J´zyk polski
Poziom podstawowy
Rozumienie czytanego tekstu
Tekst 1
Zadanie sprawdzajÄ…ce rozumienie czytanego tekstu Manipulacja j´zykowa.
Model zawiera przewidywane odpowiedzi. Odpowiedzi ucznia mogÄ… przybieraç róŻnÄ… form´ j´zy-
kowÄ…, ale ich sens musi byç synonimiczny wobec modelu. OceniajÄ…c prac´ ucznia, naleÅ»y stosowaç
punktacj´ z modelu.
Uwaga: Za pe"nÄ… odpowiedÄ™ przyznaje si´ maksymalnÄ… liczb´ punktów, za niepe"nÄ…  wskazanÄ… w ru-
bryce  punkty czÄ…stkowe . Nie naleÅ»y przyznawaç po"ówek punktów. Za brak odpowiedzi lub odpo-
wiedÄ™ b"´dnÄ… nie przyznaje si´ punktów.
Maksymal-
Punkty
Nr
na liczba
Odpowiedzi
czÄ…stkowe
zadania
punktów
1. termin  wyraz lub związek frazeologiczny, uŻywany przez specjalistów 10
okreĘlonej dyscypliny nauki w tekstach o charakterze naukowym (obiek-
tywna, naukowa, pozbawiona nacechowania emocjonalnego, nazwa
przedmiotu, zjawiska)
2. B 10
3. Odbiorca jest nieĘwiadomy zabiegów i intencji nadawcy. 1 0
4. np.: 10
 schlebianie odbiorcy;
 uzurpacyjna identyfikacja z odbiorcÄ…;
 tendencyjne zmienianie nazw;
 tendencyjne opisywanie zdarzeł
;
 wywo"ywanie u nieĘwiadomego odbiorcy poŻądanych mniemał
przez
odwo"ywanie si´ do wartoĘci
5. na uÅ»yciu liczby mnogiej, majÄ…cej zasugerowaç wspólnot´ czynnoĘci 1 0
6. Manipulacj´ trudniej udowodniç, wi´c zawsze moÅ»na twierdziç, Å»e post´- 21
puje si´ w dobrej wierze. (za niepe"nÄ…
odpowiedÄ™)
7.  selekcjonowanie zdarzeł
w informacji; 10
 porządkowanie zdarzeł
w informacji;
 pomijanie jednych argumentów, a eksponowanie innych w komentarzu;
 stosowanie uatrakcyjniających zabiegów w tytu"ach
8. np.: 21
 informacja powinna byç oddzielona od komentarza; (za dwie
 fakty nie powinny byç selekcjonowane i tendencyjnie porzÄ…dkowane (ze- cechy)
stawiane);
 odbiorca powinien byç traktowany podmiotowo, Ęwiadomy intencji
nadawcy
9. Tak, poniewaÅ» sformu"owanie osiÄ…gn´"a powierzchni´ Ksi´Å»yca moÅ»na 10
uznaç za prawdziwe, ale sugeruje ono, Å»e rakieta wylÄ…dowa"a, a nie si´
rozbi"a.
10. Metafory sÄ… nieostre, opierajÄ… si´ na skojarzeniach, wywo"ujÄ… emocje (sÄ… 10
niejednoznaczne).
J´zyk pol ski . Pozi om podst awowy
ODPOWI EDZI DO ZADAĄ TESTOWYCH. PRÓBNA MATURA Z OPERONEM I  GAZETŃ WYBORCZŃ %
11. Metafora Dziedzina Skojarzenie emocjonalne 3 2
(za wype"nienie (za wype"-
rewolucja w rolnic- polityka, historia pozytywne (pochwa"a gwa"-
wszystkich nienie 4 5
twie townych zmian, rozwoju)
rubryk) rubryk)
falstart PiS sport negatywne (politowanie, lek-
cewaŻenie, poczucie niesto-
1
sownoĘci)
(za wype"-
nienie 2 3
terror brukowców polityka, walka negatywne (pot´pienie, obu-
rubryk)
rzenie)
12. Manipulacja j´zykowa przestaje byç groÄ™na, kiedy jej mechanizm zostanie 10
ujawniony.
