STANDARYZACJA I HARMONIZACJA RACHUNKOWOÅšCI
1. Istota standaryzacji i harmonizacji
Globalizacja zbliża do siebie państwa poprzez wypracowywanie koniecznych dla efektywnej
współpracy ujednoliconych rozwiązań regulujących ważne dziedziny życia społeczno-
gospodarczego. W odniesieniu do rachunkowości procesy te przybrały formę harmonizacji i
standaryzacji. Ich cel jest taki sam  wyeliminowanie rozbieżności miedzy
sprawozdawczością finansową w różnych krajach. Występują jednak pomiędzy nimi pewne
różnice.
P. Walton, A. Haller, B. Raffournier definiujÄ…
harmonizację jako  sformułowanie używane w rachunkowości międzynarodowej dla
określenia procesu redukowania różnic w sprawozdawczości pomiędzy krajami , a
standaryzację jako  stosowanie dokładnie tych samych reguł .
Harmonizacja prowadzi do osiągnięcia harmonii, a standaryzacja  jednorodności
(uniformity).
HARMONIZACJA
Według C. Roberts, P.P.Weetman i P. Gordona harmonizacja oznacza zmniejszenie liczby
stosowanych praktyk rachunkowości przez określenie takiego ich zestawu, w ramach
którego przedsiębiorstwa mogą dokonywać wyboru. Efektem takiego podejścia jest stan
harmonii, w którym zakres możliwych różnic pomiędzy przedsiębiorstwami jest łatwy do
zidentyfikowania. Innymi słowy harmonizacja prowadzi do zwiększenia porównywalności
praktyk rachunkowości.
A.A. Jaruga określa harmonizację jako proces prowadzący do zwiększania porównywalności
sprawozdań finansowych na drodze wprowadzania spójnego zestawu wzorców, opartego na
wspólnych założeniach i koncepcjach.
Harmonizacja zakłada występowanie opcji, pewnej elastyczności w ustalonych ramach,
co umożliwia podmiotom gospodarczym wybór odpowiednich dla nich rozwiązań. Jej
wprowadzenie ma nastąpić w wyniku naturalnego procesu zmian, wywołanego przez czynniki
kulturowe, rozwój gospodarczy, koncentrację kapitału w ramach międzynarodowych
korporacji, rosnącą wymianę handlową i rozwój rynków finansowych. Jest to pewna
sugestia, propozycja, nie narzucanie odgórnych zasad.
STANDARYZACJA
Początki standaryzacji rachunkowości wiąże się ze Światowym Kongresem Księgowych w St.
Louis (USA), który odbył się w 1904 r. Postanowiono wówczas wymieniać poglądy i dzielić
się informacjami z wyników badań i praktycznego rozwiązywania wspólnych, globalnych
problemów dotyczących rachunkowości.
Pojęcie standardu wywodzi się z Wielkiej Brytanii i USA i oznacza wzorzec lub normę, która
została opracowana przez ekspertów w zakresie rachunkowości, przedstawicieli nauki oraz
praktyki, w wyniku długotrwałych badań i konsultacji. Standardy rachunkowości
uwzględniają naturalną kolejność postępowania i obejmują zagadnienia dotyczące uznawania
(tj. sposobu ujęcia zdarzeń i transakcji), pomiaru (wyceny) i prezentacji wyróżnionych
składników w sprawozdaniu finansowym. Nie nawiązują natomiast do takich kwestii jak np.
zasady ewidencji księgowej, konta, dokumenty czy procedury księgowe, pozostawiając je w
gestii samych podmiotów gospodarczych.
Standardy mogą także uzupełniać i rozszerzać regulacje prawne np. w formie interpretacji dla
większej jasności, uszczegółowienia, a także wypełnienia luk w odniesieniu do zagadnień
nieuwzględnionych w akcie prawnym.
Standaryzacja rachunkowości oznacza więc unifikację, czyli stosowanie identycznych
rozwiązań w zakresie rachunkowości przez podmioty gospodarcze. Ma miejsce wówczas
gdy zainteresowane strony stosują identyczne lub bardzo zbliżone praktyki rachunkowości,
przez co zostają wyeliminowane większe różnice i bariery w porównywaniu informacji
zawartych w sprawozdaniach.
