STANY ZJEDNOCZONE
Stany Zjednoczone Ameryki Północnej
Powierzchnia: 9809,2 tys. km2 Ludność: 267 955 tys. mieszk. Stolica: Waszyngton
Waluta: 1 dolar USA = 100 centów
Historia:
Do zachodnich wybrzeży obecnych Stanów Zjednoczonych docierali w XI w. Wikingowie,
w 1497 r. dopłynął tam John Cabot, a w XVI w. rozpoczęła się kolonizacja kraju.
Hiszpanie zajęli Florydę (najstarsza europejska osada na terenie USA powstała tam w
1565 r.), rejon delty Missisipi oraz Kalifornię. Francuzi skolonizowali rejon Wielkich Jezior
i dorzecze Missisipi, a Holendrzy i Brytyjczycy wschodnie wybrzeże (w XVIII w. na
wschodzie kraju powstało trzynaście kolonii Wielkiej Brytanii). Po tzw. wojnie
siedmioletniej z Francją, zakończonej w 1763 r., pełną kontrolę nad wschodnim
wybrzeżem zdobyła Wielka Brytania. Niezadowolenie z polityki Londynu przyczyniło się
do wzrostu tendencji niepodległościowych w koloniach angielskich. W 1775 r. wybuchła
wojna z Anglikami, w której Amerykanie korzystali ze wsparcia Francuzów i Hiszpanów.
W 1776 r. oficjalnie ogłoszono deklarację niepodległości, lecz wojna z siłami angielskimi
trwała do 1783 r. W 1787 r. została przyjęta konstytucja kraju, a pierwszym prezydentem
Stanów został Jerzy Waszyngton. W ciągu XIX w. Stany Zjednoczone stopniowo
powiększały swoje terytorium (m.in. w 1803 r. przyłączono kupioną od Francuzów
Luizjanę, w latach 40-tych XX w. dołączono Teksas i część hiszpańskiej Kalifornii, zaś w
1867 r. kupioną od Rosji Alaskę). W 1861 r. wybuchła wojna domowa ( secesyjna )
pomiędzy uprzemysłowioną Północą kraju a rolniczym i bazującym na pracy niewolników
Południem. Wraz z zakończeniem wojny w 1865 r. zlikwidowano Konfederację Stanów
Ameryki, która cztery lata wcześniej próbowała stworzyć odrębne państwo na Południu
USA. W wyniku kolejnej wojny z Hiszpanami, która miał miejsce w latach 1898-1899
Stany przejęły kontrolę m.in. nad Kubą i Filipinami. W czasie I wojny światowej
(począwszy od 1917 r.) Amerykanie walczyli po stronie aliantów. W latach 1929-1933
gospodarka amerykańska znacznie ucierpiała wskutek ogólnoświatowego kryzysu
gospodarczego. W 1933 r. prezydent Franklin Delano Roosevelt wprowadził tzw. Nowy
A
ad, politykę mającą na celu zwalczanie skutków kryzysu. Atakiem Japończyków na
bazę w Pearl Harbour w 1941 r. Stany Zjednoczone zostały bezpośrednio włączone w
działania II wojny światowej, Udział Amerykanów w wojnie miał decydujący wpływ na
1
pokonanie Niemców i Japończyków w 1945 r. W 1947 r. rozpoczęła się tzw. zimna wojna
pomiędzy systemem zachodnim, w którym USA odgrywały pierwszorzędną rolę, a
blokiem radzieckim. W latach 1950-1953 wojska USA brały udział w wojnie koreańskiej,
broniąc Południa kraju, zaatakowanego przez komunistyczną Północ. W 1962 r. kraj
zaangażowany był w konflikt kubański, stając przed groz
bą wybuchu wojny z ZSRR. W
latach 1965-1973 wojska amerykańskie walczyły w Wietnamie, co w samych Stanach
spotkało się z rosnąca dezaprobatą. W 1974 r. urzędujący prezydent - Richard Nixon
odszedł ze stanowiska w wyniku afery Watergate (udowodniono, że członkowie komitetu
wyborczego Nixona włamali się do siedziby Komitetu Krajowego Partii Demokratycznej).
W latach 1990-1991 USA zaangażowane były militarnie w konflikt w Zatoce Perskiej,
usuwając wojska irackie Saddama Hussajna z okupowanego Kuwejtu. W latach 80-tych i
90-tych Stany Zjednoczone przeżywały okres gospodarczej prosperity, umacniając się
na pozycji niekwestionowanego supermocarstwa światowego.
Ludność:
Ludność: 267 955 tys. mieszk.