13. C 10
14. Przypisywanie komuĘ stosowania zabiegów manipulacyjnych bardzo cz´- 10
sto wiÄ…Å»e si´ z negatywnÄ… ocenÄ… tej osoby (ch´tniej oskarÅ»amy o manipu-
lacj´ kogoĘ, kogo nie lubimy, komu nie ufamy), trudno wi´c o obiektywnÄ…
ocen´.
15. Manipulacja jest nieetyczna, ale nie moÅ»emy si´ uchroniç przed próbami 21
jej stosowania  to gra mi´dzy nadawcÄ… a odbiorcÄ…. JednakÅ»e jest nadzieja, (za jeden
Å»e coraz lepsze orientowanie si´ odbiorcy w mechanizmach manipulacji j´- wniosek)
zykowej wymusi na nadawcach zmiany na lepsze i przekazy medialne b´dÄ…
coraz uczciwsze.
Razem 20
Uwaga: W nawiasach znajdujÄ… si´ inne akceptowane odpowiedzi.
Tekst 2
Zadanie sprawdzające rozumienie czytanego tekstu E. E., przybysz z innego Ęwiata.
Model zawiera przewidywane odpowiedzi. Odpowiedzi ucznia mogÄ… przybieraç róŻnÄ… form´ j´zy-
kowÄ…, ale ich sens musi byç synonimiczny wobec modelu. OceniajÄ…c prac´ ucznia, naleÅ»y stosowaç
punktacj´ z modelu.
Uwaga: Za pe"nÄ… odpowiedÄ™ przyznaje si´ maksymalnÄ… liczb´ punktów, za niepe"nÄ…  wskazanÄ… w ru-
bryce  punkty czÄ…stkowe . Nie naleÅ»y przyznawaç po"ówek punktów. Za brak odpowiedzi lub odpo-
wiedÄ™ b"´dnÄ… nie przyznaje si´ punktów.
Maksymal-
Punkty
Nr
Odpowiedzi na liczba
czÄ…stkowe
zadania
punktów
1. E. E. to przybysz, emigrant ze wschodniej Europy. 1 0
2. uÅ»ycie cytatu z powieĘci Nabokova, odwo"anie si´ do s"ów Norwida, 10
wspomnienie twórczoĘci M. Kundery, T. Konwickiego, A. Wajdy
3. wizja Ęwiata, wyobraÅ»enie o Ęwiecie, wywodzÄ…ce si´ z ojczystej tradycji, 21
kultury (za niepe"nÄ…
odpowiedÄ™)
4. t"umaczem literatury 1 0
5. Nie kaÅ»de s"owo lub wyraÅ»enie w jednym j´zyku ma swój odpowiednik 21
w drugim j´zyku, gdyÅ»: (za dwie
 jedno s"owo ma kilka odpowiedników; przyczyny)
 grupa synonimów ma tylko jeden odpowiednik;
 s"owo nie ma odpowiednika w drugim j´zyku, poniewaÅ» w kulturze
pierwszego j´zyka nie ma desygnatu (przedmiotu, zjawiska);
 identycznoĘç znaczeÅ‚
jest pozorna;
 znaczenia wyrazów tylko cz´Ä˜ciowo si´ na siebie nak"adajÄ….
6. Znaczenia wyrazów są pozornie identyczne (w rzeczywistoĘci tylko 10
cz´Ä˜ciowo si´ na siebie nak"adajÄ…).
7.  groÄ™ba, Å»e nie zostanie si´ zrozumianym; 21
 groÄ™ba, Å»e zostanie si´ zrozumianym Ä™le; (za jeden
 zak"ócenie komunikacji na poziomie narodów, kultur itp. argument)
J´zyk pol ski . Pozi om podst awowy
ODPOWI EDZI DO ZADAĄ TESTOWYCH. PRÓBNA MATURA Z OPERONEM I  GAZETŃ WYBORCZŃ %
8.  rozbieŻnoĘci kulturowe uniemoŻliwiają wzajemne porozumienie; 10
 rozmowa staje si´ powierzchowna (rozmowa sprowadza si´ do rytualnej
wymiany pozbawionych znaczeł
chrzÄ…kni´ç i pomruków).
