwo opiera swoje istnienie
Weryfikacja powyższych hipotez na wybranych obrzędach
andamańskich
CEREMONIA ZAŚLUBIN
opiera się przede wszystkim na publicznym objęciu się panny młodej i pana
młodego
uścisk symbolizuje symboliczną jedność mężczyzny i kobiety wejście w nową
relację społeczną, której istotą jest ich powiązanie
widzowie sankcjonują społecznie zawarty związek
odprawianie ceremonii małżeństwa potwierdza jego społeczny charakter
podtrzymywane są sentymenty nakazujące poszanowanie tej instytucji
zawierający małżeństwo, za sprawą społecznego charakteru uroczystości,
uświadamiają sobie, że ich związek jest czymś, co dotyczy całej społeczności
wkraczają w nową sytuację społeczną stają się rodziną
CEREMONIA ZAWIERANIA POKOJU
dwie grupy tancerzy jedna agresywna, inna spokojna i bierna
ostatecznie, agresja jednej grupy ustaje pojawia się spokój i solidarność
symboliczne odbudowanie stanu solidarności pomiędzy zwaśnionymi grupami
RYTUAA ZBIOROWEGO PAACZU
zbiorowe płakanie towarzyszy wielu ceremoniom tańcowi w czasie zawierania
pokoju, w momencie gdy dwie grupy godzą się, w czasie inicjacji, w czasie
obrzędów związanych z grzebaniem zmarłych...
zbiorowy płacz nie stanowi po prostu ekspresji uczuć, nie jest jedynie wyrazem
smutku jest społecznym zwyczajem ceremonialnym
rytuał ten potwierdza istnienie społecznych więzi jego celem jest ich
potwierdzenie i umocnienie (w przypadku tańca pokoju kolektywnemu płakaniu
towarzyszy wzajemny uścisk)
w przypadku spotkania dawno nie widzianych przyjaciół rytuał płaczu również
potwierdza więz pomiędzy nimi
RYTUAA POGRZEBOWY I KOCCZCY ŻAAOB
żałobnicy, z uwagi na powiązanie z osobą zmarłą, są odcięci od wspólnoty,
chwilowo znajdują się poza nią
po zakończeniu żałoby powracają do wspólnoty ponownie występuje tutaj
rytualny płacz jako symbol odnowienia relacji społeczny rytuał przyłączenia
(płacz jest obustronny)
rytuał opłakiwania kości zmarłego
rytuał kończący żałobę
opłakuje się kości zmarłego jest to rytuał przyłączenia kości jako znak
zmarłego ponownie włączone zostają do społeczeństwa, gdzie odgrywają
szczególną rolę są czczone jako relikwie
CEREMONIE INICJACYJNE
inicjacja modyfikuje więzi społeczne w jakie uwikłany jest inicjowany
płacz matki w trakcie inicjacji oznacza pogodzenia się z tym, że jej władza nad
synem słabnie (zerwanie dotychczasowych więzi syn w tym wypadku nie
płacze)
w przypadku wszystkich rytuałów szczególnie rytualnego płaczu
chodzi o potwierdzenie, odnowienie istniejących relacji (płacz
obustronny) lub też zmodyfikowanie społecznych więzi (wtedy płacz jest
często jednostronny tylko matka płacze w czasie inicjacji syna)
ceremonie nie stanowią spontanicznego wyrazu indywidualnych stanów
emocjonalnych są one formą wyrażania się wspólnotowych stanów
emocjonalnych, przy czym to wyrażanie się jest nakazane, wynika z powinności
(należy wtedy płakać...)