Gęstość zaludnienia: 27 osób/km2
Przyrost ludności: 0,9%
Główne miasta: Nowy Jork (zespół miejski - 19670 tys. mieszk.), Los Angeles (zespół
miejski - 9150 tys. mieszk.), Chicago (zespół miejski - 7668 tys. mieszk.), Filadelfia
(zespół miejski - 4949 tys. mieszk.), Waszyngton (zespół miejski - 4474 tys. mieszk.),
Detroit (zespół miejski - 4307 tys. mieszk.), Houston (zespół miejski - 3653 tys. mieszk.),
Atlanta (zespół miejski - 3331 tys. mieszk.), Boston (zespół miejski - 3211 tys. mieszk.),
Dallas (zespół miejski - 2898 tys. mieszk.), Minneapolis (zespół miejski - 2688 tys.
mieszk.), San Diego (zespół miejski - 2632 tys. mieszk.), Saint Louis (zespół miejski -
2536 tys. mieszk.), Phoenix (zespół miejski - 2473 tys. mieszk.), Baltimore (zespół
miejski - 2458 tys. mieszk.), Pittsburgh (zespół miejski - 2402 tys. mieszk.), Cleveland
(zespół miejski - 2222 tys. mieszk.)
Języki: angielski (urzędowy), języki mniejszości narodowych
Religie: protestantyzm: 54% (głównie baptyści, metodyści, zielonoświątkowcy,
prezbiterianie, luteranie), katolicyzm: 25%, prawosławie: 3%, judaizm: 2%, mormoni: 2%,
buddyzm, hinduizm, islam
Skład etniczny: Amerykanie: 76%, Meksykanie: 5%, Niemcy: 2%, Żydzi: 2%, Indianie,
Eskimosi, Kanadyjczycy, Portorykańczycy, Włosi, Irlandczycy, Polacy, Rosjanie, Czesi,
Chińczycy, Hindusi
Gospodarka:
Produkt krajowy PKB: 8848,4 mld USD
Produkt krajowy na 1 mieszk.: 32 610 USD
Eksport: 585,7 mld USD
Import: 743,4 mld USD
Inflacja: 2%
Bezrobocie: 5%
Główne produkty przemysłowe: maszyny i urządzenia, środki transportu, stal, sprzęt
elektroniczny, produkty petrochemiczne, chemikalia, leki, tworzywa sztuczne, wyroby
2
gumowe, żywność, napoje, tekstylia, odzież, obuwie, wyroby ze skóry, papier, wyroby
drzewne, materiały budowlane
Główne produkty rolne i hodowlane: kukurydza, warzywa, owoce, grzyby, soja, orzeszki
ziemne, pszenica, jęczmień, sorgo, ryż, tytoń, bawełna, rośliny oleiste i pastewne, buraki
cukrowe, trzcina cukrowa, kwiaty, wołowina, wieprzowina, drób, wełna
Górnictwo: gaz ziemny, ropa naftowa, węgiel kamienny i brunatny, uran, złoto, srebro,
miedz
, ruda żelaza, cynk, boksyty, molibden, wolfram, wanad, tytan, sól kamienna i
potasowa, fosfat, siarka, mika, wapień
Turystyka:
Przyjazdy: 45,8 mln osób
Przychód z turystyki: 56,5 mld USD
Polityka:
Ustrój: republika prezydencka
Prezydent: Bill Clinton
Parlament: Kongres Stanów Zjednoczonych (Izba Reprezentantów - 435 członków i
Senat  100 członków)
Główne partie polityczne: Partia Demokratyczna, Partia Konserwatywna, Partia
Amerykańska, Partia Wolnościowa, Socjalistyczna Partia Pracy, Partia Ludowa
Przynależność do organizacji: ONZ, NATO, OECD, ANZUS, Konferencja
Bezpieczeństwa i współpracy w Europie, Organizacja Państw Amerykańskich,
Współpraca Gospodarcza Regionu Azji i Pacyfiku, Północnoamerykańskie Porozumienie
o Wolnym Handlu,
Miasta:
Waszyngton (Washington):
Stolica Stanów Zjednoczonych (zespół miejski - 4474 tys. mieszk.), znajdująca się na
wschodzie państwa, w Dystrykcie Kolumbia, nad rzeką Potomac; wielki ośrodek
naukowo-kulturalny (siedziba m.in. słynnego Smithsonian Institute oraz ogromnej
Biblioteki Kongresu), duże centrum turystyczne. Miasto zostało założone w 1790 r. i
starannie zaprojektowane jako stolica młodego państwa amerykańskiego (początkowo
zwana Miastem Federalnym). W 1800 r. w mieście rozpoczął urzędowanie rząd
federalny oraz prezydent USA. Prawa miejskie Waszyngton otrzymał w 1802 r. W 1814
r. miasto zostało zdobyte (w czasie trwania tzw. Wojny 1812 r.) i spalone przez wojska
brytyjskie. W okresie wojny secesyjnej ludność stolicy wzrosła dwukrotnie (do 135 tys.