9. Amerykanin: p"ytki, niezdolny do refleksji, skupiony na przyjemnoĘciach 10
Życia;
S"owianin: tajemniczy cierpi´tnik o mrocznej duszy
10. ironiczny, Żartobliwy, zdystansowany 1 0
11. w sytuacji komunikacji zbiorowej, kiedy tematem wypowiedzi sÄ… kwestie 10
dotyczÄ…ce kultury, historii, polityki (sfery idei)
12. ilustracja wywodu (punkt wyjĘcia do rozwaŻał
) 1 0
13. Kultura jest poĘrednikiem mi´dzy róŻnymi narodami, gdyÅ» w dziele sztuki 2 1
k"amstwo, nieszczeroĘç sÄ… od razu widoczne (dzie"o sztuki mówi prawd´). (za podanie (za podanie
sÄ…du i argu- sÄ…du)
mentu)
14. B 10
15. paraç si´ czymĘ  zajmowaç si´ czymĘ, trudniç si´ czymĘ, uprawiaç jakiĘ 10
zawód
tubalne pytanie  g"oĘne, donoĘne, gromkie pytanie
kordialny gospodarz  serdeczny, wylewny gospodarz
16. D 10
Razem 20
Uwaga: W nawiasach znajdujÄ… si´ inne akceptowane odpowiedzi.
Pisanie w"asnego tekstu
Temat 1
Uj´cie motywu biesiady i jego funkcje w utworach: O doktorze Hiszpanie Jana Kochanowskie-
go i Pijał
stwo Ignacego Krasickiego. Zwróç uwag´ na kontekst historycznoliteracki.
Rozwini´cie tematu (0 25 pkt)
1. Rozpoznanie wst´pne. (0 2 pkt)
Na przyk"ad:
a) O doktorze Hiszpanie  fraszka w formie opowiadania z dialogiem;
b) O doktorze Hiszpanie  Żartobliwa, nawet kolokwialna narracja;
c) Pijał
stwo  satyra w formie dialogu, rozbudowane kwestie bohaterów (monologi);
d) O doktorze Hiszpanie  utwór renesansowy, Pijał
stwo  utwór oĘwieceniowy.
2. Rozpoznanie zasady zestawienia tekstów. (0 1 pkt)
Na przyk"ad:
a) podobny motyw (biesiada, uczta, pijał
stwo) w utworach z róŻnych epok;
b) inne uj´cie podobnego motywu.
Obraz biesiady
3. O doktorze Hiszpanie. (0 4 pkt)
Na przyk"ad:
a) anegdota z Życia dworskiego;
b) bohaterowie: przyjaciele dworzanie, doktor Hiszpan;
c) fabu"a: od wieczerzy do wywaŻania drzwi i pijatyki w komnacie doktora;
d) biesiada jako weso"a, beztroska zabawa;
e) picie alkoholu jako element zabawy;
f) zwiÄ…zek utworu z biografiÄ… Jana Kochanowskiego.
4. Pijał
stwo. (0 4 pkt)
Na przyk"ad:
a) opowieĘç jednego z bohaterów to obrazek obyczajowy przedstawiajÄ…cy histori´ kilkudniowego pijaÅ‚
stwa;
b) bohaterowie: dwaj szlachcice;
c) ukazanie kolejnych etapów pijał
stwa;
d) picie alkoholu jako element obyczajowoĘci szlacheckiej (uczta, spotkania nie mogÄ… si´ obejĘç bez picia);
J´zyk pol ski . Pozi om podst awowy
ODPOWI EDZI DO ZADAĄ TESTOWYCH. PRÓBNA MATURA Z OPERONEM I  GAZETŃ WYBORCZŃ %
e) pijał
stwo ujawniajÄ…ce wady narodowe (fasadowy patriotyzm, warcholstwo, pych´);
f) usprawiedliwianie picia sentencjami w rodzaju: trunek gorący dobry jest na Żo"ądek;
g) k"ótnie i bijatyki pod wp"ywem alkoholu.