TANIEC ANDAMACSKI
taniec w opinii samych Andamańczyków jest wyrazem radości
taniec jest zazwyczaj aktywnością zbiorową
tańcom zawsze towarzyszą pieśni
tańczą wszyscy sprawni mężczyzni, kobiety tworzą chór
taniec jest działaniem społecznym zmusza jednostki do odpowiedniego
zachowywania się oddziaływanie rytmu i konieczność koordynacji ruchów
uczestnictwo w kolektywnej ekspresji przyjemności
kolektywna ekspresja jedności, harmonii i porozumienia we wspólnocie
wywoływanie w jednostkach tego stanu stanowi społeczną funkcję tańca
wzbudzenie w każdym tańczącym poczucia jedności z grupą
taniec jako sposób integrowania jednostek w harmonijną całość
ZWYCZAJ MALOWANIA CIAAA
ściśle określone reguły ozdabiania ciała odpowiednie dla pewnych jednostek,
odpowiednie dla pewnych sytuacji poprzez ten zwyczaj wyrażana jest wartość
jednostki dla społeczeństwa
podtrzymywanie sentymentu zależności uznanie, że bezpieczeństwo pojedynczej
jednostki jest w pełni uzależnione od przychylności grupy
skaryfikacje nacięcia na ciele dokonywane w czasie inicjacji symbol nadania
przez społeczeństwo wartości inicjowanym uczynienie ich członkami
społeczeństwa a tym samym zapewnienie bezpieczeństwa
ozdabianie ciała służy manifestowaniu związków jednostki i społeczeństwa
PRZYPISYWANIE SZCZEGÓLNYCH MOCY PEWNYM PRZEDMIOTOM
Andamanie tym przedmiotom, które są dla nich szczególnie ważne, przypisują
wyjątkowe znaczenie i właściwości np. moc chronienia przed złem (przypisywana
np. ogniowi, łukowi i strzale, włóknom pochodzącym z pewnych roślin, pewnym
ozdobom)
przypisywanie mocy ochronnych pewnym rzeczom ma swoje społeczne zródło bez
tych rzeczy społeczność andamańska nie mogłaby przetrwać moce ochronne
posiadają te przedmioty, które zapewniają Ammańczykom sukcesy w polowaniu i
pokonywaniu wrogów
funkcją wiary w moc ochronną jest podtrzymywanie w jednostkach sentymentu
zależności od społeczeństwa oraz wyrażanie społecznej wartości rzeczy, które są
niezbędne jednostce by mogła przetrwać
JEDZENIE
Andamanie w różny sposób wartościują jedzenie, pewne pokarmy są bardziej
niebezpieczne niż inne
te pokarmy, których zdobycie jest trudne i niebezpieczne, uznawane są za
niebezpieczniejsze niż inne (drapieżne ryby)
te pokarmy, które cenione są najbardziej, również uznawane są za bardziej
niebezpieczne niż inne (np. tłuszcz zwierząt)
zdaniem R-B również zwyczaj malowania ciała po spożyciu jedzenia stanowi wyraz
społecznej wartości jedzenia
jedzenie ma charakter wyraznie społeczny jego zdobywanie stanowi cel
codziennych, zbiorowych wysiłków
podstawowym obowiązkiem andamańskiego mężczyzny jest dostarczanie
pożywienia
jednostka poprzez fakt zdobywania, konsumowania pożywienia uświadamia sobie
swoją zależność od społeczeństwa
jedzenie jako przedmiot fundamentalnych dyspozycji afektywnych, regulujących
postawę jednostki wobec społeczeństwa - uczucie zależności
niektóre pokarmy uznawane są za niebezpieczne, chyba, że podchodzi się do nich z
odpowiednią ostrożnością (malowanie ciała po spożyciu czegoś)
rytualna ostrożność w przypadku jedzenia, ale także innych przedmiotów
stanowi dla Andamańczykow sposób na zneutralizowanie niebezpieczeństwa, jakie
mogą nieść ze sobą pewne rzeczy - konieczność wykonania tych rytuałów (np.