mieszk.). Głównymi obiektami miasta są: wzniesiona na wysokim wzgórzu w latach
1793-1807 klasycystyczna siedziba kongresu  Kapitol, oraz Biały Dom  siedziba
prezydenta państwa budowana w latach 1793-1800. Obie budowle łączy reprezentacyjna
Pennsylvania Avenue. W mieście znajdują się także XIX i XX-wieczne monumentalne
gmachy użyteczności publicznej, parki oraz liczne budowle i konstrukcje, upamiętniające
bohaterów i ważniejsze wydarzenia z amerykańskiej historii np. Lincoln Memorial,
Vietnam Veterans Memorial i strzelisty, 160-metrowy Washington Monument. W
Waszyngtonie brak wpisanych w krajobraz większości wielkich miast Ameryki drapaczy
chmur. Na przedmieściach stolicy  w Arlington (należącym już do stanu Wirginia)
umiejscowiony jest cmentarz zasłużonych z grobem nieznanego żołnierza oraz siedziba
3
Pentagonu (ministerstwa obrony USA). Najważniejsze wśród licznych placówek
muzealnych amerykańskiej stolicy to: Narodowa Galeria Sztuki, Muzeum Historii
Amerykańskiej, Narodowe Muzeum Lotnicze i Kosmiczne, Narodowa Galeria Portretu,
Narodowe Muzeum Sztuki Amerykańskiej, Muzeum Holcaustu.
Atlanta:
Miasto w USA, stolica stanu Georgia i największe miasto południowo-wschodnich
rejonów Stanów Zjednoczonych (zespół miejski - 3331 tys. mieszk.), położone w pobliżu
rzeki Chattahoochee; wielki ośrodek przemysłowy (m.in. siedziba koncernu Coca-Cola),
finansowy, kulturalny (siedziba telewizji CNN). Miasto zostało założone w 1833 r.(pod
nazwą Terminus), a w 1847 r. uzyskało prawa miejskie. Poważnych zniszczeń Atlanta
doznała w czasie wojny secesyjnej w 1864 r. W XIX i XX w. miasto rozwijało się jako
centrum komunikacyjne i stolica stanu. Po II wojnie światowej Atlanta była centrum walki
o uprawnienie ludności czarnoskórej (działał tu m.in. pastor Martin Luther King), a w
latach 80-tych i 90-tych należała do najszybciej rozwijających się miast Stanów
Zjednoczonych. W 1996 r. w mieście odbywały się letnie Igrzyska Olimpijskie.
Najcenniejszym historycznym budynkiem Atlanty jest neorenesansowy, kryty potężną
kopułą gmach stanowego kapitolu z XIX w. Miejskie High Museum of Art prezentuje
bogatą kolekcję sztuki amerykańskiej, europejskiej i afrykańskiej.
Boston:
Miasto na północno-wschodnich krańcach USA (zespół miejski - 3211 tys. mieszk.),
stolica stanu Massachusetts, położona nad Zatoką Massachusetts Oceanu
Atlantyckiego, wielkie centrum kulturalne i naukowe (w aglomeracji Bostonu znajduje się
uniwersytet Harvard, najstarszy - założony w 1636 r. - i najbardziej prestiżowy w USA),
stosunkowo niewielki ośrodek przemysłowy, port morski. Boston należy do najstarszych
miast kraju - został założony w 1625 r. przez angielskich purytanów. Miasto rozwijało się
w XVII i XVIII w. jako główny port kolonii brytyjskich w Ameryce. W latach 70-tych XVIII
w. Boston był zaangażowany w ruch niepodległościowy (w mieście miał miejsce tzw.
bostoński bunt herbaciany w 1773 r. - protest przeciwko polityce celnej Wielkiej Brytanii).
Miasto kilkakrotnie było niszczone przez pożary (m.in. w 1872 i 1942 r.). W Bostonie
zachowały się liczne zabytki z XVII-XIX w. (m.in. kościół Old North z 1748 r., Paul
Revere House z 1680 r., Faneuil Hall z 1742-1805 r. i stare rezydencje w dzielnicach
Beacon Hill i Back Bay). Muzeum Sztuk Pięknych w Bostonie posiada w swych zbiorach
m.in. prace Donatella i Moneta oraz dzieła sztuki starożytnego Egiptu.
Chicago:
Miasto w środkowo-północnej części Stanach Zjednoczonych, trzecie według wielkości
miasto USA (zespół miejski - 7668 tys. mieszk.), położone w stanie Illinois na
południowo-zachodnim brzegu jez. Michigan, wielki ośrodek przemysłowy (m.in.
największe rzez
nie w Stanach), handlowy, kulturalny i naukowy, liczący się port
śródlądowy, główny węzeł kolejowy kraju, duże kąpielisko (piękne plaże nad jez.