Funkcje motywu
5. O doktorze Hiszpanie. (0 3 pkt)
Na przyk"ad:
a) pochwa"a dobrej zabawy;
b) realizacja has"a carpe diem;
c) wyraz renesansowej afirmacji Życia, podkreĘlenie radoĘci p"ynącej z Życia doczesnego;
d) unikni´cie dydaktyzmu dzi´ki dowcipnej puencie.
6. Pijał
stwo. (0 3 pkt)
Na przyk"ad:
a) krytyka sarmackiej obyczajowoĘci, satyryczny obraz szlachty;
b) wskazanie zagroŻeł
dla kraju p"ynących z tradycyjnej obyczajowoĘci;
c) nagana pijał
stwa;
d) ironia wymierzona w  mądroĘci związane z piciem;
e) gorzka refleksja  ukazanie nieskutecznoĘci pouczeł
.
Wykorzystanie kontekstu
7. O doktorze Hiszpanie. (0 2 pkt)
Na przyk"ad:
a) zgodnoĘç wymowy utworu z renesansowym ĘwiatopoglÄ…dem;
b) nawiÄ…zanie do filozofii antycznej  epikureizmu, horacjanizmu;
c) zgodnoĘç treĘci utworu z konwencjÄ… gatunku (Å»artobliwoĘç, fraszki jako zwierciad"o Å»ycia);
d) Ęwiecki charakter utworu wyrazem humanistycznego zainteresowania cz"owiekiem.
8. Pijał
stwo. (0 2 pkt)
Na przyk"ad:
a) zgodnoĘç wymowy utworu z oĘwieceniowym racjonalizmem i tendencjami  poprawiania Ęwiata ;
b) realizacja w utworze klasycystycznej zasady  uczyç, bawiÄ…c ;
c) zgodnoĘç treĘci utworu z konwencjÄ… gatunku (satyra  klasycystyczny utwór krytykujÄ…cy i oĘmieszajÄ…cy wspó"-
czesne autorowi zjawiska spo"eczne);
d) utwór jako jeden z wielu przyk"adów krytycznego stosunku I. Krasickiego do rzeczywistoĘci.
9. Wnioski. (0 4 pkt)
Pe"ny wniosek (4)
RóŻnice w uj´ciu motywu i jego funkcjach wynikajÄ… z za"oÅ»eÅ‚
epok (renesansowy humanizm, afirmacja Życia, po-
chwa"a zabawy i oĘwieceniowy dydaktyzm, krytyka niekorzystnych zjawisk spo"ecznych). W tekstach znajdujemy
echa postaw i poglądów filozoficznych charakterystycznych dla czasów, w których powsta"y (epikureizm, horacja-
nizm oraz racjonalizm). PrzynaleÅ»noĘç gatunkowa utworów wiÄ…Å»e si´ z ich funkcjÄ… i czasem powstania.
Cz´Ä˜ciowy wniosek (2)
RóŻnice w uj´ciu motywu i jego funkcjach wynikajÄ… z za"oÅ»eÅ‚
epok (renesansowy humanizm, afirmacja Życia, po-
chwa"a zabawy i oĘwieceniowy dydaktyzm, krytyka niekorzystnych zjawisk spo"ecznych). PrzynaleÅ»noĘç gatunko-
wa utworów wiÄ…Å»e si´ z ich funkcjÄ… i czasem powstania.
Próba podsumowania (1)
RóŻnice w uj´ciu motywu i jego funkcjach wynikajÄ… z za"oÅ»eÅ‚
epok (renesansowy humanizm, afirmacja Życia, po-
chwa"a zabawy i oĘwieceniowy dydaktyzm, krytyka niekorzystnych zjawisk spo"ecznych).
Temat 2
Refleksje romantycznego podróŻnika w wierszu Adama Mickiewicza Ruiny zamku w Ba"a-
k"awie.