przyozdobienia ciała po zjedzeniu żółwia) uświadamia jednostce zależność od
społeczeństwa i społeczną wartość danych rzeczy
wszystkie andamańskie obrzędy związane z jedzeniem mają na celu
potwierdzenie społecznej wartości jedzenia
CEREMONIE INICJACYJNE
dziecko uzależnione od rodziców nie stanowi samodzielnego członka wspólnoty
wraz z dorastaniem pozycja dziecka zmienia się, chłopiec staje się mężczyzną,
dziewczynka kobietą zmianie muszą ulec zatem również jego dyspozycje
emocjonalne sentymenty postawy wobec społeczeństwa
ceremonia inicjacyjna stanowi dla inicjowanego rodzaj edukacji moralnej i
społecznej, re-konfiguracje jego sentymentów i postaw wobec wspólnoty
ceremonie inicjacyjne obejmujące między innymi zakaz spożywania pewnych
pokarmów, bolesne skaryfikacje na plecach chłopców, konieczność zniesienia bólu
potwierdzają autorytet społeczeństwa i wpajają inicjowanemu jego powinności
względem grupy, wykształcają sentymenty podporządkowania się
w okresie dojrzewania chłopcy i dziewczyny umieszczeni są poza społeczeństwem, w
stanie izolacji stąd zakaz spożywania pewnych smakowitych pokarmów, zakaz
tańców, zakaz ozdabiania ciała
w momencie inicjacji chłopak może spożyć żółwia zdaje sobie sprawę ze społecznej
wartości jedzenia żółw uznawany jest za pokarm niebezpieczny dlatego jego
spożywaniu towarzyszy wiele środków ostrożności i ochrony symboliczne
udzielenie inicjowanemu prawa do jedzenia przez wspólnotę
płacz krewnych chłopaka matek i sióstr utrata dotychczasowej więzi z synem i
bratem, potwierdzenie jego nowej pozycji społecznej
inicjacje kończy obrzęd tańca, podczas którego inicjowany chłopak jest szczególnie
przyozdobiony za pomocą różnorakich farb i gliny
Andamanczycy wyjaśniają znaczenie obrzędów inicjacyjnych, mówiąc, że chcą by
inicjowani wyrośli na silnych
celem inicjacji jest obdarzenie inicjowanego osobowością społeczną
osobowość społeczna = to, co nadaje osobie społeczną wartość
osobowość społeczna jest w pewnym stopniu zależna od indywidualnych cech
jednostki (sprawny fizycznie będzie lepszym myśliwym)
osobowość społeczna odpowiada za rozwijanie i umacnianie w jednostce tych
sentymentów, które służą całemu życiu społecznemu
ZWYCZAJE ZWIZANE ZE ŚMIERCI I POCHÓWKIEM
śmierć utrata jednego z członków przez społeczeństwo, co zaburza jego
równowagę (wywołanie dysnomii konieczność ponownego przejścia ku eunomii)
osobowość społeczna zmarłego nie przestaje istnieć wraz z jego śmiercią i co
więcej staje się przyczyną cierpienia i bólu jego bliskich którzy utracili ważną dla
siebie osobę z tego powodu Andamańczycy mówią o tym, ze za czyjąś śmiercią
stoją złe duchy lau
niemniej jednak rytuały związane z czyjąś śmiercią nie są jedynie ekspresją
indywidualnego żalu, ale stanowią działanie społeczne
pierwszym etapem tych zwyczajów jest odcięcie się od zmarłego chowa się jego
ciało, nie używa się jego imienia, opuszcza obozowisko w którym umarł (skala tych
obrzędów uzależniona jest od znaczenia danej osoby w społeczności im większa,
tym obrzędy celebrowane uroczyściej i przez większą liczbę osób)
przed pochówkiem zwłoki są ozdabiane (wyraz szacunku wspólnoty dla zmarłego)
żałobnicy wyłączeni z normalnej wspólnoty pogrążeni w stanie zawieszenia nie
uczestniczą w normalnym życiu społeczności, nie mogą spożywać dzika i żółwia
(najważniejsze pokarmy), nie mogą tańczyć odczuwanie, że chwilowo znajdują się