Michigan). Miasto zostało założone w 1804 r. jako Fort Dearborn na miejscu osady
istniejącej od lat 70-tych XVIII w. Prawa miejskie Chicago otrzymało w 1837 r. Szybki
rozwój nastąpił po połączeniu miasta w 1848 rzeką Chicago i kanałem Illinois-Michigan z
systemem rzecznym Missisipi. W 1852 r. Chicago uzyskało połączenie kolejowe. W 1871
4
r. znaczną część miasta strawił ogromny pożar. W II połowie XIX w. nastąpiło bardzo
szybkie uprzemysłowienie miasta, któremu towarzyszyły liczne protesty robotnicze
(szczególnie gwałtowne w 1894 r.) oraz niepokoje na tle rasowym (m.in. w 1919 r.). W
epoce prohibicji (1919-1933) miasto stało się symbolem obchodzenia prawa i miejscem
działania licznych gangów (np. Al Capone). Od około 1880 r. w mieście wznoszono
liczne drapacze chmur (w Chicago znajduje się najwyższy biurowiec w Stanach  110-
pietrowy Sears Tower). Wśród licznych muzeów miasta najcenniejsze kolekcje
posiadają: Muzeum Historii Afro-Amerykańskiej Du Sable, Muzeum Nauki i Przemysłu,
Muzeum Sztuki Współczesnej i Instytut Orientalny. Najpiękniejsze parki Chicago to:
Lincoln Park i Jackson Park. W aglomeracji Chicago mieszka największa grupa Polaków
poza krajem, oceniana na około 900 tys. osób (280 tys. w samym mieście).
Dallas:
Miasto w południowej części USA (zespół miejski - 2898 tys. mieszk.), położone w stanie
Teksas, nad rzeką Trinity; wielki ośrodek przemysłowy, handlowy (jeden z czołowych
centrów handlu bawełną na świecie), kulturalny i naukowy. Dallas zostało założone w
1846 r. na miejscu istniejącej od pięciu lat osady. Impuls do rozwoju miasta dało
osiedlenie się dużej kolonii Francuzów i Szwajcarów w 1858 r. oraz połączenie kolejowe,
które miasto uzyskało w 1870 r. Pod koniec XIX w. Dallas stało się największym miastem
Teksasu. W latach 30-tych miasto wyrosło na ośrodek wydobycia ropy naftowej. W 1963
r. w mieście dokonano zabójstwa prezydenta USA - Johna Kennedy ego. W Dallas
znajdują się liczne obiekty nowoczesnej architektury. Gmach Dallas Theater Center
został zaprojektowany (w 1959 r.) przez awangardowego architekta amerykańskiego
Franka Lloya Wrighta, a monumentalny budynek ratusza ma kształt odwróconej
piramidy. Najważniejsze instytucje muzealne miasta to: Muzeum Sztuki i Muzeum Historii
Naturalnej.
Denver:
Miasto w Stanach Zjednoczonych (zespół miejski - 2190 tys. mieszk.), położone w
Górach Skalistych (na wysokości około 1550 m n.p.m.) w środkowo-zachodniej części
państwa, stolica stanu Kolorado; centrum przemysłowe, kulturalne oraz turystyczne.
Denver zostało założone w 1858 r. jako osada górnicza. W kolejnych dziesięcioleciach
miasto rozwijało się jako ośrodek administracyjny (od 1867 r.) i ważny węzeł kolejowy, a
przede wszystkim jako ośrodek eksploatacji bogatych złóż złota. Najcenniejszym
obiektem dawnej architektury jest pseudoklasycystyczny gmach kapitolu stanowego,
wzniesiony w końcu XIX w. Denver Art Museum posiada bogatą kolekcję sztuki Indian
północnoamerykańskich, Museum of Western Art wystawia dzieła sztuki świata
zachodniego (głównie twórców amerykańskich). Denver jest miastem licznych parków i
nowoczesnej architektury.
Detroit:
Miasto w Stanach Zjednoczonych (zespół miejski 4307 tys. mieszk.), leżące w północno-
wschodniej części kraju, w stanie Michigan, nad rzeką Detroit, łączącą jez. Erie z jez. St.