Rozwini´cie tematu (0 25 pkt)
1. Rozpoznanie wst´pne. (0 3 pkt)
Na przyk"ad:
a) okreĘlenie gatunku utworu (sonet);
b) sonet w formie monologu;
c) podmiot liryczny  podróŻny zwiedzający w towarzystwie (1. osoba, liczba pojedyncza i mnoga);
d) wypowiedÄ™ podmiotu lirycznego o charakterze relacji.
J´zyk pol ski . Pozi om podst awowy
ODPOWI EDZI DO ZADAĄ TESTOWYCH. PRÓBNA MATURA Z OPERONEM I  GAZETŃ WYBORCZŃ %
2. Opis zwiedzanego miejsca. (0 4 pkt)
Na przyk"ad:
a) ruiny zamku na górze;
b) pustka, bezludnoĘç, groby;
c) gady, s´py (lub cz"owiek podlejszy od gadu) jedynymi mieszkaÅ‚
cami ruin;
d) wieŻa z pozosta"oĘciami herbów, napisem;
e) Ęlady obecnoĘci Greków (ateł
skie ozdoby).
3. SpostrzeŻenia i odczucia podmiotu lirycznego. (0 3 pkt)
Na przyk"ad:
a) miejsce dawniej Ęwietne przypomina cmentarz;
b) niewiele pozosta"o Ęladów dawnych pot´g;
c) miejsce, niegdyĘ b´dÄ…ce znakiem pot´gi i si"y, dziĘ stanowi symbol marnoĘci i przemijalnoĘci;
d) widok ruin wywo"uje zadum´ i przygn´bienie.
4. Interpretacja utworu. (0 6 pkt)
Na przyk"ad:
a) s"aboĘç i przemijanie cz"owieka;
b) porównanie ruin do czaszek przywo"aniem motywu marnoĘci;
c) upadek i zapomnienie przeznaczeniem cz"owieka i jego dzie" (ludzkie dokonania sÄ… nietrwa"e);
d) s"aboĘç cz"owieka ujawniajÄ…ca si´ w zestawieniu z trwa"oĘciÄ… natury;
e) natura zawsze silniejsza od cz"owieka;
f) ostateczne zastÄ…pienie wszystkich ludzkich pot´g przez natur´;
g) podróŻ okazją do refleksji nad ludzką kondycją.
5. Wykorzystanie kontekstu. (0 5 pkt)
Na przyk"ad:
a) cykl Sonetów krymskich jako liryczny pami´tnik podróŻnika;
b) przywo"anie innych sonetów podejmujÄ…cych podobnÄ… refleksj´ egzystencjalnÄ… (Bakczysaraj, Czatyrdah);
c) przywo"anie biografii poety (podróŻ na Krym);
d) przywo"anie romantycznej koncepcji podróŻy inicjacyjnej;
e) utwór (i ca"y cykl) wyrazem romantycznej fascynacji Wschodem;
f) zwiÄ…zek wymowy utworu z romantycznÄ… wizjÄ… relacji cz"owiek  natura.
6. Wnioski. (0 4 pkt)
Pe"ny wniosek (4)
PrzemyĘlenia podmiotu lirycznego dotyczÄ… przemijania czasu i pogrÄ…Å»ania si´ w niepami´ci dzie" ludzkich. Refleksji
sprzyja sytuacja egzotycznej podróŻy  niezwyk"e miejsca wzbudzajÄ… podziw i zadum´ nad kruchoĘciÄ… cz"owieka
wobec trwa"oĘci natury. Takie uj´cie tematu zgodne jest z tendencjami epoki  podróŻ romantyczna to nie tylko
poznawanie nowych obszarów, ale teŻ ęród"o zrozumienia Ęwiata i cz"owieka, uĘwiadomienia sobie miejsca cz"o-
wieka w porządku Ęwiata.
Cz´Ä˜ciowy wniosek (2)
Podmiot liryczny rozwaÅ»a kwestie przemijania, niepami´ci, znikomoĘci ludzkich dzie" w obliczu pot´gi natury, cze-
mu sprzyja sytuacja podróŻy, uwaŻanej przez romantyków za ęród"o wiedzy o Ęwiecie i cz"owieku.