poza wspólnotą
symbolicznym znakiem separacji żałobników jest pokrywanie się białą gliną (biały
jest kolorem duchów lau)
obrzęd inicjacji zmarłego do świata duchów (zmarły nie jest duchem, jest
zawieszony między światem żywych a duchami)
zmarły nie od razu staje się duchem musi przejść inicjację do świata duchów
w okresie przed nią jest w stanie zawieszenia, a żałobnicy są z nim związani
dlatego nie mogą uczestniczyć w normalnym życiu społecznym
okres żałoby kończy się wspomnianym już obrzędem związanym z wydobyciem
kości zmarłego i ponownym włączeniu ich w obręb społeczeństwa gdzie czczone
są jako relikwie ostateczne zerwanie więzi ze zmarłym żałobnicy powracają
do normalnego życia
zakaz używania imienia zmarłego wynika z tego, ze zawsze zakazuje się używania
imion kogoś w momencie, w którym ten ktoś zmienia swoją osobowość
społeczną, pozycję społeczną (w okresie dojrzewania, podczas ślubu)
WIARA W DUCHY
budzą lęk, uważane są za niebezpieczne
duch jako zródło zakłóceń dla jedności wspólnoty (przyczyna chorób, śmierci)
dysforia stan zmniejszonej aktywności społecznej stan żałobników
opłakujących zmarłego wierzy się, że zmarły pociąga bliskich za sobą przy
czym śmierć jest ujmowana jako wynik działania złych duchów
ambiwalentne uczucia wobec zmarłych przywiązanie i lęk
przed śmiercią zmarły był wobec duchów wrogi po śmierci musi stać się częścią
ich świata stąd obrzęd inicjacji do świata zmarłych
Andamanie nie uważają jednak duchów za złe z natury czasami odnoszą się do
nich w sposób pozytywny, oczekując pomocy postać szamana, który ma
możliwość kontaktu z duchami kontakt ten ma miejsce podczas snu
każdy stan dysforii wycofania się z życia społecznego żałobnicy, młodzi
ludzie przed inicjacją , morderca czy też osoba pogrążona we śnie jest
postrzegany jako niebezpieczny a jego niebezpieczeństwo niwelowane jest
przez środki rytualne rytuały są zawsze społeczne więc to społeczeństwo
stanowi dla jednostki zródło ochrony
WNIOSKI DO JAKICH DOCHODZI R-B:
zwyczaje ceremonialne to środki za pomocą których społeczeństwo oddziałuje na
swoich członków wykształca w nim pewne sentymenty (określenie tych
sentymentów jest trudne ponieważ sami badani nie uświadamiają sobie tego
mechanizmu)
na Andamanach wszystkie działania ceremonialne opierają się na przekonaniu, ze
istnieje pewna moc posiadana przez pewne rzeczy, osoby w pewnych stanach
(zmarli, żałobnicy, inicjowani, jedzenie) moc ta może być niebezpieczna dlatego
jest neutralizowana poprzez rytuały
moc ta jest moralną siłą oddziaływania społeczeństwa społeczeństwo za pomocą
wpajanej jednostkom wiary w to, że pewne rzeczy są niebezpieczne, oddziałuje na
nie moralnie, zmuszając do posłuszeństwa siła obowiązku moralnego
moralna siła społeczności doświadczana jest również w kolektywnych stanach
emocjonalnego wzburzenia taniec
i na koniec definicja działania ceremonialnego:
kolektywne
zwyczajowo wymagane
wykonywane w sytuacjach, w których życie społeczne ulega zmianom
wyraża zbiorowe sentymenty względem zmian życia społecznego
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
antropologie TXT Radcliffe Brownnotatki zagadnienia00 Notatki organizacyjneFilozofia religii cwiczenia dokladne notatki z zajec (2012 2013) [od Agi]notatki tw 5Fredric BrownBrown Frederic Mąż opatrznościowynotatki finanse pierwsze zagadnieniawięcej podobnych podstron