Clair; wielki ośrodek przemysłowy (największe w świecie centrum przemysłu
samochodowego, siedziba koncernów Ford, Chrysler i General Motors), centrum
kulturalne, akademickie. Miasto zostało założone w 1701 r. (pod nazwą Fort
5
Pontchartrain d �troit) jako francuska placówka skupu futer. W 1760 r. miasto opanowali
Brytyjczycy i okroili jego nazwę do ostatniego członu. Prawa miejskie Detroit otrzymało w
1824 r. W latach 1837-1847 miasto pełniło funkcje stolicy stanu Michigan (tuż po jego
przystąpieniu do Unii). W XIX w. Detroit było ośrodkiem handlowym, portem oraz
ważnym węzłem kolejowym (od lat 40-tych). Pod koniec XIX w. rozpoczęła się
gwałtowna industrializacja miasta. W sercu Detroit znajduje się rozległy park, z którego
rozchodzą się promieniście główne ulice miasta. W mieście zachowały się kościoły i
budowle użyteczności publicznej z XIX-XX w. Nowoczesny kompleks Renaissance
Center w centrum Detroit (wzniesiony by pomóc w uniezależnieniu miasta od przemysłu
motoryzacyjnego) mieści liczne biura, sklepy, hotele, muzea i galerie.
Filadelfia (Philadelphia):
Miasto na północnym-wschodzie Stanów Zjednoczonych (zespół miejski - 4949 tys.
mieszk.), położone w stanie Pensylwania, u ujścia rzeki Delaware do Oceanu
Atlantyckiego; jeden z największych ośrodków przemysłowych i kulturalno-naukowych
USA, wielki port morski. Miasto zostało założone w 1636 r. przez osadników ze Szwecji.
W 1682 r. miasto zajęli angielscy kwakrzy, a w następnym roku zostało stolicą
nowoutworzonej Pensylwanii (status stolicy stanowej miasto utraciło w 1799 r.). W
połowie XVIII w. Filadelfia wyrosła na największe miasto angielskich kolonii w Ameryce
(liczyło wówczas około 25 tys. mieszk.). Miasto odegrało ważną rolę w okresie
zdobywania niepodległości przez Stany Zjednoczone - tu w 1776 r. podpisano Deklarację
Niepodległości. W latach 1790-1800 Filadelfia była stolicą młodego państwa
amerykańskiego. W I połowie XIX w. nastąpiło szybkie uprzemysłowienie Filadelfii. W
okresie po II wojnie światowej miało miejsce pewne załamanie przemysłu miasta,
przezwyciężone w latach 80-tych (kiedy to rozwój miasta przekroczył średnie dla całego
państwa wskaz
niki). W mieście zachowało się wiele zabytków z XVIII-XIX w., wśród nich:
Independence Hall (ratusz) zbudowany w latach 1732-1741, Carpenter s Hall z lat 1770-
1792 - siedziba pierwszego kongresu amerykańskiego, katedra z XIX w. Wybitnymi
przykładami nowoczesnej architektury są m.in. budynek Pennsylvania Convention
Center z 1993 r. i kompleks Liberty Place z 1986 r. Najbardziej znane instytucje
muzealne Filadelfii to: Muzeum Naukowe Instytutu Franklina, Muzeum Rodina,
Filadelfijskie Muzeum Sztuki i Akademia Sztuk Pięknych Pensylwanii.
Houston:
Miasto na południu USA (zespół miejski - 3653 tys. mieszk.), leżące w Teksasie nad
kanałem (otwartym w 1914 r.), łączącym z Zatoką Meksykańską; wielkie centrum
przemysłowe, kulturalne i akademickie, najważniejszy - po Port of South Louisiana -
morski port Stanów Zjednoczonych. Pierwsza osada na terenie miasta (zwana
Harrisburg) została założona w 1826 r. Miasteczko zostało zniszczone przez wojska
meksykańskie w 1836 r., lecz wkrótce odbudowane pod obecną nazwą. W latach 1837-
1839 Houston było stolicą niezależnej Republiki Teksasu. Po włączeniu do Stanów
Zjednoczonych miasto pełniło funkcje węzła komunikacyjnego i portu. Szybszy rozwój
Houston rozpoczął się na początku XX w., wraz z założeniem dużych zakładów
przemysłowych (głównie związanych z eksploatacją ropy naftowej). W mieście znajdują
się liczne placówki muzealne np. Muzeum Dziecięce, Muzeum Sztuk Pięknych oraz
6
Muzeum Sztuki Współczesnej. Finansowa dzielnica miasta (siedziba głównych
koncernów naftowych w USA) należy do najwyższych i bardziej imponujących w kraju. W
Houston znajduje się siedziba NASA i - od lat 60-tych - ośrodek kontroli lotów
kosmicznych.