Próba podsumowania (1)
Romantyczna podróŻ wzbudza w podmiocie lirycznym refleksj´ nad ma"oĘciÄ… dzie" cz"owieka.
Temat 3
Porównaj obraz Boga zawarty w Hymnie Juliusza S"owackiego i Wielkiej Improwizacji
z III cz´Ä˜ci Dziadów Adama Mickiewicza (tekst przywo"aj z pami´ci). Zwróç uwag´ na po-
staw´ podmiotu mówiÄ…cego.
Rozwini´cie tematu (0 25 pkt)
1. Rozpoznanie wst´pne. (0 2 pkt)
Na przyk"ad:
a) Hymn  liryka wyznania, wypowiedÄ™ podmiotu lirycznego, skierowana do Boga;
b) Wielka Improwizacja  monolog bohatera dramatu, skierowany do Boga.
2. Rozpoznanie zasady zestawienia tekstów. (0 3 pkt)
Na przyk"ad:
a) ten sam adresat  Bóg;
J´zyk pol ski . Pozi om podst awowy
ODPOWI EDZI DO ZADAĄ TESTOWYCH. PRÓBNA MATURA Z OPERONEM I  GAZETŃ WYBORCZŃ %
b) w Hymnie podmiot liryczny wypowiada si´ we w"asnym imieniu, w Wielkiej Improwizacji bohater uwaÅ»a si´
za reprezentanta narodu;
c) odmienna postawa wobec Boga i ton wypowiedzi (bunt, gniew  Żal, melancholia, rezygnacja);
d) podobieł
stwo sytuacji historycznej, w jakiej znajdujÄ… si´ podmioty mówiÄ…ce (wi´zieÅ‚
caratu, emigrant politycz-
ny).
Obraz Boga
3. Hymn. (0 3 pkt)
Na przyk"ad:
a) kreator, artysta, stwórca pi´kna Ęwiata, przyrody (t´cza blasków promienista);
b) widoczny w Ęwiecie przez swoje dzie"a;
c) pot´Å»ny, wieczny, nieskoÅ‚
czony;
d) wszystkowiedzÄ…cy i wszystkowidzÄ…cy;
e) powiernik godny zaufania, zwierzeł
;
f) nieb´dÄ…cy jednak w stanie ukoiç smutku (niedoskona"y).
4. Wielka Improwizacja. (0 3 pkt)
Na przyk"ad:
a) w"adca Ęwiata, nieĘmiertelny twórca (podobny artyĘcie);
b) Bóg niepoj´ty, niewidoczny w Ęwiecie, milczÄ…cy;
c) wszechmocny w"adca dusz;
d) oskarÅ»any o oboj´tnoĘç wobec z"a i cierpienia cz"owieka, niesprawiedliwy;
e) ukazany jako mÄ…droĘç, nie mi"oĘç (niedoskona"y).
Postawa podmiotu lirycznego
5. Hymn. (0 5 pkt)
Na przyk"ad:
a) jako artysta docenia pi´kno dzie"a Boga  równieÅ» artysty;
b) wyobcowany, niezrozumiany samotnik, wybiera Boga na powiernika;
c) jest cz"owiekiem Ęwiadomym swojej marnoĘci, przemijalnoĘci wobec natury  Boskiego dzie"a;
d) uznaje wyÅ»szoĘç wiecznego Boga;
e) czuje si´ godny Boskich darów (dla mnie, przede mnÄ…...);
f) nie szuka w Bogu wsparcia, ale Ęwiadka swych przeÅ»yç;
g) mimo Żalu, smutku, goryczy akceptuje swój los.
6. Konrad wobec Boga. (0 5 pkt)
Na przyk"ad:
a) dostrzega sprzecznoĘç mi´dzy tradycyjnym wyobraÅ»eniem dobrego, mi"osiernego Boga a obecnoĘciÄ… z"a w Ęwie-
cie;
b) czuje si´ równy Bogu (jako poeta, artysta);
c) zarzuca Bogu nieudolnoĘç w sprawowaniu w"adzy nad Ęwiatem (uwaÅ»a, Å»e sam rzÄ…dzi"by lepiej  zanuci"bym
pieĘł
szcz´Ä˜liwÄ…);
d) jego bunt wynika z mi"oĘci do narodu (prometeizm), ale i pychy;
e) traktuje Boga jako przeciwnika, rzuca Mu wyzwanie;
f) bluęni sprowokowany milczeniem Boga.