Niekiedy standaryzację i harmonizację traktuje się zamiennie. Według niektórych udana
harmonizacja może docelowo prowadzić do całkowitej standaryzacji. Harmonizację kojarzy
siÄ™ niekiedy z ponadnarodowymi regulacjami tworzonymi w Unii Europejskiej, natomiast
standaryzację z Międzynarodowym Komitetem Standardów Rachunkowości. Przy czym
Dyrektywy UE pozostajÄ… pod wyraz
nym wpływem kontynentalnego modelu rachunkowości,
natomiast MSSF sÄ… zbudowane na modelu anglosaskim (Jaruga 2002, s. 20).
Porównanie standaryzacji i harmonizacji rachunkowości
Standaryzacja Harmonizacja
MSSF Dyrektywy
model anglosaski model kontynentalny
świat Unia Europejska
identyczne rozwiązania elastyczność
wymaga interwencji organów może zostać osiągnięta dzięki naturalnym
regulujących zagadnienia procesom: zmiany kulturowe, rozwój
rachunkowości w danym kraju (władz międzynarodowych przedsiębiorstw, handlu i
ustawodawczych) rynków kapitałowych, polityczne współzależności
pomiędzy krajami
2. Podmioty zainteresowane ujednoliceniem zasad rachunkowości i wspierające ten
proces
·ð korporacje transnarodowe,
·ð inwestorzy i analitycy finansowi,
·ð rzÄ…dy poszczególnych paÅ„stw,
·ð miÄ™dzynarodowe firmy ksiÄ™gowe,
·ð oddziaÅ‚y firm zagranicznych,
·ð gieÅ‚dy.
Dla korporacji transnarodowych sukces w opracowaniu i wprowadzeniu globalnych
standardów rachunkowości oznaczałby przede wszystkim zmniejszenie kosztów
rachunkowości, efektywniejszą komunikację z inwestorami oraz wymianę i rozwój dobrych
praktyk w zakresie rachunkowości.
Inwestorzy i analitycy zyskaliby dzięki zmniejszeniu kosztów uzyskania informacji oraz
prawdopodobieństwa podjęcia złych decyzji inwestycyjnych, w tym rezygnacji z korzystnej
inwestycji.
Dla rządów ujednolicenie zasad rachunkowości w skali globalnej oznaczałoby:
·ð zmniejszenie kosztu opracowywania i nadzorowania stosowania krajowych regulacji z
zakresu rachunkowości,
·ð unikniÄ™cie zdublowania wysiÅ‚ków w tym zakresie w skali miÄ™dzynarodowej,
·ð stworzenie korzystnych warunków dla przepÅ‚ywu kapitaÅ‚u pomiÄ™dzy krajami,
·ð zwiÄ™kszenie zaufania miÄ™dzynarodowych inwestorów i kredytodawców do
sprawozdań finansowych firm krajowych,
·ð zapewnienie krajom rozwijajÄ…cym siÄ™ dostÄ™pu do wysokiej jakoÅ›ci standardów,
·ð zmniejszenie nacisku na organy rzÄ…dowe ze strony korporacji miÄ™dzynarodowych.
Dla międzynarodowych firm księgowych ujednolicenie zasad rachunkowości w skali świata
oznaczałoby przede wszystkim mniejsze koszty szkoleń, a dla oddziałów firm
zagranicznych rezygnację z podwójnej księgowości dla celów sprawozdawczych i
podatkowych, natomiast dla giełd  ułatwienia w zakresie dopuszczenia spółek do notowań.
Trzeba mieć jednak świadomość, iż działania zmierzające do ujednolicenia zasad
rachunkowości na świecie, są procesem skomplikowanym i długotrwałym, a według
niektórych wręcz skazanym na niepowodzenie.
Istnieje jednak na świecie wiele organizacji o zasięgu międzynarodowym, które ten proces
wspierają. Można wśród nich wyróżnić:
·ð regionalne organizacje ksiÄ™gowych (np. FEE - Federation des Experts Comptables
Europeens)
·ð instytucje grupujÄ…ce organizacje ksiÄ™gowych i zainteresowane osoby (np. IASB, IFAC
- International Federation of Accountants, EAA - European Accounting Association)
·ð organizacje miÄ™dzyrzÄ…dowe, (np.OECD, w ramach UE: EFRAG - European Financial
Reporting Advisory Group, ARC - Accounting Regulatory Committee )
·ð organizacje gieÅ‚d papierów wartoÅ›ciowych i analityków finansowych. (np. IOSCO,
CFA (Chartered Financial Analysts) Institute).