Los Angeles:
Miasto na południowym-zachodzie USA (zespół miejski - 9150 tys. mieszk.), największa
metropolia zachodniego wybrzeża, położona w Kalifornii, nad Oceanem Spokojnym;
wielki ośrodek przemysłowy, akademicki, turystyczny i kulturalny (stolica
amerykańskiego show businessu), ważny port morski, baza marynarki wojennej i
kąpielisko. Los Angeles zostało założone w 1781 r. jako hiszpańska stacja misyjna El
Pueblo de Nuestra Senora la Reina de Los Angeles. W latach 1821-1848 r. miasto
wchodziło w skład Meksyku, następnie zostało (wraz z północną Kalifornią) przejęte
przez Stany Zjednoczone. W XIX w. Los Angeles było ośrodkiem hodowli bydła i
niewielkim centrum handlowym. Rozwój miasta zintensyfikował się po doprowadzeniu do
Los Angeles kolei w 1876 r. Pod koniec XIX w. w okolicy miasta rozpoczęła się
eksploatacja wielkich złóż ropy naftowej, nastąpiła szybka industrializacja, a po otwarciu
Kanału Panamskiego (w 1914 r.) wzrosło znaczenie tutejszego port morskiego. W 1932
r. miasto było gospodarzem X letnich Igrzysk Olimpijskich. W 1937 r. Los Angeles
znacznie ucierpiało w wyniku potężnego trzęsienia ziemi. Po II wojnie światowej Los
Angeles zdystansowało Chicago jako drugie pod względem wielkości i znaczenia miasto
USA. Kolejne dotkliwe w skutkach trzęsienie ziemi miało miejsce w 1994 r. Do
najcenniejszych zabytków miasta należą: kościół i Lugo House, wzniesione na początku
XIX w. Główne muzea miasta to: Muzeum Sztuki Armanda Hammera, Muzeum Sztuki
Współczesnej oraz Southwest Museum (zbiory dotyczące lokalnych szczepów
indiańskich). We wchodzącym w skład aglomeracji Los Angeles Hollywood mieszczą się
największe amerykańskie wytwórnie filmowe i swe rezydencje posiadają najsłynniejsze
gwiazdy światowego kina.
Miami:
Miasto w USA, leżące nad Zatoką Biscayne Oceanu Atlantyckiego, na południowo-
wschodnich krańcach państwa, w stanie Floryda (zespół miejski - 2025 tys. mieszk.);
wielki ośrodek turystyczny (wraz z sąsiednimi miastami np. Miami Beach, Coral Gables i
Hialeah), uzdrowiskowy, a także centrum przemysłowe i kulturalne. W 1836 r. na terenie
miasta został założony fort (United States Fort Dallas) oraz niewielki port. Pierwsza
osada powstała obok fortu po 1870 r. W 1896 r. Miami uzyskało prawa miejskie i
połączenie kolejowe. Od końca lat 20-tych Miami rozwijało się jako ośrodek
wypoczynkowy. Po rewolucji komunistycznej na niedalekiej Kubie w 1959 r., w mieście
osiedliła się duża kolonia Kubańczyków (póz
niej dołączali do nich imigranci z innych
krajów latynoskich). Miasto znacznie ucierpiało w wyniku licznych huraganów (m.in. w
1926, 1935 i 1992 r.). Miami, podobnie jak cała Floryda, stało się w okresie powojennym
jednym z popularniejszych miejsc osiedlania się amerykańskich emerytów. Jedną z
głównych atrakcji miasta jest Miami Seaquarium, przybliżające życie pod powierzchnią
morza.
Nowy Jork (New York):
7
Największe miasto Stanów Zjednoczonych (zespół miejski - 19670 tys. mieszk.),
położone w stanie Nowy Jork, na północnym-wschodzie kraju, przy ujściu rzeki Hudson
do Oceanu Atlantyckiego; wielki ośrodek przemysłowy, naukowy, turystyczne, centrum
kulturalne, które słynie z najlepszych teatrów w Stanach (przede wszystkim na
Broadwayu), metropolia, która odebrała Paryżowi pozycję światowej stolicy sztuki, jedna
ze światowych stolic mody, trzeci według wielkości port morski USA. Miasto zostało
założone przez osadników holenderskich w 1613 r. na wyspie Manhattan (pierwotna
nazwa miasta brzmiała Nowy Amsterdam) i stało się wkrótce głównym portem Nowych
Niderlandów. Obecna nazwa została wprowadzona w 1664 r., po zajęciu miasta przez
Brytyjczyków. Miasto odegrało pierwszorzędną rolę w kształtowaniu się i działalności
amerykańskiego ruchu wyzwoleńczego. W latach 1785-1790 w Nowym Jorku znajdowała
się siedziba władz nowopowstałych Stanów Zjednoczonych, a w latach 1784-1797
siedziba władz stanu Nowy Jork. W 1825 r. miasto uzyskało połączenie wodne z
Wielkimi Jeziorami poprzez kanał Erie. W połowie XIX w. Nowy Jork wyrósł na
największe miasto kraju, wchłaniając okoliczne ośrodki (Brooklyn, Queens, Richmond,
Bronx). Centrum Nowego Jorku stanowi Manhattan, zabudowany prawie 4000 drapaczy
chmur (najsłynniejsze to Empire State Building, Rockeffeler Center, Woolworth Building).