5. Wnioski. (0 4 pkt)
Pe"ny wniosek (4)
RóŻnica w postawach wobec Boga wynika z odmiennoĘci romantycznych osobowoĘci oraz róŻnych oczekiwał

podmiotów mówiÄ…cych, wed"ug których jedynie Bóg (i natura) mogÄ… poznaç uczucia i pragnienia romantycznego
indywidualisty. Zainteresowanie postaciÄ… Boga wynika z filozofii epoki. Zwrot do Boga wynika z sytuacji osamotnie-
nia, wyalienowania.
Cz´Ä˜ciowy wniosek (2)
RóŻnica w postawach wobec Boga wynika z odmiennoĘci romantycznych osobowoĘci oraz róŻnych oczekiwał
pod-
miotów mówiÄ…cych, wed"ug których jedynie Bóg (i natura) mogÄ… poznaç uczucia i pragnienia romantycznego in-
dywidualisty.
Próba podsumowania (1)
RóŻnica w postawach wobec Boga wynika z róŻnych oczekiwał
podmiotów mówiących.
J´zyk pol ski . Pozi om podst awowy
ODPOWI EDZI DO ZADAĄ TESTOWYCH. PRÓBNA MATURA Z OPERONEM I  GAZETŃ WYBORCZŃ %
Temat 4
Dwa uj´cia motywu pracy. Porównaj fragmenty Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej i Ludzi
bezdomnych Stefana Úeromskiego. Zwróç uwag´ na sposób przedstawienia postaci. Wy-
korzystaj równieŻ kontekst historyczno-literacki.
Rozwini´cie tematu (0 25 pkt)
1. Zasada zestawienia tekstów. (0 1 pkt)
a) ten sam temat w utworach z róŻnych epok;
b) odmienne ukazanie tego samego tematu.
2. Rozpoznanie wst´pne. (0 4 pkt)
Na przyk"ad:
Nad Niemnem:
a) narrator trzecioosobowy, poza Ęwiatem przedstawionym;
b) czas: okres Żniw;
c) miejsce: pola nad Niemnem (zaĘcianek Bohatyrowicze);
d) bohaterowie: Żniwiarze (Bohatyrowicze, sch"opia"a szlachta, szlachta zaĘciankowa).
Ludzie bezdomni:
a) narrator trzecioosobowy, patrzÄ…cy z punktu widzenia bohatera;
b) miejsce: fabryka cygar w Warszawie, w której pracuje bratowa Judyma;
c) bohaterowie: Tomasz Judym, Judymowa i robotnicy fabryczni.
3. Obraz pracy. (0 6 pkt)
Na przyk"ad:
Nad Niemnem:
a) ci´Å»ka (Å»´cie zboÅ»a, wiÄ…zanie i ustawianie snopów, uk"adanie snopów na wozach), ale dajÄ…ca radoĘç;
b) wymagająca si"y fizycznej, ale wykonywana z "atwoĘcią, jakby bez wysi"ku;
c) w upale, pod palącym s"oł
cem, ale niepowodująca znuŻenia;
d) monotonna, ale towarzyszą jej Ępiewy i Żarty;
e) wykonywana wspólnie, w harmonii (jedni pomagają drugim).
Ludzie bezdomni:
a) w zadymionym, dusznym, zapylonym pomieszczeniu;
b) ci´Å»ka, wyczerpujÄ…ca, wyniszczajÄ…ca;
c) kaÅ»dy robotnik, niczym automat, wykonuje jednÄ… czynnoĘç;
d) monotonna, rytmiczna;
e) mechaniczna, wykonywana bezmyĘlnie;
f) w ogromnym tempie (wrza"a tam szalona praca).
4. Bohaterowie. (0 4 pkt)
Úniwiarze:
a) krzepcy, silni, zdrowi;
b) energicznie, z zapa"em wykonujÄ…cy prac´;
c) weseli, radoĘni, zadowoleni.