W cieniu wysokiej zabudowy metropolii znajdują się XVIII i XIX-wieczne zabytki miasta
m.in.: ratusz (1802-1811), katedra św. Patryka z 1879 r., Gracie Mansion z końca XVIII
w. Wall Street na Manhattanie jest centrum nowojorskiej dzielnicy finansowej. Do
najbardziej znanych obiektów miasta należy witająca przybywających drogą morską do
miasta 46-metrowa Statua Wolności, podarowana Stanom Zjednoczonym przez Francję
w 1886 r. Wśród licznych parków miasta najsłynniejszy jest rozległy Central Park,
zajmujący znaczną część Manhattanu. Nowy Jork jest miastem doskonałych muzeów,
najlepsze z nich to: Metropolitan Museum of Art (sztuka amerykańska, europejska od
średniowiecza do XIX w., sztuka starożytna), Museum of Modern Art (malarstwo, rzez
ba
i grafika amerykańska i obca do końca XIX w.), Solomon Guggenheim Museum (sztuka
USA i Europy z XIX-XX w.), American Museum of Natural History. W mieście znajduje
się (od 1946 r.) siedziba główna Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Nowy Orlean (New Orleans):
Miasto na południu Stanów Zjednoczonych, w stanie Luizjana (zespół miejski - 1310 tys.
mieszk.), położone w delcie Missisipi, ponad 100 km od wybrzeży Zatoki Meksykańskiej;
liczące się centrum przemysłowe, kulturalne (w Nowym Orleanie narodził się jazz),
turystyczne, znane kąpielisko i wielki port morski w delcie Missisipi. Miasto w 1718 r.
założyli (pod nazwą Nouvelle Orl�ans) osadnicy francuscy. W 1722 r. Nowy Orlean
został stolicą francuskiej Luizjany. W 1762 r. miasto zajęli Hiszpanie, następnie wróciło
pod administrację francuską. W 1803 r. Nowy Orlean został sprzedany przez Napoleona
Stanom Zjednoczonym. W 1815 r. (podczas tzw. Wojny 1812 r.) miasto było oblegane
przez Brytyjczyków. W latach 1812-1860 Nowy Orlean był stolicą stanu Luizjana. Szybki
rozwój miasta nastąpił w II połowie XIX w., po uregulowaniu rzeki Missisipi. Nowy Orlean
stał się wówczas trzecim najludniejszym miastem USA. Najciekawszą częścią miasta
jest stara francuska dzielnica Vieux Carr� z charakterystyczną zabudową z okresu
obecności Francuzów i Hiszpanów, licznymi budowlami sakralnymi i gmachami
8
użyteczności publicznej z XVIII-XIX w. W mieście odbywają się liczne festiwale jazzowe,
a jedną z najbarwniejszych imprez jest hucznie obchodzony Mardi Gras (z francuskiego -
Tłusty Czwartek).
Phoenix:
Miasto w USA, (zespół miejski - 2473 tys. mieszk.), leżące nad rzeką Salt na
południowo- zachodnich krańcach państwa, stolica i największe miasto stanu Arizona;
ważny ośrodek przemysłowy i kulturalny, a także miejscowość wypoczynkowa. Phoenix
zostało założone w latach 60-tych XIX w. Szybszy rozwój miasta nastąpił po 1880 r., gdy
miasto stało się ośrodkiem sztucznie nawadnianego obszaru uprawy bawełny i owoców.
W 1887 r. Phoenix uzyskało połączenie kolejowe, a w dwa lata póz
niej zostało stolicą
Arizony. W okolicy miasta znajdują się liczne ruiny osiedli indiańskich (np. w Pueblo
Grande) a także Pustynny Ogród Botaniczny. A
agodny, ciepły klimat okolic miasta
sprawia, że w ostatnim czasie Phoenix stało się miejscem osiedlania się wielu
Amerykanów, wśród których znaczny odsetek stanowią emeryci (Phoenix jest najszybciej
rozwijającą się metropolią USA po II wojnie światowej).
Saint Louis:
Miasto w środkowej części USA (zespół miejski - 2536 tys. mieszk.), położone nad rzeką
Missisipi, w stanie Missouri; wielkie centrum przemysłowe i kulturalne; wielki port rzeczny
(pracujący od 1816 r.). Saint Louis zostało założone przez kupców francuskich w 1764 r.,
w 1770 r. zostało zajęte przez Hiszpanów, a w 1803 r. znalazło się (wraz z Luizjaną) w
granicach USA. W pierwszych dziesięcioleciach XIX w. Saint Louis odegrało ważną rolę,
jako baza ekspansji amerykańskiej na zachód. W 1822 r. miasto otrzymało prawa
miejskie, a w 1852 r. uzyskało połączenie kolejowe. Pod koniec XIX w. Saint Louis
wyrosło na wielki ośrodek przemysłowy. W 1904 r. miasto było gospodarzem pierwszych
poza Europą Igrzysk Olimpijskich i Wystawy Światowej. W historycznej części miasta
zachowało się wiele zabytków z I połowy XIX w. (m.in. neoklasycystyczny gmach sądu z
1839 r., katedra St Louis z 1834 r. i liczne budynki mieszkalne). Symbolem Saint Louis
jest współczesna, mierząca 192 m wysokości konstrukcja Gateway Arch, upamiętniająca
zdobywców Zachodu. Na zachodnim przedmieściu wybudowano nową dzielnicę
finansową, rywalizującą o prymat z historycznym centrum miasta. U schyłku XX w. St
Louis nie należy do najlepiej prosperujących miast kraju, a ceny domów są tu najniższe
wśród wszystkich dużych miast USA.
San Francisco:
Miasto na zachodnich krańcach Stanów Zjednoczonych (zespół miejski - 1646 tys.
mieszk.), położone w stanie Kalifornia na górzystym półwyspie pomiędzy Zatoką San
Francisco a Oceanem Spokojnym, największy port zachodnich wybrzeży USA; wielki
ośrodek finansowy, kulturalno- naukowy, ważne centrum przemysłowe. Początek miastu
dała założona przez Hiszpanów w 1776 r misja San Francisco de Asis oraz stacja
wojskowa Yerba Buena. Od 1825 r. miasto znajdowało się w granicach Meksyku. W
1846 r. przejęły je Stany Zjednoczone, a nazwa miasta została zamieniona na obecną.
Wkrótce (w 1848 r.) w bliskiej okolicy San Francisco odkryto bogate złoża złota, co
spowodowało szybki napływ ludności. Prawa miejskie San Francisco otrzymało w 1850 r.
W 1869 r. do miasta doprowadzono linie kolei transamerykańskiej. Miasto było
9
wielokrotnie niszczone przez trzęsienie ziemi (najbardziej katastrofalne miało miejsce w
1906 r.). W 1946 r. w San Francisco odbyła się konferencja założycielska Organizacji
Narodów Zjednoczonych, a w 1951 r. podpisano traktat pokojowy państw koalicji z
Japonią po II wojnie światowej. Wśród zabytków miasta najcenniejsze są hiszpańskie
fortyfikacje z XVIII w. oraz liczne kościoły i budynki użyteczności publicznej z XIX w. San
Francisco należy do najbardziej malowniczych miast kraju. Po opadających ku oceanowi
ulicach centrum suną stare tramwaje. Kolorytu dodają miastu dziesiątki teatrów,
muzeów, galerii, słynne Chinatown - jedno z największych w Stanach, oraz sława
amerykańskiej stolicy mniejszości seksualnych. Jednym z symboli miasta jest 13-
kilometrowy most Golden Gate (Złote Wrota) z 1936 r., łączący miasto z sąsiednim
Oakland. W bliskiej okolicy San Francisco znajduje się Alcatraz - najsłynniejsze więzienie
kraju, umiejscowione na wyspie o tej samej nazwie.
Seattle:
Miasto (zespół miejski - 2180 tys. mieszk.), położone w północno-zachodniej części
Stanów Zjednoczonych, w stanie Waszyngton, pomiędzy Zatoką Puget Sound Oceanu
Spokojnego a Jeziorem Waszyngtona; wielki ośrodek przemysłowy (siedziba wielu
koncernów m.in. Boeing i Microsoft), kulturalny (kolebka rockowej muzyki grunge) i
naukowy; wielki port morski. Początek dzisiejszemu miastu dał port drzewny założony w
1851 r. Samo miasto rozwinęło się pod koniec XIX w. jako ośrodek zaopatrzenia kopalń
złota na Alasce. Szybki rozwój Seattle nastąpił po doprowadzeniu do miasta linii
kolejowej w 1883 r., a po otwarciu Kanału Panamskiego w 1914 r. poważnie wzrosło
znaczeniu tutejszego portu. Kolejnym okresem prosperity gospodarki Seattle i rozwoju
miasta były lata 80-te i 90-te XX w. W mieście odbywa się prestiżowy Seattle Film
Festival. Najważniejsze muzea miasta to: Thomas Burke Memorial Washington State
Museum, dokumentujące kulturę lokalnych plemion indiańskich, przeznaczone dla
najmłodszych gości Seattle Children s Museum oraz Nordic Heritage Museum, ukłon w
stronę licznej populacji o skandynawskim rodowodzie. W Seattle żyje ponadto liczna
mniejszość chińska i japońska.
Czarodziejski ptaszek poprowadzi Cię w podróż po różnych państwach świata. Złap go a
przeniesiesz się dalej.
Życze miłego łapania!!!
Literatura: Multimedialny Atlas Świata 2000r
10