Robotnicy:
a) wyniszczeni, bladzi, brzydcy, sprawiajÄ…cy wraÅ»enie chorych, wr´cz umierajÄ…cych (drgawki, cera trupa);
b) wykonujÄ… swojÄ… niewolniczÄ… prac´ szybko i precyzyjnie, ale bez zaangaÅ»owania, ich ruchy sÄ… ma"pie, konwulsyj-
ne, mimo Å»e okazujÄ… si´ celowe;
c) odcz"owieczeni, ukazani jak tryby w maszynie.
5. Sposób ukazania pracy. (0 4 pkt)
Úniwiarze ukazani sÄ… z dwóch perspektyw:
a) z poziomu ziemi, w kontraĘcie z wielkimi przestrzeniami pól, przypominają drobne, niepozorne robaczki, pochy-
lone pod ci´Å»arem swej mrówczej pracy: wÄ…t"e bezimienne istoty;
b) z góry jawiÄ… si´ juÅ» niczym rzeÄ™biarze tworzÄ…cy podstaw´ Ęwiata, jubilerzy, którzy kszta"tujÄ… w swych r´kach
najwi´kszy Å»yciodajny skarb ludzkoĘci  zboÅ»e;
c) porównanie zboÅ»a do z"ota, a Å»niwiarzy do artystów uwznioĘla pracujÄ…cych i ich dzie"o, które zyskuje rang´ aktu
stworzenia s"uŻącego ca"ej ludzkoĘci.
Robotnicy:
a) drobiazgowy opis robotników i ich czynnoĘci;
b) wykorzystanie konwencji naturalistycznej;
c) s"ownictwo nacechowane emocjonalnie.
J´zyk pol ski . Pozi om podst awowy
ODPOWI EDZI DO ZADAĄ TESTOWYCH. PRÓBNA MATURA Z OPERONEM I  GAZETŃ WYBORCZŃ %
6. Wykorzystanie kontekstu. (0 2 pkt)
Na przyk"ad:
Nad Niemnem:
a) powieĘç pozytywistyczna propagujÄ…ca has"a pracy u podstaw i pracy organicznej;
b) praca jako miernik wartoĘci cz"owieka w programie pozytywizmu.
Ludzie bezdomni:
a) powieĘç m"odopolska, wyros"a z rozczarowania ideami pozytywizmu;
b) powieĘç psychologiczno-spo"eczna: opis sytuacji spo"ecznej s"uÅ»y przedstawieniu motywacji bohatera.
7. Wnioski. (0 4 pkt)
Pe"ny wniosek (4)
Eliza Orzeszkowa i Stefan Úeromski ukazujÄ… prac´ odmiennie. W Nad Niemnem jej obraz wiÄ…Å»e si´ z programem
propagowanym przez autork´  praca jest tu uwznioĘlona, ukazana jako nadajÄ…ca sens Å»yciu, przynoszÄ…ca cz"owie-
kowi radoĘç, zdrowie i poczucie wspólnoty, czyniÄ…ca Ęwiat lepszym. W powieĘci Úeromskiego  wykonywana
w bardzo z"ych warunkach  odbiera cz"owiekowi godnoĘç, upokarza go, niszczy jego zdrowie i jest koniecznoĘciÄ…,
sposobem na przetrwanie. Jej obraz jest polemikÄ… z pozytywistycznym optymizmem.
Cz´Ä˜ciowy wniosek (2)
Eliza Orzeszkowa i Stefan Úeromski ukazujÄ… prac´ odmiennie. W Nad Niemnem jest ona uwznioĘlona, przynosi ra-
doĘç, a w Ludziach bezdomnych ukazana jako wyniszczajÄ…ca cz"owieka harówka, walka o byt. RóŻnice wiąŻą si´
z czasem powstania utworów.
Próba podsumowania (1)
Eliza Orzeszkowa i Stefan Úeromski odmiennie ukazujÄ… prac´. RóŻnice wiąŻą si´ z czasem powstania utworów.
J´zyk pol ski . Pozi om podst awowy